De Belgische Illustratie. Jaargang 10

De Fransche omwenteling.

IX.

De woeste menigte zette zich als een troep razende Bacchanten in beweging; de trom, die nog altijd hevig geroerd werd, scheen de geheele vrouwelijke bevolking van Parijs op de been te brengen. Het was een gezicht, waarbij de humor even zeer werd opgewekt als de afschuw: al die vrouwen, voor het meerendeel tot den adel van vischmarkt en straat behoorende, uit stegen en zijstraten te zien toesnellen, om zich aan te sluiten bij de hongerige en afschuwelijke bende. Het was als een stroom, waarin zich rechts en links zijrivieren ontlasten, iederen tegenstand brekend, alles meêsleepend in zijne onstuimige vaart. Voort ging het langs straten en kaaien, over pleinen en bruggen, schreeuwende, kijvende, vloekende.

Ook aan kluchtige tooneelen is geen gebrek. Théroigne, de beruchte straatgodin van Parijs, de gevolmachtigde van den hertog van Orleans, heeft plaats genomen op een der kanonnen en vertelt aardigheden aan de mannen van de rue St.-Antoine, die uit beleefdheid de vrouwen uitgeleide doen en ditmaal schildknapendienst verrichten bij deze kaas- en brood-amazonen. Juffrouw Théroigne, die er goed uitziet, is met uitgebreide volmachten voorzien; ook ontbreekt het haar niet aan geld, zoo als wij later zullen zien. De troep gaat altijd door zich te vergrooten, totdat hij Parijs achter zich laat en in het vrije veld weêr eenigszins tot verademing komt.

Deze uittocht is te Parijs natuurlijk niet onbekend kunnen blijven, al heeft zich ook geen arm verroerd om de menigte tegen te houden. Ja, de nationale garde, die het tooneel bedaard heeft afgezien, heeft zelfs teekenen van toestemming gegeven. Nauwelijks zijn de vrouwen dan ook afgetrokken, of er komt beroering onder de mannen. Zij vonden het plan zoo slecht niet en wenschen er zich bij aan te sluiten. Nergens toch dan te Versailles is brood te krijgen. Ook de mannelijke bevolking van de voorstad St. Antoine begint zich met de zaak te bemoeien en dringt er op aan, dat geheel Parijs zich op weg begeeft. Pieken, verroeste geweren, pistolen, knuppels, messen, waarmeê de menigte gewapend is, zijn geene teekens van vreedzame stemming. Erger is het echter, dat de nationale garde één koord met het gepeupel gaat trekken en dat zij zich gezamenlijk onderhouden over de groote voordeelen, die een tocht naar Versailles zou opleveren. Er wordt een deputatie naar Lafayette afgevaardigd, om hem mededeeling te doen van wat Parijs van zins is.

De generaal is niet weinig verschrikt en stijgt onmiddellijk te paard. Toch zal hij er aan moeten gelooven, wanneer hij nog generaal wil blijven, want de menigte geeft op een besliste wijze te kennen, dat zij voornemens is naar Versailles te trekken. De generaal besluit dus maar, na lang aarzelen en na zelfs een bevel van den gemeenteraad ontvangen te hebben, nu het ongeluk er toch toe ligt, zich aan het hoofd der zijnen en tevens ook van het gepeupel te stellen. Met het oog op wat er gebeuren zou, was het een gelukkige inval. Zonder de tusschenkomst van Lafayette toch zou het waarschijnlijk slecht zijn afgeloopen met het koninklijk gezin te Versailles. De nationale garde stelt zich in gelederen, het volk schreeuwt bijval, en de tweede uittocht vangt aan met den bedrogen held der twee werelden, op zijn wit paard gezeten, aan het hoofd.

Het was reeds ver in den namiddag toen het vrouwelijk gepeupel doornat van den regen, - want de hemel had zich voor zooveel zinneloosheid en razernij met wolken gesluierd, - te Versailles aankwam. Lodewijk was dien dag op de jacht geweest, maar nog tijdig genoeg gewaarschuwd. Ook de Nationale Vergadering wist van den storm, die in aantocht was. De zwitsersche lijfwacht en het vlaandersch regiment hebben hun post reeds betrokken bij het hekken van het koninklijk paleis. Men zal dus den weg der bemiddeling moeten inslaan om toegang tot den koning te verkrijgen. Er wordt besloten eene deputatie te zenden naar de Nationale Vergadering, om te vernemen wat heur te doen staat.

Vele leden der Vergadering zijn van het komplot, al houden zij zich ook onnoozel. De ontvangst is echter hartelijk. Wanneer het in de macht der Nationale Vergadering stond, dan had Parijs een regen te wachten, niet alleen van tarwebrood, maar ook van suikerbrood. Wat hebben deze hongerige vrouwen echter aan woorden? Veel eerbied voor den werkkring der Nationale Vergadering hebben zij niet; ‘niet zulke lange redevoeringen’ wordt er gebromd, al is het ook Mirabeau, die juist het woord heeft; ‘geeft ons liever brood.’ Eindelijk laten zij zich toch afschepen met beloften en een goeden raad; zij zullen eenigen uit haar midden kiezen en toegang verzoeken tot den koning. Dit plan vindt algemeen bijval.

Twaalf langgerokte afgevaardigden gaan op weg om den koning den nood van de goede stad Parijs bloot te leggen. Théroigne heeft intusschen niet stil gezeten; zij heeft reeds lang haar zitplaats op het kanon verlaten en beweegt zich met de vrijmoedigheid, die de vrouwen van zulk dubbelzinnig beroep eigen is, tusschen de zwitsersche lijfgarde en de mannen van het vlaandersch regiment. Philippus van Macedonië nam steden in met zekere gouden belegeringswerktuigen; zij wendde dezelfde tactiek aan op onverschrokken mannenharten en naar het schijnt met even gelukkigen uitslag. De ongelukkige aangevallenen hebben nu geen hofdames om hun moed in te spreken, en men zegt, dat er verscheidenen dan ook bezweken zijn onder de moorddadige glimlachjes en voor het nog moorddadiger goud van juffrouw Théroigne.

Intusschen hebben de twaalt afgevaardigden toegang tot den vorst bekomen. De goedhartige Lodewijk ontvangt ze met een vaderlijke welwillendheid en luistert geduldig naar hare klachten. Neen, zoo verstokt is de menschelijke en zeker ook de vrouwelijke natuur niet, dat onze afgevaardigden niet worden getroffen door de goedheid en vriendelijkheid des konings. Hij belooft haar, dat hij den nood der stad zal doen ophouden, dat hij koren zal zenden en dat de prijs van het brood zal geregeld worden. Het woord des konings heeft deze vrouwelijke duivels getemd, zij zijn verrukt, overgelukkig, en met een verlicht hart verlaten zij de koninklijke zalen om het blijde nieuws aan de haren te brengen.

Maar de ontvangst, die haar buiten wacht, is lang zoo hartelijk niet als bij den koning. ‘Hebt gij u laten afschepen met woorden!’ schreeuwen de razende wijven; ‘waar zijn de bewijzen, waar de attesten, dat wij brood kunnen halen; zwart op wit; wij gelooven de woorden eens konings niet meer.’ Louison Chabray, eene der mede-afgevaardigden, een parijzer naaisterke, tenger en klein, weet niet genoeg van de goedheid des konings op te halen. Dat is olie op het vuur en het scheelde maar weinig, of het parijzer volkskind had hare welwillendheid met den strop moeten boeten; reeds had zij het koord om den hals, toen zij nog tijdig ontzet werd.

De regen bleef maar neêrstroomen, al was hij ook niet in staat de woede en verbittering dezer vrouwen af te koelen. Intusschen is er reeds wrijving ontstaan tusschen sommige van de zwitsersche lijfgarde en eenige mannen der voorstad St.-Antoine. Reeds worden er degens getrokken en geweren voor den dag gehaald. Een troep samengeschoolde mannen en vrouwen wordt door een charge uit elkaar gejaagd. Dit geeft het sein tot een algemeene beroering. Het verbitterd gemeen herstelt zich weêr en dringt op de wachters aan; schoten knallen, en de mannen van St.-Antoine dreigen de medegebrachte kanonnen te pointeeren, zoodat de zwitsersche lijfgarde verplicht is het terrein te ruimen en zich in de vleugels van het paleis terug te trekken.

[p. 152]

De nacht daalt meer en meer, een donkere octobernacht, zonder sterrelicht, en de koude najaarsregen houdt niet op neêr te stroomen op de wachtende en besluitelooze schare. Als hongerige wolven om een schaapskooi, zoo waren zij langs het koninklijk gebouw, dat daar zoo spookachtig tegen den donkeren hemel afsteekt. Duisternis allerwege en in die duisternis alom de vervloekingen en verwenschingen, de kreten van toorn en haat uit rommelende ingewanden en hongerige magen. Het koningschap beleeft donkere uren; buiten moge het spookachtig naar zijn, ook binnen die muren heerscht angst en schrik. De wachten blijven onafgelost op hun post en verbeiden ieder oogenblik een aanval.

DE CIRCASSIËR.

Het was reeds over middernacht, toen er plotseling verandering in den toestand kwam. Het tweede leger, door Lafayette in persoon aangevoerd, is in aantocht; lichten worden op een afstand gezien en het kletteren van wapens vernomen. Lafayette is gelukkig nog bijtijds gekomen en geeft onmiddellijk de noodige bevelen. Beide legers verbroederen zich en nemen maatregelen voor den nacht. Een deel der vrouwen is op nieuw naar het gebouw der Nationale Vergadering op weg getogen, en daar de afgevaardigden vertrokken zijn, installeeren zij zich op de leege plaatsen. De presidentsstoel wordt ingenomen en de vrouwen willen het ook eens beproeven, wat het zegt landsvertegenwoordiging en Nationale Vergadering te spelen. Het was een sombere klucht, die daar in den nacht opgevoerd werd, in den nacht, die nog somberder verschrikking zou baren.

Nadat Lafayette de orde zooveel mogelijk hersteld had, zocht de menigte, die thans begon te verloopen, een onderkomen voor den nacht, hetzij in de huizen van de ingezetenen van Versailles, hetzij in de loodsen en schuren, die voor dit doel in beslag werden genomen. Het was in den morgen, toen de geweldenarij losbrak, die aan dezen uittocht der vrouwen zulk een treurige vermaardheid zou geven. De morgen was reeds aan het doorbreken, toen een der zwitsersche lijfgarden, die dien nacht op post had gestaan, door een der door den regen beslagen vensters naar het weêr uitzag. Onder het venster bemerkte hij een troepke van die lieden, uit Parijs overgekomen, die geen behoefte aan slaap schenen gehad te hebben en rondom het paleis heendwaalden. Of het gezicht dezer vagebonden den nieuwsgierigen wachter een krachtdadige uitdrukking ontlokte, die door de mannen beneden werd verstaan, dan of deze zelven begonnen met op den schildwacht aan te leggen, blijft in het duister; zeker is het echter, dat spoedig hierop van omhoog een schot knalde, dat een der nachtelijke zwervers, Jerôme l'Héritier genaamd, met verbrijzeld hoofd deed neêrstorten. Het schot schrikte alle slapenden wakker en bracht het geheele kannibalenkamp in beweging. Onder den kreet van ‘Verraad, wij worden vermoord!’ stortte zich de woedende menigte, na het feit vernomen te hebben, op de uitgangen van het paleis. Twee schildwachten werden met pieken neêrgestooten en de lijken naar het voorplein gesleept, waar zij door den geïmproviseerden beul Jourdan als offer aan de volkswraak nog eens werden onthoofd.

Intusschen ging de bestorming haar gang. Miomandre, een der officieren van de lijfwacht, posteerde zich op den trap om het volk tegen te houden. De losgebroken storm echter was niet te bezweren. Het geheele paleis was in rep en roer, de wachten werden onder den voet gehaald of moesten wijken. De belegeringskring werd immer nauwer. Miomandre had nog de kracht zich naar de apartementen der koningin te loopen, roepende: ‘Redt, redt de koningin!’ Deze, door het rumoer ontwaakt, had den tijd niet zich behoorlijk te kleeden en vluchtte naar de kamer des konings. Miomandre en zijn waardige collega Tardevet hadden zich voor de apartementen geplaatst. Slechts over hunne lijken zou de losgebroken schare kunnen binnen dringen. Maar deze kloeke, opofferende harten werden in den draaikolk vermaald en brachten er met moeite nog het leven af, met wonden overdekt, door de aandringende menigte vertreden. Nog een oogenblik en het treurspel van dezen nacht ware waarschijnlijk besloten geworden door den moord van het geheele hofgezin.

Dat oogenblik kwam echter niet; de koning en de koningin, beiden waren voorbestemd om den kelk van lijden en vernedering tot den boden toe te drinken. Lafayette, die zich voor eenige uren te bed had begeven, was spoedig van het voorgevallene verwittigd en kwam reeds met zijne nationale garde aansnellen. Het koninklijk paleis werd in weinige oogenblikken bezet en het volk naar buiten gedrongen. Wel werden buiten de afschuwelijke saturnaliën voortgezet, het koninklijk gezin echter was gered, maar daarom niet aan de macht der menigte ontrukt. Het volk, al had het zijn prooi losgelaten, bleef er niettemin op aandringen, dat de koning naar Parijs zoude komen, en aan dezen uitdrukkelijken volkswil hadden zich zoowel de koning als Lafayette te onderwerpen. Alsof de beleediging der persoonlijke aanranding nog niet groot genoeg ware geweest, moest de koning nog op het balkon verschijnen, om het eerst aan het volk de hand der verzoening te reiken en te verklaren, dat alles een misverstand was geweest.

De menigte, redeloos als altijd van het eene gevoel naar het andere overslaande, werd door de tegenwoordigheid des konings uit haren dwazen toorn gerukt, en dezelfde monden, die straks moord en wraak hadden geroepen, riepen thans ‘leve de koning.’ Ook een hoezee voor de koningin ging er op, toen Lafayette op eene ridderlijke wijze de hand der vorstin aan zijne lippen bracht. Alles was verzoend, alles was vergeten, en toen spoedig het bericht kwam, dat de koning nog dezen middag naar Parijs zou komen, klom het gevoel tot vervoering en enthusiasme.

Denzelfden middag nam de menigte dan ook den terugtocht naar Parijs aan, maar ditmaal vergezeld van den koning en zijne hofhouding. Het was een treurige tocht, al werd er ook gedanst en gezongen, en al deed hij ook voor het uitwendige denken aan een carnavals-optocht. Sommige burgeressen hadden zich geheel en al in de driekleur gestoken en hielden nu en dan stil, om ter eere des konings een rondedans te dansen. De koning werd met de koningin in een hofrijtuig langs de modderige en geheel door den regen doorweekten weg voortgesleept, waarachter zich de ontmoedigde en vernederde lijfwacht aansloot. Voor den vorst was het nog treuriger dan eene begrafenis, terwijl de koningin moeite had haar spijt en wrok en bittere gewaarwordingen te onderdrukken. Toen de plechtigheden der ontvangst op het stadhuis waren afgeloopen, bekwam de vorst de vrijheid zich naar de Tuileriën te begeven, waar hij thans als gevangene des volks zijn hofleger kon opslaan.

(Wordt vervolgd.)