De Belgische Illustratie. Jaargang 10

Eene verkiezings-campagne.
Tafreelen uit Nederland.
Door J.A. Vesters.

Derde hoofdstuk,
Hetwelk zonneklaar den invloed der vrouw bewijst.

Mijnheer Jan Visser, oud grossier in koloniale waren, thans rentenier van beroep, lag welbehaaglijk in zijn zachten en gemakkelijken leunstoel uitgestrekt; zijn geliefkoosd dagblad, de Oude Tijd, lag half toegevouwen op zijne knieën, en hij scheen over het zooeven gelezene in diep nadenken verzonken, want werktuiglijk keek hij de blauwe rookwolkjes na, die uit de lange vaderlandsche pijp opstegen, zoodat hij zelfs de liefkozingen van zijn trouwen hond, die hem de handen likte, niet eens bemerkte.

Mijnheer Visser was een goede vijftiger en in vroeger jaren het model van een kruidenier geweest, in de eerste plaats voor zijn geldkist, in de tweede voor zijne affaire levende, op welke beide zaken hij al zijne genegenheid had overgebracht. Hij was dan ook nooit getrouwd geweest. Ongeveer zes jaar geleden was er eene merkwaardige verandering in zijne levenswijze gekomen: hij had zijne affaire aan een kant gezet; een paar bankroeten van personen, met wie hij in handelsbetrekkingen stond, hadden hem plotseling een tegenzin voor zijn winkel doen opvatten, en daar hij zijne schaapjes op het droge had en zich eene uitmuntende gelegenheid aanbood zijne affaire op voordeelige wijze over te doen, had hij de koe bij de horens gevat, en wijl hem te Astad een deftig burgerhuis te koop aangeboden was, had hij zijne huisgoden derwaarts overgebracht. Zoo treffen wij den goeden man aan, gelukkig en tevreden in het bezit zijner welverdiende rust, van zijn dagblad, zijne huishoudster, zijn hond en zijn Gouwenaar. Zijn leven vloeide daarheen als het beekje der weide, eentoonig wel, maar ook vrij van de stormen, die de groote stroomen beroeren.

Aan uitgaan deed de brave man niet en gezelschap ontving hij zelden of nooit. De eenige uitspanning buiten zijne deur, welke hij zich veroorloofde, was eene dagelijksche wandeling buiten de stad, trouw door zijn bruinen hond en dito wandelstok vergezeld, uitgezonderd als het regende, in welk geval hij stok en hond tehuis liet, om zich met zijne reusachtige zijden paraplu te vergenoegen. Gierig was onze rentenier niet, doch naarstig betrachtte hij de oudhollandsche deugd van zuinigheid en hij keerde een dubbeltje steeds driemaal om, alvorens het uit te geven. Hij was geheel en al een man van den ouden stempel en haatte met een vurigen haat alles, wat naar het nieuwe zweemde. In die gevoelens werd hij vooral aangemoedigd en bevestigd door zijn lievelingsdagblad, de Oude Tijd, dat hij dagelijks van voor tot achter las, beginnende met het bovenschrift en eindigende met den naam van den drukker, zoodat hij langzamerhand een politicus op zijne manier werd; ja, meer dan eens betrapte hij zichzelven op diepzinnige en wijsgeerige bespiegelingen omtrent de brandende politieke en maatschappelijke vraagstukken van den dag. In die gevallen - meestal ontstaande na het lezen der doorwrochte hoofdartikelen van zijn lievelingsblad - zocht hij zijne gewaarwordingen een uitweg te bezorgen door een politiek gesprek met zijne huishoudster, die zich daartoe echter maar zelden leenen wilde, tot groote spijt en ergernis van den braven man, en telkens de een of andere huiselijke bezigheid voorwendde, om aan den onuitputtelijken woordenstroom van haren meester te ontsnappen. Bij dergelijke gelegenheden schudde mijnheer Visser mistroostig het hoofd, doch daar juffrouw Hovenaar hem volgens plicht en geweten gewend had naar hare pijpen te dansen, eindigde hij altijd zich, hoewel zuchtend, naar hare tirannieke luimen te schikken.

Den namiddag, dat wij hem in gezelschap van zijn hond, zijne pijp en zijn dagblad in den leunstoel liggende aantreffen, was hij wederom in een allergewichtigst politiek vraagstuk verdiept, zoodat hij zelfs het binnentreden zijner huishoudster niet bemerkte. Deze, die haar heer door en door kende, doorzag dadelijk wat er in zijn gemoed omging, en daar ook zij sedert het bezoek van haren zoon Max - dienzelfden voormiddag - plotseling tot de politiek bekeerd was, was zij ditmaal niet ongenegen met mijnheer Visser een gesprek aan te gaan. Die bekeering mocht echter niet al te zeer in het oog springen en moest zoo geleidelijk mogelijk aangekondigd worden.

De huishoudster naderde intusschen mijnheer Visser en vroeg hem of zij zijn wandelstok dan wel zijn paraplu moest klaar zetten, daar het uur der wandeling aanbrak en de lucht tusschen regen en zonneschijn hing.

De rentenier had de vraag blijkbaar niet verstaan, want hij schrikte op en zag haar een oogenblik met een zwevenden blik aan. Zich echter spoedig herstellende, wees hij met een vriendelijk gebaar op een stoel en sprak vleiend:

‘Maar, ga toch zitten, Saartje.’

Mejuffrouw Hovenaar begreep, dat zij een gelukkig oogenblik uitgekozen had: het diminutief van Saar voorspelde niets dan goed. Zij mocht echter niet te haastig toebijten.

‘Ik heb geen tijd, mijnheer; de wasch moet nagezien en de opkamer geboend worden en het is vroeg donker,’ wierp de huishoudster tegen, ofschoon zij zeer goed wist, dat zij dien dag niets van dat alles meer doen zou.

‘Een oogenblik slechts,’ vleide mijnheer Visser; ‘ik heb een zeer gewichtig vraagstuk met u te bespreken, God betere 't!’

‘Wat moet God beteren?’ vroeg juffrouw Hovenaar, de lievelingsuitdrukking van haar meester tot voorwendsel nemende om, zonder argwaan op te wekken, het gesprek daarheen te leiden, waar zij het hebben wilde.

‘Ja, Saar, God betere 't! dat men tegenwoordig al het oude, het eenvoudige, het eerbiedwaardige wil afschaffen, om er die verderfelijke nieuwe beginselen voor in de plaats te stellen, die, God betere 't! het land en de maatschappij ten gronde zullen richten.’

‘Hoe zoo, mijnheer?’

‘Wel, Saar, de geest der vlijtige, spaarzame en degelijke oude Hollanders begint ons arm Nederland den rug toe te keeren, en de verderfelijke weelde en gemakzucht komen er voor in de plaats. Van de regeering tot het volk, allen zijn er mede besmet, God betere 't! maar niemand denkt tegenwoordig nog aan sparen of zijn kapitaal op eene zekere wijze uit te zetten. [...]eelijke beursspeculatiën hebben den oud-hollandschen handelsgeest verdrongen. De regeering doet haar best om het land met een net van spoorwegen te bedekken, die millioenen bij millioenen kosten en waarvoor, God betere 't! het geld door ons, rustige burgers, moet opgebracht, worden. En wat geven ons al die nieuwigheden? Alles wat onze eigene grond oplevert, wordt, God betere 't! voor onzen neus weggekaapt, en toch zou ik, God betere 't! meenen, dat wij, Hollanders, in de eerste plaats recht op de producten van onzen eigen bodem hebben, en dan laat men den uitvoer van alle waren vrij, opdat de vreemdeling zich toch maar goedkoop aan de voortbrengselen van den hollandschen grond kunne te goed doen. Waar zijn die spoorwegen anders goed toe, dan om de fransche weelde en de fransche modes met stoom het land binnen te voeren, die den smaak van ons volk bederven en het van zijne aloude zeden en gewoonten vervreemden? Ja, tot pleiziertreinen toe moeten er zijn - volkstreinen durft men ze, God betere 't! noemen - altemaal om den werkman van huis en haard, van vrouw en kind afkerig te maken. Bekent gij met mij niet, Saartje, dat het God geklaagd is?’

De brave man had de lange tirade in één adem uitgesproken, maar hij was ook warm geworden, eene warmte uit innerlijke overtuiging voortkomende en door zijn lievelingsdagblad nog meer gevoed.

Mejuffrouw Hovenaar had met ongewone aan-

[p. 207]

dacht toegeluisterd, en toen mijnheer Visser zweeg, antwoordde zij met nadruk:

‘O ja, mijnheer, het is God geklaagd. Men bederft het volk, men brengt weelde en gemakzucht onder de menschen, en bij al dat nieuwe kunnen we alles twee-, driemaal zoo duur betalen als voor een twintig, dertig jaren. Dat was een schoone tijd toen, mijnheer!’

‘Praat er mij niet van, Saartje. Ja, dat was eerst een tijd toen! Met een dubbeltje deed men toen meer dan nu met een kwartje.’

‘Daar weet ik van meê te spreken, mijnheer. Toen mijn brave Hovenaar-zaliger nog leefde - de goede man is, laat zien, o ja, twee dagen na Allerheiligen, vijf en twintig jaar ter ziele - kon men met één gulden royaal naar de markt gaan, en wanneer men dan zijne provisie opgedaan had en een vollen voorschoot meê naar huis bracht, hield men nog geld over op den koop toe. Voor een schelling en minder kocht men een pond van de lekkerste grasboter; het sappigste vleesch was voor een stooter te krijgen en de boer bracht u het mud aardappelen voor een halven gulden en een zuur gezicht vrij aan huis. Kom er tegenwoordig eens om! Mijnheer weet wel, dat ik eerlijk als goud ben en er geen halve cent overstuur gaat, en toch klaagt mijnheer soms, dat ons huishoudentje zooveel kost. Maar hoe kan het anders? Tien, elf stuivers voor een pondje vleesch of het zoo maar niets is; de boter moest ik gisteren nog tegen zestien stuivers betalen, 't is God geklaagd! en voor de aardappelen durft men maar onbeschaamd weg vijf en twintig stuivers het kwart mud vragen! Waar moet het toch in 's hemels naam met de wereld naar toe, mijnheer?’

‘Ja, ja, Saartje-lief (mijnheer Visser werd bijna teeder, zoozeer sprak juffrouw Hovenaar naar zijn hart), het is, God betere 't! maar al te waar; de wereld loopt op haar eindje als er niet spoedig verandering komt. Dit alles hebben wij aan dien verwenschten vrijen handel, aan al die spoorwegen en aan de verderfelijke weeldezucht te danken, eene weelde, die zich, God betere 't! zelfs in de gevangenissen niet verloochent.’

‘Maar hoe komt het toch, mijnheer, dat het zoover met het land gekomen is?’

‘Ik zal het u zeggen, Saartje; de heeren, die in Den Haag in onze Kamers zitting hebben, gaan òf met de ministers mede, die tot schade en schande van het land en de burgerij allerlei nieuwigheden pogen in te voeren, òf zij missen, God betere 't! den moed voor hunne overtuiging uit te komen; op die wijze gaat ons dierbaar Nederland langzaam maar zeker zijn ondergang tegemoet.’

‘Maar waarom kiest men dan geene andere leden voor de Kamer, mijnheer, mannen, die haar op de tanden hebben, die, naar plicht en geweten het oude voorstaande, hunne overtuiging niet onder stoelen en banken steken en ten nutte van staat en maatschappij werkzaam zijn?’

‘Gij hebt van die zaken geen verstand, Saar, het zijn meestal groote heeren, die men, God betere 't! voor de Kamer kiest, en deze zijn haast allen door den duivel der weelde en van al die nieuwe ideeën aangestoken of worden het spoedig. Ze zijn, God betere 't! allen met één sop overgeten.’

‘Maar waarom kiest men dan in de plaats van de groote lui geene brave, moedige en gezeten burgers.... zoo als u, mijnheer?’

‘Zoo als ik!.... Gij praat naar ge verstand hebt, Saar; mij kunnen ze in Den Hang niet gebruiken.’

‘Niet gebruiken, mijnheer! 't Is zonde en schande, dat ik zoo iets hooren moet! U niet gebruiken? Maar ik zou meenen, dat er juist mannen zoo als gij noodig zijn, om de wereld van haar ondergang te redden?’

‘Mannen, zoo als ik, zijn niet geleerd genoeg om in Den Haag zitting te nemen en bovendien...’

‘Niet geleerd genoeg! Mijnheer gelieft dat zoo maar te zeggen. Over taal en aardrijkskunde en al die schoone dingen behoeft men daar toch niet te praten, zou ik meenen, en wat dat andere betreft, de po.... po...., hoe heet dat ook weêr, als gij over uwe krant praat, mijnheer?’

‘De politiek, Saar.’

‘Juist, mijnheer, de polletiek; nu, over de polletiek kunt gij praten als de beste; niemand heeft er meer verstand van dan gij, en, wat alles zegt, niemand ziet beter het verkeerde en gevaarlijke van al dat nieuwe in.’

‘Daar is wel iets van aan, Saarje, doch wie denkt, God betere 't! aan zulke zaken in Den Haag.’

‘Mag ik u eens iets vragen, mijnheer?’

‘Vraag maar op, Saar.’

‘Gij moest lid van de Kamer worden, mijnheer!’

‘Zijt gij dol, Saar! Hoe haalt ge u, God betere 't! dat gekke idee in het hoofd?’

‘Ik meen het in ernst, mijnheer; heusch, gij moest in de Kamer komen.’

‘Gekheid, Saar! Overigens gaat dat maar zoo niet; ten eerste heb ik geen kans, ten tweede....’

‘Maar zóó gij kans hadt, mijnheer!’

‘In dat onmogelijk geval zou ik er nog voor bedanken.’

‘Waarom, mijnheer?’

‘Denkt gij dat ik, God betere 't! mijn gemak, mijne rust en mijne bezigheden zou willen opofferen, om een mij geheel vreemde loopbaan in te treden?’

‘Waarom niet, mijnheer, als het zijn moet? Gij erkent zelf, dat het land bij al dat nieuwe moet ten gronde gaan. Gij houdt toch ook van uw vaderland, mijnheer?’

‘God betere 't! dat men mij zoo iets durft vragen! Ik ben een goed Hollander, Saar!’

‘Weinu, zoudt gij er dan niet iets voor willen opofferen om het land te redden, om de maatschappij voor den ondergang te behoeden en den goeden ouden tijd weêr in eere te brengen?’

‘Zooveel scherpzinnigheid had ik waarlijk niet achter u gezocht, Saar; doch gij kunt toch niet willen, dat ik, God betere 't! vijf maanden van het jaar mijne woning verlaten zou.’

‘Ik voor mij persoonlijk, hemelsche goedheid, neen mijnheer; maar iets anders is het, waar het welzijn der burgerij op het spel staat: met dit doel voor oogen schrikt een groot hart als het uwe voor geene moeiten of ongemakken, voor geene opofferingen terug.’

Mijnheer Visser was in zijne uiterste stellingen terug gedreven, hoewel hij natuurlijk de bedoelingen van juffrouw Hovenaar niet doorgrondde. Ten einde niet genoodzaakt te zijn de vlag te moeten strijken, vroeg hij op eenmaal:

‘En de wasch, Saar?’

Saar meende, dat het voor ditmaal al wel was, en daar zij vreesde door overijling hare zoo uitstekend ingeleide plannen te zullen bederven, bleef het belangwekkende onderhoud bij de laatste vraag steken en verliet de huishoudster het vertrek.

Den volgenden dag werd het gesprek voortgezet, dat thans eene meer positieve richting aannam; ook het programma van Securitas kwam ter sprake, 'tgeen mijnheer Visser in verrukking bracht. Eindelijk kwam het hooge woord er uit, en juffrouw Hovenaar wist in hare pleitrede zoozeer de gevoelige snaren in zijn boezem te treffen, dat hij beloofde zich op de zaak te zullen bedenken.

Den volgenden morgen ontving de candidaatnotaris Max Hovenaar bijgaand briefje:

‘Mijn jongen,
‘Ik heb hoop, dat de zaak marcheeren zal. Mijnheer Visser is reeds ten halve overgehaald en ik zal verder mijn best doen ons plan tot een goed eind te brengen. Ik geloof, dat de tijd gekomen is ook uw slag te wagen. Het ijzer moet echter gesmeed worden terwijl het heet is; handel daarom snel en neem met het oog hierop uwe schikkingen.
‘Uwe liefhebbende moeder,
‘Sara Hovenaar.’

‘Hoera!’ klonk het lustig uit den mond van den candidaat-notaris, nadat hij het korte briefje gelezen had, ‘hoera! het spel is gewonnen!’ En meteen wipte hij zijn ‘pinhoed’ tegen den zolder, zoodat hij - de hoed namelijk - geheel gedeukt in de handen van den eigenaar terugkwam.

(Wordt vervolgd.)