De Belgische Illustratie. Jaargang 9

De luchtballon in oorlogstijd.

De meesten onzer lezers zullen zich de rol nog wel herinneren, welk de luchtballon in den fransch-duitschen oorlog gespeeld heeft. Nu eens was het eene pruisische voorhoede, die een ballon uit het belegerde Parijs opgestegen najoeg, dan weêr een ballon waarin fransche soldaten zaten, die het pruisisch kamp wilden verkennen, en zelfs Gambetta zag men in het bootje stappen om uit de ingesloten hoofdstad te geraken.

Minder als ontvluchtingsmiddel en overbrenger van depeches, dan wel als observatie-post heeft men altijd zeer veel van den luchtballon verwacht, daar het begrijpelijk is, dat van eene nauwkeurige kennis van de bewegingen en stellingen des vijands het winnen of verliezen van een veldslag kan afhangen.

Dit denkbeeld is alles behalve nieuw, want nauwelijks had de stoute luchtreiziger Pilâtre de Rozier door zijn voorbeeld het bewijs geleverd, dat ook menschen zich in de lucht zouden kunnen verheffen, welke proef onder de oogen van de uitvinders der luchtballons, de gebroeders Montgolfier, plaats had, of de driftige verbeelding van allen, welke bij dien tocht tegenwoordig waren geweest, of er van hadden hooren spreken, zag in de lucht reeds legers die elkander bevochten en slag leverden, en men verheugde er zich reeds over, dat in oorlogstijd de landman evengoed zijne akkers zou kunnen bebouwen als in tijd van vrede.

Het moet gezegd worden dat de luchtballon de verwachting, welke men van hem opvatte, volkomen heeft te leur gesteld, en nog even als in den tijd van Montgolfier zich in onvolmaakten toestand bevindt. De fransche generaal Bernadotte zeide eens, toen men bij hem aandrong, dat hij luchtballons zou gebruiken om de vijandelijke stellingen te verkennen: ‘Ik ga liever den ezelsweg,’ en zijn woord is tot heden gebleken juist te zijn, al keurde men het destijds ook af.

Wij willen hier eene korte schets geven van de pogingen, welke gedaan zijn om den ballon dienstbaar te maken aan het oorlogvoeren, waarbij men ons ter wille van de waarheid wel vergeven zal, dat wij een kroniek van mislukkingen moeten neêrschrij ven. Ook daaruit valt echter iets te leeren, al was het maar alleen de hardnekkigheid van 's menschen geest, als hij meent iets te kunnen uitvoeren wat mogelijk is.

Omstreeks tien jaren na de eerste proeven van Montgolfier en Charles, dus in 1793, droeg de fransche regeering aan den kapitein der genie Coutelle, benevens eenige natuurkundigen den last op te onderzoeken, in hoeverre de luchtballon in oorlogen voordeel zou kunnen aanbrengen.

Het spreekt van zelf dat, wanneer eene regee-

de weg naar de vallei van yosemité.

[p. 238]

ring tot zulk eene daad overgaat, de volksmeening de zaak reeds lang heeft vooruitgeloopen, en dat deze geen kleine verwachtingen van den ballon had, bleek uit het rapport der commissie, welke er op aandrong een luchtvaart-instituut op te richten, dat nog hetzelfde jaar te Meudon geopend werd.

Gemelde commissie droomde wel is waar niet van legers in de lucht en arsenalen met ballons opgevuld, doch het denkbeeld om de ballons als verkenningsmiddelen te gebruiken, kwam haar zoo gemakkelijk uitvoerbaar voor, dat zij de zaak als geklonken beschouwde, indien men soldaten kon vormen die een ballon hanteeren kunnen.

De twee luchtvaart-kompagnieën van Meudon, elk bestaande uit 24 man en 2 officieren, werden dus geducht geoefend in het verpakken, vullen, oplaten, vasthouden en neêrhalen van aan koorden bevestigde ballons, en dit bij alle we rsgesteldheid en denkbare omstandigheden, en zooveel spoed was er achter gezet, dat zij reeds een jaar na hunne oprichting, in mei 1794, naar het noorderleger werden gezonden, om daar hunne eerste diensten te bewijzen. Te Maubeuge werd een gas-oven gebouwd en daardoor in 50 uren de 500 kbm. groote ballon, Entreprenant genaamd, gevuld.

Gedurende de belegering dezer vesting door de Oostenrijkers steeg de Entreprenant dagelijks eenige malen boven de stad op en gaf door depeches, die men, aan zakskes met zand gebonden, door middel van een koord, neêrliet, berichten over de bewegingen van den vijand. De verkenningen, welke later voor Charleroi en gedurende den slag bij Fleurus plaats hadden, moeten volgens de rapporten niet weinig hebben bijgedragen tot de overwinningen van het noorderleger, doch zij melden tevens dat het weêr zeer zacht was, hetgeen zich ook gereedelijk laat opmaken uit het feit, dat de ballon 300 dagen gevuld bleef en in dien toestand werd vervoerd, tot hij voor Namen door den wind tegen een boom stuk geslagen werd.

Dit was het eerste ongeluk, doch niet het laatste, want van nu af begint eene reeks mislukkingen, waarvan een, in plaats van af te Schrikken, eene tegenovergestelde uitwerking had. Kort na het vernielen van de Entreprenant verscheen Coutelle met een nieuwen ballon bij het voor Mentz gelegerde Rijn-Moezelleger. Bij zijn eerste opstijgen werd de ballon echter door een storm tegen den grond geslingerd, zoo zelfs dat de luchtschipper er nauwelijks het leven afbracht. Napoleon I wilde later niets met de ballons te doen hebben, ontbond daarom de kompagnie en liet de school te Meudon sluiten.

In 1812 begonnen de Russen een nieuwe proef; zij maakten groote ballons, die ingericht werden om bommen op den vijand te werpen, doch reeds de proeven daarmeê genomen mislukten. In 1830 gaf men de fransche expeditie naar Algiers een ballon mede, welke echter nooit gebruikt is geworden. In 1847 leerden de Oostenrijkers tot hunne schade, dat er weinig met de ballons aan te vangen was. Zij belegerden Venetië en vervaardigden papieren ballons, die door een gunstigen wind gedreven, bommen op de stad moesten werpen. Door den tegenovergestelden luchtstroom, welke in hooger atmosfeer heerschte, werden zij echter teruggedreven, zoodat de bommen in plaats van in de vesting in hun eigen leger vielen.

In den italiaansch-oostenrijkschen oorlog van 1859 engageerde Napoleon III de luchtreizigers Godard en Nadar voor het fransche leger. Eerstgenoemde steeg op het slagveld van Solferino op, doch kon niets van den vijand bespeuren. De laatste beproefde op denzelfden dag eene fotografie te nemen van het slagveld, doch de figuren waren, wegens het ontsnappende gas, zoo onduidelijk, dat er niets van te maken was. Ook in den amerikaanschen oorlog werd de luchtballon door het leger der Unie als observatiepost gebruikt; in hoeverre dit eenig voordeel heeft opgeleverd, is ons niet bekend. Eveneens ontbreken ons de berichten omtrent het gebruik van een ballon.door het braziliaansche leger in zijn oorlog tegen Paraguay.

De laatste proeven om de luchtvaart aan het oorlogvoeren dienstbaar te maken, dagteekenen uit den fransch-duitschen oorlog; wij willen daarover wat meer uitvoerig spreken.

Tegen het einde van augustus 1870, dus na het uitbreken van den oorlog, werden te Keulen twee detachementen luchtschippers opgericht, elk van 20 koppen sterk. De engelsche luchtreiziger Coxwell leverde de ballons en leidde in de centraalwerkplaats der Rijnspoorwegmaatschappij te Nippes bij Keulen de oefeningen.

De ballon zou zijne eerste diensten voor Straatsburg bewijzen en op den 8 september rukten de twee detachementen daarheen, zoodat zij op den middag van den 9 te Bischweiler, een dorp op een half uur afstands van Straatsburg gelegen, aankwamen, waar nog denzelfden avond proeven genomen werden. Daar men hier met lichtgas kon vullen en het weêr zeer gunstig was, gelukten deze proeven zoo goed, dat de generaal-en-chef van het belegeringsleger de detachementen op den 17 september tot Suffelsweilersheim, vlak bij de stad, liet voortrukken, om daar verkenningen te doen.

In het begin was men van plan den ballon gevuld tot voor Straatsburg te brengen en het weinige reservegas, dat men noodig had, in groote wijnvaten meê te nemen. Doch zoowel de telegraafdraden en hopvelden als de opgestoken wind maakten dat plan onuitvoerbaar, zoodat men verplicht was het gas uit den ballon te laten ontsnappen. Te Suffelsweilersheim vond men geen lichtgas, men moest dus den ballon met waterstofgas trachten te vullen. Met groote moeite werden de achttien wijnvaten, welke men daartoe noodig had, bijeengebracht en zoogoed het ging door buizen aan elkaar verbonden.

De ontwikkeling van gas gelukte zeer wel, doch in weerwil van dat onverhoopt succes wilde de ballon maar niet zwellen. Bij onderzoek bleek dat de buizen, waarmeê de vaten met elkander in verbinding stonden, niet zuiver dicht waren en de gas door de openingen ontsnapte. Goede raad was duur en toch zou en moest men opstijgen. Men ging dus met de vulling voort, in de hoop dat er ten minste zooveel gas in den ballon zou komen, dat hij één persoon kon opvoeren.

Wezenlijk gelukte dit, doch nu kwam een nieuw beletsel in den weg: het begon sterk te waaien, waarvoor men echter niet terugtrad. De ballon verhief zich, zelfs tot eene hoogte van 115 meters, doch het doel werd niet bereikt want, door zijne hevige schommelingen kon de luchtschipper van de vesting, welke daarenboven in een dichten kruitdamp gehuld was, niet eens den toren der kathedraal zien.

De ballon werd dan ook spoedig naar beneden getrokken, waar hij, nog eer de luchtschipper het bootje verlaten had, zoo door den wind werd beschadigd, dat het weinige gas geheel ontsnapte. Kort daarop volgde de overgave der stad en werden de luchtschippers naar Parijs gezonden, waar echter hunne diensten overbodig bleken, daar men in de rondom de stad gelegen hoogten voldoende observatie-punten vond om de bezetting in het oog te houden.

(Slot volgt.)