De Belgische Illustratie. Jaargang 13

De oesters te Yerseke.
(Vervolg.)

II.

Wanneer men langs den dijk, die Kruiningen met Yerseke verbindt, het middelpunt van den zeeuwschen oesterhandel nadert, krijgt men wel een aangenamen indruk van het vruchtbaar zeeuwsche bouwland, dat aan den horizon begrensd wordt door vele sierlijke torenspitsen, maar van de nijverheid, waarvan bijna alle inwoners van het nijvere Yerseke leven ziet men zoo goed als niets. Wanneer men echter den voet op den Scheldedijk zet, verandert het toneel van aanzien, vooral als men daarbij bedenkt, dat al de drukte welke daar wordt waargenomen uitsluitend de oesterteelt geldt. Talrijke botters bevaren den ruimen plas en brengen hun inhoud naar den dijk; hunne lading bestaat uit gewone roode dakpannen, die gelost zijnde, regelmatig neêrgelegd worden in diepe vergaarbakken van den dijk door sluizen afgescheiden. Neemt men zulk eene pan ter hand dan ziet men er in het begin niets buitengewoons aan, of een of ander vriendelijk visscher moet u glimlachend naar verschillende kleine grauwe stipjes op de pan wijzen en er tot opheldering bijvoegen: ‘Allemaal kleine oestertjes, mijnheer!’ zooals mij dat gebeurde.

Mijn ongeloovige blik werd beantwoord met een meêlijdend schouderophalen, maar had het voor mij aangename gevolg van de vraag of ik er meer van wilde weten, en dewijl dit het eenige doel van mijne komst was, nam ik de beleefde uitnoodiging onmiddellijk aan en stapte op een der juist geloste botters. Wij staken van wal, en de visscher zette zich gemakkelijk naast mij neêr om mij de oesterteelt zoo uitvoerig mogelijk uit te leggen.

Hij begon met te zeggen dat het juist dood getij was en dus laag water, waarvan gebruik werd gemaakt om de pannen uit zee op te visschen en ze naar de putten te brengen, om daar te overwinteren; want het vorig jaar had men ondervonden hoezeer de vorst de jonge oesters had benadeeld. Dewijl echter zijn verhaal zeer onregelmatig was en zooals men dat noemt van den hak op den tak sprong en daarbij dikwijls onderbroken werd door mijne belangstellende, nieuwsgierige vragen, wil ik liever zelf verhalen wat ik van hem te weten kwam.

De uitgestrekte Yerseke-oesterbank is zeer rijk aan deze schelpdieren, maar zou zonder de hulpmiddelen der kunst al zeer weinig opleveren. Op die plaatsen dus waar zeer veel oesters voorkomen en welke bij eb niet veel water hebben, legt men van het einde van de maand juli tot half augustus dakpannen naast elkaar in dezelfde regelmaat als men ze op de huizen ziet liggen. Zoodra nu de oesters hare jongen ter wereld brengen, schieten deze naar boven en vallen spoedig neêr, maar worden nu opgevangen door de pannen, waaraan zij een uitstekend voorwerp

[p. 44]

hebben om zich vast te hechten. Het aaneensluiten der pannen bewaart hen voor wegspoelen, terwijl ook de reeds genoemde spoorwegdijk een gat heeft gestopt, waardoor alle trek heeft op gehouden. Het spreekt vanz If dat de visschers, welke zich met dit werk bezig houden, als het ware onophoudelijk de wacht houden bij de pannen om de talrijke vijanden der jonge oestertjes weg te vangen, en daardoor is vanzelf eene mosselen- en krabbenvisscherij in het leven geroepen, die insgelijks hare winsten oplevert.

Vroeger was men gewoon de oestertjes ongemoeid te laten tot dat de winter voorbij was, doch de ondervinding heeft geleerd, dat de vorst zulk eene verwoesting onder hen aanricht, dat het de moeite loont de oesters gedurende het barre seizoen op eene plaats te beren, waar aan al hare levensvoorwaarden voldaan wordt, zonder dat zij het koude weêr moeten doorstaan. Na den 15^en augustus begint men dan ook met de pannen op te visschen en ze over te brengen naar de putten, de van sluizen voorziene vergaarbakken, waarvan wij boven spraken.

het stadhuis en de st.-pieterskerk te leuven.

Deze putten heeft men na den winter toch noodig om het jonge oestergeslacht verder op te kweeken, zoodat alleen de arbeid van het overbrengen hier in rekening kan gebracht worden.

Te Yerseke liggen alle putten binnendijks, en van elkander slechts afgescheiden door een klein laag muurtje. Deze manier van putten leggen is veel kostbaarder dan die welke men op de fransche kusten volgt, dewijl daar de putten in de zee zelve gegraven worden, maar heeft toch dit voordeel, dat de strengste vorst den jongen oesters geen schade kan doen, wat in de zeeputten niet altijd het geval is.

Het doel der putten is toch geen ander dan om in het koude jaargetijde te zorgen, dat de oesters steeds rondom door vloeibaar water bespoeld blijven, alsmeê om de bakken te bevatten, waarin na afloop van den winter de jonge oesters geborgen worden, die daarin voldoende beschermd zijn tegen slijk, krabben en andere vijanden, terwijl het water toch vrij binnendringt en het vereischte voedsel aanbrengt.

Een niet minder groot voordeel van het leggen der putten binnendijks is, dat men steeds met een enkelen oogslag een overzicht heeft van hetgeen er in den put geschiedt, zoodat, mochten er zich enkele gebeurlijkheden voordoen, die den groei der

[p. 45]

oesters zouden beletten, men dan zijne maatregelen kan nemen om deze te doen ophouden. De putten te Yerseke worden dan ook dagelijks nagezien en hun inhoud onderzocht, ten gevolge waarvan de kansen op overvloedige winsten meer zeker worden. Dat deze winsten nogal belangrijk zijn moge een enkel voorbeeld bewijzen. Mijn vriendelijke schipper verzekerde mij, dat hij in 1879 - een jaar dat zeer ongunstig was voor de oestereultuur, dewijl het zoo lang en zoo sterk vroor - omstreeks twee millioen oesters in den handel had gebracht voor de compagnie, in welker dienst hij werkzaam was en dat deze twaalf centiemen per stuk hadden opgebracht. Hij rekende mij tevens voor, hoeveel zijne compagnie had moeten uitgeven aan werkloonen, alsmeê welk gedeelte door die behaalde winst afgelost was van het kapitaal, dat gestrekt had om de compagnieschap te beginnen, en toen hij dit alles uitgecijferd had, kon hij mij triomphantelijk toeroepen, dat er toen nog voor de compagnie meer dan een halve ton overschoot.

een goede raad.

Mijn zegsman sprak alleen van de Yersekebank, maar toen ik weêr thuis terug gekeerd was, sloeg ik het verslag van den staat der nederlandsche zeevisscherijen open, en vond daarin enkele opgaven, welke ik de moeite waard denk hier in te lasschen. Ik las daar o.a. dat in het jaar 1875 eene enkele firma van de oestercultuur te Yerseke tusschen de twee en drie mil-

[p. 46]

lioen oesters in den haudel bracht en dat in 1876 hetzelfde getal werd bereikt. In 1875 brachten de verpachte banken in geheel Zeeland niet minder dan 30 millioen oesters aan de markt, terwijl in 1876 de maatschappij tot exploitatie van Staatsspoorwegen over hare zeeuwsche lijnen meer dan 36 millioen oesters vervoerde, waarvan meer dan 22 millioen naar het buitenland gingen. Het zal nu niemand meer verwonderen dat deze nijverheid zeer belangrijk mag genoemd worden, en dat zij ook voor de nederlandsche financiën zeer voordeelig is, blijkt uit het feit dat de verpachte perceelen jaarlijks ongeveer 310.000 franken in 's lands schatkist brengen.

En dan spreken we nog niet eens van de groote tweeduizend inwoners van Yerseke, die allen hun bestaan vinden in het opkweeken der oesters. Het geheele dorp toch kent geen anderen handelstak dan de oesterteelt. Alles wat werken kan legt zich daarop toe, en wie het zoo ver kan brengen, dat hij een duitje overlegt, pacht er een stukje rivier voor en...... wordt een welgesteld man. Zoowel te Yerseke als te Yersekendam, een uithoek van het dorp, wonen oesterkweekers die vroeger in dienst van een of andere compagnie stonden, spaarzaam zijn geweest en nu zaken doen, waarover men verbaasd staat, en dat vooral blijkt uit de pracht, welke zij ten toon spreiden in het optrekken hunner paleizen; want dien naam mogen enkele woningen te Yersekendam gerust dragen.

(Slot volgt.)