De Belgische Illustratie. Jaargang 11

De erfgename van Duivenvoorde.
Historisch verhaal uit den tijd der Hoeksche en Kabeljauwsche twisten.
Door J.A. Vesters.

(Vervolg.)
De minstreel.

De vruchtboomen hadden sedert maanden hun donzig bloesemkleed afgeworpen, zelfs de zoete kersen waren reeds lang geplukt en de breedgetakte appelboomen boden thans den wandelaar hunne goudgele en blozende vruchten aan. De lieve lente en de stemmige zomer waren verdwenen, en de eerste koude nachten en stormachtige dagen kondigden de nadering aan van den wisselzieken herfst. Dagen en jaargetijden mochten echter afwisselen, jonkvrouw Aleide was immer dezelfde gebleven. Hare lichaamsziekte mocht sedert lang genezen zijn, maar de ziekte harer ziel bleek onheelbaar. De oorzaken dezer kwaal bleven toch in al hare kracht bestaan; onmogelijk was het haar, zelfs zoo zij het gewild had, dat teedere gevoel voor den afwezige uit haar gemoed te rukken en - de afwezige bleef verre. De tijd, wel ver van haar zielelijden te doen verzwakken, had het veeleer verdubbeld; hoewel onvolkomen, was er langzamerhand eenig meerder licht voor haar opgegaan. Koen, de gewezen jager van het slot Ten Horst, had haar veel verhaald omtrent de diepe smart van ridder Herman van Strijen, had er op gewezen, hoe zijn meester het slachtoffer moest geweest zijn van een snoode samenspanning, al wist hij ook niet het rechte van de zaak meê te deelen; zooveel bleek echter duidelijk, dat de ridder gewantrouwd had aan hare genegenheid niet alleen, maar overtuigd moest zijn, dat zij hem met minachting had afgewezen. Diep griefde haar dat denkbeeld, en on dragelijk was het haar, dat de arme ridder in den vreemde de gedachte aan hare ontrouw moest omdragen.

Bij de smart voegde zich een onbestemd gevoel van angst, van vreeze bijna. Hadden Koen en de trouwe Rika haar niet herhaaldelijk bezworen op hare hoede te zijn, als hing haar eenig gevaar boven het hoofd? Duister waren wel hunne woorden, maar toch verstaanbaar genoeg om haar voor haar zelve te doen huiveren, te meer daar haar vader immer afwezig bleef. Wat zij te vreezen had, kon zij zich niet verklaren, doch, zonderling, haar hart stemde geheel overeen met de vreeze der anderen; het was als had zij een voorgevoel van eenig naderend onheil.

Vreemd gewis, want welk onheil kon haar overkomen? De zwaarste slag was reeds gevallen, - het verlies van den vriend harer kinderjaren. Welke vreeze behoefde zij te koesteren? Al was in het hart van Holland de oude strijd weêr ontbrand tusschen Hoekschen en Kabeljauwschen - hier, aan deze zijde der Maas, was het volkomen rustig, en geen harnas werd aangegord, geen zwaard getrokken.

Maar Florus Halvenaar, de gehate en gevreesde tevens! Ja, die had haar angst aangejaagd, zelfs na het vertrek van Herman van Strijen, toen hij in vermetelen waan nogmaals een poging gedaan had op haar hart, maar met scherpte en billijke verontwaardiging afgewezen was, - een angst die gewettigd werd door de duistere toespelingen van Koen en Rika, - doch de booze ridder was sedert twee maanden vertrokken, zijn slot te Gilze onbeheerd latende, en hij was gezien geworden in Holland en op de grenzen van het Sticht, met gansch andere zaken bezig. Hij had haar dus gewis vergeten en dàt was gelukkig. Doch waarom vreesde zij dan? Zij wist het niet. Waarom vreesden hare dienstmaagd en Herman van Strijens slotbewaarder, wier trouw zij niet verdacht kon houden? Ook deze schenen het niet te weten, althans zij uitten zich niet daarover. Maar allen gevoelden dat haar een onbekend gevaar boven het hoofd zweefde, en sedert eenigen tijd vermeed zij het zelfs zich ver buiten haar slot te wagen, zoodat de armen van den omtrek, die zij vroeger in hunne ellendige woningen placht te bezoeken en te troosten, nu genoodzaakt waren op het slot zelf te komen om hulp en onderstand.

Het is een stormachtige Septemberdag. Donkere wolken jagen driftig door het luchtruim; in treurig gepeins verloren, staart de jonkvrouw van Duivenvoorde uit het venster van haar woonvertrek naar buiten; de holle Noordenwind drijft de wolken naar het zuiden; de jonkvrouw oogt ze na en wenschte dat ze de boden mochten zijn, die den vriend hare groete overbrengen naar het verre Spanje, - hare groeten en de betuiging harer onwankelbare genegenheid. Haast schijnt zij te droomen en het oog harer ziel beschouwt den ridder te midden van het slaggewoel, als een held strijdende tegen drommen van ongeloovigen.

Maar plotseling schrikt zij op uit het vreemde droomgezicht: zij heeft hem aanschouwd, bezwijkende onder een geweldigen zwaardslag, den helm gespleten, het bleeke gelaat overstroomd met bloed. ‘O, zoo dàt waarheid bevatte!’ fluistert zij, rillende over haar geheele lichaam, en met luider stemme laat zij er op volgen:

‘Wat is het koud, Rika.’

‘Ga van het venster van daan, mejonkvrouw, hevig huilt de wind en de tocht dringt het vertrek door; zet u neêr aan de schouw, ik zal vuur aanleggen.’

Zoo sprekende haastte zich de zorgvolle dienstmaagd het drooge dennenhout in den schoorsteen te schikken, en weldra steeg een koesterende vlam omhoog.

‘Gij moet u niet te zeer aan uwe nare gedachten overgeven, mejonkvrouw,’ hernam Rika, begrijpende wat er in Aleide's ziel omging; ‘gij moet ontspanning en verstrooiing zoeken.’

‘Waar, en hoe?’ vroeg de jonkvrouw met een blik vol weemoed, als was zij zich bewust, dat die nergens voor haar te vinden waren.

Op hetzelfde oogenblik trad een der slotbedienden de halfgeopende deur van het woonvertrek binnen, en als wilde hij antwoord geven op de laatste vraag der jonkvrouw, sprak hij met eene buiging:

‘Mejonkvrouw, een minstreel is op den burcht gekomen en vraagt verlof om tot u toegelaten te worden.’

Een minstreel! In lange maanden was er geen op het slot verschenen, en toch had zij altijd zoo zeer de poëzie bemind, vooral zoo ze werd voorgedragen door den mond van een bekwaam sprookspreker. Maar de laatste maanden had haar hart zich aan zooveel onthecht, 'twelk zij vroeger had lief gehad, dat zij ook thans weder eene weigering op de lippen had.

Rika scheen zulks te voorzien, want met eene vrijmoedigheid, welke hare trouwe diensten verschoonden, riep zij uit:

‘Een minstreel! O, mejonkvrouw, doe hem binnentreden!’

‘Maar wij hebben hier feestmaaltijd noch vroolijk gezelschap,’ sprak de jonkvrouw, schier verwijtend.

‘Des te aandachtiger kunnen wij toeluisteren, des te aangenamer zal ons zijne voordracht zijn,’ hernam Rika, wier eenig doel was hare meesteres afleiding te bezorgen.

De jonkvrouw, waarschijnlijk het inzicht harer dienstmaagd doorziende, gaf thans toe en verlof den minstreel tot het woonvertrek toe te laten.

Weldra trad, zich diep voor de jonkvrouw buigende, een nog jonge man het vertrek binnen. Niet onbevallig stond hem de korte blauwe lijfrok, om het midden vastgegord met den zwartlederen lijfriem, met ronde zilveren plaatjes versierd; de roode kap, die zijne zware donkere lokken slechts halverwege kon bedekken, liep in een puntigen staart uit, die bijna tot aan zijne kuiten reikte; zijne beenen waren met witte hoozen omspannen, terwijl de lage schoenen van zwart leder, in een punt van minstens anderhalven voet lengte uitloopende, met een zestal koorden over den voet bevestigd waren. In de hand droeg hij de driesnarige luit, waarmede de minstreels hunne zangen begeleidden.

De jonkvrouw was nabij het haardvuur gezeten en had hare dienstmaagd verzocht zich aan hare zijde neêr te zetten; de minstreel bleef in het midden van het vertrek staan en wachtte de bevelen der hooge gebiedster af.

‘Wees welkom, mijn brave minstreel,’ vatte de jonkvrouw het woord; ‘het is ons een genoegen en een geluk u op onzen stillen burcht te ontvangen; maar gewoon uwe poëzie voor te dragen in een schitterend gezelschap van ridders en edelvrouwen, vrees ik dat gij weinig eere zult inoogsten bij zoo gering gehoor.’

‘Vergeef mij, schoone jonkvrouw,’ sprak de minstreel vleiend; ‘zoo gij een gewillig oor wilt leenen aan mijne zangen, zal ik zulks grooter eere rekenen, dan den bijval van den schitterendsten kring. Ik reisde langs vele ridderburchten, doch van ver en van nabij hoorde ik uwen rijkdom, uwe bekoorlijkheid en uwe liefde voor de poëzie roemen. Waar zou ik dus beter gehoor kunnen vinden?’

De jonkvrouw antwoordde niet op die vleiende woorden; door den lof des minstreels af te wijzen, wilde zij geen aanleiding geven tot nieuwe lofspraken. Dat de woorden haar echter niet aangenaam waren, bewees de drift, waarmede zij de richting van het gesprek veranderde en den zanger vroeg:

‘Al genoeg; zeg mij thans wat wildet gij ons voordragen?’

‘De geschiedenis van Floris en Blanchefloer, edele jonkvrouw?’

‘Neen, niet die geschiedenis, al te veel kwetsends heb ik daarin gevonden.’

‘De Vier Heemskinderen?’

De jonkvrouw schudde nogmaals ontkennend het hoofd.

‘De geschiedenis van Karel en Elegast?’

‘Hoewel ik deze eene leerrlijke geschiedenis acht, wilde ik wel liever eenig korter verhaal aanhooren. Zoo gij later dezen burcht nogmaals wilt aandoen, zal het mij een genoegen zijn ook uwe grootere geschiedenissen te vernemen.’

‘Uw wil is mij eene wet, genadige jonkvrouw,’ hervatte de minstreel nogmaals buigend, en zijne luit gereed houdende, begon hij het oude welbekende lied, maar dat altijd frisch en altijd nieuw bleef, - 't toenmaals reeds sedert twee eeuwen bekende Het daghet in het Oosten.

Met heldere stem, het midden houdende tusschen zang en declamatie, draagt de minstreel onder begeleiding van het speeltuig de romance voor:

‘Het daghet in het Oosten,

‘Het licht schijnt overal;

‘Hoe weinig weet de liefste

‘Waer dat ick henen sal.

‘Waren't al mijn vrinden

‘Dat mijn vyanden sijn -

‘Ick voerde u uit den lande,

‘Mijn troest, mijn minnekijn!’

Aldus vertolkt de minstreel des ridders klacht; en op zachter toon laat hij er op volgen, om voor zijn gehoor duidelijk te maken dat het thans een jonkvrouw is, die door zijn mond het woord neemt:

‘Werwaerts wout gy my voeren,

‘Stout ridder wel ghemoet?’

En het antwoord des ridders geeft hij weêr op zijn vorigen forschen toon:

‘Al onder de linde groene,

‘Mijn troest, mijn waerde goet!’

Dan bootst de ministreel de verontwaardiging der jonkvrouw na, waar zij antwoordt op de vermetele taal des ridders:

[p. 232]

 

‘Ick wacht mijn liefstes groote

 

‘Met grooter eerwaerdicheit;

 

‘Ick wacht mijn liefstes groete.

 

‘Stout ridder wel ghemoet!’

Op een toon, waarin spot en zegepraal tevens spreekt en die de hoorderessen doet rillen van afgrijzen, geeft de minstreel 's boozen ridders antwoord weder:

‘Wacht gy uw liefstes groete?

‘Bylo! dat is niet waer:

‘Gaet onder de linde groene,

‘Verslaghen zoo leit hy daer.’

De verwachting is op het hoogste gespannen, al is het geene blijde, maar zulk eene die het bloed in de aderen doet verstijven. En de minstreel, die thans het lied met zijne luit begeleidt, weet door het sombere in stem en toon bij zijn gehoor alle snaren des gevoels te doen trillen. Hoor hoe hij vervolgt:

De jonefrou nam haer mantel

En sy ghine enen gane

Tot onder de linde groene,

Daer sij hem verslaghen vant.

De beide luisterende vrouwen begrijpen dat het tot eene uitbarsting moet komen, en werkelijk herhaalt de minstreel de bittere klacht der rampzalige jonkvrouw:

‘Och lichdy hier verslaghen,

‘Versmoort al in uw bloet -

‘Dat heeft ghedaen uw roemen

‘En uwen hoghen moet!

‘Och lichdy hier verslaghen,

‘Die my te troesten plach!

‘Wat hebdy my naghelaten

‘So menich droeven dagh!’

Met weemoed volgt het gehoor de jonkvrouw, waar de minstreel declameert:

De jonefrou keerde haer omme,

En sy ghine enen gane

Al voor haers vaders poerte

Die syder ghesloten vant.

Dit ontperst eene nieuwe klacht aan hare lippen, door den minstreel vertolkt:

‘En hier is niemant inne,

‘Noch heer of edelman,

‘Die my nu desen doden

‘Ter aerden helpen can?’

Der jonkvrouwe klacht wordt niet gehoord in haars vaders burcht, en bijna ademloos luisterden de vrouwen naar het vervolg:

Die heren sweghen stille,

Sy gaven geen gheluit.

Die jonefrou keerde haer omme:

Sy ghine al wenende uit.

Een oogenblik zwijgt de minstreel, als om de spanning zijner hoorderessen nog te vermeerderen, maar de luit vertolkt het lijden der jonkvrouw en geeft een voorgevoel van 'tgeen verder gebeuren zal. Dan vervolgt de spreker het droevig verhaal:

Met haren ghelen haren

Vreef sy hem af het bloet;

Met haer snewitte handen

Sloot sy sijn oghen toe.

Met sijnen blanken sweerde

Dat syder dat grafje greef

Met baren blanken armen,

Dat sy hem ter aerden droech.

Met haren blanken handen

Dat syder dat belleken clone;

Met hare heldere kele

Dat sy de vigilie sone.

Na het bewijzen van die laatste liefdedienst blijft der arme, van de wereld wars geworden, geen ander toevluchtsoord over dan de heilige wijkplaats, waar smart en lijden den Heer opgedragen worden. Van daar het besluit der jonkvrouw:

‘Nu wil ic my begheven

‘In een clein cloosterkijn,

‘Ende draghen de swarte wijlen⁽¹⁾

‘Ter eeren de liefste mijn.’

de erfgename van duivenvoorde.
Met heldere stem draagt de minstreel onder begeleiding van het speeltuig de romance voor.

Zoowel Rika als de jonkvrouw Van Duivenvoorde hadden des minstreels lied met klimmende aandacht gevolgd, en al vernamen zij het niet voor de eerste maal, toch konden zij een traan niet bedwingen bij het herdenken aan de treurige geschiedenis en de rampen der ongelukkige jonkvrouw.

De minstreel bleef intusschen staan met zijn luit in de hand, zijn triomf genietende en het bevel der jonkvrouw afwachtende, ten einde nog een tweede lied voor te dragen. De laatsse scheen echter al te zeer getroffen over het gehoorde: misschien wilde zij in de gemoedsstemming blijven, door het aanhooren des lieds bij haar opgewekt, zoo wèl met hare eigene gedachten overeenstemmend. Met heusche woorden bedankte zij dus den zanger voor zijne treffende voordracht, er den wensch bijvoegende hem meermalen op haars vaders slot te mogen zien.

‘En nu,’ voegde zij er bij, nadat de minstreel op den wenk der jonkvrouw met haast zijn speeltuig had weggeborgen, ‘en nu wat loon wenscht gij voor uw bezoek en uwe overschoone voordracht?’

‘Volschoone jonkvrouw, zoo gij mij eene gunst wildet toestaan voor mijne geringe dienst,’ antwoordde de minstreel, ‘het zou zijn mij oorlof te geven dit heerlijke slot in zijne bijzonderheden te mogen bezien. Zoozeer hoorde ik dezen burcht roemen, dat ik verlangend ben hem van nabij te bezichtigen, opdat ik verhalen kunne niet slechts van de schoonheid en lieftalligheid der burchtvrouwe, maar evenzeer van de pracht en de sterkte harer woning.’

‘Uw wensch zij u toegestaan, kunstrijke zanger,’ hernam de jonkvrouw goedig, en glimlachend voegde zij er bij: ‘onder voorwaarde, mij geen lof te geven, die honderden jonkvrouwen meer verdienen dan ik.’

‘Heb dank, edele gebiedster, tot spoedig weêrzien,’ hervatte de minstreel met eene diepe buiging, en hij wilde zich verwijderen.

‘Het mocht onedelmoedig van mij schijnen zoo ik u geen ander loon toestond dan de vervulling van uw bescheiden wensch,’ sprak haastig de jonkvrouw; ‘ziehier wat ik u toegedacht heb.’

Dit zeggende reikt zij den minstreel eene kleine geldbeurs toe.

‘Gij zijt even edelmoedig als schoon, bekoorlijke jonkvrouw; de Heere zegene u,’ klonk het van 's zangers lippen, de geldbeurs uit Aleide's blanke hand ontvangende.

Deze gaf hare dienstmaagd bevel den minstreel naar den jager te geleiden, om hem het slot op zijn gemak te doen bezichtigen; een oogenblik later waren beiden uit het woonvertrek en langs de enge steenen trap verdwenen.

Het bleek inderdaad dat de zanger een overgroot belang stelde in den bouw en de inrichting van het slot. Door den jager geleid, nam hij alles met nauwkeurigheid op; de diepte der gracht, de breedte der gaanderijen op de muren, de hoogte der torens, zelfs de draagkracht der ophaalbrug en de sterkte der met ijzeren knoppen beslagen poort. Bovenal scheen hij het er op gezet te hebben volledig op de hoogte te komen van het getal en het gehalte der verdedigers en van de middelen waarover de bezetting beschikken kon, ten einde een vijandelijken aanval te weerstaan. Eerst toen zijn spraakzame geleider hem van alles volkomen op de hoogte gesteld had, nam hij, na in de keuken een harti gen beet en een goede teug wijns genomen te Lebben, afscheid van het slot en zijne bewoners, met de gulle belofte spoedig te zullen terugkeeren.

Nauwelijks was hij een twintig roeden de breede eikenlaan opgegaan, van weerszijden met dicht struikgewas begroeid, of een oogenblik staan blijvende en het wijkende slot nogmaals beschouwende, barstte hij in een langen schaterlach uit.

‘Ha, ha, ha!’ grijnsde hij, zich vroolijk in de handen wrijvende, ‘ha, ha, ha, heer Florus Halvenaar zal tevreden zijn! Alles op het slot in de grootste gerustheid; de vader buiten en het duifje binnen; de burcht bijna gansch van verdedigers ontbloot! Ha, ha, ha, dezen nacht nog zal het slot ons en het teere duifje aan Florus Hal[ve]naar zijn!’

Na het uiten dier woorden besteeg hij een paard, dat in de nabijheid door een dorper aan den teugel werd gehouden, en nogmaals luidruchtig lachend, reed hij spoorslags van daar.

(Wordt vervolgd.)

(1) Stuier.