De Belgische Illustratie. Jaargang 13

Twee zusters.
Eene schets uit het hedendaagsche leven, door H.A. Banning.
(Vervolg.)

Nog een arme weduwe.

Ongeveer een uur later zien wij Griet bij den schoenmaker naast haar binnengaan, met een potje onder haar boezelaar. Zij bestijgt een smalle trap en treedt een achterkamertje binnen dat uitzicht heeft op een morsige binnenplaats. Behalve een glad geschuurde tafel en drie kreupele stoelen, vindt men in dat schamele vertrek niets, wat zelfs voor een oude-kleerenjood een bod waard zou zijn. Bij de tafel zit een meisje, dat ongeveer vijftien jaar schijnt, ofschoon zij ook wel wat ouder kan zijn, want bij behoeftigen teekent de peilschaal van het leven doorgaans niet zeer juist. Zij is bezig met het verrichten van eenig naaiwerk. Achter de versleten doch zindelijke gordijnen van een bedstede hoort men nu en dan kuchen, een bewijs dat zich daar iemand bevindt die ziek, of voor 't minst ongesteld is. Juist had het jonge meisje de oogen op bedoelde gordijnen gericht en scheen zij te willen opstaan, toen Griet binnentrad en een pannetje dampende aardappelen van onder haar boezelaar te voorschijn haalde.

‘Hoe is het hier vandaag?’ vroeg zij, naar de gordijnen ziende, die door een vermagerde hand vaneen gescheiden werden.

‘Het gaat nog al, maar moeder is erg bedroefd,’ antwoordde het meisje.

‘Kom, kom, gij moet goeden moed houden,’ zei Griet hartelijk. ‘Zie nu maar eens of ge wat eten kunt; 't is wel niet veel bijzonders, maar wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft, niet waar? Pas op,’ zoo vervolgde zij, zich tot het meisje wendende, ‘er staat tusschen de aardappelen een kommetje botersaus.’

‘God moge 't u vergelden, buurvrouw,’ hoorde men achter de gordijnen zeggen en men behoefde niets te zien om te weten dat die woorden in tranen zwommen.

‘Wel, wel, wat zijt gij vandaag miserabel mistroostig,’ hernam Griet; ‘wat schort er toch aan?’

‘Kom eens bij mij zitten, dan zal ik het u vertellen,’ sprak dezelfde droevige stem, en nu zag men tusschen de beide gordijnen het vermagerde hoofd van eene vrouw, die in de kracht van haar leven zou zijn geweest, ware dat leven niet verwoest geworden door ziekte en kommer.

‘Ik moet eerst mijn jongen naar school helpen,’ zei Griet. ‘Ga nu maar wat eten want anders worden de aardappelen koud en stijf, en ze zijn nu toch het koken haast niet meer waard; binnen een uur ben ik terug.’

Toen Griet, volgens hare belofte, het armoedige vertrek weêr binnentrad, vond zij daar nog een jong meisje, doch eenjaarof wat ouder, en deftig, ofschoon eenvoudig gekleed.

‘Als ik u mocht storen, Nella,’ sprak zij tot de jongste bewoonster, ‘dan kom ik van avond wel eens terug.’

Het meisje zag haar bezoekster vragend aan.

‘Voor mij behoeft gij u niet te geneeren,’ sprak laatstgenoemde; ‘ik zal daarenboven spoedig klaar zijn.’

‘Juffrouw Elgers van de Prinsengracht,’ zei Nella tot Griet, met een handbeweging en een buiging welke zeer in tegenspraak waren met de kreupele stoelen. ‘De juffrouw komt mij wat naaiwerk brengen.’

‘Zoo, zoo!.... Ei, ei!’ sprak Griet, en er glinsterde iets in hare oogen dat lang niet van zachtmoedigheid getuigde. ‘Zoo, zoo!.... Ei, ei! Waarschijnlijk nog voor het bal.... en dan den ganschen nacht doorwerken........’

‘O, neen, er is geen de minste haast bij,’ viel de jonge dame haar in de reden.

‘Zoo, zoo!.... Is er geen haast bij,’ hernam Griet op minder scherpen toon. ‘Maar u bent toch juffrouw Elgers, die morgen op het concert van de vier weduwen zal zingen, niet waar?’

‘Dat is mijne zuster.’

‘Zoo, zoo! uwe zuster.... Wel, wel! Dat concert zal heel wat opbrengen.’

‘Ik geloof het wel, want de deelneming is vrij algemeen.’

‘Zoo, zoo!.... Ei, ei!’ herhaalde Griet nogmaals. ‘Mag ik u eens wat vragen, juffrouw Elgers?’

‘Gerust.’

‘Wordt met zulke concerten niet veel goed geld naar kwaad geld gegooid, zooals men 't wel eens noemt?’

‘Ik begrijp u niet.’

‘Ik meen of er bij dat vioolspelen niet veel aan den strijkstok blijft hangen wat ergens anders dan bij de weduwen te land komt.

‘Toch niet, vrouwtje-lief. Allen die meêwerken doen dit belangeloos; slechts de onkosten worden van de ontvangsten afgetrokken.’

‘Zoo, zoo! Ja, ik ben maar een domme vrouw en heb weinig verstand van die dingen, maar 't komt mij voor dat men beter zou doen met geen onkosten te maken, want 'n mensch kan zijn aalmoes heel goed kwijt raken zonder concerten te geven, en daar behoeft men waarachtig niet meê te wachten tot er mannen dood gevallen zijn.’

De jonge dame glimlachte, zag de vrouw met groote oogen aan, doch sprak geen woord.

Griet scheen het gesprek te willen voortzetten, maar Nella die eenigszins ontsteld was over den ongewonen toon waarop de buurvrouw sprak, en die zij niet zonder grond beleedigeud achtte voor juffrouw Elgers, wist afleiding te verschaffen door Griet te wijzen op de zieke, die het hoofd tusschen de gordijnen stak en scheen te willen deelnemen aan de ongewone bedrijvigheid welke op dat oogenblik in haar woning heerschte.

‘Wel, zijt gij nu wat beter gemutst dan voor een uur?’ vroeg Griet, terwijl zij zonder omwegen een der kreupele stoelen nam en bij het bed ging zitten.

De zieke knikte met het hoofd.

‘Gij moet de muizennesten uit het hoofd zetten, want al dat gelamenteer brengt toch niets op,’ hernam Griet.

‘Ik klaag niet,’ sprak nu de zieke, ‘ik heb op dit oogenblik waarlijk ook geen reden van te klagen, maar er zijn zoo oogenblïkken waarop 'n mensch het hart al eens overloopt. 't Is vandaag juist vijf jaren dat mijn brave man, de vader van Nella stierf, en........’

De zakdoek werd naar de vochtige oogen gebracht en de stem bleef steken.

‘Ja, dan wil ik het wel gelooven,’ zei Griet goedig, ‘want daar kan ik over meêspreken. Lieve hemel, als ik daaraan denk, wordt de wereld mij soms nog te benauwd. En waar is je man aan gestorven? Toch niet doodgevallen of zoo?’

‘God beware mij, neen,’ antwoordde de zieke haastig. ‘De goede man heeft op zijn bed en in mijne armen den geest gegeven.’

‘En waarschijnlijk alles in het graf meêgenomen, zooals de mijne,’ sprak Griet.

De zieke knikte met het hoofd. ‘Dat is nu vijf jaren geleden, en van dat oogenblik af heb ik geen gelukkig uur meer gehad.’

‘Ja, ik weet er van te praten wat 't zeggen wil zonder mans verdiensten te zitten,’ zei Griet met een welgemeenden zucht. ‘En ik kon nog uit werken gaan, ik was sterk genoeg om mijn maag tegen de broodkast te schuren als er niets in was, maar ik heb van 't eerste oogenblik af wel gedacht dat gij niet voor wasschen en plassen in de wieg zijt gelegd, is het niet zoo?’

De zieke glimlachte weêmoedig ‘Ik zal u mijne geschiedenis eens vertellen, beste buurvrouw,’ sprak zij, ‘en juffrouw Elgers mag er ook wel naar luisteren, want ik heb aan u beiden veel te danken.’

De jonge dame schoof haar stoel bij de bedstede en de arme weduwe deelde nu de volgende bijzonderheden mede.

‘Ik heb, Goddank, een goede opvoeding genoten al bezaten mijne ouders weinig vermogen. Op mijn drie en twintigste jaar werd ik ten huwelijk gevraagd door een jong mensch die geen fortuin, maar een zeer goeden naam en veel bekwaamheden bezat. Hij had toen eene betrekking op een kantoor, die wel niet erg winstgevend maar aanvankelijk voldoende was en zeer goede vooruitzichten in de toekomst aanbood. Mijne ouders gaven hunne toestemming en wij werden eenige maanden later in den echt verbonden. Er waren wellicht in de eerste jaren van ons huwelijk geen gelukkiger stervelingen dan wij. Het inkomen van mijn man was voldoende om fatsoenlijk te kunnen leven, wij hadden twee lieve kinderen - wat konden wij meer verlangen. Ach, ik zal den lieven God niet vragen waarom Hij ons zoo zwaar bezocht heeft, want Zijn heilige wil geschiede; maar als ik mij herinner wat ik al verloren heb, dan breekt mij het hart.’

‘Wees niet zoo bedroefd, lieve moe,’ sprak Nella, ‘gij hebt mij behouden, en ik zal voor u leven en werken.’

‘Ja, gij zijt mij niet ontnomen,’ hernam de zieke onder snikken, ‘daar dank ik den lieven God dagelijks voor, maar 't is toch ook vooral om u dat ik zoo beangst ben voor de toekomst.’

‘Kom, kom!’ zei Griet op schijnbaar luchthartigen toon, ofschoon zij steelsgewijze een traan uit hare oogen wischte, ‘geen zorgen voor den tijd, ik heb ook dikwijls voor een heet vuur gestaan, maar gij moet altijd maar denken goede moed is half teergeld, en 'n mensch weet nooit in welk klein hoekje zijn geluk zit.’

‘Ik was ongeveer negen jaren getrouwd toen mijn man eens tegen den avond doornat te huis kwam; hij had met levensgevaar eene vrouw uit de Keizersgracht gehaald, die zonder zijne hulp onvermijdelijk verdronken zou zijn. Het was in het begin van November en dien dag buitengewoon koud. Het bleek weldra dat mijn goede man een ander het leven gered had ten koste van zijne eigene gezondheid, want den volgenden dag kreeg hij bloedspuwingen, vergezeld van koortsen, die hem aan den rand van het graf brachten. Hij kwam die ziekte gelukkig te boven, doch het bleek, helaas, dat zijne gezondheid voor altijd verwoest was. Ik heb nog twee treurige jaren met hem doorgebracht. In den beginne kon hij na zijne herstelling van de eerste ziekte nog kantoorwerkzaamheden verrichten, maar op het laatst verlieten hem zijne krachten geheel, en gij kunt wel begrijpen dat zijn inkomen langzamerhand ook verminderde en eindelijk geheel ophield, want zijn patroon was in den eersten tijd wel zeer bezorgd en behulpzaam, maar hij kon ons toch ook op den duur niet onderhouden zonder eenige diensten tegenieten, en men wil over 't algemeen ook wel eens zien dat het medelijden langzamerhand verslijt.’

‘Niet langzamerhand, maar heel gauw,’ sprak Griet. ‘Als iemand flauw valt op de straat, wil de geheele wereld hulp brengen, men komt uit alle huizen met eten en drinken aanloopen, maar laat hem eens een dag of wat flauw blijven liggen dan zal niemand meer naar hem omzien. want het nieuwtje zou er af zijn. Tegenwoordig schijnt men dood te moeten vallen om het medelijden gaande te maken.’

[p. 15]

‘Ik was geheel uitgeput,’ zoo vervolgde de weduwe, ‘uitgeput aan geld en goed en aan krachten. Ik had gedurende die lange ziekte alles wat door ons bespaard was ten offer gebracht aan geneesmiddelen en 't geen voor ons onderhoud noodig was. Toen mijn man naar het graf gedragen was, stond ik met mijne twee kinderen verlaten op de wereld, geheel broodeloos, zonder eenigen steun.’

‘Maar waren dan uwe ouders dood, hadden zij niets nagelaten en ontbrak het u geheel aan familie en vrienden?’ vroeg de buurvrouw.

De zieke zuchtte diep. ‘Mijne ouders waren overleden,’ sprak zij, ‘hun klein vermogen hadden zij ten offer gebracht aan mijn broeder, die zich in schulden gestoken had en zonder hunne hulp voor de wereld verloren zou zijn geweest.’

‘Met andere woorden: zij hebben zich uitgekleed voor een losbandigen zoon ten koste van een brave dochter,’ zei Griet eenigszins scherp.

‘Gij moet mijne lieve ouders niet hard vallen,’ hernam de weduwe; ‘toen zij zich voor mijn broeder opofferden, was ik nog in goeden staat.’

‘Maar heeft die broeder nooit iets voor u gedaan of kunnen doen?’ vroeg Griet.

De zieke schudde het hoofd.

‘Ik heb wel eens gehoord dat de heer Van Beeckeren, commissionair in wijnen, familie van u is,’ sprak nu de jonge dame.

De weduwe sloeg de oogen neder. ‘Hij is mijn broeder,’ zeide zij, en toen brak zij in tranen los.

‘Wel wel!.... Ei, ei!’ riep Griet op denzelfden toon, dien wij reeds vroeger van haar vernomen hebben, en zij bewoog zich zoo onrustig, dat de kreupele stoel het hard te verantwoorden had. ‘De wijnkooper Van Beeckeren uw broeder? Wel, wel! En dat heerschap staat boven aan op de lijst der commissie van het concert voor de vier weduwen. Een mooie broer, dat moet ik zeggen. Dat geeft concerten en bals voor weduwen die van middag nieuwe aardappelen met metworst gegeten hebben en zou zijn eigen zuster van gebrek laten omkomen. Wel, wel! is dat je broer? Nu hij moest mij niet voor hebben, ik zou hem bals leeren geven.’

‘Ach, ik bid u, spaar mij!’ smeekte de zieke.

‘Wel, lieve mensch, ik zeg het immers alleen uit medelijden met jou en je dochter. Dat zijn nou de lui die zooveel bombarie maken over arme weduwen. Ze doen 't alleen om hun naam in de krant te zien, anders niet. Wel, wel, is die wijnkooper een broer van je!’

‘Ik weet wel dat gij 't goed meent, buurvrouw,’ hernam de zieke, ‘maar gij zult wel begrijpen dat het mij hard valt zóó over mijn eenigen broeder te hooren spreken, ook al heeft hij 't dubbel verdiend. Gij moet weten dat nooit een goede verstandhouding heeft bestaan tusschen hem en mijn man, die hem dikwijls over zijne buitensporigheden onderhouden en vrij ernstige vermaningen gegeven had. Mijn man heeft nog getracht op zijn sterfbed eene verzoening tot stand te brengen, maar te vergeefs.’

‘Geen wonder, want dan had hij moeten opdokken,’ zei Griet, de duim en wijsvinger van haar rechterhand tegen elkander schuivende. ‘En heeft hij zich nooit om je bekommerd?’

De zieke schudde het hoofd. ‘Eens toen er geen uitkomst meer voor mij scheen te zijn, toen mijn arme kleine jongen door de koorts verteerd werd en de dood nabij was, heb ik hem opgezocht, doch hij zeide dat ik mij maar aan de wijze lessen van mijn man moest houden en keerde mij den rug toe, na mij een rijksdaalder te hebben toegeworpen. Ik heb dat stuk geld opgeraapt, want mijn kind moest immers gered worden, doch het brandde mij aan de vingers. Helaas, 't was te laat. Mijn eenig zoontje stierf en Nella bleef mij nu nog alleen over. Zij was mijn eenige troost; ik heb voor haar gewerkt en gezwoegd zoo lang ik kon, maar nu ruim een jaar geleden ontschoten mij de krachten en wat wij sinds dien tijd uitgestaan hebben, is God alleen bekend.’

De vrouw sloeg de handen voor de oogen en snikte luid.

‘Wees niet zoo bedroefd, moeder,’ sprak Nella troostend, ‘wij zijn immers nu niet geheel verlaten meer.’

‘Neen, kind, neen,’ hernam de zieke; ‘God schijnt zich over ons te ontfermen, want, beste buurvrouw, gij hebt ons het eerste bijgestaan, toen het water tot aan de lippen gekomen was, en daar zal God u zeker voor loonen, maar ook de jonge juffrouw Elgers is ons nu door den Hemel toegezonden; zij wil Nella voorthelpen, maar zij vergeet ook de zieke moeder niet, zooals gij wel kunt zien in het mandje dat zij heeft meêgebracht.’

Bij de laatste woorden kon men zeer goed aan Griet bespeuren dat er iets in haar omging wat haar pijn veroorzaakte.

‘Ik heb u dit eens willen vertellen,’ zoo besloot de zieke, ‘omdat het heden juist vijf jaren geleden is dat ik mijn braven man verloor; gij zult nu wel beter begrijpen waarom ik dezen morgen zoo erg bedroefd was.’

‘Zeker begrijp ik dat,’ antwoordde Griet, ‘en ik begrijp ook dat ik de jonge juffrouw verkeerd beoordeeld heb, maar dat concert en de nieuwe aardappelen met metworst speelden mij ook zoo door het hoofd. Ik weet heel goed hoe het bij de grooten gaat; zij zoeken gemeenlijk een arm naaistertje op om voor een bagatel gedaan te krijgen wat zij bij anderen duur moeten betalen. Ik dacht zóó: de dochter van een arme weduwe moet zich voor een bagatel aftobben voor 'n bal dat gegeven wordt ten voordeele van een andere weduwe, wiens zoon al vast met een zilveren horloge den heer gaat spelen. Nella is in staat om dag en nacht voor haar moeder te werken, en dat zou op het laatst misloopen, want zij is nog te jong en we weten allemaal wel dat hier aan alles gebrek is. Werk verschaffen is een heel mooi ding, juffrouw Elgers, maar hier moet vooreerst meer gedaan worden. Ik kan wel eens wat raar uit den hoek komen, maar ik meen het toch goed. Dat concert maalde mij te veel in het hoofd, neem 't mij dus niet kwalijk, juffrouw Elgers, dat ik u verkeerd beoordeeld heb. Maar nu moet ik aan mijn werk,’ zoo vervolgde zij opstaande en zich tot de zieke wendende. ‘Wees nu maar niet zoo mistroostig meer, juffrouw, want alles zal nog wel terecht komen, ik heb dat ook ondervonden. Dag, juffrouw Elgers, dag Nella.’

Zij ging heen. Wij willen ook de weduwe verlaten om ons naar een ander tooneel te begeven.

(Wordt vervolgd.)