De Belgische Illustratie. Jaargang 9

Karel de Groote en zijn tijd.
V.
(Vervolg.)

De geschiedenis is rijk aan groote namen op elk gebied; altijd zijn er mannen geweest, die boven hunne tijdgenooten uitstaken of de aandacht hunner tijdgenooten door hunne daden of scheppingen wisten te boeien. De geschiedenis is een Alpenwereld en de namen harer groote persoonlijkheden zijn de namen der bergspitsen, die den lezer, of om in de beeldspraak te blijven, den bezoeker met huivering, zoo niet met eerbied vervullen. Maar welken naam te geven aan Karel den Groote? Ware hij alleen een veroveraar geweest, wiens legers van de Pyreneën naar den Weser, van den Weser naar den Donau, van den Donau naar het hart van Italië gevlogen waren, de oude zoowel als de nieuwe geschiedenis zou zijne gelijken weten aan te wijzen. Maar Karel de Groote is veel meer dan een veroveraar geweest; zijne machtige hand heeft eene wildernis ontgonnen en de boschen geveld, die het zonlicht der beschaving beletten door te dringen. In zijne hand is het Kristendom een lichtende fakkel geworden, die den nacht van het noorden verhelderde. Zijne Franken waren ruwe soldaten, die zich slechts op de slagvelden thuis bevonden en voor wie geen andere roem waarde had dan de roem van het zwaard. Hij echter heeft aan de zijnen het voorbeeld gegeven hoe er nog een hoogere glorie bestond dan die van het ruwe geweld, en dat de overwinningen des geestes grootscher lauweren schenken, oneindig heilzamer gevolgen hebben dan die met bloed en dood zijn gekocht. Een veldheer was hij zooals er maar weinigen de Franken ooit hadden aangevoerd; waar hij in hun midden stond, waren zij zeker van de overwinning; hij leidde hen van het eene slagveld naar het andere en waar hij verscheen, deinsden zijne vijanden af en werden verslagen.

Maar het denkbeeld beheerscht de wereld en wat baatten hem al zijne veroveringen, wanneer hij ze niet vruchtdragend deed zijn? Daarom was hij niet slechts veroveraar, maar ook geloofsverbreider. Voerde de eene hand het zwaard, de andere droeg hest kruis. Hij stond aan het hoofd van het Kristendom en het bloed, door hem en de zijnen uit nooddwang gestort, wischt hij uit door het water des doopsels. Men heeft er Karel den Groote een verwijt en een grieve van gemaakt, dat hij het Kristendom niet predikte maar opdwong, dat hij de leer der liefde door het zwaard verbreidde. Maar wat geeft dezen geschiedschrijvers het recht, een hedendaagsche maatstaf te nemen voor het beoordeelen van toestanden en gebeurtenissen uit den tijd van Karel den Groote? De wereldgeschiedenis is niet afgespeeld in een hedendaagsch salon, kan niet samengedrongen worden binnen de enge muren van een studiecel.

Maar bovendien, Karel de Groote heeft zelfs voor onzen tijd geene verontschuldiging noodig, en vele natiën, waaronder ook de nederlandsche, zouden er beter aan toe zijn, wanneer zij in hare koloniën en overzeesche bezittingen Karels voorbeeld gevolgd en het Kristendom zooals hij hadden ingevoerd. De toekomst ten minste zou er de vruchten van geplukt hebben en in plaats van volken, die zij met de macht van bajonetten in toom moeten houden, zouden zij thans Kristelijke en beschaafde onderdanen hebben, voor wie billijke wetten genoeg waren.

Karel de Groote bedwong de Saksers, plantte er den kruisboom en ging er met zoo krachtigen arm te werk, dat bij gelegenheid, dat de Saksers opnieuw opgestaan waren, hij er vierduizend vijfhonderd, die van trouwbreuk beschuldigd waren, liet onthoofden. Dit is zeker eene bloedige daad. Maar alvorens te oordeelen, stellen wij eerst het feit in het ware licht

[p. 388]

De Saksers, die aan de beide oevers van den Woser woonden, waren sedert eeuwen de plaag en de geesel van Oost-Frankenland geweest. Als de oude Germanen op romeinsch gebied, deden zij ieder jaar strooptochten op de frankische grenzen en het bloed van duizenden weerloozen, door hen geslacht, de vlammen die uit de verbrande dorpen opstegen, teekenden het spoor waar zij waren laags gegaan. Het was een zelfde verhouding als er voorheen bestond tusschen de Indianen van Amerika en de blanke veroveraars uit het Westen, en ook hier was de haat tegen de vreemde indringers, of wil men liever, was de vrijheidsliefde zoo groot, dat de strijd slechts beslist kon worden door eene geheele uitroeiing of vernietiging als zelfstandig volk.

dolce far niente, naar charles landell.

Karels voorgangers hadden verschillende malen oorlogen tegen de Saksers gevoerd. Zoowel Karel Martel als Pepijn hadden de frankische legers tegen hen aangevoerd, en na hen verslagen te hebben, verbonden met hen aangegaan. Maar nauwelijks hadden de Franken den rug gewend, of bondgenooten en gijzelaars waren vergeten en voor de geleden nederlaag en de ondergane ver-

[p. 389]

nedering koelden zij hunne wraak op de grensplaatsen, die zij te vuur en te zwaard verwoestten. Alle middelen, die werden aangewend om het Kristendom onder hen te doen wortel schieten, mislukten; de zendelingen, die zich naar hen begaven, gingen een zekeren dood te gemoet, en de kerken en heiligdommen, die werden opgericht, werden spoedig met den grond gelijk gemaakt. Ten bewijze van de verstoktheid dezer volken, hebben wij de geschiedenis der Nederlanden slechts te raadplegen. De Friesen toch waren van saksischen bloede en met vuur en staal moest zich het Kristendom een toegang tot hen banen

Karel de Groote was besloten voorgoed met die volken af te rekenen, maar deze taak was zoo reusachtig, dat zij bijna de helft van zijn leven innam. Niet minder dan vijf veldtochten ondernam hij tegen deze strijdbare volken. Wittekind, de dubbelganger van den germaanschen Herman, voerde de saksische legers aan en wist, ten spijt van nederlaag op nederlaag, den wederstand te doen voortduren. Karel drong hunne landpalen binnen, verwoestte hunne heiligdommen, veroverde en sloopte hunne vestingen, richtte dwangburgten op, nam hen in genade op; maar nauwelijks riepen de belangen des rijks hem naar Spanje of Italië, of de Sakers, de traktaten verscheurende en de gedane beloften vergetende, besprongen de zwakke bezetting, verrasten de stedebewoners in hunnen arbeid en maakten zich aan alle gruwelen schuldig, waartoe wraak en bedwongen woede kunnen aanzetten. Eens wisten zij zelfs eene geheele legerafdeeling, die ter hunner beteugeling was opgetrokken, te vernietigen. Karels geweldige maatregelen tegen hen waren hem dus door de noodzakelijkheid afgedwongen, en dat hij de aanneming hunner onderwerping afhankelijk stelde van hunne aanneming van het Kristendom, vond niet slechts zijn grond in zijne godsdienstige overtuiging, maar was ook een daad van de hoogste staatsmanswijsheid.

generaal gurko.

‘Vele philanthropen van onzen tijd’ zegt P.P.M. Alberdingk Thym in zijn ‘Karel de Groote en zijn eeuw (741-814),’ ‘mogen in deze geweldige maatregelen slechts roekelooze wraak en veroveringszucht zien; hij, die Karels plannen voor westelijk Europa wel heeft beschouwd, zich geheel uit de negentiende in de achtste eeuw verplaatst en zich de woede der tallooze Saxers voor den geest zal hebben gebracht, het frankische Rijk, dat nog zoovele

de oorlcg in het oosten. - mahomedaansche vluchtelingen door kozakken overvallen.

[p. 390]

andere vijanden te bekampen had, gedurig bedreigende, zal in Karels hardheid niet dan een door de noodzakelijkheid voorgeschreven maatregel erkennen, door welken alleen het mogelijk was de Heidenen te bedwingen en, na hen tot rust te hebben gebracht, het Kruis op hunne bodems te planten.’

De aanvang van Karels regeering had veel overeenkomst met dien van zijn vader Pepijn. Ook hij had het rijk te deelen met zijn broeder Karloman, die in geen enkel opzicht tegen hem was opgewassen. Het is een spreuk, door honderden feiten uit de geschiedenis gestaafd, dat waar eerzucht in botsing komt met broederliefde, de broederliefde gewoonlijk de vlag moet strijken. Wie de voornaamste schuld droeg van deze verdeeldheid, vermeldt de geschiedenis niet, alleen bestatigt zij het feit, er tevens bijvoegende, dat Karloman zijn broeder weigerde te volgen, toen deze zou optrekken naar Aquitanië, om de merovingische partij, die daar aan het roer gekomen was, ten onder te brengen. Karel, zegt zijn geschiedschrijver, droeg den haat van zijn broeder met gelatenheid; het terugtreden van zijn broeder belette hem niet Huwald, den vorst van Aquitanië te verslaan, en krachtiger, meer van zijne sterkte en roeping bewust, kwam hij uit den strijd te voorschijn.

(Slot volgt.)