De Belgische Illustratie. Jaargang 8

De Zwitsersche weiden.
(Reisherinnering.)

Zwitserland mag onder meer dan een opzicht een merkwaardig land genoemd worden. Onze vriend Jan Bols heeft er ons reeds veel schoons over meêgedeeld. Door zijne bergen van het overige van Europa afgesloten, heeft zijne bevolking onderscheidene karaktertrekken, die men bij andere volken niet of in mindere maat aantreft.

Wij hebben in deze regelen echter minder het volk in het oog dan wel den grond, dien het bewoont; spreken wij hier hoofdzakelijk van den laatste.

Zwitserland heeft eene uitgestrektheid van ongeveer vier millioen bunders; een derde daarvan wordt ingenomen door water, wegen, ongenaakbare rotsen en ijsvelden, een ander derde door weilanden, terwijl het laatste voor de eene helft met bosschen is bedekt en voor de andere uit bouwgronden en wijngaarden bestaat.

Wij merken hier dadelijk op, dat geen enkel land in Europa naar evenredigheid zulk een aanzienlijk gedeelte van den grond voor zijn vee afzondert.

In weerwil van de betrekkelijk geringe uitgestrektheid van het bergachtige land, levert het niet alleen de gewassen van alle klimaten van Europa, maar zelfs van die, welke de verzengde luchtstreek naderen.

Geheel tegenovergesteld aan die der overige europeesche landen, zijn de zwitsersche gewassen niet afhankelijk van den breedtegraad, waaronder zij ontwikkelen, maar van de hoogte van den grond, waarin zij wortelen, boven de oppervlakte der zee.

Aan den voet der bergen groeien de appelcien en de wijnstok uit zuidelijk Italië; hooger op ontwikkelen zich de graangewassen en de vruchten uit midden-Europa; nog hooger prijken de bergruggen met onafzienbare grasvelden, hier en daar door dichte bosschen omzoomd, die, den eeuwigen winter naderende, de gedaante van verzamelingen van dwerggewassen aannemen.

Deze opklimming des plan tenrij ks laat zich gevoegelijk in drie deelen verdeelen; het eerste deel verheft zich tot 800 voeten boven de zee; daar de laagste grond van Zwitserland zich gemiddeld 200 voeten boven de zee verheft, heeft genoemd gedeelte eene hoogte van 600 voet.

Wijn, graan en groenten zijn hier de hoofdprodukten.

[p. 316]

Het tweede deel is 900 voeten hoog, wijl het zich verheft tot 1700 voet boven de oppervlakte der zee. Het hout in al zijne verscheidenheid neemt hier den grond in.

Het laatste eindelijk, dat 900 voeten hoog is en zich tot aan de sneeuwlinie uitstrekt, is eene onmetelijke savaan of graswoestijn.

Deze laatste is met de sneeuw in eeuwigen strijd, waarin de woestijn het altijd verliest; van jaar tot jaar strekt de winter zijn gebied uit ten koste van de zoo nuttige en den Zwitsers dierbare weilanden.

Het is niet te ontkennen dat het bergvolk er voor een zeker deel zelf de oorzaak van is.

KAREL V TE YUSTE, NAAR ALBERT DEVRIENDT.

Wel rukken de sneeuw- en ijslawienen menigen bergtop weg, dien zij over de grasvelden slingeren en onder een eeuwig koud, wit kleed doen zuchten; wel maken de ontbonden en door niets terug te houden waters, diepe kloven en afgronden, en knagen zij gedurig aan hunne wanden waardoor eindelijk eene groote weide een aan zienlijk meir wordt: toch zouden sneeuw en ijs zooveel veld niet winnen, als het volk zelf niet door het uitroeien der bosschen de guurheid van het klimaat vermeerderde en aan de stormen gelegenheid gaf het laatste levensvonkske uit het gras weg te nemen.

De veestapel van geheel Zwitserland bestaat thans uit ruim 172 millioen koppen.

Om deze dieren het heele jaar van genoegzaam voedsel te voorzien, is het land nauwkeurig verdeeld in hooi- en weiland.

Het eerste bevindt zich in de nabijheid der dorpen; het laatste, dat zich, zoo wij hoorden, tot aan de sneeuwlinie uitstrekt, is weêr verdeeld in drie zeer ongelijke deelen, namelijk de mei-, koe- en schaap-alpen.

De mei-alpen grenzen aan het hooiland; zij voeden de runders van af de eerste lentedagen tot aan het einde van mei, waarna de herders het vee naar de koe-alpen, tot eene hoogte van 2000 voet, drijven.

Boven de koe-alpen verheffen zich de schaapalpen tot aan de sneeuw; de laatste, uit steile hellingen en gevaarlijke rotsen bestaande, kun-

[p. 317]

nen alleen de schapen, die met alles tevreden zijn en uitmuntend springen, voeden; zij leveren te weinig op voor het rundvee en zijn er te gevaarlijk voor.

Eerst in het begin van juli vertoont hier de grond eenigen wasdom.

Lange, dunne grashalmen steken den kop uit de scheuren en spleten der rotsen en krijgen zoo weinig zon als het dwergachtige kreupelhout, dat slechts drie duim dik wordt.

DE KELDERMEESTER, NAAR EENE SCHILDERIJ VAN FRANZ MEERTS, in het bezit van den uitgever.

Zij zijn het voedsel der schapen, die door herders in die streken geleid en aan hun lot overgelaten worden; nacht en dag brengen de spoedig half verwilderde dieren onder den blooten hemel door, en zien slechts nu en dan de herders, als deze hun zout komen brengen, dat hun noodzakelijk is om gezond te blijven.

Een vroolijk feest heeft plaats als het vee uit de mei- naar de koe-alpen vertrekt, waarna duizend groeten gewisseld, duizend gelukwenschen meêgegeven worden op de lange reis, die vier maanden duren gaat, en de karavaan den tocht aanneemt door de gebloemde weide en langs de donkere bosschen.

Langzaam verheft zij zich, voorafgegaan door twee koeien, die hare bellen doen klingelen, waardoor zij den weg wijzen aan de geheele overige kudde.

De stier draagt den pot, waarin de melk, bijna het eenige voedsel der herders, moet gekookt worden.

Rondom de runders springen en loopen de geiten; achter de kudden komen de herders-

[p. 318]

jongens, op hunne horens blazende of vroolijke liedjes aanheffende, terwijl eindelijk de Senn of voornaamste herder de lange karavaan sluit.

Men toeft eenigen tijd op geringen afstand van de plaats des vertreks; het gras is overvloedig en de herder ontvangt in zijn Sennhut nog menig bezoek van vrienden of familie.

Als het gras tot den grond toe afgeweid is, moet de Senn besluiten te vertrekken, en zoekt hij hooger gelegen plaatsen op, tot hij een ledige Sennhut gevonden heeft, waar hij zijn intrek neemt en het omliggende land aan het vee tot weide geeft.

Een Sennhut is een onaanzienlijk, laag gebouw, van ruwe steenen opgetrokken; het heeft venster, schoorsteen, noch meubelen; eene afgezonderde plaats wordt gebruikt voor de zuivelbereiding.

Daar staan de werktuigen, noodig bij het kaasmaken; in eenen hoek ligt eene hoop hooi, het bed van den Senn en zijne jongens.

Het leven der Alpenherders gaat eentonig voorbij; de eene dag is gelijk aan den anderen. Hunne levenswijze is bijzonder eenvoudig. Melk, kaas, een weinig rijst- of maïsmeel en brood, dat verscheidene weken oud is, zijn hun dagelijksch voedsel.

Niet alleen is het voor den alpenherder onaangenaam en verdrietig zoo langen tijd van zijne bloedverwanten, van hen, die hem zoo na aan het hart liggen, gescheiden te zijn, maar ook is het hem eene gedurige kwelling gedurende zooveel maanden de vertroostingen van de godsdienst te moeten derven.

Als de herder de dalen verlaat en nog een weemoedigen blik naar het oord werpt, dat hij in verscheidene maanden niet zal terugzien, dan valt zijn oog niet enkel op het dak, waaronder een oud vader, een onvergetelijke moeder, een beminde echtgenoote, een aangebeden kind wonen, maar ook op den toren, die zich boven het schaliën dak der kerk verheft, waarin de goede God woont, dien hij van zijne jeugd af heeft gediend, en wien hij nog gisteren om bijstand heeft gesmeekt op den gevaarlijken tocht.

Maar al leeft hij op de bergen eenzaam en verlaten gedurende vele maanden des jaars, zonder godsdienstigen troost is hij niet. Nu en dan komen er priesters in de bergen, en zulke oogenblikken zijn feestgetijden.

Dan heeft het gras welriekender geur, de bergtop schitterender sneeuw, de hemel grooter pracht, de zon warmer gloed!

Vroolijke liederen, heilige lofzangen weergalmen tusschen de afgronden, en zoete gebeden stijgen van de graswoestijn tot voor den troon des Eeuwigen, die eens de Alpen schiep.

Wij herinneren ons dergelijk tafereel in teekening gezien te hebben: een Capuciner-priester heeft tegen den rug van eene Sennhut een altaar opgeslagen, bedekt met een witten doek, waarop hij het kruisbeeld tusschen twee kandelaars heeft geplaatst.

In Gods vrije natuur, op een bergtop wordt de Mis gecelebreerd.

De arme herders zijn op het geluid der bel, dat allen kennen, van wijd en zijd toegesneld, hun vee aan de Voorzienigheid ter bewaking overlatende. Een paar herdersjongens dienen den priester; zij knielen niet op bekleede altaartrappen maar op den harden berggrond; hun vee graast in den omtrek; een geit heeft zich in het midden der herders neêrgelegd.

Zoodra de Mis geëindigd is, verzamelt de priester de H.Vaten en verwijdert zich naar een ander oord der bergen, om den volgenden of een der volgende dagen, andere herders gelukkig te gaan maken.

Van waar komt die priester? hoor ik den lezer vragen.

Hier en daar vindt men op de Alpen eene kapel, door de godsvrucht der geloovigen of de spaarpenningen der herders gebouwd; aan vele dier kapellen of kerkjes zijn kloosters verbonden; zoo heeft men op den Rigi de kerk en het klooster van Maria ter Sneeuw, welke kerk zelfs een beroemde bedevaartplaats is; de kapel St.Martin in Graubunderland, de Wallfartskapel, 7000 voet boven de oppervlakte der zee, de Wildkirchli in Alpenzellern en vele andere meer.

De geestelijken dier kerken of kapellen houden daar niet alleen de godsdienstoefeningen, maar velen hunner ondernemen tochten van dagen en weken om de herders in minder bedeelde plaatsen, de troostmiddelen van de godsdienst te gaan brengen.

Zij dragen in een zak wat zij voor het Misoffer noodig hebben en richten een altaar op, zooals wij het boven beschreven. Vóór hun vertrek deelen zij gewoonlijk den maaltijd met de herders, blijven nog eenige oogenblikken met hen in gezellig onderhoud en kunnen zich nauwelijks van het eenvoudige bergvolk verwijderen.

Een of meer der herders doen hun steeds een eind wegs uitgeleide.

Wanneer de bergruggen kaal geweid zijn, klimmen de herders al hooger en hooger, tot zij aan de schaap-alpen gekomen zijn, waar hun tocht zijn grenspaal gevonden heeft.

Hier dwalen zij rond tot aan het einde van augustus, wanneer niet alleen het voedsel is uitgeput, maar ook de weêrsgesteldheid koud en guur wordt.

Dan keeren de kudden terug en vinden weder gras, dat na haar vertrek den tijd heeft gehad het hoofd een weinig te verheffen.

Langzaam dalen zij neêr, steeds den winter met zich voerende en overal de tijding brengende van sneeuwvallen en stormvlagen.

In de mei-alpen gekomen, vertoeven zij er ongeveer een maand, waarna het vee in de stallen wordt gedreven, om er een winter van 6 à 7 maanden door te brengen.

Dat alles heeft onze vriend Jan Bols niet verteld en daarom vertel ik het!