De Belgische Illustratie. Jaargang 10

Eene verkiezings-campagne.
Tafreelen uit Nederland.
Door J.A. Vesters.

Vijfde hoofdstuk.
De voorloopers der verkiezingen.

Nog vóór de verkiezingsstrijd begonnen was, had onze voortvarende candidaat-notaris het reeds zeer volhandig met het doen van kleine reizen en het afleggen van bezoeken. Een zijner eerste uitstapjes gold natuurlijk zijne moeder, met wie hij eene allergewichtigste quaestie te verhandelen had, - de spil, waarom al het ondermaansche draait, - de geldquaestie. Het geld is de ziel van de negotie, de zenuw van den handel, - het is niet minder de ziel en de zenuw van de verkiezingen. Ook voor deze zaak was het geld dus onontbeerlijk, - van waar zou het echter moeten komen? Mijnheer Visser was niet slechts te zuinig, maar ook te rechtschapen en te eerlijk, om een cent voor die zaak uit te geven; het was zelfs noodzakelijk, dat de rentenier er volkomen onbewust van bleef, dat men voor zijne verkiezing geld behoefde.

Max Hovenaar bezat geen rooden duit; een kantoorschrijver met achthonderd gulden inkomen, die bovendien zijn candidaat-notarisschap op te houden had, kon met den besten wil van de wereld aan geen sparen denken; er bleef dus geen andere uitweg open, dan zijn toevlucht te nemen tot zijne moeder en een aanval op haren spaarpot te beproeven. Hij kon zulks met te meer vrijmoedigheid doen, omdat hij bij ondervinding wist, welke onbegrensde liefde zij haren eenigen zoon toedroeg en hij overtuigd was, dat het geld ditmaal werkelijk nuttig zou besteed zijn.

‘Hoe staan de zaken, mijn jongen?’ vroeg juffrouw Hovenaar, toen de candidaat-notaris eenige dagen na het officieele bezoek zich weder bij haar bevond.

‘O, ons karretje gaat op een zandweg, moeder,’ was het bemoedigende antwoord, ‘mijnheer Visser is met algemeene stemmen door onze kiesvereeniging candidaat gesteld; wellicht meer uit naijver om zich niet door hare mededingster, de kiesvereeniging Voorwaarts, te laten slaan, dan uit vastheid van beginselen, zijn al de leden van Securitas besloten mijnheer Visser door alle mogelijke middelen te steunen. Hier in Astad bezit hij natuurlijk vele vrienden, en ook bij ons, te Ikshuizen, heeft hij insgelijks geene al te ongunstige herinneringen achtergelaten.’

‘Gij hebt dus goeden moed, dat onze hoop zal verwezenlijkt worden?’ vroeg juffrouw Hovenaar opgeruimd.

‘Dat wil zeggen, wanneer wij ons uiterste best doen en er een flink paard voor gespannen wordt.’

‘Hoe bedoelt gij dit, Max?’

‘Ik zeide zoo even, moeder, dat ons karretje op een zandweg gaat, maar vanzelf rijdt het niet vooruit: aanbevelingen, reclames, advertentiën, stemmenwervers en dergelijken behooren het voort te trekken. Daartoe is het echter noodzakelijk over een rond sommetje te kunnen beschikken, te meer daar de tegenpartij ongetwijfeld kosten noch moeiten ontzien zal, om haren candidaat de overwinning te bezorgen. Alleen door met gelijke wapenen te strijden kunnen wij op succes hopen.’

‘Maar zorgt uwe kiesvereeniging dan niet voor het noodige?’

‘Zoo ze haar zedelijken steun verleent is het al wel; veel meer kunnen wij van haar niet vorderen, en daarom moeten verdere belanghebbenden zorgen, dat......’

‘Gij bedoelt dus?’

‘Ik bedoel, moeder, dat ik wilde verzoeken, in het belang mijner toekomst en van mijn geluk, u eenige opofferingen te getroosten. Men werpt een spiering uit om een kabeljauw te vangen..... Gij zijt altijd zulk eene liefhebbende, bezorgde moeder voor mij geweest en hebt u zoo menige opoffering voor mij getroost, zelfs dan, wanneer dit misschien minder noodig mocht geweest zijn, dat ik thans, nu mijn levensgeluk op het spel staat, niet minder van uwe goedheid durf verwachten.’

Welke moeder is zoo hardvochtig, het geluk van haar kind door verkeerd geplaatste zuinigheid op te offeren? Juffrouw Hovenaar was er ten minste niet toe in staat, en de uitmuntende jonge man nam met een verlicht hart afscheid van zijne moeder, terwijl zijne beurs in omgekeerde verhouding tot zijn hart stond.

Weldra was de verkiezings-campagne voorgoed begonnen. De twee in Astad uitkomende locaalblaadjes, - Ikshuizen was geen eigen drukkerij rijk - de Astadsche Nieuwsbode en de Waarheidsvriend, van welke de eerste de partij der Nieuwen, de laatste die der Ouden voorstond, bevatten reeds dadelijk tal van advertentiën van Securitas of Voorwaarts. Een ongehoord feit in de annalen der Astadsche journalistiek, daar de beide blaadjes door de respectieve uitgevers in persoon geredigeerd, gezet, gedrukt en geëxpedieerd werden, - zoowel de Astadsche Nieuwsbode als de Waarheidsvriend bevatten thans hoofdartikelen, heusche hoofdartikelen, behoorlijk gekruid met tal van grof- en hatelijkheden, scheldwoorden en uitroepingsteekens. Die sensatieverwekkende artikelen handelden natuurlijk uitsluitend over de aanstaande verkiezing en het openbare en private leven der beide candidaten. De uitgevers-redacteurs voeren er intusschen wèl bij: hun blad en hunne beurs werden er tevens door gevuld.

Het wordt echter tijd mijnen lezers de echte, de heuschelijke redacteurs der fameuze hoofdartikelen voor te stellen. Treden wij daartoe het woonvertrek van den heer Karel Noordeloos, advocaat en candidaat der kiesvereeniging Voorwaarts binnen. Er wordt over de aanstaande verkiezing een geanimeerd gesprek gevoerd. De advocaat is er niet bij tegenwoordig; [...]ij laat zich trouwens met de zaak niet rechtstreeks in. Dat behoeft ook niet: zijn vrouw heeft er de leiding van op zich genomen, en het is aan goede handen toevertrouwd. Bovendien bezit ze een krachtigen steun in haren neef, den heer Van Stouten, gepensionneerd majoor der infanterie van het Indische leger, een goeden vijftiger, eigenaar en bewoner van een buiten, een half uur ongeveer van de stad gelegen, een woedenden Nieuwe (men vergeve mij het sterk sprekende adjectief, maar ik vond geen beter), die nu en dan in zijn vrijen tijd, dat is vier en twintig uren in het etmaal, donderende artikelen schreef, waarop hij zich heel veel liet voorstaan, al had hij het nimmer zoover kunnen brengen, dat ze in de handen van den zetter kwamen, - een soort van miskend politiek genie, die thans eindelijk de kans schoon zag zijne schade van zes jaar - zoo lang was het geleden dat hij op pensioen gesteld was en zich op een buiten nabij Ikshuizen had neêrgezet - met woeker in te halen. De vurige majoor stortte zich dan ook met hart en ziel in den verkiezingsstrijd, waarlijk een kolfje naar zijn hand, niet alleen omdat het hem volop gelegenheid schonk artikelen te schrijven, die thans werkelijk gedrukt zouden worden, maar ook omdat zijn waarde neef in deze zaak de belanghebbende was, en eindelijk omdat het hem een welkome gelegenheid schonk de zaak der Nieuwen, die ook de zijne was, te bevorderen.

Op het oogenblik, dat wij het woonvertrek van den advocaat binnentreden, is mevrouw Noordeloos in een druk gesprek met haren uitmuntenden neef gewikkeld. Dagbladen, programma's, circulaires, brieven, artikelen, liggen in eene bevallige wanorde op de tafel door elkander geworpen, een overtuigend bewijs, dat er niet slechts gepraat, maar ook gehandeld werd.

‘Ja, nichtje, gij hebt gelijk,’ antwoordt majoor Van Stouten op eene opmerking van mevrouw Noordeloos, ‘die gladde pennelikker is een leepe vogel, maar, hel en duivel, wij zullen hem kortwieken! Hij moge wroeten en tobben, die verwenschte Hovenaar, en zich met zijn uitgestreken tronie en schijnheilig gezicht overal weten binnen te dringen, toch zullen wij hem verpletteren, hem en dien ouden gierigaard van een kruidenier, die vermetel genoeg is zich tegenover een advocaat en een uitverkorene van Voorwaarts te stellen, - hel en duivel, wij zullen ze verpletteren!’

‘Zeer wel, neef, maar met woorden worden zulke lui niet verslagen,’ meende mevrouw Noordeloos, ‘er moet bovenal gehandeld, met kracht gehandeld worden.’

‘Handelen! wel zeker, nicht Josephine, ik ben een man van de daad en gij kunt er op aan, dat Van Stouten, oud-majoor van het Oost-Indische leger, voor geen klein geruchtje vervaard is. Hel en duivel! dat hebben de oproerige Balineezen tot hunne schade ondervonden, en die schijnheilige Ouden zullen van hetzelfde laken een broek krijgen. Gij hebt mijne artikelen gelezen, nicht, en zult met mij instemmen, dat ze als bommen in het vijandelijke kamp moeten vallen. Reeds heb ik naar alle richtingen mijne éclaireurs uitgezonden, en ik blijf er borg voor, dat ze menige stem als oorlogsbuit zullen aanbrengen. In de kroegen, bij de stembureaux, heb ik last gegeven voor de dorstige kiezers lustig op te tappen. De goede zaak moet zegevieren! Hel en duivel! verslagen zullen ze worden, die verwenschte

[p. 224]

Ouden, totaal verslagen, in de pan gehakt, nicht, hel en duivel, dat zullen ze!’

‘Gij weet wel, dat ik mij geheel en al op uwe voortvarendheid en toewijding verlaat,’ hernam mevrouw Noordeloos; ‘gij neemt dus de mannen voor uwe rekening, ik belast mij met de vrouwen, zoo heeft ieder zijn deel.’

‘De vrouwen, bah! alsof ze reeds geëmancipeerd waren! Zoolang zij echter nog niet in het bezit van het stemrecht zijn, geloof ik niet aan den invloed der vrouwen bij de verkiezingen.’

Mevrouw Noordeloos lachte schalksch; zij wist beter en hield zich overtuigd, dat ze voor haar doen evenveel, zoo niet meer, invloed op de verkiezing zou uitoefenen dan de geweldige neef met al zijne bommen en éclaireurs. Zij kon dan ook de spottende opmerking niet we[...]rhouden:

‘Men ziet wel, neef, dat ge weinig met vrouwen hebt omgegaan, - ten minste niet met europeesche vrouwen, anders zoudt ge zóó niet spreken, heer majoor.’

We zullen het gesprek niet verder volgen, maar even een bezoek brengen aan Max Hovenaar, den tijdelijken hoofdredacteur van de Waarheidsvriend, zooals majoor Van Stouten, door zijne nicht ter zijde gestaan en geïnspireerd, het van de Astadsche Nieuwsbode was.

De gladde pennelikker, zooals de majoor hem in zijne billijke verontwaardiging noemde, had insgelijks tal van papieren voor zich liggen; bovenop lag een omvangrijk pakket, aan het adres des uitgevers van het eerst door ons genoemde blad, benevens een postwissel aan hetzelfde adres; het pakket, 't welk de kopieën van tal van artikelen bevatte, bewees, dat de ijverige jonge man zijn tijd niet verbeuzelde; de postwissel, dat hij van de spaarpenningen zijner moeder een nuttig en practisch gebruik maakte.

Op het oogenblik dat wij bij den candidaatnotaris binnentreden, rustten echter pen en papier. Een man met een sluw en onbeschaamd voorkomen stond voor hem en scheen de bevelen van Max Hovenaar af te wachten, die hem op het hart drukte eene rondreis te maken in de verschillende gemeenten van het kiesdistrict, voorloopig den geest der stemgerechtigde bevolking te polsen en uit te vorschen, welke stappen door de tegenpartij reeds konden gedaan zijn. De jonge man gaf hem daartoe drie dagen tijd en het noodige reisgeld, hem ten slotte aanmanende, na volbrachten tocht een nauwkeurig verslag van zijne ontdekkingsreis te komen geven. De even bruikbare als voorkomende bode, van beroep agent van verschillende levensverzekering- en brandwaarborg-maatschappijen, en stemoplooper bij gelegenheid, knikte toestemmend, boog beleefd en verwijderde zich daarna met fieren tred, zich volkomen bewust van de onmisbaarheid van zijn gewichtigen persoon.

Zoodra de bode vertrokken was, scheen den candidaat-notaris nog iets te binnen te schieten, want haastig een blad papier grijpende, schreef hij de volgende advertentie:

(De phonograaf spreekt.)
DE PHONOGRAAF.
(Men spreekt in de phonograaf.)

‘Aan de Kiezers van het hoofdkiesdistrict Ikshuizen-Astad.

‘De groote, de gewichtige dag is aanstaande, dat, gij geroepen zult worden uwen plicht als kiezers en burgers van het vrije Nederland te vervullen. Van dien dag hangt de toekomst van ons dierbaar gewest, het heil van stad en land af. Van zekere zijde zullen pogingen aangewend worden om uwe goede trouw te verschalken; men zal trachten u door schoonschijnende beloften en bedrieglijke droombeelden om den tuin te leiden; men zal u een candidaat willen opdringen, die onmogelijk uwe symphatie kan wegdragen. Weest dus op uwe hoede, kiezers! Wij willen niets trachten af te dingen op de bekwaamheden en de persoonlijke hoedanigheden van den candidaat der Nieuwen, maar wij vragen het iederen weldenkende, ieder die het ware geluk des volks beoogt, of juist die bekwaamheid niet hoogst verderfelijk moet geacht worden, waar ze dienstbaar gemaakt wordt om het land en de maatschappij in het verkeerde spoor te leiden. Een ongewapende vijand moge reeds niet te versmaden zijn, een gewapend tegenstander is dubbel te duchten. De candidaat der kiesvereeniging Voorwaarts moge vooruitgang in zijn vaandel schrijven, in zijn hart heeft hij het plan gevormd, het land in den afgrond te storten.

‘Kiezers van de Oude partij en gij allen, die u vrienden des volks noemt niet alleen, maar het ook inderdaad zijt, gij, wie het heil en het geluk van het dierbaar vaderland ter harte gaat, komt allen trouw ter stembus op en stemt met ons als één man op den heer

JAN VISSER, RENTENIER TE ASTAD. ‘Een groot aantal weldenkende, kiezers.’

‘Zie zoo,’ sprak de ijvervolle secretaris van Securitas, nadat hij het papier toegevouwen en in het nog geopend liggend pakket, voor den uitgever van de Waarheidsvriend bestemd, gesloten had, ‘zie zoo, ook dit ga de wereld in; alle kiezers moeten iets voor hunne gading hebben; men heeft altijd lieden, die van schelden noch ophemelen willen weten: voor hun smaak diene deze quasi-waardeering van de bekwaamheden des tegenstanders. Het geeft een air van grootmoedigheid en zal bij zooveel gal en bitterheid geen kwaad doen. Wij moeten het mes aan beide kanten laten snijden.’

Na, deze alleenspraak nam hij een ander blad papier en schreef aan juffrouw Hovenaar:

Lieve Moeder,
Ik schrijf u nogmaals om u mede te deelen, dat de zaken uitmuntend staan. Daar het verkiezingstijdperk thans geopend is, maak ik er u nogmaals opmerkzaam op vooral te zorgen, de ten uwent uitkomende nieuwsblaadjes niet onder de oogen van mijnheer Visser te brengen. Er komen van die dingen in voor, welke voor een ernstig en gemoedeljk man, als de eerzame rentenier is, minder aangenaam om te lezen zijn. Ge weet wel, moeder, wat men niet weet deert niet, en de voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkas.
Hartelijk gegroet tot later.
Uw toegenegen zoon,
max hovenaar.
p.s.
Hoewel de strijd pas begint, is toch reeds een goed deel van de door u verstrekte som gevlogen. Er blijft nog veel te doen over en een paar bankjes zouden uitstekend te pas komen, om de kansen van onzen candidaat nog meer te doen stijgen.
M.H.