De Belgische Illustratie. Jaargang 11

Elisabeth van Thuringen.

De H. Elisabeth werd geboren in het jaar 1207; zij was de dochter van Andreas II, koning van Hongarië, en van Geertruida, dochter van den hertog van Carinthië. Omstreeks ter zelfder tijd werd den landgraaf van Thuringen en Hessen een zoon geboren, die Lodewijk genoemd werd.

Volgens het gebruik dier tijden werden beide kinderen met elkander verloofd, en zoodra Elisabeth vier jaar oud was geworden, werd zij naar den Wartburg, het gewone verblijf van den landgraaf, gebracht, om er hare opvoeding te ontvangen. Vijf jaren later stierf de landgraaf, en zijn zoon volgde hem op onder voogdijschap van zijne moeder Sophia.

Elisabeth scheen van af hare teederste jeugd met de zegeningen des Hemels overladen te worden; er was in haar hart geen plaats voor de zucht naar wereldsch genot; alleen de glorie van God, de zaligheid harer ziel en het welzijn harer naasten hielden hare gedachten bezig. Zij ontving hare opvoeding te gelijk met Agnes, de zuster van den landgraaf.

Wanneer beiden ter kerke gingen, droegen zij diamanten kroonen; Elisabeth nam die echter bij het intreden der kerk altijd van het hoofd. Toen de landgravin Sophia naar het doel daarvan vroeg, antwoordde zij dat zij geen diamanten kroon wilde dragen op de plaats, waar zij den Zaligmaker met een doornen kroon gekroond zag.

Agnes en hare moeder waren verbaasd over dergelijke gevoelens en begonnen langzamerhand afkeer tegen de jonkvrouw te koesteren. De hovelingen volgden de landgravin na, en zoo werd Elisabeth het voorwerp van aller spot en verachting. ‘Zij is niet waardig,’ zeide men, ‘de echtgenoote van den landgraaf te worden; overigens bemint deze haar niet, en dus kan zij niet beter doen dan naar Hongarië terugkeeren en den een of anderen edelman trouwen.’

Elisabeth toonde zich niet gekrenkt door deze schimp- en smaadredenen; zij droeg ze aan den Heer op en was gelukkig in dit opzicht gelijk te zijn aan den lijdenden Zaligmaker. Toen de landgraaf uit het buitenland, waar hij opgevoed was, terugkeerde, bleek het dat hij een jongeling was met de edelste hoedanigheden bedeeld. Men wist niet wat meer te roemen: zijne schoone lichaamsgestalte, zijne beminnelijke voorkomendheid of zijne liefde voor alles wat betrekking had op deugd en godsvrucht.

Spoedig vatte hij hoogachting en liefde op voor zijne deugdzame bruid en toonde zich verontwaardigd over de spotternijen, die men haar had toegevoegd. Hij vereerde haar met rijke geschenken en wilde dat het geheele land in zijne vreugde zou deelen, toen hij kort daarop met haar in het huwelijk trad.

Elisabeth koos den beroemden priester Koenraad van Marburg voor haren biechtvader en liet zich in alles door hem leiden, daar zij zag dat ook haar echtgenoot den priester met zijn vertrouwen vereerde.

Koenraad zag dat de landgravin met de ge lukkigste neigingen gezegend was, en dus beieverde hij zich haar met rassche schreden te doen voortgaan op den weg der volmaaktheid.

Hij moedigde haar aan tot allerlei verstervingen, maar was weldra verplicht haren al te grooten iever te matigen en haar voorzichtigheid aan te bevelen bij het aanwenden van lichaamskastijdingen. Voor haren maaltijd koos zij gewoonlijk de geringste spijzen, en hare kleeding was van ruwe, wollen stof. Slechts als zij in het openbaar moest verschijnen, kleedde zij zich volgens haren rang.

Op zekeren dag evenwel, toen er gezanten haars vaders aangekomen waren, kon zij zulks niet, want zij had hare staatsiekleederen verkocht en het geld den armen gegeven. Toch moest zij de gezanten ontvangen. Vol vertrouwen op God, begaf zij zich naar de receptiezaal, en de aanwezigen waren verbaasd over de pracht van haren azuren fluweelen, met zeldzame paarlen bezaaiden mantel.

‘Zulk een mantel,’ zegde een der Hongaren, ‘draagt zelfs de koningin van Frankrijk niet.’

Met kwistige hand deelde zij aalmoezen uit, en de landgraaf, hoewel zijne moeder hem tegen zijne echtgenoote steeds afkeerig zocht te maken, schepte er genoegen in haar van aanzienlijke geldsommen te voorzien, ofschoon hij wist dat zij naar de hutten der armen werden gebracht.

Voornamelijk gaf zij veel, toen in 1225 een wreede hongersnood het land bezocht. Meer dan ooit verliet zij nu het kasteel om de armen en ongelukkigen op te zoeken, hun geld en levensmiddelen te geven of kleederen, die zij zelve gesponnen en genaaid had.

Eens ging zij over den ruwen, hobbeligen weg, door eene harer dienstboden gevolgd; beiden droegen brood en andere voedingsmiddelen, Elisabeth in den slip van haren mantel. Toevallig ontmoette haar de landgraaf, en deze, eenigzins opgewonden door de kwaadaardige redenen, waarmede zijne moeder hem dien morgen had lastig gevallen, vroeg haar wat zij in haren mantel droeg; te gelijk trok hij haren arm weg en wat zag hij?.... witte en roode rozen! Beschaamd over zijnen argwaan en vol eerbied voor zijne deugdzame gade, poogde hij zijne fout door eene rijke gift goed te maken.

Niet alleen bezocht Elisabeth de armen, maar ook verpleegde hij ze in hunne ziekten en liet zich zelfs niet terughouden de melaatschen in hunnen nood bij te staan. Met eigen hand verbond zij hunne wonden, de afzichtelijkste niet uitgezonderd, en zoo er linnen ontbrak. nam zij het van haar bed.

Op zekeren dag vond zij in een armoedige hut een melaatsche, wiens toestand zoo afgrijselijk was, dat niemand hem durfde naderen. Zij begon zijne wonden te wasschen en verbond ze daarna, doch ziende dat zij hem op die afschuwelijke plaats niet naar behooren kon verplegen,

[p. 284]

liet zij hem naar den Wartburg brengen en op haar eigen bed leggen. Nauwelijks had de landgravin Sophia dit vernomen, of zij ijlde tot haren zoon en riep hem toe: ‘ga naar de slaapkamer van uwe vrouw; daar zult gij den man vinden, dien zij meer bemint dan u.’

Als door een wesp gestoken, vloog Lodewijk naar het bedoelde vertrek; Elisabeth lag op haren bidstoel in het gebed verzonken; zonder haar aan te spreken, trad hij tot het bed, schoof het behangsel weg en vond het beeld van den gekruisigden Kristus. Op dit gezicht smolt hij in tranen, en tot zijne vrouw gaande, zegde hij: ‘allerliefste zuster, ik bid u, breng dikwijls zulke gasten in ons paleis; zij kunnen slechts zegen anbrengen,’ en daarop neêrknielende, bad hij: ‘Heer, heb medelijden met mij, armen zondaar! ik ben niet waardig al die wonderen te aanschouwen; help mij een dienaar van Uw hart en Uw goddelijk woord worden.’

meesters portret, naar a. van der eeden.

Daar het kasteel op een steilen berg gebouwd was en de zieken het niet genaken konden, liet zij aan den voet een hospitaal oprichten, waarin zij allerlei zieken verpleegde; een weeshuis bouwde zij voor arme en verlaten kinderen, en 900 armen, die te oud of te zwak waren om te arbeiden, kwamen dagelijks aan hare deur het noodige voedsel ontvangen.

Tot nu toe had zij slechts te lijden gehad van de vervolgzucht harer schoonmoeder en zuster;

[p. 285]

hans kwam een andere vijand haar het geluk naars levens ofschoon niet hare zielerust en hare liefde tot de deugd benemen. De landgraaf nam het kruis en scheidde zich van zijne echtgenoote, om onder Frederik Barbarossa aan een tocht naar het H. Land deel te nemen.

Een zware beproeving voor beiden, die nog harder voor Elisabeth werd, toen zij de treurige tijding ontving, dat Lodewijk in Napels door eene koorts ten grave was gesleept. Wat haar het lijden dragelijk maakte, was het vernemen dat haar echtgenoot onder de grootste gevoelens van godsvrucht gestorven, en zijne heiligheid bevestigd was door vele wonderen, die op zijn graf hadden plaats gehad.

voor de bank van leening, naar d. induno.

Nijd, haat en eerzucht vereenigden zich nu om naar in het verderf te storten. Niemand dan zij had het recht het land te besturen in naam van haren onmondigen zoon Herman; eene listig gesmeede samenzwering verwijderde haar echter van den troon, en een oom van Herman, Hendrik geheeten, werd het bestuur opgedragen. Deze gewetenlooze man ontzag zich niet Elisabeth met hare vier nog jonge kinderen uit het kasteel te jagen en aan armoede en ellende prijs te geven. Ook verbood hij den inwoners van Marburg haar op te nemen of te ondersteunen.

Zonder te klagen of te morren verliet zij het kasteel en sloeg met een bewonderenswaarding geduld den weg in naar het bosch, in de hoop

[p. 286]

ergens eene hut tot woonplaats te zullen aantreffen. Daar zij deze niet vond, ging zij naar het klooster der Franciscanen, waar zij den nacht en den daaropvolgenden dag doorbracht. Niet hare eigene rampen, alleen het lot harer jonge kinderen, die nog geen denkbeeld konden hebben van hunnen droevigen toestand, perste haar de tranen uit de oogen, en zij smeekte God om medelijden en ondersteuning.

Tegen den avond nam haar een priester in zijne armoedige woning op; hij kon haar slechts eene kamer geven voor haar, hare kinderen en hare vrouwen, die haar later gevolgd waren, daar zij niet van haar scheiden konden. Maar ook hier vervolgden haar hare vijanden en zij zag zich verplicht de woning des priesters te verlaten, om eene ellendige hut te betrekken, die in het veld ledig en onbewoond stond. En nu was de koningsdochter, de wettige landgravin van Thuringen, die duizenden armen en zieken gespijsd en verpleegd had, genoodzaakt langs de hutten der armen te gaan bedelen, om met hare kinderen niet van honger te sterven.

Gelukkig werd de abdis van Kitsingen, Elisabeths tante van moederszijde, van haren jammervollen toestand onderricht; deze bood haar onmiddellijk een veilige schuilplaats in haar klooster en raadde haar heuren toevlucht te nemen tot haren oom den bisschop van Bamberg, een prelaat, die wijsheid aan voorzichtigheid paarde en overal geacht en geëerd werd.

De bisschop kon zijne tranen niet weêrhouden, toen hij Elisabeth en hare kinderen zag; hij gaf haar een gemakkelijk verblijf in zijn paleis, en toen hij met hare lotgevallen bekend was geworden, raadde hij haar op nieuw in het huwelijk te treden, om daardoor haren kinderen een machtigen beschermer te bezorgen. Maar Elisabeth wees dit voorstel af; het overige harer dagen zou zij in eene volmaakte zuiverheid doorbrengen, en voor hare kinderen, hoopte zij, zou God wel zorgen.

Dat lot nam, spoediger dan zij gedacht had, een gunstigen keer. Zij was nog slechts weinige dagen in Bamberg, toen zij de tijding ontving, dat het stoffelijk overschot van haren echtgenoot weldra door de stad heen naar Thuringen gevoerd zou worden. Met groote plechtigheid namen de bisschop en zijne geestelijkheid het lijk aan en deden het in de hoofdkerk plaatsen, waar het gedurende den nacht blijven zou, om den volgenden morgen verder gebracht te worden.

Elisabeth bleef den ganschen nacht bij de kist, die de overblijfselen bevatte van hem, dien zij na God het meest bemind had, en woonde des morgens met diepe ingetogenheid en een verscheurd hart de plechtige Hoogmis bij. Na het einde daarvan wendde zij zich tot de edelen, die het lijk begeleidden, verhaalde hun hare lotgevallen en smeekte hun hare voorspraak te zijn bij Hendrik, die de rechten harer kinderen gewelddadig verkort had.

Evenwel, zoo bad zij hen, zouden zij niet tot geweld hun toevlucht nemen, maar Hendrik het onrechtvaardige van zijn gedrag onder het oog brengen en het overige aan den Hemel overlaten. De edelen beloofden op hun ridderwoord aan haar verzoek te zullen voldoen en vertrokken met het lijk naar Thuringen. Zoodra de begrafenis had plaats gehad, hadden zij met Hendrik eene samenkomst, die het gelukkige gevolg had dat Elisabeth met hare kinderen op den Wartburg mocht wederkeeren; dat zij zich met hunne opvoeding zou mogen belasten; dat haar een zeer aanzienlijk jaargeld werd toegelegd, doch dat Hendrik landbestuurder zou blijven, tot haar oudste zoon mondig zou geworden zijn. Elisabeth nam deze voorwaarde met blijdschap aan, keerde naar den Wartburg terug en werd weder moeder der armen en ongelukkigen.

Wij hoeven hare laatste levensjaren niet te beschrijven; zij waren gelijk aan de vorige, zoo niet Elisabeth nog toegenomen zij in zelfverloochening, versterving, naastenliefde en reinen godsdienstzin. Geen enkel jaar hield zij iets over van hare inkomsten; wat zij voor zich zelve en hare kinderen niet noodig had - en dit was niet veel - werd aangewend tot den opbouw van gasthuizen, weeshuizen en kloosters en besteed tot verzorging en verpleging van armen en zieken, die zij onder haar persoonlijk toezicht genomen had. Voor hare kinderen behoefde zij niet te sparen; hunne rechten waren erkend.

Daar zij om den wille harer kinderen de wereld niet kon verlaten en in een klooster treden, nam zij de derde orde van den H. Franciscus aan, droeg het wollen kleed dier orde onder hare bovenkleederen en legde de gelofte van gehoorzaamheid, armoede en zuiverheid af in handen van den vromen priester Koenraad. Deze weldra in de onmogelijkheid zijnde, haar op het kasteel te komen bezoeken, betrok zij eene woning in de nabijheid van Marburg, wijl zij zonder de raadgevingen van den priester hare verschillende plichten niet meende te kunnen vervullen. In deze woning leefde zij drie jaren; toen voelde zij haar einde naderen. Bij testament vermaakte zij al hare goederen aan Jesus Kristus in den persoon der armen.

Daarop ontving zij de laatste Sakramenten en stierf in de volste overgeving aan den wil Gods op den 19^en november 1231 in den jeugdigen ouderdom van 24 jaren. Haar lichaam werd begraven in de kapel van een der hospitalen, die zij gesticht had. Talloos waren de wonderen, die op haar graf geschiedden. Het scheen of God met kwistige hand weldaden wilde verspreiden bij het gebeente der heilige, die de armen zoo lief had gehad. Het gevolg dier vele mirakelen was dat de H. Elisabeth vier jaren na haren dood op Pinksterdag van het jaar 1235 reeds werd heilig verklaard. Hare relikwieën zijn wijd en zijd verspreid; de geestelijkheid van alle landen van Europa heeft een heiligen naiever getoond om ze machtig te worden, en om de heilige te eeren en na te volgen hebben de vrouwen van de derde orde van den Seraphijnschen Vader Franciscus den naam aangenomen van religieusen van de H. Elisabeth.

P.v.d.L.