De Belgische Illustratie. Jaargang 11

Een man van den ouden stempel,
Aan het tegenwoordige geslacht voorgesteld door
H.A. Banning.

(Vervolg.)
De hulptroepen rukken aan.

Mevrouw Sterk, die reeds eenigen tijd op haar post had gestaan, meende te bespeuren dat het gesprek een noodlottige wending had genomen en trad het kantoor binnen. Det moederhart was vol, was overgeloopen en zij hield den zakdoek voor de oogen.

‘Zijt gij hier, vader?’ vroeg zij.

‘Kijk, kijk! Gij ook?’ vroeg de oude heer en hij zag reeds in den geest ook zijne dochter Mathilde komen. ‘Zoo als gij ziet, moeder, ik ben hier.’ En hij stond op en ging haar vriendelijk te gemoet.

Deze voorkomendheid verontrustte mevrouw Sterk; zij had haar man, na 't geen de dokter hem had meêgedeeld, liever verdrietig en knorrig aangetroffen.

‘O, ik zie het al,’ sprak zij, ‘het zal wel weder te vergeefs zijn dat ik kom bidden en smeeken.’

‘Hoe zoo? Omdat ik vriendelijk ben? Ik vrees het haast, want gij weent. Wat leert men elkander in zoo'n bagatel van veertig jaren toch goed kennen! Ik weet dat gij altijd veel zelfvertrouwen en ook kalmte bezit, wanneer gij gevoelt dat gij in uw recht zijt; in zulke gevallen blijf ik ook altijd bedaard, maar wanneer gij gevoelt dat gij ongelijk hebt, beweent gij reeds vooraf het slechte resultaat, dat te voorzien is, en dan ben ik gaarne voorkomend om u te troosten. Laat eens hooren, wat is er te doen?’

‘Uw zoon wil ons verlaten,’ riep zij smartelijk uit.

‘Als hij dat wil, valt er weinig tegen te doen, moeder. Gij weet dat hij geen kind meer is; hij is een man.’

‘Zonder twijfel, en juist daarom.....’

‘Precies; daarom moet hij weten wat hem te doen staat.’

‘Maar hem te moeten verliezen!’

‘Dat is niet anders; de zoons gaan de wereld in.’

‘Als gij slechts een enkele maal voorkomend en vriendelijk jegens hem wildet zijn, en hem de verzekering, uw woord gaaft.....’

‘Wat?..... Hoor die moeder toch eens mal praten! Ik kan nu best begrijpen dat gij weent. Ik zou mijn woord geven? Aan hem?... Waarom? Ik zie wel dat die knaap met veel tact den oproerling, den weêrspannige speelt. Het verdriet hem langer onder Contrôle te staan van iemand die een waakzaam oog over hem houdt en die hem weet te kapittelen wanneer hij het verdient. Hij wenscht mijn mond gestopt te zien om geen onaangename waarheden meer te hooren, daarom maakt hij een plannetje ten einde mij vrees aan te jagen en ontzag in te boezemen; hij zou mij gaarne - hoe luidt het spreekwoord ook? - hij zou mij gaarne een bril op den neus zetten. Hij heeft er juist een gereed, die mij, naar zijn oordeel, voortreffelijk zou staan, en nu moet moeder komen en onder het storten van warme tranen bidden en smeeken, dat ik hem mijn neus zal toesteken om het mooie ding op te laten zetten. Zeg eens, moeder, is dat billijk; is dat verstandig?’

‘Gij hoort het,’ sprak de oude vrouw, en zij strekte de hand met den zakdoek naar den dokter uit; ‘zoo heeft hij mij altijd behandeld. Dit heb ik bij hem in te brengen, dat ben ik hem waard. Zoo ben ik van den beginne af geminacht en bespot en mishandeld. 't Is God geklaagd.’

De oude heer verzocht dat zij zou zwijgen, dewijl zulk jammeren hem leed deed en hij ongaarne zottepraat aanhoorde; doch dit baatte weinig, want er kwam geen einde aan hare verwijtingen. Toen scheen hij zich te herinneren dat hij aan het eene oor doof was en het andere wel een oogenblik dicht kon houden. Hij keerde zijn stoel om en deed de afgepaste stapels geld in verschillende zakken. De oude vrouw bracht nogmaals den zakdoek aan de oogen, de dokter haalde de schouders op.

‘Maar waar zit gij dan toch?’ riep Mathilde, de vrouw van dokter Herpen, terwijl zij de deur een weinig opende en haar hoofd liet zien. ‘Ei kijk! zij zijn bij papa. Goeden morgen, goeden morgen!’

‘Zoo vroeg?’ sprak de oude heer, die zijn voorgevoel bewaarheid zag. ‘Nog vóór 't koffiedrinken? Dat ben ik niet gewoon.’

‘Ik moest inkoopen doen en kwam hier voorbij. Daarom wilde ik eens even binnen wippen om papaatje een goeden morgen te wenschen, want ik weet dat hij mij gaarne ziet. Is dat niet waar?’

‘Of het nog wel de moeite waard is zoo iets te vragen.’

‘Wanneer ik niet zoo heel toevallig hier gekomen was, zou ik een der kinderen meêgebracht hebben, die het vlijtigste of gehoorzaamste is geweest. Laat ik u in naam van al de kleintjes een kus geven, lieve papa.’

‘Heel lief, heel lief! dank je wel!’ Hij zag haar argwanend maar toch goedig aan. ‘Gij ziet er buitengewoon vriendelijk uit,’ sprak hij.

‘Zie ik er slechts zoo uit? Ben ik het dan niet?’

‘En gij ziet hier al de anderen over 't hoofd; uw man zelfs.’

‘Dien heb ik aan de ontbijttafel reeds gezien en gesproken, niet waar, ventje?’

‘Maar mama zeker nog niet?’ - Zij schudde met het hoofd, want het ontbrak haar aan moed om het woord ‘neen’ uit te spreken. - ‘Dan is het toch niet aardig dat gij haar ook niet een kus geeft voor de kinderen.’

Het ergerde Mathilde dat zij in de kaart gezien was, doch zij kon desniettemin een glimlach niet bedwingen toen zij de moeder omhelsde.

‘En uw broeder hebt gij zeker nog veel minder gezien,’ zoo begon de oude heer weder.

‘Gezien wel, maar gesproken heb ik hem niet. Hij ging mij met een gezicht voorbij om bang voor te worden; doch ik dacht: kijk maar zoo zuur als je wilt, niemand is in staat mij uit mijn goede luim te brengen. Want gij weet wel, papaatje, ik ben van top tot teen uwe dochter.’

‘Zou dat waar zijn?’ vroeg de oude heer en hij lachte met innig welbehagen.

‘Altijd opgeruimd, altijd vroolijk; en wie mij met luimen en grillen in den weg komt, moet maar in zijn eigen vet gaan smoren, of goedvinden dat ik hem uitlach. Daar zou die mijnheer - zij wees met den vinger op den dokter - van weten te spreken.’

‘Een fraai compliment,’ zei Herpen; ‘heb ik dan luimen en grillen?’

‘Natuurlijk, daar zijt gij een man voor. Maar inderdaad, lieve papa, 't gaat mij aan het hart dat mijn eenige broeder zoo lusteloos en verdrietig is. Ik zou hem zoo gaarne recht gelukkig zien, en wanneer het in mijne macht was daarin eenige verandering te brengen, ik zou er alles voor over hebben.’

‘Is het waar? Zoudt gij er alles voor over hebben? Ei, ei!’

De oude heer was opgestaan en sloot het geld weg.

‘Gij gaat immers niet heen, papa?’ vroeg Mathilde.

‘Ja, ik ben klaar.’

‘Maar gij kunt toch nog wel wat blijven.’

‘Waartoe?’ Hij zag haar van ter zijde scherp aan en stak dreigend den vinger op. ‘Vrouw!’ zeide hij, ‘gij hebt met uw man gesproken, gij hebt met uw moeder gesproken en gij hebt met uw broeder gesproken.’

‘Hier in huis, meent gij? Van daag? Neen, toch niet! Met mijn man en met mijn broer heb ik hier geen woord gesproken.’

‘Dus wel met uw moeder.’

‘Welnu, zou dat dan niet goed zijn?’

‘Zeer goed. Maar gij komt met hetzelfde verzoek voor den dag als zij; 't is slechts een weinig anders ingekleed, begrijpt gij. Van 't geen zij tragisch heeft gedaan, wilt gij een blijspel maken. Kom, kom, maak maar dat gij weg komt! Met die daar was ik reeds klaar, maar met u.....’

‘Tegen mij gevoelt gij u niet opgewassen, niet waar?’

‘Geen wonder, want als gij iets komt vragen, hebt gij gemeenlijk al de kinderen op het sleeptouw, en dan krijg ik het te kwaad. Kom, ga nu heen.’

‘Neen, nu laat ik u zeker niet los, en als gij wegloopt, blijf ik aan de panden van uw jas hangen. Luister toch eens, lieve, beste papa!’

‘Flikflooister!’

‘Flikflooister? Dat ben ik alleen, wanneer gij u niet wilt laten verbidden.’

‘Welnu, wat wilt gij hebben?... Daar, neem alles.’

Hij hield haar twee zwaar gevulde geldzakken voor.

‘Neen, dat niet..... ik wil niets hebben, geen cent.’

‘Maar gij wilt mij wel een dwaasheid laten begaan, die ik, indien dit mogelijk ware, later gaarne voor het driedubbele ongedaan zou maken.’

‘Een dwaasheid, zegt gij? Maar, lieve hemel! is het dan dwaas te noemen, wanneer men voor een enkele maal eens buitengewoon vriendelijk en voorkomend is? Gij zijt dit altijd tegen mij, gij bederft mij zelfs, wees het om mijnentwil ook eens tegen August. Om mijnentwil! Gij zult mij daardoor van het onaangenaamste gevoel, van het grootste verdriet verlossen, dat ik ken. August benijdt mij, hij is jaloersch op mij - ik heb dat reeds lang bespeurd - hij koestert argwaan, hij gelooft dat ik van uwe goedheid, van uwe liefde misbruik maak, en wanneer men naar den schijn wil oordeelen, dan heeft hij er waarlijk wel reden voor, want hij zegt even goed papa tegen u als ik en toch wordt hij niet zoo getroeteld en bedorven als ik.’

[p. 344]

‘Hij door de moeder en gij door den vader, dit is geheel naar behooren.’

‘Ach, lieve papa, ik smeek u, maak toch dat August hier blijft, dat hij ons niet verlaat.’

‘Ik kan hem toch niet vasthouden.’

‘Ja wel, met een enkel goed woord.’

‘Hm!..... Meent gij dan dat een vader een voetval voor zijn kind zou moeten doen?’

‘Wel neen, onder goed versta ik vriendelijk, meer niet. Geloof mij, August heeft een goed hart en hij is dankbaar. Hij wacht er slechts op dat het vaderlijk gemoed zich voor hem opent en dan zult gij den besten zoon van de wereld hebben..... Ach, het zou mij zoo hard vallen, wanneer hij na zijn vertrek uit het ouderlijk huis [moest] denken dat ik partij trok van zijne verwijdering ten voordeele van mij en mijne kinderen; dat ik door vleierij zou genieten van 'tgeen waarop wij wel is waar geen van allen recht hebben, maar wat hem toch even goed toekomt als mij Gij weet dat dit niet zoo is, dat ik daartoe niet in staat ben, maar hij zal het toch gelooven. hij zal mij gaan haten, en dat grieft mij..... dat maakt mij bedroefd.....’

Zij had tranen in de oogen en kon geen woord meer uitbrengen. Dit bewijs van zusterlijke liefde en belangloosheid, welks echtheid boven allen twijfel verheven was, deed den ouden man goed en zijn oog bleef met welgevallen op zijne geliefkoosde dochter rusten. Hij vond niet slechts zijn vleesch en bloed, maar ook zijn hart en zijne ziel in haar terug.

‘Lieve, beste papa,’ vervolgde zij, en in den toon harer stem en in hare houding vereenigde zij al het aanvallige en innemende, waarover zij te beschikken had, ‘laat u toch verbidden..... al mijne kinderen Smeeken er u om en gij zult hen niet van u wegstooten, niet waar?’

‘Welnu, het zij zoo,’ sprak de oude man, terwijl hij met de rechterhand langs de oogen voer, die eenigzins vochtig geworden waren, ‘Ik moet er aan gelooven, dat zie ik wel. Ik zal met August spreken.’

‘Stellig?..... kan ik er op rekenen?’

‘Zeker; zoo vriendelijk als ooit in mijn leven.’

‘En wanneer?’

‘Zoodra er slechts een geschikt oogenblik te vinden is; dezer dagen.’

‘Een man, een woord, niet waar? krijg ik den handslag?’

‘Daar! Ik zal hem zoo vriendelijk toespreken als ik ooit gedaan heb.’

‘Maar gij glimlacht in stilte, papa! waarover?’

‘Och, over mij zelven...... Nu moet gij mij niet meer lastig vallen.’

De oude heer scheen reeds half bewust van 't geen hem te doen stond en hij bleef lachen tot aan de deur van het kantoor.

‘Arme vent!’ zeide hij in 't voorbijgaan tegen den dokter, ‘wat zijt gij geweldig bedrogen; gij hebt mij om een vrouw gevraagd en ik heb u een slang gegeven.’

Nieuwe bezwaren en nieuwe plannen.

‘Welnu, had ik geen gelijk, lieve mama?’ riep Mathilde zegevierend uit, toen de oude heer de kamer verlaten had. ‘Was het wel de moeite waard, dat wij er zooveel spektakel over maakten? 't Gaat met zulk een kleine ruzie onder de huisgenooten als met een schoorsteenbrand; men behoeft geen alarm te maken, want 't brandt vanzelf uit.’

‘En meent gij dan werkelijk dat er een eind aan de zaak is gekomen?’ vroeg de dokter.

‘Natuurlijk, want papa breekt nooit zijn woord.’

‘Dat is waar, maar hij heeft eigenlijk zeer weinig beloofd. Doch gesteld eens dat gij uw doel bereikt hebt en August voor ditmaal van zijn plan afziet.....’

‘Voor ditmaal? Waarom niet voor altijd?’

‘Zal hij zijne zwakheden vaarwel zeggen? Zal papa zijne eigenzinnigheid laten varen?’

‘Nooit! nooit!’ zuchtte de moeder.

‘Daar zie ik veel bezwaar in,’ sprak Mathilde.

‘Welnu, in welk opzicht zijn wij dan verder gekomen? Wij wilden de oorzaak der oneenigheid uit den weg ruimen, wij willen de bron stoppen waaruit het kwaad voortspruit, en dewijl dat met gelukt, leggen wij een pleistertje op de wond, die, wanneer zij niet genezen is, morgen of overmorgen weêr kan openbersten. Dat is een slechte manier van genezen,’ vervolgde hij het hoofd schuddende, ‘waarmede ik niet te doen wil hebben en die ik geheel aan u overlaat.’

een man van den ouden stempel.
‘Waartoe?’ Hij zag haar van ter zijde scherp aan en stak dreigend den vinger op.

‘Gij spreekt zeer verstandig en geleerd, lieve man,’ zei Mathilde, ‘maar gij schijnt niet te weten dat een beunhaas ook wel eens goed werk kan verrichten. Laat mij maar begaan.’

‘Dan zoudt gij een meesterstuk moeten kunnen verrichten.’

‘Waarom een meesterstuk?’

De dokter liep misnoegd heen en weêr en wreef zich nu en dan het voorhoofd. ‘Och, er is niets aan te doen........ het behoort tot de vrome wenschen,’ sprak hij als het ware tot zich zelven.

‘Waar is niets aan te doen?.....Wat behoort tot de vrome wenschen?’ vroeg Mathilde.

‘August moest trouwen, dan zou hij huiselijk genoeg worden; hij moest een brave, knappe, lieve vrouw nemen ’

‘Zoo een als gij er hebt, niet waar?’ vroeg Mathilde.

‘Nu ja, als het er dan maar zoo een is, wanneer het niet anders kan,’ hernam de dokter, glimlachend.

‘Barbaar!’ sprak de jonge vrouw en zag hem vriendelijk aan.

‘Neen, maar in allen ernst, Mathilde,’ zoo begon Herpen weder, ‘wanneer dat mogelijk was, zouden alle bronnen van twist en tweedracht gestopt zijn, en papa zou veranderen als een blad op den boom, daar ben ik van overtuigd.’

Hij ging weder met groote stappen de kamer op en neêr.

‘Ja, als dat kon gebeuren, als het mogelijk was dat hij de weduwe.....’ hoorde men hem zeggen.

Nu werd hij door beide vrouwen als het ware bestormd.

‘Een weduwe!’ riepen beide te gelijk.

‘Wat meent gij met die weduwe? vroeg de moeder.

‘Hoorde ik u niet van een weduwe spreken, ventje!’ vroeg Mathilde haastig.

Het verdroot den dokter dat hij zijn geheim prijs had gegeven en hij deed zijn uiterste best om de zaak zooveel mogelijk te bemantelen, doch de vrouwen wisten door allerlei vragen het eene woord na het andere uit te lokken, en ten laatste had hij reeds te veel verklapt, dan dat het nog de moeite waard was het geheim langer te bewaren. Daarenboven beloofde men hem, het stiptste stilzwijgen in acht te zullen nemen, en hij wist te goed met wie hij te doen had om daarvan niet ten volle overtuigd te zijn.

Toen nu de vrouwen het geheim van alle kanten begonnen te beschouwen, zagen zij dat de buit, dien zij gemaakt hadden, niet veel beteekende. De brave weduwe had kinderen en bezat geen vermogen; zij was bijna dertig jaren oud en dus zoo jong niet meer. Daarenboven was papa zeer tegen haar ingenomen en het was moeielijk, schier onmogelijk hem van vooroordeelen terug te brengen. Al deze bijzonderheden in aanmerking nemende, kwam men tot het resultaat dat van zulk een huwelijk, aangenomen zelfs dat August zich zeer gelukkig zou gevoelen, niet veel goeds en zeker geen grondslag voor de rust en de eensgezindheid in de familie te verwachten was.

De vrouwen waren nu van oordeel dat zij zich nog in dezelfde verlegenheid bevonden als vóór zij het geheim van den dokter kenden en laatstgenoemde kon dit niet tegenspreken, ofschoon hij gegronde reden had om te gelooven dat allen bevredigd zouden zijn, wanneer vervuld mocht worden wat hij een vromen wensch had genoemd.

‘Gij moest den pastoor eens in den arm nemen, mama, zegde hij.

‘Ten gunste der weduwe?’ vroeg de oude vrouw met een soort van tegenzin.

‘Neen, de weduwe moet geheel buiten spel blijven, maar gij weet dat de pastoor veel doorzicht en overredingskracht bezit; papa heeft daarenboven de grootste achting voor hem, en ik geloof, dat hij juist de man is om vrede te stichten tusschen vader en zoon.’

‘Gij hebt gelijk,’ sprak Mathilde, ‘wij moeten alles in het werk stellen om ons doel te bereiken. Ik zal den pastoor terstond op de hoogte gaan brengen van 'tgeen hij behoort te weten, en hem dan verzoeken dat hij u nog vóór den middag eens komt bezoeken. Vindt gij dat goed, mamaatje?’

De oude vrouw haalde de schouders op en zuchtte.

‘Kom, kom, niet zuchten, alles zal zich nog wel ten beste keeren,’ troostte de dochter. ‘Wij hebben wel geen vrede kunnen sluiten, maar toch een wapenstilstand in het leven geroepen, en dat is reeds veel waard.’

(Wordt vervolgd.)