De Belgische Illustratie. Jaargang 11

Bij de boeren.
(Zedeschets uit de brabantsche Kempen)
door
Dr. J.R. Snieders. (Turnhout.)
(Vervolg.)

- Wat zou de wind? Ja, dat moet altijd toch eenmaal gebeuren, bromde Klinkert, naar beneden komende.

- En het weder is zacht geworden; de weêrkenners voorspellen dat er verandering ophanden is, zeî Sanna op blijden toon.

- Verandering! Ik mag lijden dat die ten minste vandaag niet komt, mompelde haar vader. De oude brompot, daar in de kerk, zou wel denken, dat hij zelf de groote man is.

Hij zag omhoog naar den toren en bemerkte, dat de koperen haan met zijn staart in het noorden stond. De wind, die zoolang door de bosschen en de struiken had gestormd, tegen de muren der huizen en de daken gebotst, en zijn stofwolken door de ruimte had gejaagd, was gaan liggen, ginds in het zuidwesten was de lucht, die sedert weken blauw en droog was, donker geworden, en er vertoonden zich wolken, die men in een heelen tijd niet meer had gezien.

Tegen den middag was de lucht lauwachtig warm, zoo als men dit somtijds in de eerste dagen van het voorjaar waarneemt.

Een uur later hoorde men in de verte den donder rommelen, en daar ginds in de heide vormden de donkere grauwe wolken hooge dondertorens, die weldra hooger stegen, in elkander liepen en met een donker floers heel de streek bedekten. Kort daarna vielen de eerste regendroppels, die als kleine knikkers over het drooge zand heenrolden. Langzamerhand vielen de droppels dichter en dichter, totdat eindelijk de regen overvloedig, malsch en warm in lijnrechte stralen naar beneden viel. De menschen in het dorp stonden aan de deur, juichten bij het gesuis der weldadige regenbui, en

[p. 47]

lieten zich doornat regenen, even als de planten op den akker, even als de bottende struiken en boomen in het bosch. De regen bleef heel den namiddag aanhouden, en gedurende den nacht hield hij niet op. Eerst tegen den morgen klaarde de lucht op, en kwam de zon met haar purperachtig vuur over den zwarten, doorweekten bodem heenkijken. Alles herleefde; de vogelen zongen eens zoo vroolijk, de zuiver afgewasschen planten hieven haar puntige kopjes omhoog, en de botten der boomen drongen zich uiteen, om met hun teedere blaadjes maar spoedig die warme waterlucht en het weldadig zonlicht te kunnen opzuigen.

Er waren geen acht dagen verloopen of de koren- en tarwelanden, de klavervelden en weiden waren niet meer kenbaar; groen was het koren groen was de tarwe, en klaver en gras hadden de kleur van leven en frischheid gekregen.

- Gij ziet wel, dat de wortel niet dood was, juichte Kurk, die met innige voldoening door het veid wandelde; laat de groote Landbouwer van daar boven zijn gang maar gaan.... alles komt op zijn tijd; zoo ging het voorheen, zoo gaat het nog, en zoo blijft het gaan, zoolang de goede God meester blijft, en meester blijven zal Hij. hoe hard men ook raast en spot bij Faust Klinkert. Maar Klinkert is een man, die zich den goeden God niet aantrekt en den spot drijft met kerk en geheiligde zaken. Werkt hij niet op de zon- en feestdagen? Ja, wij hebben verleden jaar gezien, hoe hij daarvoor gestraft werd. Heeft hij wel ooit met Palmzondag een gewijd takje palm op zijn korenakker gestoken? Neen, hij lacht met die bijgeloovigheid..... Nu, laat hem zijn gang gaan.

- Drijft hij ook al den spot niet met de Kruisdagen? Ja, dat doet hij! nu, men ziet ook wat er van komt; heeft hij dit jaar wel een enkelen pijl rogge of tarwe? Gelukkig, dat hij een stevige boer is, anders was het met hem gedaan.

- Ja, tegen een enkelen stoot kon Klinkert nog al, meende men in het dorp, daarom ook had men weinig medelijden met hem, te meer daar het mislukken van zijn oogst toch ook aan zijn stijfhoofdigheid moest worden toegeschreven.

- Klinkert was wat al te slim geweest, meende iedereen, met zijn rogge- en tarweland zoo spoedig om te ploegen. Dat alles verdroogd was en de wortels dood waren, bleek wel niet waar te zijn geweest; nooit stond het graan weliger dan nu; nooit mocht men een rijker oogst te gemoet zien; en waaraan had men dat alles te danken? Aan de Kruisdagen, en aan niets anders.

- Vader, wat is het jammer, zeî Sanna, dat gij, even als de andere boeren, niet eenige dagen geduld hebt gehad!

- Wat, geduld? gromde haar vader.

- Indien gij uw tarwe- en roggeland niet hadt omgereden.....

- Indien ik het niet gedaan had. deed ik het nog, onderbrak de koppige boer.

- Toch hadt gij voorzichtig gehandeld, indien gij de Kruisdagen hadt afgewacht.

- En wat hebben de Kruisdagen met weêr en wind te maken?

- Meent gij dat, vader?

- Zeker meen ik dat; en indien op die dagen de eerste regen is gevallen, gebeurde dat, omdat het zoo gebeurde, omdat.... omdat het zoo wezen moest.... en pastoor, koster, koorknaap met hun kruis en de kerkzangers met hun gebulk hebben bij dit alles niemendal in te brengen.

- Maar de goede God, vader, die het gebed der menschen aanhoort en aan alles de hand houdt?

- Wat kent een kwezel daarvan? Voorheen namen de eenvoudige boeren, die niet wijzer waren, dat zoo aan, omdat de pastoor hun dat wijs maakte.... maar thans is dat geheel anders, bromde de koppige, domme boer, terwijl hij zich op zijn kar zette en daarna wegreed.

V.
De duivel zit er in.

Nooit, zoolang het dorp dorp was, hadden de boeren de tarwe- en roggelanden zoo heerlijk zien staan als dit jaar. De planten hadden een groen-blauwachtige kleur, iets wat wel zeker een bewijs is van malsche groeikracht, en de lissen, die er aan hingen, waren een halve hand breed, zooals de boeren zich in hunne voldoening bij vergelijking uitdrukten. Het was schoon om te zien hoe die onafzienbare akkers, onder den adem van den wind, als eene groen-blauwachtige zee daar stonden te golven. En toen langzamerhand de aren uit de halmen schoten, sloeg iedereen de handen ineen van verwondering; want wie had in zijn leven zulk een voortbrengsel der natuur gezien?

- Neen, dat is nooit gezien, meende Kurk, de oude gemeenteraadsheer, toen hij op een zondag in een herberg zat te kruisjassen; de korenaren zijn, op mijn woord, zoo groot als dorschvlegels, ja, als dorschvlegels! en dat hebben de Kruisdagen nog maar gedaan!

- Wat zegt die Salomon van een raadslid daar van de Kruisdagen? morde Faust Klinkert, zijnen neus hoog optrekkend; in plaats van over zaken te spreken, die hij niet kent, deed hij veel beter, indien hij in den gemeenteraad zijn mond eens wilde opendoen en den luien veldwachter op de vingers hielp tikken, om de houtdieven uit mijn schaarbosch te houden.

- Ja, dat hadden de Kruisdagen gedaan, zeî een andere boer, terwijl hij de kaarten dooreen schudde en liet afheffen; zonder de Kruisdagen was 't gedaan geweest met tarwe en koren.

- 't Was zonderling, meende een andere kruisjasser, dat na een aanhoudende droogte er juist op die dagen altijd regen valt.

- Neen, dat is niet zonderling, antwoordde een ander; zoolang het mij geheugt, was dat altijd juist hetzelfde.

- Neen, dat is volstrekt niet zonderling, meende Kurk, de kaarten even op de tafel nederleggend; men bidt den goeden God om een bui regen, dat gebed wordt verhoord en de regen begint te vallen,... dat vind ik even natuurlijk als honderd andere zaken, die wij daar boven ons dagelijks zien gebeuren.

- De oude Baaf blijft altijd toch een verstandig man, fluisterde men rechts en links.

- Een oude wijsneus, ja, dat blijft hij, morde Klinkert.

- Zon en maan, dag en nacht, lucht en licht, zomer en winter, warmte en koude, dat alles en nog honderd andere zaken geeft ons de Heer, zonder dat wij het vragen; en waarom zou Hij ons niet een bui regen toestaan, wanneer wij Hem met de Kruisdagen daarom bidden? Dat verwondert mij niet; dat heeft mij nooit in mijn leven verwonderd, en ik ben nu reeds in de zeventig. Zoo sprak Baaf Kurk, die lid van den gemeenteraad was en, al was het ook maar daarom alleen, veel verstand moest hebben. En verstand had de oude man, dat moet gezegd zijn.

- Ja, gij zijt geheel uw leven een schriftgeleerde geweest, mompelde Klinkert.

Hij betaalde zijn gelag en verliet de herberg. Toen hij buiten was, hernam hij luidop:

- Wat een profeet met zijn Kruisdagen! En ik zeg en houd vol, dat het toen regende, omdat het moest regenen.... dat is al ruim zoo duidelijk als de verklaring van den geleerden professor.... nu, het is de laatste maal, dat ik mijn voet in den Valk zet.... dat ze voortaan daar maar alleen praten; zoodoende hebben zij altijd gelijk.

Terwijl hij het akkerpad insloeg om huiswaarts te gaan, plukte hij eene korenaar, en die oplettend beziende, sprak hij bij zich zelven, dat het koren begon te bloeien.

Ja, de bloeitijd was daar, en het was bijna alsof het gebed der Kruisdagen nog altijd zijn uitwerksel had.

Indien men maar te wenschen had, meende men in het dorp, kon men geen schooner weder hebben voor den bloeitijd; ja, het was dag op dag niet te heet, ook niet te koud en de nachten waren juist zoo als het wezen moest. Scherpe zon, die het bloeisel afsteekt, zoo als de boeren dat noemen, was er niet; neen, de lucht was altijd min of meer bewolkt, en de wind waaide zachtjes, maar ook hard genoeg, om het zandstof in den vorm van een zachten nevel over de velden heen te blazen.

Ja, Baaf, de raadsheer, had wel gelijk te zeggen: indien de verstandigste boer van het dorp zich op zijn rug in het schoonste klaverveld had neêrgelegd, en zoo had mogen wenschen, zou hij geen gunstiger weder hebben kunnen uitdenken.

En zoo ging het ook met het bloeien van tarwe, haver en boekweit.

Ook bleek het weldra, dat er een oogst zijn zou, zoo als er bij menschen geheugen geen was geweest. Het was een lust om te zien, hoe de tarwe- en korenaren, dagelijks zwaarder wordend, eindelijk langs den halm omlaag hingen.

- Zoo als een dorschvlegel langs den steel hangt, lachte de oude Kurk, zoo ook hangen de loodzware aren langs den stam.... dat geeft dit jaar een dubbel beschot, en wat men met al het stroo moet aanvangen, is mij onbekend. Laat Faust Klinkert en de nieuwmodische heeren, die in zijn herberg komen, maar lachen met de Kruisdagen!

Langzamerhand werden, eerst de rogge, daarna de tarwe geelachtig van kleur, en wanneer de heldere zon over de akkers kwam heenkijken, was het bijna, alsof een onzichtbare hand er goud over heen strooide.

Zoo kwam de maaitijd.

Van 's morgens, zoodra het maar even licht werd, trokken de maaiers het veld in en begonnen het koren met hunne kromme zeisen neêr te slaan. De meisjes bonden het tot garven, en zetten deze in lange rijen tot hoopen, die aan het onafzienbare akkerland het aanzien gaven van duizenden en duizenden kleine legertenten. Geen acht dagen stond daar het uitgestrekte legerkamp, of het inhalen begon; en de buren vroegen dikwijls of het hemelsch weder, dat den veldarbeid begunstigde, nu nog altijd het werk was der Kruisdagen.

- Waarom niet? meende de oude raadsheer; hebt gij ooit gezien, dat de groote Baas van daarboven Zijn werk ten halve doet? Laat anderen maar den spot drijven met de gebeden der Kerk; men moet dan ook maar afwachten wat er van komt.... Hier in ons dorp hebben wij ook van die spotters; maar hunne korenschuren kunnen zij dit jaar afbreken, dewijl zij geen pijl graan te bergen hebben.

Op den korenakker, waar de laatste kar werd opgeladen, ging het vroolijk toe. Aan een tien voet hoogen berkentak vlochten de meisjes kransen van gekleurd papier, waartusschen zij hier en daar lange reepen van klatergoud hingen; en tusschen de bladeren bonden zij veelkleurige bloemen. Toen die onmeetbare, piramidale bloemtros was afgewerkt, werd hij onder een vroolijk geschater door de voerlieden opgeheven en op de korenkar gestoken. Zoodra men aan het dorp kwam, hieven de meisjes, even als bij het verhuizen met halfmaart, het vroolijk ‘kieuw! kieuw!’ aan; de voerman klapte met de zweep, en de kinderen uit het dorp liepen juichend en schaterend de versierde korenkar achterna. Zoo kwam bij de meeste boeren de laatste kar graan binnen.

Zoo dikwijls Faust Klinkert eene kar, met den voorvaderlijken bloemtak er op, zag voorbij rijden en het vroolijke ‘kieuw!’ der meisjes hoorde, schenen zijn rood haar en baard veel rooder te worden, en met opgetrokken neus, grinnikte hij de kar achterna:

- Waarom houdt gij uw mond niet met al dat leven?

Klapten de voorbijrijdende boeren niet opzettelijk harder, en barstte het luidruchtig ‘kieuw!’ der boerinnen niet des te vroolijker los, omdat men in de nabijheid was der Zilveren Ster? Wanneer men den aard der boeren kent, kan men die veronderstelling zonder bezwaar aannemen.

Faust Klinkert had dit jaar geen pijl tarwe of rogge; en dit ware niet erg geweest, indien op zijn omgereden land de haver slechts had willen tieren.

- Het is alsof de duivel in den grond zit, zeî Klinkert luidop bij zich zelven, toen hij op zekeren dag bij een zijner haverakkers met een bedrukt gezicht stond te zien; ja, daar moet de duivel uit de hel in zitten; anders moest de

[p. 48]

haver groeien, en men zou eerder zeggen, dat hij letterlijk van den akker wegsterft.

- Ja, dat is de duivel, die daar onder zit, sprak eene stem achter Klinkert.

- De duivel zit bijna in elken akker, zeî een andere stem; doch men moet hem er uit bidden met de Kruisdagen.

Klinkert keek om, en zag den ouden Kurk met een buurman voorbijgaan.

- Wien raakt het, dat ik duivels in mijn land heb, en ze er in laat zitten? morde Klinkert; indien de duivel met zijn bokkenpoot de wortels in mijn haverland heeft weggekrabd, weet hij wel dat ik de man niet ben, die om een enkelen mislukten oogstten ondergaat; neen, neen, Faust Klinkert zit er warm genoeg in, om voor niemand, zelfs niet voor den duivel, die in mijn haverland zit, het hoofd te buigen.

Wat er van zij, de hooghartige boer, die rogge- en tarweland met haver bezaaide, had dit jaar noch het een noch het ander; neen, zijne schuur was letterlijk ledig; ledig zoo als de schuur van bijna elken boer is in het begin van den zomer, wanneer de granen gedorscht zijn en het stroo deels verbruikt, deels verkocht is.

Faust Klinkert hield niet op binnensmonds te knorren, te kijven, te schelden, wanneer hij, door het dorp gaande, een oog wierp door de geopende schuurdeur, en bemerkte dat daarbinnen zelfs geen plaats was om den rijken oogst te bergen, maar de boeren verplicht waren geweest op de werf, of achter stal of schuur, het koren in groote ronde mijten te zetten. Het was somtijds bijna alsof hij uit of achter de een of andere korenmijt eene stem hoorde opgaan, die hem plagend toeriep:

- Baas Klinkert! wat zegt gij daarvan? Spot maar met de Kruisdagen; gij ziet nu wat er van komt.

Een hanekam is niet zoo rood, als het haar, de baard en het gezicht van baas Klinkert waren, wanneer hij dit hoorde of meende te hooren; en zijn weg vervolgende knorde hij bij zich zelven, dat hij gaarne een flesch brandewijn ten beste gaf, indien hij op dat oogenblik met iemand, om het even wie het ook zijn mocht, eens duchtig konde vechten.

En die lust tot vechten, om daardoor, zooals hij meende, zijne ontevredenheid, nijd en afgunst lucht te geven, was nooit heviger geweest dan eenigen tijd later, toen voor de boerenhuizen de boekweit werd gedorscht. 't Was ook om van spijt te bersten, dat hij, een der grootste boeren van het dorp en ook een der rijksten, dat alles moest aanzien en tevens in zijn verkropt gemoed bekennen, dat, even als zijn haverland, ook zijn boekweitakker bijna niets had opgeleverd.

Daar ginds, op vijftig schreden van zijn huis, werd de boekweit van de kar geladen en op het bloote, harde plein in de open lucht uitgespreid. Bij het dorschen van de boekweit zijn de buren elkander in het werk, dat op één dag moet afloopen, behulpzaam; gewoonlijk is er dan ook aan dorschers geen gebrek. Naarmate het graan van den akker wordt aangevoerd, spreidt men het in een dunne laag op den harden grond, en bij den helderen zonneschijn trekken acht, tien of meer dorschers aan het werk. Boekweit dorscht men, wanneer het er wat vroolijk toegaat, op een bijzonderen slag, die van tijd tot tijd van maat verandert. De maatslag is bijna zoo rijk in verscheidenheden als de dichtmaat; het is alsof men beurtelings drie-, vier-, zesvoudige en dan weer trippelverzen hoort voorlezen - en wat het werk voor knechts en meiden zoo opvroolijkt. is somtijds het zingen van een lied, dat op de maat van den vlegelslag luid door het dorp dreunt.

Op den dorschvloer, daar schuins tegenover de woning van Faust Klinkert, galmde onverpoosd het dorschlied. hetwelk de schoolmeester, die juist geen vriend van hem, maar een groote vriend van Kurk, den raadsheer, was had geschreven:

‘Den vlegel geheven, dorsch lustig, o makker,

‘De Heer heeft gezegend den oogst van den akker.

‘Bij 't kleppen der vlegels, bij 't rusteloos slaan

‘Gaat los van den stengel het steeltje van 't graan.

‘Ja, dorsch tot den avond; wij rusten bij nacht;

‘Sla voort over dag;

‘Sla voort en houd slag.

bij de boeren.
‘Den vlegel geheven, dorsch lustig, o makker,
De Heer heeft gezegend den oogst van den akker.’

- Ja, ik hoor u wel zingen, knorde Klinkert, terwijl hij voor zijn venster stond of over de werf wandelde; zoo, zoo! en dat lied heeft de schoolmeester gemaakt? Die kinderkoning, met zijn vaalgeworden pruik om zijn ezelsooren, zou veel beter doen, als hij zijne domme schooljeugd leerde, hoe men de bovenlip zindelijk houdt.... Zoo, zoo, die jeneverkop, die snapsneus maakt liederen voor de dorschers!

Laat in den namiddag was het dorschen afgeloopen; de boekweit werd tot een hoop geschoten, en in het versche stroo tuimelden de straatkinderen, die er pijpen in maakten, even als dit de mollen in den grond doen.

Nu werd de kafmolen aangebracht, en bij het onophoudelijk, eentoonig ‘takken en tokken’ van het logge werktuig, gleed de gezuiverde boekweit naar beneden en vloog het kaf in dikke wolken door de lucht. Wat was het vroolijk om den ratelenden kafmolen! Hoe lustig zong men daar het tweede couplet van den schoolmeester:

‘Wij gaan, met het kruisbeeld voorop, langs de voren.

‘En bidden om regen, voor 't sterrevend koren.

‘En wie met gebed en met Kruisdragen spot,

‘Krijgt zeker geen koren, geen boekweit van God.

‘Raktakke, tok, takke! zoo ratelt de molen,

‘En jaagt met geweld

‘Het kaf over 't veld.

- Daar zijn ze al wederom met hun Kruisdagen, gromde baas Klinkert, die achter de haag stond te luisteren; nu, den ouden schoolvos, die zich vermaakt met liedjes te dichten op Faust Klinkert, zal ik, den een of anderen dag, dat wel in zijn staart knoopen.... Laat ze maar vrij zingen en zich vermaken met hun Kruisdagen; gelukkig dat ik een breeden rug heb.... En wie zie ik daar achter den kafmolen? Is dat de oude raadsheer, de Salomon der gemeente, de professor der dorpsuniversiteit niet? En wie staat daar nog al meer te gapen? Is het Huib Kurk niet? Inderdaad, 't is Huib Kurk.

Zijn hoogroode kuif ging recht op zijn hoofd staan, zoo kwaad was Klinkert. Hij hernam:

- Zou die professor met zijn luien neef ook al meê zingen van de Kruisdagen? Geen twijfel; nu, dergelijke zaken steek ik achter mijn mouw..... Ik heb den naam dat ik niet licht vergeet; dat is waar of niet waar..... doch zeker is het, dat ik mij niet ongemerkt tegen mijn kar laat rijden.

Indien Faust Klinkert dit jaar geen oogst had, was hij toch nog niet aan het einde zijner beproevingen. De herfst was daar; de spurrie met haar spichtig, groen kopje bedekte het veld.

- Zou de duivel nu nog in mijn land zitten? vroeg Klinkert, terwijl hij langs zijne spurrievelden wandelde.

Neen, het waren kleine rupsen, die uit de weiden, door de heggen bij millioenen kwamen aankruipen, en de welige spurrie-akkers met een volledigen ondergang bedreigden. De oude Kurk, de gemeente-raadsheer, die ook de plaag kwam afzien, verzekerde, dat in zijne jonge jaren diezelfde rups zich ook in de spurrie vertoond, en bij de meeste boeren de grootste schade had aangericht.

- Waar die rups zoo eensklaps vandaan kwam? wilde een zijner buren weten.

- Dat die uit de beemden daar ginds langs de beek kwam, beweerde men in dien tijd.

- Dat zij voortkwam uit de dichte mistlucht, die men gedurende eenigen tijd des nachts had waargenomen, zeî een ander.

- Dat die plaag letterlijk uit de lucht viel, beweerde een derde.

- Of wel iemand zoo slim was, om te weten, hoe dat leelijke kruipdier op den akker kwam? sprak een vierde.

- Dat iedereen, die twee oogen in 't hoofd had, toch duidelijk zien kon, dat de rupsen, allen denzelfden weg volgend, van daar ginds uit de weide, als een ontzaglijk leger soldaten naar deze zijde oprukten, en elk spurriepijltje afknaagden.

- En of men in den tijd, toen die plaag zich nog eens vertoond had, ook een middel had gevonden, om ze tegen te gaan?

- Ja, dat hij zelf, ofschoon hij toen nog maar een jonge boer zonder ondervinding was, dat middel had gevonden, en ook iedereen hem had nagevolgd, antwoordde de raadsheer.

- Waarin dat middel eigenlijk bestond? vroegen de buurlui.

(Wordt vervolgd.)