De Belgische Illustratie. Jaargang 8

De tempeliers van Visé.
Oorspronkelijke novelle.
(Geïllustreerd door Victor Dedoncker.)

II.
De jobstijding.

Het kenmerkende der middeleeuwen is zeker het ridderschap dier dagen, eene instelling, bij de noordsche barbaren reeds lang in bloei, maar die eerst geadeld zou worden door het Kristendom. Het was eene gewoonte bij de oude Germanen wanneer de jongeling een zekeren leeftijd bereikt had, hem op een plechtige wijze onder het getal der strijdbare mannen op te nemen. Hij moest eenigen tijd in afzondering doorbrengen, waarna de oudste of dapper te uit den stam hem den ridderslag gaf, door hem met zijn zwaard zacht in den hals te raken en hem de wapenen aan te binden. Wanneer deze plechtigheid verricht was, was de jongeling man geworden en hij had aldus het recht in de gelederen der vrije mannen op te trekken.

Als zooveel nam het Kristendom ook deze gewoonte uit het heidendom over, maar adelde haar door een hoogere beteekenis aan den ridderslag te verbinden. Wie waardig gekeurd werd de riddersporen aangebonden te worden, werd gewijd als verdediger van recht en onschuld, en zijn zwaard hoorde in het vervolg slechts toe aan zijn vorst en aan de beleedigde deugd.

Nog hooger vlucht nam het ridderschap toen de kruistochten het gansche Kristendom onder de wapenen riepen om het graf van Kristus te bevrijden. Onder de plichten, in het vervolg door de ridders te vervullen, behoorde ook de strijd tegen de ongeloovigen, de strijd voor het kruis.

Behalve dat gaven de kruistochten ook het aanzijn aan die godsdienstige ridderorden, aan wie de godsdienst later zooveel te danken zou hebben en die zich slechts wijdden aan de verdediging van het geloof en het beoorloogen der Saracenen.

Onder deze ridderorden is de orde der Tempeliers zeker de merkwaardigste, omdat zij den grootsten glans in de middeleeuwen heeft afgeworpen. Het is ons plan niet de geschiedenis dezer ridderorde te beschrijven. De overgroote schatten werden haar weldra benijd, en men lasterde de ridders niet zelden op de schandelijkste wijze. Philips de Schoone, koning van Frankrijk, was reeds lang belust op hunne schatten en goederen en hij wist het bij Paus Clemens V zoover te brengen, dat deze door een bulle de orde ophief. De grootmeester moest in Frankrijk, schandelijk genoeg, zijn leven op den brandstapel laten en vooral in Europa werd nu een verdedigingsoorlog tegen de eenmaal zoo befaamde tempelridders ondernomen. Het beste voer Philips de Schoone hierbij, want de meeste bezittingen en eigendommen der orde waren binnen de grenzen van zijn rijk opgehoopt, en hij verzuimde niet zich onmiddellijk hiervan meester te maken.

Op een half uur afstands van Visé in de richting van Maastricht lag op de heuvelvlakte, die zich langs den Maasoever uitstrekt, het vermaarde en geduchte kasteel de Tempel.

De reiziger, die de Maas afvoer, zag reeds op een uur afstands het omvangrijk en hoog opgetrokken gebouw, tusschen de omringende heuvels en het hoog geboomte uitsteken. Vier breede, massieve ringmuren, die de ruimte afsloten, waarbinnen zich het kasteel verhief, waarschuwden iederen vijand zich eerst te bedenken voor hij zijn stormram of katapult tegen deze geduchte vesting richtte, terwijl de diepe en gevulde slotgracht iedere bestorming voorshands onmogelijk maakte.

De laatste tempeliers, die in België waren, hadden zich hier terug getrokken. Veilig achter hunne hooge en sterke muren, zagen zij met een bloedend hart hoe hunne wapenbroeders in België en ook in andere landen, een voor een voor de meest willekeurige vervolging zwichtten, terwijl zij telkens in drift de hand aan het zwaard sloegen, wanneer de een of andere bode hun het bericht bracht, dat dit kasteel, het eigen dom hunner ordebroeders, bestormd, dat in de asch gelegd, het andere door verraad was overgegeven. Den meesten haat voedden zij tegen den Franschen koning, die het niet verborg dat het hem slechts te doen was om de bezittingen der tempeliers, en op de meest willekeurige wijze tegen hen te werk ging. Waarom konden zij den oorlogskreet niet aanheffen, die de Saracenen zoo dikwijls den doodschrik om het lijf had doen slaan en die bekend was op alle slagvelden, waar tegen de heidenen gestreden werd? - en dan zagen zij op hun gering getal en dachten aan de overmacht hunner vijanden en zij moesten bekennen dat gewelddadig verzet hier een dwaasheid zou zijn. Waarop konden zij ook steunen, waar konden zij ook bondgenooten vinden nu de Paus, het hoofd der Kristenheid, hen vervallen verklaard had?

Zij hadden het slechts aan Thibaut-de-Bar, prins-bisschop van Luik, te danken, dat zij nog zoolang ongemoeid waren gebleven in hun kasteel ‘de Tempel.’ Deze behoorde tot het ge ringe getal van hen, die niet aan de schuld der tempeliers wilden gelooven en dan ook de getrouwe verdedigers waren der overal elders verbannen en vogelvrij verklaarde orde. Ook Jan de Blinde, graaf van Luxemburg, en Jan II, hertog van Brabant, hielden de ongelukkige tempeliers de hand boven het hoofd, al was het dan ook, zooals eenigen beweerden, uit haat tegen Philips den Schoone, koning van Frankrijk.

Dit alles was echter veranderd. Thibaut-de-Bar was in Luik als prins-bisschop opgevolgd door Adolf de la Marck. Deze had vast besloten de uitspraken, waardoor de tempelridders als orde waren opgeheven, ten uitvoer te leggen en de ridders, die zich binnen de grenspalen ophielden, over de grenspalen te laten zetten of ze aan het gerecht over te leveren.

Deze toelichting zij vooreerst genoeg. Laat ons nu terugkeeren tot de personen, die wij in ons eerste hoofdstuk ten tooneele hebben gevoerd.

Degene, dien wij zijne schreden naar het kasteel de Tempel hebben zien richten, was niemand anders dan de prior der tempeliers, Eustache d'Argenteau. Verwittigd van de ernstige maatregelen, die de bisschop op het punt was tegen hem en zijne gemeenschap te nemen, had hij zich naar Luik op weg begeven om pogingen aan te wenden om den toorn van den prinsbisschop te ontwapenen. Een zijner kennissen had hem echter gewaarschuwd en hem van zijn voornemen afgebracht, hem de verzekering gevende dat hij onmiddellijk zou gevangen genomen worden. Ook verwittigde hij hem dat de bisschop in het geheim reeds maatregelen getroffen had, om zijne ordebroeders gevangen te nemen en dat hij bin en een kort tijdsverloop handelend zou optreden.

Dit was de reden, dat hij zich zoo zeer gehaast had om Visé te bereiken.

De wachter op den ringmuur, hem van varre den Tempel ziende naderen, blies op zijn hoorn en spoedig werd de valbrug neêrgelaten en de poort van het kasteel geopend.

De prior was nauwelijks het voorplein binnengestapt, of hij zag een ridder met een fakkel in de hand op hem aankomen.

Het was een jongeling van twee tot drie en twintig jaar met regelmatige, mannelijke trekken, een krijgshaftig voorkomen en een ranken lichaamsbouw.

‘Damianus,’ zeî de prior, zijn paard aan een stalknecht overgevende, ‘laat zonder verwijl al onze broeders in de eetzaal bij elkander komen.’

Terwijl de jongeling, tot wien hij deze order richtte, zich verwijderde, zag hij hem met medelijdende en belangstellende oogen na, terwijl

[p. 256]

hij bij zich zelven mompelde:

‘Arm kind! onder ons gekomen om den smart en 't jammer te ontvluchten en op het oogenblik, dat de kalmte en de vrede in uw hart zou terugkeeren, steekt eene nieuwe vlaag van ramp en ongeluk voor u op. Wat handelde ik verkeerd u tot de beloften toe te laten in de omstandigheden, waarin wij nu zijn.’

En waarlijk, Damianus de Grandaaz was slechts sedert kort in de orde getreden; bittere en zware rampspoeden hadden zijn jeugdig leven reeds getroffen; zijn vader en twee broeders waren de treurige slachtoffers geworden der binnenlandsche beroerten en hadden in den burgeroorlog, waarmede het land toen geteisterd werd, het leven gelaten. Zijne moeder en zuster waren aan de pest bezweken. Alleen in de wereld overgebleven, had hij zijn troost gezocht bij den prior, een oud vriend van zijn vader. Na lange overweging had hij besloten tempelier te worden, zijne afzondering van de wereld, naar hij zich uitdrukte, willende verzoenen met zijn neiging voor den wapenhandel.

DE TEMPELIERS VAN VISE. DAMIANUS DE GRANDAAZ WORDT IN DE ORDE OPGENOMEN.

Na een kort noviciaat had hij dringend gevraagd zijne beloften te mogen afleggen. De plechtigheid had plaats in omstandigheden, die het wel de moeite waard is op te teekenen.

Des nachts bevond zich volgens gebruik de geheele gemeenschap in de kerk van den Tempel vereenigd, die als voor een groot feest versierd en schitterend verlicht was.

De novice werd door twee ridders binnengeleid; hij knielde neêr voor den prior, die in zijn schitterend ordegewaad op de trappen van het altaar stond, en in deze knielende houding vroeg hij met een vaste stem ‘het brood, het water en zijne toelating in de orde.’

Alstoen had het hoofd van het kapittel hem de verplichtingen doen kennen, waaraan hij zich had te onderwerpen.

‘Damianus de Grandaaz,’ had de prior volgens het gebruikelijk formulier gezegd, ‘bedenk dat gij aan veel moeiten en gevaren zult blootgesteld zijn; dat gij zult moeten waken, wanneer gij wilt slapen; dat gij zult moeten voortgaan, wanneer gij zult willen rusten; dat gij honger en dorst zult moeten lijden, wanneergij zult willen eten en drinken; dat gij naar andere landen zult moeten heentrekken, wanneer gij uaan uwen haard zult willen neêrzetten. Hebt gij dit alles wel overwogen en voelt gij in u zelven moed genoeg u hieraan te onderwerpen?’

Na hierop een bevestigend antwoord gekregen te hebben, liet de prior hem de belofte afleggen alsook den plechtigen eed, die door de statuten geëischt werd. Daarna had hij hem den ordemantel om de schouders gehangen en iedere broeder had den nieuw aangenomen broeder den kus der broederschap op de rechterwang gedrukt.

Damianus was dus met lichaam en ziel aan de gemeenschap verbonden en als de andere leden gehouden de plichten van zijn nieuwen staat te vervullen. Zijne tekortkomingen op dit punt waren echter vele, en de oudsten vonden dat de prior veel te veel verschooning tegenover hem gebruikte.

Een kwartier na zijne terugkomst uit Luik, trad Eustache d'Argenteau de eetzaal binnen, waar de ridders, schildknapen en leekebroeders, op zijn uitdrukkelijk bevel bijeengeroepen, reeds vergaderd waren. Hij was geheel in het wit gekleed; op zijn borst prijkte een rood linnen kruis, terwijl een breed vlassen koord zijne lenden omgordde. Met een bewogen stem kondigde hij zijne ordebroeders -aan dat alle hoop vervlogen was, dat misschien reeds den volgenden dag het klooster zou belegerd worden en dat iedere tegenstand nutteloos en onzinnig zou zijn. ‘Wij moeten ons haasten,’ zegde hij tot besluit, ‘om een toevlucht te zoeken op een bodem, waar onze personen en onze levens veilig zijn.’

Het was een plechtig en verheven schouwspel, dat op dit oogenblik al die mannen aanboden, met hunne ordeteckenen omkleed, zij die, voorheen het voorwerp van aller vereering en vrees, thans als vloekwaardigen uit de maatschappij gestooten, ieder oogenblik de gerechtelijke kastijdingen konden wachten, die hunne wapenbroeders in Frankrijk reeds getroffen hadden.

De oudsten en voorzichtigsten stelden voor, bij het dreigend ‘gevaar, dat ieder oogenblik op hen kon neêrstorten, om zonder verwijl booten aan te schaffen, en langs de Maas naar Zeeland te stevenen, waar men meende zeker en veilig te zijn.

Anderen waren van meening dat men de gebeurtenissen moest afwachten; de muren waren sterk en hecht, en talrijk genoeg als zij nog altijd waren, konden zij zich gemakkelijk tegen de troepen verdedigen, in afwachting van betere dagen en in navolging van de tempeliers van Arragon, die op dit oogenblik het voorbeeld gaven van een heldhaftigen wederstand.

Na lang en breed de verschillende punten overwogen te hebben, behield de raad van den prior de bovenhand. Men kwam overeen, indien de zaak uitvoerbaar was, dat men zich den volgenden nacht met alles wat men kostbaars bezat zou inschepen.

‘Broeders,’ voegde Eustache d'Argenteau er nog aan toe, ‘het spreekt van zelf dat wij niets aan onze vijanden moeten achterlaten. Na ons vertrek mag de Tempel niet als een welkomen buit in de handen onzer vijanden vallen. De brand zal hem van onder tot boven vernielen.’

Na deze laatste woorden gesproken te hebben, riep de prior broeder Damianus bij zich; zij echter, die bij hem gestaan hadden, verklaarden, dat op het oogenblik dat de prior hun het dreigend gevaar had meêgedeeld, hij plotseling was opgestaan en ten prooi aan een geweldige ontroering verdwenen was.

Dit feit verraste Eustache d'Argenteau in de hoogste mate.

‘Ziedaar iets dat buitengewoon is,’ zeide hij met luider stem, ‘hij, de vurige, opvliegende jongeling, met zijne wilde hartstochten, hij heeft, zegt gij, met gesloten mond mijne woorden aangehoord. Hij was ontroerd en verliet ons plotseling. Wat mag dit vreemd gedrag beteekenen?’

Deze woorden werden met een ijskoude stilte ontvangen; het duurde echter niet lang, of het gefluister en gemompel was algemeen en het was duidelijk dat er bij de meesten een vijandig gevoel bestond tegen den jongen ridder nog zoo onlangs in de orde opgenomen.

Na zoo plotseling de vergadering verlaten te hebben, had zich Damianus naar zijne cel begeven, waar hij andere kleederen had aangetrokken. Daarna was hij den tuin ingegaan en na in de hoogste opgewektheid dezen een paar keer te hebben rondgewandeld, had hij eene deur geopend en zich naar buiten gespoed.

‘Zal zij komen?’ hoorde men hem zeggen, terwijl hij de deur behoedzaam achter zich dichtsloot en zich met haastige schreden op weg begaf naar een in de nabijheid gelegen kasteel, welks donkere massa zich dreigend tegen de nachtelijke lucht afteekende.

Bijna op hetzelfde uur richtte de onbekende ruiter, wiens ontmoeting met Fustache d'Argenteau wij hebben medegedeeld, langzaam zijne schreden naar hetzelfde kasteel, maar in eene tegenovergestelde richting.

Hij ging aan de zijde van den man met den muilezel, dien wij op zoo zonderlinge manier achter hem hebben zien aankomen.

‘Zijt gij wel zeker, mijn waarde Drognon,’ vroeg hij aan zijn gezel, ‘dat mijne dochter verwittigd is en dat zij op de aangeduide plaats zal tegenwoordig zijn? Ik moet haar eerst zien voordat ik deze stoute en gevaarlijke onderneming ga wagen, die misschien mijn laatste zal zijn, want de Tempel moet onmetelijke rijkdommen bevatten.’

(Wordt vervolgd.)