De Belgische Illustratie. Jaargang 8

Volksvermaken in België.

De volksvermaken zijn in België zeer talrijk en wisselen elkander, volgens de jaargetijden, af. Vele dezer vermaken zijn bijzonder kenschetsend; doch wij moeten ook bekennen, vele zijn juist niet waardig in voege gehouden te worden. Een groot getal dezer vermaken, welke of voor de spelers gevaarlijk, of voor de daarin optredende dierlijke acteurs pijnlijk zijn, werden door nieuwe policie-reglementen afgeschaft, zoo als het gansrijden, het gansknuppelen, de hanengevechten, enz.

In Antwerpen onder ander zijn de laatstgenoemde spelen niet meer in voege; doch men laat er bestaan die voor menschen oneindig gevaarlijker zijn dan deze, en, laat ons het woord zeggen, die zelfs onteerend zijn. Men heeft voor het dierenplagen gezorgd, men heeft aan den mensch niet gedacht.

De voorgaande stadsregeering in Antwerpen, dat is die der Meeting of eigenlijk de katholieke, had tijdens de woelige kermisdagen, de zoogezegde volksfeesten als: palingtrekken, zakloopen, wit en zwart, mastklimmen, sprietloopen en wat dies meer, ter zijde weten te zetten; de liberale regeering, denkende door de herinvoering van die feesten het volksgevoel te streelen, bracht ze andermaal in voege, en zelfs erlangden die vermaken in 1872 een zoo schandelijk, een voor het volk zoo vernederend karakter, dat zij in Antwerpen de algemeene verontwaardiging, bij alle weldenkenden, opliepen. Men had ‘vermaken’ op het program geplaatst die, wij herhalen het, schandalen waren of daartoe oversloegen.

De vermaken, uit vroeger dagen overgewaaid, waren zeker nooit fijn, doch het is nu de zoogezegde beschaving van onzen tijd, die hun een karakter geeft, hetwelk walg en afkeer inboezemt. Ruw en stout, gelijk het volk zelf is, waren zij immer en men zou ze des noodig zóó nog kunnen dulden; doch niet meer als zij tot onzedelijkheid, tot volksvernedering overslaan, en dewijl dit, door zekere bijkomende

[p. 387]

omstandigheden, maar al te dikwijls het geval is, denken wij het beter dat zij grootendeels gewijzigd of door uitspanningen vervangen werden, meer in harmonie met onzen tijd.

Volksspelen en kermissen zullen er echter in België altijd bestaan; zij zijn met het volk als het ware vergroeid, dat minder aan het huiselijk leven gewoon, meer zijne uitspanning zoekt op de straat en in de herbergen, terwijl daarenboven zijn gemoedsaard reeds iets meer bewegends heeft, dan wel die der hooger op wonende volken.

De geschiedenis levert herhaalde voorbeelden op van volksmisnoegen, omdat de regeering de hand aan de volksvermaken en kermissen durfde slaan; dat was, in het algemeen genomen, het geval tijdens de regeering van Joseph II, ‘den koster van Weenen,’ zooals koning Frits hem spottend noemde, alsmede in den tijd der eerste fransche republiek. Dat was, voor wat Antwerpen in het bijzonder aangaat, het geval, toen onder den voormaligen burgemeester Legrelle, in 1846 de parochiekermissen - de dagen, dat de volksspelen onbelemmerd hunnen gang gingen - werden afgeschaft, en door eene algemeene kermis vervangen, die echter ten gevolge van gansch bijzondere omstandigheden, slechts voor de eerste maal in 1850 kon gevierd worden.

De wedloop van geblinddoekten hoort niet in de antwerpsche, zelfs niet, naar wij meenen, in onze vlaamsche parochiën thuis: die ruwe aardigheid, waarbij noodzakelijk blauwe oogen, ingedrukte neuzen, blauwe schenen en bloedende koppen behooren, moet bij de Walen inheemsch zijn.

De uitlegging van dit spel, dat dikwijls tot onaangenaamheden, maar ook meer dan eens tot de koddigste tooneelen aanleiding geven moet, is gemakkelijk uit onze gravure zelve op te maken.

Na dat de burgemeester de geblinddoekte loopers in oogenschouw genomen en alzoo gezien heeft, dat geen enkel van hen een puntje licht ziet; na de loopers daarenboven door draaien en keeren in dwaling gebracht te hebben, roert men de trommel en op dat geluid af, loopen de blinde mannen naar een vooraf bepaald doel.

Aan varianten in dat spel, naar gelang der gemeenten, ontbreekt het niet. Sommige loopers zijn in hun werk uiterst bedreven en toonen daarin zoo veel behendigheid, dat men zou zeggen dat zij de oogen deels vrij hadden.

Wij zullen nog over andere volksspelen en volksvermakelijkheden in onze uitgave handelen, en noodigen de personen uit, die ons daaromtrent het een en ander kunnen doen geworden, ons met hunne bijdragen en meêdeelingen te vereeren.