De Belgische Illustratie. Jaargang 13

Twee zusters.
Eene schets uit het hedendaagsche leven, door H.A. Banning.
(Vervolg.)

Tante Bertha.

Van de Jordaan sprekende, hebben wij wel de Leliestraat, maar niet de Leliegracht genoemd, ofschoon zij als het ware eene verlenging van genoemde straat mag heeten. De Leliegracht vormt slechts eene verbinding te water tusschen de drie hoofdgrachten van Amsterdam, en daar de buitenste of Prinsengracht de eigenlijke Jordaan aan de binnenzijde der stad afsluit of liever omzoomt, heeft de Leliegracht niets gemeens met de van ouds befaamde buurt en met de straat die haar naam draagt en in hare onmiddellijke nabijheid gelegen is.

Zoo komt het dan ook dat wij slechts weinige stappen behoeven te doen om de jongejuffrouw Elgers te vergezellen van het ellendige huisje waar de arme zieke weduwe woonde, naar een fraai ofschoon wel wat ouderwetsch huis op de stille zijde der Leliegracht, waar, in den tijd waarvan wij spreken, een bejaarde dame woonde, die in de buurt en ook bij alle instellingen van liefdadigheid zeer goed bekend was, ofschoon zij jn de laatste twintig jaren geen voet op de straat had gezet. Juffrouw Verhemert, die nu diep in de zeventig jaren telde, was een naamgenoot en oud-tante van moeders zijde van de jongejuffrouw Elgers. Zij was nooit gehuwd geweest, en ofschoon haar wel eenige gebreken aankleefden, die men gemeenlijk zoogenaamde oude vrijsters ten laste legt, wist toch iedereen dat zij in stilte veel goeds deed en dat zij, inweêrwil van hare hooge jaren, nog geenszins misdeeld was van 't geen als de schoonste reputatie van koning Salomon geboekt staat.

Toen de jongejuffrouw Elgers de huiskamer der bedoelde woning binnentrad zat de oude dame in een reusachtigen rolstoel, geflankeerd door twee groote stokken of krukken, welke bij haar de dienst moesten doen van de riemen eener roeiboot. 't Is voor het uiterlijke geen aangename verschijning welke wij u voor te stellen hebben, waarde lezer! Is juffrouw Verhemert in geen twintig jaren op de straat geweest, heeft zij al dien tijd geen voet kunnen verzetten, zij is meer dan dertig jaren onbeweeglijk gebleven op het gebied der mode. Zij draagt altijd een licht paars kleedje zonder eenig versiersel, dat doet denken aan de uniform van een hofje of van een gesticht. Haar muts is onverandelijk van zwarte tulle, met dito satijn lint. Dit hoofdtooisel is vervaarlijk groot en bedekt voor een groot gedeelte haar gerimpeld voorhoofd en mager, bleek gelaat. Hare wenkbrauwen zijn zwaar, borstelig en nog bijna geheel zwart, maar het hoofdhaar is geelachtig wit en aan weêrskanten van hare ingevallen wangen staan twee zware en zeer stijve krullen van dezelfde kleur geposteerd, die onze Griet uit de Jordaan waarschijnlijk aan de benijdenswaardige metworst herinnerd zouden hebben.

‘Dag, Bertha, dag, kindlief!’ sprak zij, en men kon zeer goed zien dat het meisje van haar was, wat men wel eens een hartlapje noemt.

‘Gij moet de groeten hebben van mama,’ sprak het nichtje, terwijl zij een stoel nam om naast haar peettante te gaan zitten.

De oude vrouw knikte met het hoofd. ‘Kon zij daar nog tijd voor vinden bij al die drukte voor het bal?’ vroeg zij.

Bertha kreeg een kleur en wendde het hoofd af.

‘Gij moet daar niet kwaad om worden,’ hernam de oude dame, terwijl zij een der handen van de lieveling in de hare nam; ‘ik ben ook jong geweest, ik heb in mijn leven ook in de wereld meêgedaan, maar ik kan niet begrijpen hoe je mama zoo onverstandig kan zijn om Louise, die toch reeds zoo ijdel, zoo behaagziek en zoo luidruchtig is, op een concert te laten pronken. Dat kind wordt in den grond bedorven.’

‘Och, lieve tante, mama heeft het lang genoeg tegengehouden, en als zij haar zin gekregen had zou het niet gebeurd zijn, maar......’

‘Maar het bedorven kindje is aan het schreien en zeuren gegaan, het heeft papa in den arm genomen, is het niet zoo?’

‘Papa was er eerst ook tegen, maar de oude heer Van Beeckeren heeft hem omgepraat en......’

‘En de jonge heer van Beeckeren met zijn kneveltje en zijn mooie witte tanden heeft den doorslag gegeven, niet waar? Wil ik je eens wat zeggen, kindlief: die firma Van Beeckeren en Comp. heeft je vader al sinds een jaar of wat het hoofd op hol gebracht, en zal hem nog eens in den grond boren. 't Is onverantwoordelijk van je mama, dat zij voor dat alles geen stokje heeft gestoken; het kan haar niet ontgaan zijn dat die Van Beeckeren de booze geest van je papa is; want eene vrouw ziet scherp, maar zij is volmaakt hare moeder, mijne zuster, een zieltje zonder zorg, een duifje zonder gal.’

‘Och, lieve tante,’ herhaalde Bertha.

‘Beste meid, ik zeg immers niet dat je mama geen brave vrouw is,’ hernam de oude dame, ‘zij zal hare kinderen niet slecht maken, maar zij bezit ook geen geestkracht genoeg om invloeden te weren die schadelijk zijn voor hare kinderen en voor haar huisgezin. Zij laat zich verblinden door de mooie panier van Van Beeckeren, zooals Louise door de pluimstrijkerijen van dien kwibus van een jongen. Ik begrijp alles zeer goed, maar ik begrijp niet dat je ouders niet meer doorzicht hebben en niet naar goeden raad willen luisteren, en daarom mijn huis mijden. Wat zal het einde zijn van de drukke conversatie met dien wijnkooper? Je papa bezit weinig fortuin, dat weet Van Beeckeren zeer goed, en wanneer hij aan een huwelijk van zijn zoon met Louise denkt, ziet hij ongetwijfeld zekere oude vrouw, wier dagen geteld zijn, voor een achterdeurtje aan; maar gij kunt er verzekerd van zijn, dat hij in dit opzicht buiten den waard gerekend heeft.’

Zonder eenig antwoord af te wachten, greep zij de beide krukken, die naast haar stonden, en wist met een paar goed berekende stooten haar rolstoel tot vlak voor de schrijftafel te draaien, die in een hoek der kamer stond. Zij zette haar bril op, en een briefje uit een der laadjes halende, vervolgde zij:

‘Hier heb ik een schrijven van een onzer bankiers, die op mijn verzoek inlichtingen geeft omtrent de soliditeit van de firma Van Beeckeren en Comp., waaruit duidelijk blijkt dat al de grootheid van dien man niets is dan bluf. Van een compagnon is geen spraak en van kapitaal evenmin. Is het dus niet zeer natuurlijk dat hij voor zijn zoon op eene erfenis loert die, volgens zijne berekening, al spoedig uwe mama; als mijn eenige bloedverwante, moet ten deel vallen?’

Bertha zegde niets, maar zuchtte, terwijl de peettante nu met een zwaai naar haar oude plaats terugkeerde, die den besten roeier in verbazing moest brengen. Het meisje had ter wille harer oudens den moed niet om op dat oogenblik te vertellen wat zij bij de arme vrouw in de Jordaan vernomen had. Zij zweeg dus en hield de oogen neêrgeslagen.

‘Ik ben zeker geen aangenaam gezelschap voor een jong meisje,’ zoo begon tante Bertha weêr, ‘maar het is tot u aller bestwil dat ik zoo spreek, en als uwe ouders nog langer doof en blind blijven tegen alle raadgevingen en bewijzen in, zal ik vóór mijn dood maatregelen moeten nemen, want ik wil niet dat eens ver-

[p. 23]

kwisters en fortuinzoekers met mijn geld den heer zullen spelen.’

Het nichtje kon nu hare tranen niet langer bedwingen.

‘Och, tante, lieve tante,’ sprak zij, ‘mijne ouders zijn zoo goed, ik heb hen zoo innig lief.’

‘Daar hebben zij ook recht op, mijn kind,’ hernam de oude dame. ‘Zij zijn werkelijk braaf en goed en leven in het geluk hunner kinderen, maar zij zijn erg door de kwaal van onzen tijd aangetast; zij denken dat het geluk in grootheid, in weelde en genot moet worden gezocht en zijn in staat om blindelings hun ongeluk in te loopen. Laat ons echter voor het oogenblik over die zaak niet meer spreken, want ik wil je niet bedroeven, lief kind.’

Zij drukte nogmaals de hand van het jonge meisje en zag haar lang met welgevallen aan.

‘Gij gaat morgenavond zeker ook naar het concert?’ vroeg zij na eenige oogenblikken.

‘Ja, tante,’ antwoordde Bertha schuchter, terwijl zij hare tranen afdroogde.

‘Dat is goed, zeer goed,’ sprak de tante, op een geheel anderen toon; ‘daar steekt geen kwaad in, als alles maar in eer en deugd toegaat.’

‘En 't is tevens een goed werk, niet waar?’ zei Bertha.

De oude dame haalde de schouders op. ‘Het goede werk zullen wij maar zoo laten; 't is klatergoud, meer niet,’ hernam zij.

‘Het concert kan toch heel wat opbrengen voor de vier weduwen, want de deelneming is buitengewoon groot. Stumpff heeft de Parkzaal gratis afgestaan en allen, die aan het concert meêwerken, doen dit belangloos.’

Tante Bertha schudde het hoofd. ‘Zoo belangloos niet als gij wel denkt,’ sprak zij.

‘Maar, tante, ik kan u verzekeren dat het geheele orchest, de liedertafel Amstels Nachtegaal en allen die op het concert zullen optreden daarvoor niets ontvangen.’

‘Dat geloof ik zeer graag, mijn kind, maar het sluit nog niet in dat alles bij dit concert even belangloos toegaat. Onder belangloosheid versta ik toch iets te presteeren zonder dat men daarvoor eenige vergoeding of wederdienst, van welken aard dan ook, verlangt of ontvangt.’

‘Juist, tante, zoo meen ik het ook.’

‘Maar als men nu eens lijsten had doen rondgaan om bijdragen voor de vier weduwen, zonder concert en bal, zou dan de deelneming ook zoo algemeen zijn geweest?’

‘O, neen, tante, dat spreekt van zelf.’

‘De belangloosheid is dus zoo groot niet als gij wel denkt. Men wil wel wat voor armen afzonderen, maar niet zonder daarvoor eenige vergoeding in vermaak en zingenot terug te ontvangen. Dat is geen christelijke liefdadigheid, want die kenmerkt zich door het brengen van offers.’

‘Maar als men nu zonder dergelijke middelen de beurzen niet geopend kan krijgen, tante?’

‘Dan zeg ik dat de christelijke liefdadigheid uitgestorven is. Hoe groot zullen de kosten wel zijn, die bij u aan huis voor dit concert gemaakt worden?’

‘Ik heb mama hooren zeggen, dat zij, het kleedje van Louise meêgerekend, omstreeks vijftig gulden aan een en ander moet besteden.’

‘En gelooft gij dat papa voor de helft zou hebben ingeteekend, wanneer hem, zonder concert, eene lijst ten behoeve der arme weduwen gepresenteerd was?’

Bertha schudde het hoofd.

‘Welnu, dan noem ik het geen liefdadigheid, maar afschuwelijke verkwisting. Men werpt handen vol geld voor zingenot weg, want bij een bal zal toch wel geen spraak zijn van kunstgenot, en als van al dat geld een enkel dubbeltje in den schoot van een arme weduwe terecht komt, meent men al heel wat gedaan te hebben. Wil ik u eens precies mijn gevoelen zeggen, mijn kind? Men zou even goed uit liefdadigheid in het Park bijeen kunnen komen om eene champagne-partij te houden en dan na afloop de ledige flessen ten voordeele van de ongelukkige weduwen verkoopen.’

Bertha kon niet nalaten te glimlachen.

‘Ik weet wel,’ zoo vervolgde de oude dame, ‘dat men met de opbrengst van ledige flesschen ook nog wel eenig goed kan doen, maar 't is toch slechts het overschot van verkwisting, meer niet. Men wil tegenwoordig genieten, altijd genieten, en wanneer nu de een of andere commissie met een lokkebroodje voor den dag komt, dat den schijn van liefdadigheid heeft, neemt men daaraan deel met het zalige gevoel dat men een goed werk heeft verricht. Dat is zelfmisleiding. Voor dit bal worden duizenden en duizenden guldens weggeworpen, en wij zullen eens zien wat de opbrengst zijn zal.’

‘Ik ben het geheel met u eens, tante,’ sprak nu het jonge meisje, ‘en gij weet ook wel hoe ik over die dingen denk, maar gij moet niet vergeten dat men hier in de stad toch dagelijks concerten, bals en toneelvoorstellingen bijwoont, die evenveel geld kosten, en dat er dus wel eenig nut in steekt, wanneer men hen, die daarvan gebruik maken, uitlokt om tevens iets voor een goed doel af te zonderen.’

‘Zeer waar, lieve Bertha, maar dan misbruikt men het schoone woord liefdadigheid, en gij zult mij wel willen toestemmen dat al die nieuwe fratsen niet weinig tot verkwisting en zingenot meêwerken en de ware christelijke liefdadigheid doen verflauwen; want de meesten die tien gulden of meer aan zulk een bal ten koste leggen, rekenen dit voor een aalmoes, en zullen dus de beurs gesloten houden, wanneer men den volgenden dag een beroep komt doen op hunne naastenliefde....... Binnen!’

De huishoudster van tante Bertha had aangeklopt, opende de deur en overhandigde hare meesteres een briefje.

‘Geef mijn bril eens aan, Keetje,’ sprak de oude dame, en toen zij het briefje vluchtig gelezen had, rolde zij haar stoel weêr tot voor de schrijftafel, wikkelde iets in een enveloppe, schreef daar met bevende hand een adres op en verzocht de huishoudster dit aan den brenger van het briefje ter hand te stellen.

Deze huishoudster was de rechterhand van juffrouw Verhemert, maar hier wist die rechterhand zeker niet wat de linker gedaan had.

‘En vertel mij nu eens hoe gij 't bij die arme vrouw in de Jordaan gevonden hebt?’ vroeg tante Bertha, middelerwijl zij haar stoel weêr tot vlak voor het venster boegseerde.

Het nichtje deelde nu uitvoerig meê wat zij van de zieke vernomen had, met uitzondering van 'tgeen haar bekend was betreffende de bloedverwantschap met den wijnkooper Van Beeckeren.

‘Die buurvrouw schijnt een zeer braaf mensch te zijn,’ zei tante Bertha, toen zij alles vernomen had. ‘Hebt gij nog een oogenblik den tijd?’

‘Ja wel, tante.’

‘Wees dan zoo goed van nog even de Jordaan in te loopen, want morgen zult gij daarvoor wel geen tijd meer vinden. Zeg die buurvrouw waar ik woon en dat ik haar vandaag of morgen wensch te spreken. Zulk eene vrouw moet wel dood eerlijk zijn; ik wil haar eenig geld ter hand stellen, om voorloopig in de grootste behoeften van de zieke weduwe te voorzien, en daartoe is zij beter in staat dan gij.’

‘Heel goed, tante.’

‘En dan zou ik je graag den morgen na het bal nog eens hier zien; kan ik daar op rekenen?’

‘O, zeker, tante.’

Bertha ging heên in de volle overtuiging dat zij niets meer beloofde dan in hare macht stond; niemand weet echter wat de dag van morgen zal baren.

(Wordt vervolgd.)