De Belgische Illustratie. Jaargang 13

[p. 6]

Twee zusters.
Eene schets uit het hedendaagsche leven, door H.A. Banning.

Vier ongelukkige weduwen.

Wanneer men de tegenwoordige maatschappij mocht schatten naar de onuitputtelijke middelen, die aangewend worden om de liefdadigheid voor allerlei soort van ongelukkigen op te wekken, zou men inderdaad moeten erkennen, dat zij het ideale zeer nabij kwam.

Behalve de tallooze vereenigingen, waaraan philanthropische heeren en dames, uit alle rangen en standen, zich toewijden en die ieder haar bijzonderen werkkring hebben, treden aanhoudend en als om strijd nog andere personen op, om bij buitengewone gelegenheden of gebeurtenissen op het toneel der philanthropie een soort van gastrol te vervullen.

De namen van zulke menschlievende dames en heeren vindt men nu en dan vermeld in de dagbladen, op circulaires en in fatsoenlijke, zeer net gedrukte bedelbrieven, wanneer een steiger ingestort is, eenige huizen in een achterbuurt afgebrand zijn, of een gedeelte van ons land door den watervloed geteisterd wordt. Die dames en heeren vragen geen aalmoes, maar bieden iets te koop in den vorm van een concert, een bal, een toneelvoorstelling, een harddraverij op schaatsen, of andere publieke vermakelijkheid; de opbrengst wordt alsdan, na aftrek der onvermijdelijke kosten, aan de noodlijdenden uitgereikt, en honderden, soms duizenden, kunnen het verkwikkend gevoel smaken, dat zij daartoe hun penningske hebben bijgedragen.

Deze springvloeden van liefdadigheid heeft men aan onzen vindingrijken tijd te danken. Nu zijn er wel een aantal zwartgallige menschen, die dergelijke hefboomen, waarmeê men het medelijden tracht op te wekken, slechts nieuwe prikkels tot genotzucht durven noemen, waarmeê de eigenlijke liefdadigheid niets gemeens heeft, doch men moet niet vergeten dat het sommigen lieden nooit naar den zin te maken is.

Van deze meening was ook de commissie, die zich tot taak had gesteld het lijden te verzachten van vier vrouwen, wier mannen op noodlottige wijze het leven verloren hadden.

Daar waren te Amsterdam twee in aanbouw zijnde huizen ingestort. Het gaat tegenwoordig met het bouwen van nieuwe huizen als met het oprichten van nieuwe firma's. 't Is niet zelden een luchtig getimmerte boven den grond, met een kolossaal uithangbord van schijngrootheid en een jammerlijke armoede aan innerlijke waarde. Die bouw- en nijverheidkoorts is oorzaak dat men nu en dan hoort van huizen, die instorten alvorens zij nog bewoond konden worden, en van het verdwijnen van firma's en vennootschappen, welke men nog nauwelijks aan de beurs en in handelskringen had hooren noemen.

Zoo waren ook nu weêr twee huizen ingestort, die men door het hocus pocus der moderne manier van bouwen in een oogwenk uit den grond had zien oprijzen. Niemand verwonderde er zich over, niemand beklaagde den roekeloozen bouwmeester, doch er waren, helaas! slachtoffers te betreuren. Toen het ongeluk plaats greep, bevonden zich verschillende werklieden op de hoogste verdieping. Drie dier ongelukkigen waren onmiddellijk dood en twee zwaar gekwetst; een dezer laatsten stierf nog denzelfden dag; allen lieten vrouw en kinderen achter.

Zoodra de ramp bekend geworden was, kwam men van verschillende kanten hulp bieden. Eene commissie, met een buurt- of wijkmeester aan het hoofd, deed in de dagbladen een beroep op de liefdadigheid. Het regende in de eerste dagen kleine giften van medelijdende menschen, doch deze pleisters konden slechts een oogenblik het lijden verzachten, er moest een middel gezocht worden om de toekomst der weduwen en weezen te verzekeren, en dat middel meende de liedertafel Amstels Nachtegaal te hebben gevonden.

Liedertafels hebben een uitgebreiden werkkring. Zij bevorderen en populariseeren, ieder in haar eigen kring, de toonkunst, geven jaarlijks even gezellige als luisterrijke feesten, bieden velen onzer componisten gelegenheid om de vruchten van hun geest gratis gedrukt voor zich te zien en ten gehoore te doen brengen, en zijn altijd bereid hare krachten en talenten beschikbaar te stellen, ten einde ongelukkigen te redden, die door den stroom, welke rampspoed heet, dreigen weggesleurd te worden. Daarom zal het iedereen moeten verwonderen, dat de meeste banieren der liedertafels niet prijken met reddingsmedailles, zooals uitgereikt worden aan personen, die drenkelingen uit het water hebben gehaald.

Nu wilde het geval dat de liedertafel Amstels Nachtegaal gedurende dien winter nog geen gelegenheid had gevonden om een concert te geven, waarvan men het succes reeds vooraf verzekerd kon achten; want zulke gelegenheden bieden zich niet altijd aan en er storten gelukkig niet elken dag huizen in. Daarenboven had juist de directeur van genoemde liedertafel een nieuwe cantate gecomponeerd, getiteld Humaniteit, een muziekstuk voor mannenstemmen met obligaat sopraan en vol orchest. De uitvoering van zulk een kunstgewrocht gaat met groote kosten gepaard en wie weet dus hoelang het kunstminnend publiek daarvan verstoken zou zijn gebleven, wanneer de bedoelde huizen niet ingestort waren; want er sterven wel dagelijks werklieden, die weduwen en kinderen zonder middel van bestaan achterlaten, maar niet onder het voorrecht dat hun dood opzien baart, niet op zulk een geruchtmakende wijze als noodig is om het algemeene medelijden op te wekken. De leden van Amstels Nachtegaal meenden het middel te bezitten om een fonds bijeen te brengen voor de ongelukkige weduwen en besloten hunne gaven dienstbaar te stellen ter bereiking van het beoogde doel. De president, die veel menschenkennis scheen te hebben, was intusschen van oordeel, dat in een stad als Amsterdam, waar men zich dagelijks in genot kan baden, de prikkel voor een concert niet groot genoeg zou zijn om op een goeden uitslag te kunnen rekenen; hij stelde dus voor dat na afloop van het concert een bal zou worden gegeven, en ofschoon de directeur zich, in het bewustzijn van de hooge waarde zijner compositie, daartegen verzette, bleken al de leden te veel doorzicht te bezitten om de muzikale gemoedsbezwaren van hun directeur te deelen.

Weinige dagen later las men in de dagbladen het bericht, dat de uitstekende liedertafel Amstels Nachtegaal, gehoor gevende aan de roepstem van een aantal aanzienlijke ingezetenen en kunstminnaars, besloten had een concert en bal te doen plaats hebben, in de zaal van het Park, ten behoeve der vier ongelukkige vrouwen, wier echtgenooten zoo noodlottig om het leven waren gekomen en wier toestand hartverscheurend moest worden genoemd. De redactie gaf eenige loftuitingen voor het edele streven van genoemde liedertafel ten beste, en meende te mogen verzekeren dat zij, die deze loffelijke pogingen wilden ondersteunen, daarenboven ook een ongekend kunstgenot zouden smaken, dewijl de directeur niet slechts geheel belangloos eene omvangrijke nieuwe compositie ten gehoore zou brengen, maar het bestuur der liedertafel zich mocht verheugen in de welwillende medewerking van mejuffrouw E., de uitstekende dilettante, wier talenten velen reeds het vorige jaar hadden kunnen bewonderen. Zij zou terecht de parel van het concert genoemd mogen worden.

Het moet wel waar zijn dat goede woorden doorgaans een goede plaats vinden; want nauwelijks was die opwekking tot deelneming aan het liefdewerk onder het publiek verspreid, of er ontstond een algemeen, een innig en treffend medelijden met de ongelukkige weduwen. Men scheen nu eerst goed in te zien hoe rampzalig die arme vrouwen en kinderen waren, beroofd van hen die het brood moesten verdienen. De jonge dames waren onuitputtelijk in het ophangen van zielroerende tafreelen, waarin verlatenheid, honger en gebrek op den voorgrond geplaatst werden, en zij vonden het zeer hardvochtig dat mama daarbij het hoofd schudde en papa het voorhoofd fronste en de kamer verliet. En wanneer eerstgenoemde al eens zegde: ‘Het kost veel geld, heel veel geld!’ dan hadden zij een aantal argumenten gereed, waaruit zonneklaar bleek hoe vrijgevig en opofferend zulke jonge dames zijn, wanneer haar hart zich eens voor medelijden ontsloten heeft.

Toen weinige dagen later de inteekenlijsten van eene algemeene deelneming getuigden, mochten de leden der liedertafel daarin natuurlijk eene waardeering hunner talenten zien; de directeur had evenzeer recht te gelooven dat zijne nieuwe compositie het lokaas was, terwijl de uitstekende dilettante, mejuffrouw E., zonder eenigen schroom, haar optreden als de oorzaak van die buitengewone belangstelling beschouwde. Waarom hun die illusie te ontnemen? Zouden er onder de sprekers, die jaarlijks in het openbaar optreden, niet eenigen gevonden worden, die meer waarde hechten aan hun talent en aan de hulde van het publiek, dan aan de beginselen, die zij schijnbaar met zooveel warmte verkondigen?

Van zoodanig egoïsme zag of hoorde men echter niets in het openbaar. De gansche stad scheen deel te willen nemen aan de pogingen om het lot der ongelukkigen te verzachten; de namen der menschlievende deelnemers groeiden op de inteekenlijsten met elken dag aan; 't was of men een wedstrijd in liefdadigheid wilde houden.

't Spreekt vanzelf dat ook nog in een ander opzicht een wedstrijd plaats had. Jonge dames kunnen onmogelijk op een bal verschijnen zonder behoorlijk toilet te maken, en de moeders - al zijn zij ook zeer zuinige huisvrouwen - pronken in 't openbaar even gaarne met hare dochters, als met hare bloemen aan het venster. Zoo kwam het dan ook dat in die dagen duizenden handen in beweging waren om het concert en vooral het bal luister bij te zetten. In de ateliers der modisten lagen dag en nacht de balkleedjes als halfgevulde luchtballons hoog opgebold onder de herscheppende handen der naaisters. Stapels glacé-handschoenen werden ter bezichtiging gezonden door winkeliers, die voor deze gelegenheid buitengewonen voorraad hadden moeten opdoen, en de leien der stalhouders stonden vol namen van familiën, die met rijtuigen naar het Park moesten worden gebracht, om daar het offer te plengen voor de noodlijdende weduwen.

In de Jordaan.

Amsterdam heeft een uitgestrekte en dicht bevolkte buurt, bekend onder den naam van Jordaan. Men wil dat die naam een verbastering is van het woord Jardin, en dat daar eertijds slechts uitgestrekte hovingen gevonden werden. Er bestaat zeker veel grond voor die bewering, als men in het oog houdt dat schier alle grachten en straten naar bloemen en planten gedoopt zijn. Zoo vindt men er een Leliestraat, een Bloemgracht, een Rozengracht, een Goudsbloemgracht, een Anjeliersgracht, enz. enz. Wanneer intusschen vreemdelingen meenen dat die grachten en straten aan hare geurige en kleurige namen beantwoorden, bedriegen zij zich zeer. In de Jordaan wonen een aantal winkeliers en andere kleinhandelaren, die een goed stuk brood verdienen, zooals overal in Amsterdam, waar, meer dan in eenige andere plaats, gelegenheid bestaat om aan den kost te komen. Maar de meerderheid der bevolking leeft slechts met moeite van den eenen dag in den anderen, en het spreekwoord: 't is een boer niet aan het verstand te brengen hoe een soldaat aan den kost komt, is ook wel eenigszins toepasselijk op de meerderheid van de bevolking der Jordaan. Men moet ook niet naar die buurt gaan om het peil der beschaving van Neêrlands hoofdstad te leeren kennen; het gaat daar dan ook dikwijls vrij ruw toe, en de politie, wier roeping het is rust en

[p. 7]

vrede te bevorderen, vindt er een ruim en vruchtbaar veld voor haren arbeid.

Wij vinden in een der nieuwe en morsige steegjes, die in het hart van de Jordaan twee hoofdstraten verbinden, een paar buurvrouwen zeer gezellig naast elkander voor de deur van twee aangrenzende huisjes zitten. Zij zijn bezig met het schillen van aardappelen, die zeer vlug tusschen de vingers rondgaan en tegen het mes opkrullen.

‘Ze worden taai, Mie,’ zegt een der vrouwen, terwijl meteen 'n aardappel in een emmer met water ploft.

‘En blauw ook,’ antwoordt Mie. ‘Mijn baas zegt dat ze haast niet meer te eten zijn, en hij heeft geen ongelijk, Griet. Maar wat zal men er aan doen; aan nieuwe valt nog niet te denken; negen stuivers de vijf kop.... dat kan Bruintje niet trekken bij een weekgeld van negen gulden.’

‘Ik ken er toch wel die geen negen gulden verdienen en van middag evenwel nieuwe aardappelen op tafel hebben met een ferme metworst er bij,’ zei Mie.

‘'t Is mogelijk, maar dan moeten ze meer dan vijf stuivers uit een kwartje weten te halen. Als ik er de huishuur en het busgeld aftrek en met mijn drie kinderen een beetje knap voor den dag wil komen, valt er voor mij niet aan nieuwe aardappelen met metworst te denken.’

‘Ik weet er anders wel een middel op,’ hernam Mie, en zij zag haar buurvrouw glimlachend aan.

‘Zoo?... Dat zou ik wel eens willen kennen.’

‘Laat je man doodvallen.’

‘Foei, mensch, wat is dat voor een mal praatje,’ sprak Griet onthutst, terwijl zij een oogenblik haar werk staakte.

‘Nou, nou, 't is maar bij manier van spreken. Met jou baas is het waarachtig nog ver van doodvallen. Het gaat met een zeilenmaker als met een chirurgijn: al gaan zij met gevaarlijke dingen om, zij doen er zich niet licht zeer aan. Ik meen maar, dat vrouw Van Diggelen van middag wel nieuwe aardappelen met metworst kan eten, als is zij zonder mans verdiensten.’

‘Ik misgun het die vrouw niet; zij is waarlijk ongelukkig genoeg.’

‘Ik ook niet, en zij zal buitendien haar portie nog wel krijgen, maar ik zie nu juist niet in dat men zijn ongeluk moet verzetten met metworst en andere lekkerbekkerijen, waaraan menschen als wij niet kunnen ruiken.’

‘God beware iedereen voor een lot als vrouw Van Diggelen getroffen heeft; 't is om het te besterven,’ zei Mie die nog altijd voortdreef op den stroom van gedachten, door de onvoorzichtige en hardvochtige woorden van haar buurvrouw in het leven geroepen.

‘'t Is een slecht mensch, die er anders over denkt, Mie, en je weet ook heel goed dat ik niet van steen ben,’ hernam Griet. ‘Ik heb zoo goed als iedereen hier in de buurt mijn best gedaan om vrouw Van Diggelen bij te staan, toen haar man zoo ongelukkig aan zijn eind gekomen was, maar 't is nu of er buiten die vier vrouwen geen ongelukkige weduwen meer in Amsterdam te vinden zijn. 't Was eerst de eene collecte voor en de andere na, en nu zal ook nog een concert op den koop toe gegeven worden. Toen mijn man zaliger stierf, zat ik met vier kinderen zonder een cent verdiensten, maar er was geen haan die er over kraaide, en ik heb dag en nacht moeten werken en tobben tot mijn oudste jongen in de verdiensten kwam. Moet een man dan precies doodvallen om het medelijden voor zijne weduwe op te wekken?’

‘Maar je moet niet vergeten,’ antwoordde de buurvrouw, ‘dat de heele stad in opschudding was toen het ongeluk plaats greep. Als een lijk uit het water gehaald wordt, loopen er altijd veel meer menschen bijeen dan wanneer er een naar het kerkhof wordt gebracht, en ik vind het wel heel mooi dat de menschen van die confusie, of hoe je 't ook noemen wil, gebruik maken om de ongelukkigen bij te staan.’

‘Daar heb ik ook niets tegen,’ hernam Griet, ‘maar men moet zulke ongelukkigen daarom nog niet tot bedorven kinderen maken. Ik heb heel goed gezien dat de oudste jongen van vrouw Van Diggelen in de laatste dagen met een zilver horloge in zijn zak loopt en ik weet dat zij van middag nieuwe aardappelen met metworst eten, en daar zullen wel een aantal arme weduwen vinger en duim naar likken.’

‘Dat is zeker schande, maar de milde gevers zijn er niet minder om; lieve deugd, de dankbaarheid is ver te zoeken, dat weten we allemaal wel, maar daarom mag een rijk man zijn beurs toch wel niet gesloten houden.’

‘Je weet heel goed dat ik er ook zoo over denk,’ sprak Griet, ‘maar de gal loopt bij een mensch wel eens over. De rijke lui maken tegenwoordig van de liefdadigheid een relletje en soms een pretje, 't zou niet kwaad zijn wanneer zij hun oogen wat beter den kost gaven, dan behoefde iemand niet dood te vallen om het medelijden op te wekken.’

Mie schudde glimlachend het hoofd. Griet was opgestaan en had hare bloote armen in den emmer gestoken, zoodat de aardappelen over hare handen bolderden.

‘Als dat maar voor één middag is, hebt gij waarlijk niet over gebrek aan eetlust te klagen,’ sprak eerstgenoemde.

‘Goddank niet,’ antwoordde Griet op gullen toon. ‘Laat ze maar eten, de jongens; zoolang de lieve God ons gezondheid geeft, zullen wij wel zorgen dat er wat op de tafel te vinden is. Maar ik heb vandaag wat meer geschild voor de zieke juffrouw, die bij den schoenmaker hiernaast op het achterkamertje woont. Dat doe ik driemaal in de week, want de stakker kan haar brood niet verdienen en er worden geen concerten en geen bals voor haar gegeven.’

‘Je jongens zouden toch zeker ook liever nieuwe aardappelen met metworst eten, niet waar?’

‘Stil toch, Mie,’ sprak de buurvrouw ernstig.

‘Ik heb die woorden al zoo dikwijls uit mijn hoofd moeten zetten en jij flapt ze er maar zoo uit; dat is niet mooi. Geloof maar dat ik mijn jongens graag een lekker hapje zou gunnen, maar moet dan die arme juffrouw van gebrek omkomen, al is haar man niet dood gevallen?’

Mie zag haar buurvrouw met groote oogen aan. Zulk een edel hart, al is het in een ruw omhulsel besloten, straalt een verkwikkende warmte uit, en deelt die warmte ook aan anderen mede. ‘Griet,’ sprak zij, en haar hand rustte een oogenblik op den natten arm harer buurvrouw, ‘Griet, ik kan ook nog wel wat missen voor die arme juffrouw. Laat mij nu morgen wat aardappelen voor haar koken en dan wil ik dat om den anderen dag volhouden zoo lang ik kan. Ieder van ons een paar aardappelen minder, dan zijn wij er.’

(Wordt vervolgd.)