De Belgische Illustratie. Jaargang 10

De Fransche omwenteling.

XIX.

‘Dien de goden willen verderven, ontnemen zij het verstand,’ is een oude spreuk, maar die toch nog altijd in het leven van volken en personen wordt bewaarheid. Het optreden van het feaillanten-ministerie was de genadeslag voor het fransche koningschap. Haasten wij ons echter er bij te voegen, dat Lodewijk XVI niet anders kon. Het ongeluk lag voor hem besloten; den stroom der omwenteling kon en mocht hij niet langer volgen. De geschiedschrijvers, die de fransche omwenteling tot in hare uitspattingen verheerlijken, gelooven dat alles nog te recht zou zijn gekomen, wanneer de koning zich aan het hoofd der beweging had geplaatst, niet begrijpende dat zij daardoor met zich zelven in tegenspraak komen, evenals de demagogen van 1792 met zich zelven in tegenspraak zouden gekomen zijn, wanneer zij den koning naast zich geduld hadden. Wat toch was de feitelijke toestand te Parijs? Voor de secties, voor de clubs, met één woord voor het geheele sansculottism bestond geen koningschap meer; het koningschap werd beschouwd als eene belemmering op den weg der vrijheid, dat hoe eer hoe beter diende opgeruimd te worden. De roode muts kon Lodewijk dus niet meer baten, en de aanstelling van het feuillanten-ministerie mag zijn val verhaast hebben, de ramp, welke zich voorbereidde, kon hij niet ontkomen, ook al liet hij zich medeslepen door de volksdriften. Geen geestkracht, geen moed, geen bekwaam-

[p. 252]

heden konden meer baten; het eenige wat restte was de vlucht.

Lodewijk scheen nog altijd met hoop bezield op de tusschenkomst der Mogendheden, die ter redding van het koningschap waren toegesneld. Hij knoopte betrekkingen aan met de legers der Mogendheden en zond zelfs een gevolmachtigde, Mallet Du Pan, naar den keizer van Oostenrijk en den koning van Pruisen, om zich over plannen Frankrijk betreffende met hen te verstaan. Niet in de vreemde legers aan de grenzen, maar in zijne eigen onderdanen zag hij zijne hevigste vijanden. Zoowel tegen de oprichting van een legerkamp van 20.000 man te Parijs als tegen de verbanning der onbeëedigde priesters had hij zijn veto gesteld, zeer goed wetend welke plannen achter dezen toeleg verborgen waren. Maar de oppositie greep dat alleszins billijk verzet aan als een middel om 's konings bedoelingen verdacht te maken, en maar al te zeer slaagde zij hierin bij het volk.

OP HET KERKHOF, NAAR B. BROZIK.

De Girondijnen vergaten de nederlaag niet, die zij door den val van het ministerie Roland geleden hadden, en begonnen thans eene taal te voeren, die zij als heerschende en bovendrijvende partij zeker niet zouden gebezigd hebben. Ook onder hen begon het vraagstuk van 's konings afzetting een onderwerp van overweging te worden, en zij ontzagen zich niet meer met de Jacobijnen op en af te gaan en hen

[p. 253]

in hunne raadsbesluiten te trekken. Daar stond echter tegenover, dat de constitutioneelen en monarchalen in de optreding van het feuillanten-ministerie weêr voor een tijd nieuwen moed putten en zich nauwer aaneen sloten. Barnave, de beide Lamethse, Duport, Lally Tollendal, en hoe de aanvoerders der rechterzijde verder heeten mogen, begrepen, dat tegenover de aansluiting van Girondijnen en Jacobijnen hunne plaats aan de zijde des konings was, en dat het meer dan ooit tijd werd, om den stroom binnen zijne bedding terug te drijven. Maar tusschen begrijpen en uitvoeren bestond eene wijde kloof, die de gebeurtenissen spoedig onoverkomelijk zouden maken.

CHARLES DAUBIGNY.

In de hoofdstad toch begon zich eene samenzwering te organiseeren, die niet slechts de omverwerping van het koningschap ten doel had, maar ook de Nationale Vergadering op zij wenschte te schuiven. Parijs was woeliger en onstuimiger dan ooit. De volkstribunen hadden alle groote pleinen in bezit en richtten van geïmproviseerde spreekgestoelten hun gevleugeld woord tot de menigte; de clubs daverden van redevoeringen, de eene nog heviger en republikeinscher dan de andere, de secties belegden vergadering op vergadering, en intusschen slopen mannen rond, die wachtwoorden uitdeelden, geheime bijeenkomsten hielden en met een dreigend gelaat naar de Tuilerieën opzagen, dat niets goeds voor zijne bewoners voorspelde. De burgerij, die tot nu toe de beweging geleid had, begon langzamerhand op den achtergrond te raken; haar macht en invloed moest zij overgeven in de handen van het vuurroode gemeen, dat iederen dag een dreigender en meer kannibaalsche houding begon aan te nemen. De gisting der gemoederen was zoo hoog geklommen, dat er noodzakelijk eene uitbersting moest volgen; de straatsteenen van Parijs gloeiden van het inwendige vuur, dat in den bodem kookte. Santerre en zijn handlangers dreven het volk der voorsteden voor zich uit, dat als een kudde geduldige schapen zich onder het demagogenjuk kromde. Geweren, sabels, met ijzer beslagen knuppels en pieken deden den geheelen dag de ronde en wezen op geene vreedzame stemming heen. De gesprekken ademden een reuk van bloed en wat er in de harten om-

GEZICHT OP PORTO-MAURIZIO IN ITALIË.

[p. 254]

ging, vond zijn weerklank in het beruchte volksrefrein ça ira, ça ira! Geen wonder dat de ernstige mannen bezorgdheid koesterden voor den dag van morgen en dat zij, bij zoovele opgeladen brandstoffen, eene geweldige uitbersting vreesden. Men begon bezorgd te worden voor het heil en het leven des konings, die het gevaar scheen te trotseeren en elken vriendenraad weigerde, welke hem buiten de omgeving van Parijs wilde brengen, hij die een jaar geleden, bij een veel minder dreigenden toestand, alleen heil gezien had in de vlucht. Het was bij deze gesteldheid der gemoederen, dat Lafayette zijn bekenden brief schreef aan de Nationale Vergadering uit zijn legerplaats Maubeuge, die zijne populariteit voorgoed den genadeslag zou geven.

In dezen brief had de generaal al zijn misnoegen uitgestort over den loop, dien de zaken in den laatsten tijd genomen hadden; in scherpe maar verdiende woorden hekelde hij de regeeringloosheid en wanorde, die er in de hoofdstad heerschten; hij protesteerde tegen het geweld, dat men den koning aandeed, en meende dat het hoog tijd werd om het woelen der Jacobijnen tegen te gaan en de clubs te sluiten, wilde men de omwenteling niet aan hare uitspattingen zien te gronde gaan.

Deze brief, die in de Nationale Vergadering werd voorgelezen, verwekte geen geringe opschudding onder de Girondijnen, en Lafayette had het slechts aan den invloed van zijn naam te danken, dat de volkstoorn niet onmiddellijk tegen hem losbrak. De populariteit keerde hem echter van nu af den rug toe en het ergdenkend gemeen begon aan zijn naam reeds het toevoegsel verrader te verbinden.

Het ging langzamerhand naar den 20 juli, den verjaardag van den bekenden eed in de kaatsbaan, en het demagogendom van Parijs had besloten dezen dag door een groote betooging te vieren. Verjaar- en gedenkdagen spelen een groote rol in de fransche omwenteling; iedere titel werd aangegrepen om het nationaal gevoelen wat op te frisschen en in de fransche gemoederen de belangstelling levendig te houden in den strijd en de worsteling der partijen. Deze liefde tot feesten getuigde echter van eene groote menschenkennis bij de leiders. De fransche geest heeft opwekking noodig om niet in zijne onverschilligheid terug te zinken, geene partij of heerscher heeft zich in Frankrijk ooit staande gehouden zonder uiterlijke vertooning, zonder tegemoetkoming aan deze nationale hebbelijkheid, welke even zeer de beweeglijkheid als de ijdelheid van den franschen geest aanduidt. Ter herinnering aan deze merkwaardige gebeurtenis zou op het Champ de Mars een reusachtige Meiboom geplant worden, waarom de burgers en burgeressen, als een hulde aan het aangebroken tijdperk van vrijheid, gelijkheid en broederschap, zouden dansen. Maar nog op eene andere, minder onschuldige wijze wilde men dezen gedenkdag vieren.

De 20 juli brak aan; reeds in den vroegen morgen bemerkte men eene ongewone drukte en beweging op straat. Van alle hoeken der stad kwam het volk te voorschijn, havelooze kerels met ruwe gezichten, die knotsen en pieken zwaaiden, en waaraan zich even havelooze vrouwen van de vischmarkt of de achterbuurten, sommigen met hunne kinderen bij zich, aansloten. Schorre geroepen en bloeddorstige liederen stegen uit de wilde menigte op, die zich onder aanvoering harer leiders naar de Salle de Manège in beweging zette. Elke straat die men doorging leverde haren toevoer van lieden, die als zoovele beken in den grooten menschenstroom opgingen. De procureur-syndicus Roederer bracht het bericht in de Nationale Vergadering, dat het volk naar de zittingszaal oprukte, gewapend, dreigend en meer dan 3000 man sterk. Sedert de oorlog verklaard was, had het volk vrijheid gehad, hoezeer dit ook aandruischte tegen alle parlementaire vormen om zich gewapend in de zittingszaal der Nationale Vergadering te vertoonen en zelfs voor de volksvertegenwoordigers te defileeren. Deze vergunning kon echter nooit een vrijbrief zijn om der Nationale Vergadering geweld aan te doen of hare beraadslagingen te belemmeren. Men was het nog niet eens of men de menigte ontvangen zoude, toen de aandrang naar de zittingszaal alle beraadslaging afsneed en Vergniaud het voor het oogenblik maar raadzaam oordeelde, de wetten voor het geweld te laten wijken. De zittingszaal leverde dien ten gevolge spoedig het tooneel op van de meest pandemonische verwarring. ‘Weg met het ministerie, weg met de feuillanten!’ klonk der rechterzijde als een welkomstgroet in de ooren. De menigte was verstaanbaar genoeg in wat zij wenschte en verlangde; ontslag van het ministerie, maatregelen die tegenover den buitenlandschen vijand de veiligheid des lands waarborgden en de dood aan de aristocraten, het gewone refrein, waarmede alle volkseischen en volksdemonstraties besloten werden. Het werd hun echter spoedig aan het verstand gebracht, dat de Nationale Vergadering de plaats niet was, om al deze eischen maar zoo zonder tegenkanting ingewilligd te krijgen en dat men zich hiervoor tot een ander gezag behoorde te wenden.

(Wordt vervolgd.)