De Belgische Illustratie. Jaargang 9

Voor het eerst in den spoortrein.
Eene Noord-Brabantsche novelle,
Door J.A. Vesters.

II.

‘Vrimd en roar’ was het inderdaad, maar daarom nog niet onverklaarbaar. De geheele zaak kwam hierop neêr: Men had verzuimd de waggons aan de locomotief vast te hechten, en toen het teeken tot vertrek gegeven werd, was het ‘ijzeren ros’ alleen vertrokken, zijne vracht aan de statie Gilze-Rijen achterlatende.

Maar het bleef toch ‘vrimd en roar’ en zoodra wij de toedracht der zaak begrepen, ging er in onzen waggon een algemeen gemor op over het onwelkome oponthoud, en een aantal grieven werden ter sprake gebracht tegen de spoorweg-maatschappij, tegen de nalatigheid der beambten, ja, tegen wie al niet? Natuurlijk uitte de ‘verontwaardiging’ zich op zeer verschillende wijze, al naar het temperament van den reiziger, maar er was toch niemand die niet op zijne beurt zijn duit in het zakske lei en de directie der spoorwegen niet een zucht, eene verwensching of een vloek naar het hoofd slingerde.

Daar in den hoek van den waggon zit een lange, magere mijnheer, onberispelijk gedasten geganteerd, die van Breda af op een beschreven blad papier had zitten staren en wien ik nu en dan de wonderlijkste buigingen en strijkages had zien maken, als had de koning in eigen persoon voor hem gestaan. Tusschenbeide hoorde ik hem het woord ‘Excellentie’ mompelen, zoodat ik uit een en ander besloot, dat de lange, magere geganteerde mijnheer een sollicitant was, die naar de hoofdstad der provincie ging, om zich bij den gouverneur voor het een of ander ambt aan te bevelen. Mijn voorgevoel had mij niet bedrogen, want niet zoodra had hij het oponthoud bespeurd, of woedend vloog hij op, riep dat hij te laat in Den Bosch zou komen, zoodat hij de audiëntie missen en zijn medesollicitant en doodsvijand, die reeds gisteren vertrokken was, hem vóór zijn zou. Maar de directie der spoorwegen moest het hem vergoeden, indien de waardigheid van burgemeester van Boerenhuizen hem niet ten deel viel, en hij zou haar toonen, dat hij niet voor niets in de rechten gestudeerd had en vier jaar op een notarisbureau werkzaam was geweest.

Naast den mageren mijnheer zat een kort, dik manneke, eveneens met een hoogen hoed op en stijve staande boorden, die tot aan de ooren reikten en den armen gepijnigde bij de heerschende warmte en zijne dik gevleeschde kin en wangen, gewis ondragelijk moesten toeschijnen, maar welken last hij ter wille van zijn toilet met stoïcijnsche gelatenheid verdroeg. Overigens droeg hij een witten das, een zwarten rok en zwarte handschoenen, terwijl de hooge hoed, alias stoofpijp, met een zwart floers omwonden was. De persoon in qusestie had wel iets van een aanspreker of lijkbidder, ook wat de uitdrukking van het gelaat betreft, want terwijl het eene oog schreit over de ‘treurige’ plechtigheid der begrafenis, schijnt het andere oog te lachen om de extra verdiensten van het ‘buitenkansje.’ Onder het rijden had hij met niemand gesproken en hij was blijkbaar in gewichtige berekeningen verdiept geweest, waarin hem zijn lange, magere buurman, de sollicitant, door diens uitroepen en gestes nu en dan onaangenaam stoorde. Erger was echter de storing door het gedwongen oponthoud veroorzaakt. Zoodra hij zich van den staat van zaken vergewist had, was het lijkbidder achtige van zijn gelaat terstond verdwenen en rolden zijne oogen woest in het hoofd rond.

‘Voor den duivel!’ riep hij uit, ‘zal het ongeluk mij dan altijd vervolgen: gisterenavond miste ik den trein en nu zal ik te laat op de begrafenis komen en toch, ik moet om tien uur te Tilburg zijn!’

Een derde reiziger keek den vreesselijk opgêwonden man meêlijdend aan en sprak:

‘Dat is erg, mijnheer, heel erg; zeker hebt gij een broeder verloren, of misschien uw vader wel?’

‘Een neef, man, een neef; ik moet om tien uur bij de begrafenis zijn en de trein komt maar even voor tienen aan!’

‘Een neef,’ hervatte de medelijdende, ‘o, zeker een neef die een goed vriend van uwas, met wien gij mogelijk opgegroeid zijt; - ja, ik besef uwe smart!’

‘Wat praat ge van een vriend, man! Ik heb den vent nooit gezien, maar hij heeft veertig duizend franken nagelaten en - ik ben zijn medeerfgenaam. O wee, zoo ik de begrafenis

Zoo jammerde de arme erfgenaam en zoo jammerden en zuchtten en raasden nog vele andere reizigers. Het wordt echter tijd dat ik tot mijn beide gezellinnen terugkeer, die evenmin op haar gemak waren, want hoewel ze bleven zwijgen, merkte ik, toen ik ze aanzag, dat de tranen haar in de oogen stonden.

‘Wat is er, meiskes?’ vroeg ik; ‘we staan hier hoog en droog en ge zijt toch niet bang meer voor een ongeluk?’

‘Een ongeluk, menheer, o, neê! Mer we hadden bruur geschreven, dèt ie moaken most om half twoalf te Eindhoven oan 't spoor te zijn, en nou kommen we zeker te loat en moeder zei der eiges zo ongerust moaken as we nie op zijn tijd thuis zijn, want ze had vruger al zo nooi dè we mit dè spoor gongen.. Och êrm, wè zei moeder der eigen opsteuken! Wisten we er mer wè op te vijnden!’

Ik zelf wist er niets anders op te ‘vijnden’ dan de hoop uit te drukken, dat de op hol geraakte locomotief mocht terugkeeren en hare schade inhalen; maar de meiskes waren zoo gemaklijk niet gerust te stellen.

‘De we ok zo steeg⁽¹⁾ mosten zijn om onzen eigen zin deur te zetten en zo nijsgier om mit 't spoor te willen rijen. Hadden we mer noar moeders en tantes road willen heuren, dan zouwen ze thuis nie in ongerustheid veur ons hoeven te zijn.’

Zoo klaagden de bezorgde meiskes, tot de terugkomst van de onschuldige aanleiding tot zooveel onrust en jammer - de locomotief. Ze had Tilburg, ongeveer vijftien minuten sporens van de statie Gilze-Rijen verwijderd, bereikt en eerst daar had de machinist de vergissing gemerkt. IJlings was ze nu teruggesneld en in een oogwenk was alles in orde en gaf de spoorfluit ten tweeden male het sein van vertrek. Het oponthoud had ongeveer een half uur geduurd en dit moest nu zooveel mogelijk ingehaald worden.

In dolle, razende vaart ijlde de lange trein voort. Alles kraakte, schudde en waggelde. Stampend en schokkend vlogen de waggons over de rails; wanneer men naar buiten zag, warrelde alles wild door elkander: mastbosschen, heidevelden, huizen verschenen en verdwenen en smolten tot één onherkenbaren mengelklomp samen, 't Was of de geheele natuur vleugels had en alles ons in ontembare vaart voorbij schoot. In een half uur tijds moest een afstand van vier uren ingehaald worden! Wij bevonden ons allen onder den indruk der vreesselijke snelheid die ons voortzweepte. Niemand sprak. De meesten hadden er belang bij dat de trein op tijd zijne bestemmingsplaats bereikte, maar geen onzer durfde zijne tevredenheid in woorden lucht geven, of liever, niemand dacht er op dat oogenblik aan, dat de stampende locomotief onze wenschen tegemoet kwam. Zwijgend zagen wij elkander aan; er lag een zekere onrust in ieders blik en zelfs de meest geroutineerde reiziger gevoelde zich weinig op zijn gemak bij de duizelingwekkende

(1) Eigenzinnig.

[p. 359]

snelheid, waarmeê de afstand als vernietigd werd. Wij schudden en waggelden op onze banken, als joeg de onstuimige orkaan ons voort. Het was een vreemd gevoel, een zonderling schouwspel. Zie den mageren sollicitant en den dikken erfgenaam, burgemeesterschap en erfportie vergetend, in bange vrees den blik naar buiten wenden, terwijl zij nu en dan onwillekeurig opspringen, als zaten zij op een onwillig, steigerend paard; meermalen kwamen ze met elkander in onzachte aanraking en krampachtig hielden zij elkaar bijwijlen omklemd, daarbij hun nieuwen audiëntie- en begrafenisfrak verfrommelend. Mijne boerinnekens uit de Acht Zaligheden alleen bleven tamelijk gerust en onverschillig; zij waren de eenigen, die gedurende de eerste tien minuten een woord spraken.

‘Nou, dè geet er van deur, Mien,’ sprak de oudste: ‘as ik noar buiten kijk, wordt me alles gruun en geel veur de oogen; mer dèt 't, as we mer in tijds te Eindhoven zijn.’

‘En wè schokt 't,’ hernam de jongste, ‘'t is krèk of we op den karbak van onzen burgemeester zitten, as ie over den keiweg rijdt en 't pêrd er van deur goat.’

Die woorden gaven mij den sleutel in de hand van het raadsel, dat de meiskes na hare ongegronde vrees van 't eerste gedeelte der reis, thans zoo gerust en kalm waren. Ze vergeleken het spoor bij een boerenkar en de overeenkomst, die er op dat oogenblik tusschen de beide vervoermiddelen bestond, doed ze zich misschien nog meer in haar element gevoelen. Ze begrepen niets van het ongewone of gevaarlijke van dezen versnelden spoorwegtocht en konden dus op hare beurt meer op haar gemak zijn dan een van ons.

Spoedig bereikten wij Tilburg, Oisterwijk en Boxtel. In deze laatste plaats, het centraalpunt der spoorwegen van het noordoostelijk deel der provincie Noord-Brabant, zooals Rozendaal dat van het westelijk deel is, zoude het moeten blijken of de dolle tocht van ongeveer een half uur zijne vruchten gedragen had, dat is, of de verbinding met noord en zuid nog tot stand kon komen. Vooral mijne beide reisgezellinnen, die ik op de hoogte gebracht had, dat het van de statie Boxtel zou afhangen of we nog te halftwaalf te Eindhoven zouden kunnen zijn, dan wel of we eenige uren zouden moeten wachten, hingen als aan mijne lippen, om den uitslag van mijn vluchtig onderzoek te vernemen. Nog waren we niet uit den waggon gestapt, of ik had het genoegen de meiskes gerust te kunnen stellen.

‘Daar staat de trein voor Eindhoven nog!’ riep ik haar toe; ‘er is dus nog niets verloren.’

‘We meugen er Onze Lieve Vrouw van Meerveldhoven⁽¹⁾ wel veur danken,’ sprak een der meiskes, ‘en as we strak neffen de kerk kommen, meugen we er nie veurbij goan, Gon.’

Het was op dat oogenblik een drukte en een gewoel aan de statie van 't dorp Boxtel, die menige groote stad het zou benijden. Naar de vierwindstreken moesten schier gelijktijdig treinen vertrekken en daar de onze zich verlaat had, was er geen oogenblik te verliezen. Het was dan ook een geroep en gegons en gezoek van reizigers, die ieder hun trein opzochten en in verwarring door elkander liepen; het was een terechtwijzen, waarschuwen en schreeuwen van de talrijke spoorwegbeambten, dat hooren en zien vergingen. Velen, die hier vreemdelingen waren, wisten zich in die mengeling van treinen en waggons niet te redden en er behoorde heel wat toe, alvorens elk zijne plaatsgevonden had, zoo ze al gevonden werd. Daar ik met Boxtels statie goed bekend was, zat ik spoedig met mijne boerinnekens uit de Acht Zaligheden in onzen trein en konden we veilig en gerust al dat gewoel en gegons beschouwen.

Vijf minuten later stoomde de locomotief in haar gewonen draf zuidwaarts in de richting van Eindhoven.

‘O, menheer, we motten oe duzendmoal danken veur oe goeiigheid veur ons. Dè hiet doar 'n drukte, nou! We hadden van zen leven nie thuis gekommen, as ge nie bij ons gewist woart, menheer!’

Ik nam zonder al te veel tegenstreven den dank der meiskes aan en spoedig waren wij in een belangwekkend gesprek gewikkeld over den oogst, het weder, den mest, de aardappel- en boekweitteelt en al die zaken, waarin de plattelandsbevolking der heidestreken belang stelt.

We waren de hulpstatie Best voorbijgestoomd en naderden zoo langzamerhand Eindhoven; ik deed dit de meiskes opmerken én reeds keken ze begeerig door het raamke van den waggon, telkens met de vraag op de lippen of ‘bruur Knelis’ ook aan de statie zijn zou. Plotseling hoorde ik een zelfden uitroep uit twee monden:

‘Doar is moeder! Doar is moeder! Och êrm, moeder steet zelvers oan de statie!’

(Slot volgt.)

(1) Meerveldhoven is een gehucht van het dorp Veldhoven, ongeveer een uur westelijk van Eindhoven gelegen, met een net kerkske, waarin zich een miraculeus Lieve Vrouwebeeld bevindt. Schier dagelijks trekken scharen bedevaartgangers uit een wijden omtrek naar het kerkske, om er God en de Moedermaagd voor genoten weldaden te danken, of om verhooring hunner wenschen te smeeken.