De Belgische Illustratie. Jaargang 10

Pater Angelo Secchi.

Elf jaren zijn er verloopen sedert de onvergetelijke Pius IX, in een zijner waardigste zonen, een schitterende zege op de mannen der wetenschap behaalde. L'empire c'est la paix, sprak de toenmalige wereldbeheerscher, Napoleon III, en die machtspreuk riep de tentoonstelling van 1867 te voorschijn, en deed de volken van bijna alle stammen en talen met hunne gekroonde hoofden naar Frankrijks hoofdstad te samen stroomen. Daar legden nijverheid, wetenschap en kunst in de schoonste werken getuigenis af van de reuzenstappen, door den menschelijken geest op elk gebied gezet, en moet al onze hedendaagsche kunst in vele opzichten aan hare oudere zuster den voorrang afstaan, nijverheid en wetenschap hebben de menschelijke vindingen der vervlogen eeuwen zoozeer in de schaduw gesteld, dat een terugblik in de geschiedenis van vóór vijftig jaren onwillekeurig een medelijdenden glimlach om onze lippen brengt. Het parijzer Champ de Mars was in den zomer van 1867 getuige van dezen wedstrijd der menschelijke energie, en indien de wetenschap de krachtigste uitdrukking heeten mag van 's menschen edeler vermogens, dan heeft de Kerk in dien vreedzamen strijd de hoogste zege bevochten, toen de uitvinding van een priester, P. Secchi, als ‘de wetenschappelijke perel der tentoonstelling,’ door de geleerden van alle werelddeelen werd begroet.

EENE REDDING, NAAR L. PASSINI.

Door zijne geschriften had P. Secchi reeds grooten roem verworven in het geleerd Europa, doch zijne uitvinding van de meteorograaf en hare luisterrijke bekroning zijn de voornaamste oorzaak, dat zijn naam over geheel de wereld met bewondering genoemd werd. Dat werktuig, hetwelk Secchi reeds in 1852 had uitgevonden, doch aan welks volmaking hij vele jaren gearbeid heeft, is door den verdienstelijken arbeid van Pater L. De Sonnaville te goed bekend, dan dat wij er lang bij zouden vertoeven. Slechts wenschten wij in herinnering te brengen, hoe een jury, samenge-

[p. 325]

steld uit geleerden van alle natiën, aan P. Secchi bij acclamatie den prijs eerste klas en de gouden medaille toewees; hoe de vorstelijke bekroner hem onder het jubelend handgeklap van duizenden tot ridder van 't Legioen van Eer benoemde, welk eerekruis keizerin Eugenie zelve hem wilde overhandigen; hoe de keizer van Brazilië hem benoemde tot groot-dignitaris van de Gouden Roos, en eindelijk, hoe na deze plechtigheid de nederige geleerde op een te zijner eer gegeven feestmaal verklaarde: ‘dat hij zich verheugde over de eer, die in zijn persoon der H. Kerk werd aangedaan.’

Wederom is Parijs het middelpunt der wereldbeschaving geworden, weêr toonen duizenden voorwerpen tot welk een schitterende hoogte de wetenschap vooral den menschelijken geest heeft opgevoerd; maar de groote geleerde, wiens uitvinding vóór elf jaren aller oogen tot zich trok, maar de machtige keizer, die op dien gedenkwaardigen 1ⁿ juli den eenvoudigen ordesgeestelijke de hoogste onderscheiding waardig keurde, beiden zijn voor immer van het groote wereldtooneel verdwenen, de prins der astronomen als een rechtvaardige door allen betreurd, door velen benijd, de onttroonde wereldbedwinger als een ‘sphinx’ door millioenen gevloekt, door slechts weinigen beklaagd.

PATER ANGELO SECCHI.

In korte, algemeene trekken willen wij het leven en den arbeid van den helaas! te vroeg ontslapen Secchi onzen lezers schetsen, want de roem van dien geleerden priester was de roem der katholieke Kerk.

Angelo Secchi aanschouwde op den 29ⁿ juni 1818 het eerste levenslicht te Reggio, een oude bisschopsstad in het voormalig hertogdom Modena, tevens de geboorteplaats van den italiaanschen dichter Ariosto. In het college van zijn vaderstad legde de jeugdige Secchi zich op de studie der nieuwe en oude talen toe, en reeds op vijftienjarigen leeftijd had hij alle vakken van het college-onderwijs met goed gevolg beoefend. Hij vroeg zijnen leermeesters, de zonen van den H. Ignatius, de gunst hunne levenswijze te mogen volgen, en zij, die den talentvollen jongeling met liefde in hun midden opnamen, hebben zich immer op de innige verkleefdheid van hun allengs beroemd geworden medebroeder mogen verheugen.

Toen Secchi zijne studiën voltooide aan het Romeinsch College, waar hij den geleerden Andreas Caraffa tot leermeester had, legde hij eene zoo bijzondere voorliefde

DE PARIJSCHE TENTOONSTELLING. - DE SPAANSCHE AFDEELING.

[p. 326]

aan den dag voor mathematische en natuurkundige onderzoekingen, en gelukte hij daarin zoo uitmuntend, dat zijne oversten hem, nog vóór zijne priesterwijding, tot professor in de natuurkunde aan 't college van Lorette benoemden.

De revolutie van 1847 verdreef de Jesuïeten uit Rome en Secchi volgde als balling zijne ordebroeders naar Engeland, om daar, in het college van Stonyhurst zijne theologische studiën te voltooien. In den ouderdom van negen en twintig jaren ontving hij de priesterwijding en kort daarna vertrok hij naar Noord-Amerika, om in het college van Georgetown, in 't district Columbia, de wiskunde te onderwijzen. Daar mocht de jeugdige geleerde den beroemden pater Curley op de sterrenwacht ter zijde staan; en aan dezen man vooral heeft Secchi dien practischen blik te danken, waarmede hij later zoo juist het wereldruim doorschouwde. Toen de fransche wapenen Rome voor den Paus-Koning heroverd hadden, mochten ook de Jesuïeten naar hun vaderland wederkeeren, en Secchi, wiens naam als wetenschappelijk man reeds een goeden klank begon te krijgen, werd in 1849 door Z.H. Pius IX naar de eeuwige stad geroepen, om den te vroeg ontslapen en onder de sterrenkundigen beroemden pater De Vico, als directeur der romeinsche sterrenwacht en professor in de astronomie op te volgen. Met wantrouwenden blik werden zijne daden door velen bespied: een grooten naam, dien van den leerstoel der sterrenkunde te Rome, had Secchi op te houden, en slechts weinigen hadden iets van zijne buitengewone talenten bespeurd. Maar zijn krachtige, ondernemende geest aarzelde geen oogenblik: Secchi aanvaardde den post, die hem werd toevertrouwd, en de weg, dien hij sedert bewandeld heeft, leidde hem immer tot nieuwe en luistervolle overwinningen.

Het leven van dezen uitstekenden priester is van dat der gewone stervelingen door geene groote, aangrijpende feiten onderscheiden. Pater Secchi zat op de sterrenwacht - die hij door den grooten telescoop van Merz uit Munchen tot een observatorium van den eersten rang verheven had, - en beschouwde den loop of bepaalde de bestanddeelen der hemellichamen, hij gaf les in de zalen van 't hem zoo dierbaar Romeinsch College, hij verborg zich in zijn studeer-vertrek: - ziedaar de plaatsen, waar hij zijn grooten en moeielijken strijd volstreden, zijne schoonste lauweren geplukt heeft. Doch die lauweren zullen ook nimmer verwelken. In zijne talrijke geschriften, in zijne beroemde ontdekkingen heeft hij een rijkdom van kennis ten toon gespreid, een juistheid van blik en een kracht van betoog doen bewonderen, dat hij door alle eeuwen heen als een der grootste sieraden der menschelijke wetenschap geprezen zal worden.

Daar zijn er, die Secchi wel een empirisch geleerde, maar geen bespiegelenden wijsgeer heeten willen. Deze sterrekundige heeft den titel van philosoof nooit voor zich zelven bedongen; maar hem de bevoegdheid te ontzeggen eene uitspraak te doen, waar natuurwetenschap en wijsbegeerte de handen ineen moeten slaan om den laatsten grond der dingen te verklaren, dat is eene aanmatiging, die de overigens zoo nederige geleerde aan sommigen zijner voortvarende bestrijders als ongepast altijd verweten heeft. Geen terugstootende verwaandheid heeft men den beroemden professor ooit kunnen verwijten, geen schijn zelfs van onfeilbaarheid, die andere geleerden zich zoo dikwijls geven, was in hem te ontdekken; maar zijnen beknibbelaars toe te roepen: stelt geen bloot metaphysische bespiegelingen tegenover feiten, doch bestudeert eerst de natuur en weegt dan uwe bezwaren, - zie, zulk een recht mag aan een geleerde van den eersten rang niet worden ontzegd. En dat Secchi zulk een geleerde was, bewees zijn boek: L'unité des forces physiques: ‘de eenheid der natuurkrachten,’ hetwelk als het resultaat van een reusachtigen arbeid, als de vrucht van een jarenlange studie, van navorschingen in alle vakken der natuurkunde moet beschouwd worden.

Door bijna alle geleerde genootschappen van Europa, die hierin 't voorbeeld van Parijs en Londen volgden, werd de professor van het Pauselijk College tot buitenlandsch correspondeerend lid benoemd; en talrijk zijn dan ook de artikelen van zijne hand, die in de voornaamste wetenschappelijke tijdschriften met gretigheid werden opgenomen. Het eigenlijk werk, dat zijn roem voor altijd gevestigd heeft, is zijn classieke studie over de zon, die onder den titel van Le Soleil, ten tweeden male in Frankrijk gedrukt, als Die Sonne in Duitschland verspreid werd, en in de geleerde wereld zulk een opzien verwekte, dat men den schrijver daardoor als den koning der zon begroette.

De spectraal-analyse had Secchi reeds lang goede diensten bewezen, om de scheikundige bestanddeelen der vaste sterren en nevelvlekken te onderzoeken; en ten jare 1867 dankten hem de geleerden de ware kennis van vijfhonderd vaste sterren. Datzelfde middel van onderzoek paste de professor ook op de zon toe, en het mocht hem gelukken, tot eene zeer bevredigende oplossing te geraken. Tijdens zijn verblijf te Parijs in de dagen der tentoonstelling hield hij in het college der H. Genoveva eenige hoogst belangrijke voorlezingen over de bestanddeelen, vlekken en protuberansen der zon, en toonde aan, dat in dit hemellichaam alle aardsche, ons bekende bestanddeelen gevonden worden, welke een gloeiende kern vormen en door een gloeiende gasmassa omringd zijn.

Te Rome was hij gewoon des winters natuurkundige voorlezingen te houden, met het doel den armen door de opbrengst daarvan te hulp te komen. Al wat Italië's hoofdstad aan geleerde en voorname personen bezat, stroomde dan naar de leerzaal van Secchi te samen, en bewonderde - even als immer zijne leerlingen - de buitengewone eenvoudigheid, waarmede hij over de verhevenste en dikwijls zeer moeielijk te verklaren natuurverschijnselen uren lang spreken kon, zonder ooit het geduld zijner hoorders op de proef te stellen. Niet spoedig zullen die genotvolle en hoogst leerrijke avonden vergeten worden, lang nog zullen de armen het verlies van hun weldoener betreuren.

Gelijk wij reeds zeiden, was de uitstekende geleerde - die tevens als een buitengewoon leermeester door allen geroemd werd - voor de mannen der wetenschap zoowel als voor zijne leerlingen altijd 't voorwerp van groote vereering, maar ook van de zijde des gewonen volks mocht hij menig blijk van toegenegenheid ontvangen. Met bewondering staarden de goede Romeinen hem na, wanneer hij de straten der eeuwige stad doorliep; en de kleinen wezen hem elkander aan als den man, van wien hunne ouders zooveel wonderbaarlijks wisten te verhalen, als den profeet, die ‘alle groote gebeurtenissen uit de sterren lezen kon.’ Toen Secchi, nog kort geleden, een reis naar Zuid-Italië deed, werd hij op bijna alle plaatsen, waar hij doortrok, door het te samen gestroomde volk begroet, want groot en klein wilde den beroemden pater van naderbij be schouwen.

‘Is dat nu Pater Secchi?’ klonk het uit den mond der duizenden, die zoowel te Rome als te Parijs en elders verwonderd opzagen naar den priester, van wiens naam, vooral sedert 1867, geheel de wereld vervuld was: en daar aanschouwden zij een man van middelbare grootte, wiens zeer gewone wezenstrekken zoo geheel in strijd schenen met het wetenschappelijk reuzenwerk door hem tot stand gebracht. De eenvoudige romeinsche toga met mantel zette het alledaagsch figuur des paters geen grooter luister bij; maar de geleerden, die Secchi op zijn sterrenwacht bezochten, die alle bijzonderheden zijner schoone en vernuftige werktuigen wilden kennen, die den astronoom de moeielijkste vraagstukken omtrent het heelal en zijne verborgen krachten ter oplossing voorlegden, zij konden er van getuigen wat tintelende gloed die levendige italiaansche oogen bezielde, wanneer hij de verborgen schoonheden van Gods schepping aan anderen openbaarde, wat wonderbare kracht die nederige figuur tot een buitengewoon wezen vormde, wanneer de wetenschap haar oprichtte uit den slentergang onzer gewone beschouwingen.

In de laatste jaren zijns levens gevoelde de romeinsche professor hoe zijne krachten hem allengs begaven; langzamerhand liet hij dan ook de waarnemingen op de sterrenwacht aan zijne helpers over, en wijdde hij zich nog alleen aan de studie der waargenomen feiten. Aan dien laatsten arbeid is de geleerde wereld het boek over ‘De Sterren’ verplicht, welks verschijning de schrijver nog korten tijd overleven mocht.

Reeds in augustus van het vorige jaar vertoonden zich de eerste verschijnselen der ziekte, die Secchi ten grave voeren zou. De maagverzwering, die zijne krachten ondermijnde, wierp hem reeds in de eerste dagen van januari op 't ziekbed neder; en de mare, dat zijn kostbaar leven bedreigd werd, ontstelde allen die de wetenschap liefhebben. De nu gezaligde Pius IX, die den astronoom groote achting toedroeg - en ook wederkeerig van dezen zoo vele schitterende blijken van toegenegenheid en kinderlijke liefde ontvangen had - toonde herhaalde malen hoe vurig hij verlangde, den grooten man tot luister der H. Kerk behouden te zien. Pius echter bezweek alvorens Secchi zijn strijd volstreden had; doch toen de zieke den dood van zijn geliefden Vader vernam, zeide hij tot eenige kardinalen, die hem vóór 't Conclave bezochten: ‘de Paus is gestorven, ik zal hem spoedig volgen.’ Dat woord ging weldra in vervulling. In den morgen van den 26ⁿ februari riep de lijder in vervoering uit: ‘Ik sterf katholiek, ik sterf Jesuïet, ik sterf in 't Romeinsch Collegie,’ en verloor spoedig daarna zijn bewustzijn; des avonds ten zeven ure, kort nadat Z.H. Leo XIII den stervende zijn pauselijken zegen in articulo mortis gezonden had, terwijl zijne bedroefde ordebroeders het ziekbed omringden en de gebeden der stervenden baden, gaf Pater Angelo Secchi zijne schoone ziel aan zijn Schepper terug. Hij had den ouderdom van 59 jaren en bijna 8 maanden bereikt.

Toen P. Secchi in 1872 andermaal Parijs bezocht, om aan de beraadslaging der internationale meter-commissie deel te nemen, verklaarde hij uitdrukkelijk, niet slechts als sterrenkundige, maar ook als gezant van den Paus-Koning in de vergadering te verschijnen. Ziedaar den grondtrek van dezen uitstekenden geleerde, die, gelijk een duitsch schrijver aanmerkt, zonder eenige overdrijving de Newton onzer eeuw mag genoemd worden. Gehechtheid aan den Paus, gehechtheid aan zijne orde, en daarom: in alles en voor alles het bevorderen van de eer en verdediging der katholieke kerk, dat was Secchi's leuze, dat is altijd zijn streven geweest.

Geen monument uit brons gegoten, geen reuzenbeeld gehouwen uit marmer zal wellicht ooit zijne nagedachtenis verheerlijken; maar de geleerde, die voortaan een onderzoekenden blik wil werpen in 't, onmetelijk wereldruim, zal in zon bij zon, wier schitterende pracht van Gods grootheid en majesteit getuigen, den verheerlijkten naam geschreven vinden van den genialen sterrenkundige angelo secchi.

H.v.W.