De Belgische Illustratie. Jaargang 8

Vondels voorbereiding tot den grooten stap van 1641.
Door J.A. Alberdingk Thijm.

(Vervolg.)

Vondel besloot, in deze zelfde periode, zich met de borst op het Latijn te gaan toeleggen. In 1615 waren er tot de Waterlandsche Gemeente, die doorgaands in den Grooten Spijker op het Cingel bij den Jan-Rodenpoortstoren vergaderde, een 30-tal Engelschen toegetreden. Waarschijnlijk is het bij een dezer kerkgenoten geweest, dat de dichter, ofschoon reeds een huisvader van 28 jaar, zijne eerste latijnsche lessen genomen heeft; later heeft hij zijne studiën met vurigen ijver^* voortgezet bij een Lector der Latijnsche school aan de Oude Zijde, Abbama geheeten.

Vele Doopsgezinden van die dagen waren stille, ernstige menschen, in wier leer de rechten der nederigheid en kuischheid, der liefde en zachtmoedigheid eene ruime plaats hadden. Al licht werd iemant beschuldigd van zich plichtig te maken aan de werken des vleesches en dan, bij het harde ‘Jan-Jacobs-volck’ bijv., zonder genade uit de gemeenschap gebannen. Het bloedstorten, en daarmeê ook het geheele halsrecht met den aankleve, waren veroordeeld. Vondel, van een allerbraafst levensgedrag, was al spoedig voor de betrekking van ‘Dienaer,’of Diaken, op de nominatie gekomen, en het lot wees hem de betrekking toe. De onophoudelijke scheuringen in de gemeente echter, waarvan ik zoo even gewaagde, waren weinig geschikt om iemant rust en geluk in haren schoot te doen vinden. Hij trad toen juist zijne eerste melancholieke levensperiode in; hij was ruim 30 jaar. Diep ontroerde hem de behandeling, op voorgang van Prins Maurits, door de geheele orthodoxe gereformeerde partij zulken edelen figuren als Barnevelt en Hugo de Groot aangedaan. Onze dichter omhelsde wel de leer der Remonstranten niet, maar voelde toch veel meer liefde voor hen dan voor de praedestinatarissen. Het denkbeeld der Voorbeschikking, gelijk het door de Dordtsche leeraars verkondigd werd, was hem een gruwel, en hij die alles in het groot opvatte, besloot in éen vonnis van veroordeeling de praedikanten der Staatskerk en den Prins, die den raadslag der 24 rechters over de Heeren van Oldenbarnevelt, Hogerbeets en De Groot bestuurd had, en die zijn amsterdamschen coup d'état van 1618 met den coup de glaive op het Haagsche Hofschavot in het treurspel van 1619 zoû bekroonen.

Het was er echter nog ver van daan, dat Vondel, ofschoon het van waar en het waarheen van den sterflijken mensch hem geen geheim was omtrent het waarlangs tot genoegzame zekerheid zoû gekomen zijn. Een zijner gedichten van die periode besluit hij met de aandoenlijke bede^*:

‘Ghedurende, o myn Godt, dat ik in 's Weerelds krijt Naer uwen heyl'ghen wil myn broosche leven slijt, Vergunt my dat ick mach, o Vader aller dinghen! Den uytghebreyden lof van uwe daden singhen, Tot myner zielen heyl, myn eenigh ooghen-merck Tot d'Eere dynes Naems en bouwingh dyner Kerck.’

Ik weet niet, in hoe verre de stemming van Vondels geest, bij den strijd op elk gebied ter gelegenheid der Dortsche Synode, oorzaak geweest is van zijne zwaarmoedigheid: zijne wedervaringen in het voorjaar van 1620 kunnen daar misschien eenig nader licht op werpen.

De laatste maanden van het jaar 1619 en de Loumaand van het jaar -20 waren nochtans wel geschikt geweest, om Vondels zwaarmoedigheid, indien het mogelijk was, te verdrijven. Levendiger dan ooit was in dien winter het verkeer geweest ten huize van Roemer Visscher. De gastheer, die, in der tijd, met Coornhert en Spieghel, hier te Amsterdam het tijdvak had vertegenwoordigd, dat tusschen de strompelende Rederijkerskunst en de edele vlucht der Muze van de XVII^e Eeuw in ligt, en die daarbij het zijne had toegebracht om de Hollandsche boekentaal van haar borgondiesch keurslijf te ontdoen en algemeener tot de volkstaal te-rug te voeren (welke zich, ook in gedrukte chronijken, romans en liederen, trouwens altijd had staande gehouden) - bewoonde reeds in 1606 niet meer het huis de Kreeft aan de Cingel; maar verwisselde deze zoogenaamde Londensche, met de Geldersche ‘Cay’, waarvan het gedeelte nabij den Schreyerstoren, insgelijks een tijd lang Engelsche en Londen-cay geheeten heeft. In Roemer Visschers aanzienlijke woning daar ter plaatse stond ‘Corendraegher’ in den gevel.

Ten huize van den luimigen grijzaart verkeerde al wat de schoone kunsten liefhad, niet met de Synode-partij aanspande en tot de eerzame burgers kon gerekend worden. Dat de toon in Roemers huis, eer zijn kinderen tot jonkvrouwen waren opgegroeid, weinig over-een-kwam met hetgeen wij tegenwoordig ik zeg niet door goeden toon verstaan, maar ook slechts even met fatsoen en eerbaarheid bestaanbaar rekenen, - is buiten twijfel. Roemer, met zijn hoogst ordinair gezicht, Hendrick Spieghel, met een kleinen lichtmissen-uitdruk in zijn oogen, in zijn knevel, in de richting van zijn galonmuts, voerden samen praatjens, verkochten kwinkslagen, van zulk een stempel, dat zij in een café chantant onzer dagen nauwelijks geduld zouden worden. Toen in 1612 een leidsche boekverkooper een bundel van dat fraais bij-een-verzameld ter perse had gelegd, buiten Roemers toedoen (schijnt), nam de oude man dit volstrekt niet euvel; in-tegendeel, daar die boerterijen (waarvan ontucht dikwijls de stof was) nu toch eenmaal onder de menschen waren, gaf de auteur een vermeerderde editie. En indien men niet wist, waar rozen en aardbeziën meê gemest worden, - zoû men zich naauwlijks kunnen verklaren, dat in Roemers hof planten hadden kunnen groeyen als Anna en Tesselschade. Maar de reaktie was gelukkig niet uitgebleven. De dochters, hoewel geenszins afkeerig van de vrolijke zijde des levens, trachtten door ernst en godsvrucht op te wegen wat 's vaders losse boert (bij al zijn degelijkheid) misdaan had. In de laatste jaren waren bovendien de krachten des ouden mans merkelijk verminderd, en daarentegen begon de liefde, die hij zijnen twee nog ongehuwden dochters toedroeg, aan tedere vereering te grenzen. Anna, zijne oudste, schijnt hem te hebben aangezet tot de bewerking der zoogenaamde Sinnepoppen, eene verzameling emblèmes, die hij op vrij groote schaal had laten teekenen, en die hij vroeger slechts met den vinger en het gesproken woord plach uit te leggen, maar die nu, door hem met geschreven toepassingen voorzien, bestemd waren allerlei zedelessen onder de menschen te brengen, en die Anna hoopte, dat de soms maar al te vermakelijke snakerijen overschaduwen zouden. De goede, vrome maagd rustte niet vóor zij, nog bij 's vaders leven, eene tweede uitgave dezer Sinnepoppen bezorgd had, waarin haar godsdienstig gevoel, zoowel als haar zin voor edele toonkunst, nog beter berusten kon. Uit een gedicht van Huygens blijkt ten overvloede de groote liefde, waarmeê Roemer de ontwikkeling van Tesselschade naging.

Dat in de laatste jaren de fijner opgevoede Pieter Cornelisz. Hooft, Drost van Muyden, de plaats van Hendrick Spieghel aan hun disch en haard, hoewel niet in 's vaders hart, was komen innemen, was Annaas streven bevorderlijk. De tegenwoordigheid van Hooft mag eenige gemaaktheid in het verkeer hebben aangebracht, zij verhinderde met-een eene al te groote losheid der gesprekken. In puriteinsche bekrompenheid te vervallen, - hiervoor was wel geen gevaar. Nog altijd verkeerden in den Corendraegher de vinnige en vindingrijke geneesheertooneel-direkteur Samuel Coster, de geesel der staats-praedikanten en, een tijd lang, de komische schilder des volkslevens, de schoenmakerszoon Gerbrant Adriaenssen Breêroô. Anna heeft er den Drost van Muyden in kennis gebracht met den jeugdigen diplomaat Constantin Huygens, die zich, waarschijnlijk gewapend met een brief van Annaas vereerder Jacob Cats, omstreeks het jaar -18 of -19 bij zijn geestverwant, den Hollandschen Martiael, gelijk men Roemer Visscher eenmaal noemde, zal geïntroduceerd hebben; en Huygens, men weet het, wisselde ook niet zelden de schoolmeestersplak af met de marot van den straathansworst. Maar bij Visscher verkeerde ook de bescheiden Joost van der Vondelen, de bovengenoemde Diaken der Waterlandsche gemeente; hij kwam er zijn Treurspel lezen van Hierusalem verwoest en verhaalde half verlegen, dat, ondanks de verdediging van het tooneel, waarmeê hij zijne tragoedie Het Pascha had toegerust, zijne ambtgenooten in de kerk, bij monde van hunnen ‘Vermaender’ of praedikant hem te verstaan hadden gegeven, dat hij zijne betrekkingen met het tooneel behoorde te verbreken, zoo hij rustig in hunne kerkgemeente wilde blijven leven en dienen. Daarom had hij ook voor zijn treurspel van Jerusalem geschreven ‘als op het Tooneel vertoont’; zonder tot de uitvoering te mogen meêwerken.

Intusschen had zich, bizonder dien winter, voor Vondel een nieuwe gezichteinder geopend.

Zoo als ik boven reeds aanmerkte, behoorde het tot de opvoeding en vorming, in elke deftige familie, dat ten minste éen der zonen een italiaansche reis maakte, en ofschoon de zoontjens, die Roemer Visscher gehad mag hebben, hem vroeg ontvielen, vond het Italjaansch (dat ook den kooplieden vrij gemeenzaam in die dagen was) in zijn huis een goed onthaal. De lust voor die taal en literatuur werd er dan ook vooral levendig gehouden door een man van groote talenten, dien wij boven reeds noemden.

Pieter Corneliszoon Hooft, hoewel in eene aanzienlijke magistraatsbetrekking geplaatst en de 40 jaar reeds achter den rug hebbende, was de schitterendste hollandsche minnedichter van zijn tijd. Eene fijne zinnelijkheid, die hoogst zelden in wulpschheid overging, eene op dat gebied ongeëvenaarde geestigheid en kleurgave,

* Brandt.

* V.L., I, 143.

[p. 223]

deden hem de italiaansche dichtvormen, inzonderheid het sonnet zeer beminnen; ja, het geheele weelderige Italiaansch, met zijn ‘lieve lentelucht’, liet Hooft zich gaarne het beenig en vruchtbaar voorhoofd omspelen.

Hij schijnt het te zijn, die vooral Tesselschade tot kennismaking met de Toskaansche Muze heeft aangezet; en het feit doet zich voor, dat ook Vondel, in het tijdperk waarvan wij spreken, den winter van de jaren -19-20, zich met de borst op de studie van Tasso heeft toegelegd.

Een vriend, in wien Hooft een tiental jaren geleden, een medeleerling van Tasso en Petrarca gevonden had, was de wakkere Amsterdammer Laurens Reael, zoon van een voorvechter der Geuzenzaak, maar, als dichter, wiskunstenaar en zeevaarder, vooral ook als zwager en discipel van Prof. Arminius, den Patroon der Remonstranten, verdraagzaam in het godsdienstige. Reael was een man, die aan een eerlijke en edelmoedige inborst een helderen en krachtigen geest paarde; bovendien was hij een gunsteling van Oldenbarnevelt. Het verwonderde dus ook niemant, toen hij eenmaal als Commandeur van vier schepen voor de belangen der jeugdige O.I. Compagnie naar de Molukken was vertrokken, dat hij, eenige jaren later, ofschoon pas 33 jaar oud, tot Gouverneur Generaal over onzen Indischen Archipel benoemd werd.

Van 1609 tot 1619 had hij het vaderland niet te-rug-gezien, en zoo hij vele personen in Nederland had achtergelaten, wie de mare zijner aanstaande thuisreis met vreugde vervulde, weinigen verlangden er meer naar dan het kransjen van dichters en kunstenaars ten huize van Roemer Visscher, waarvan eenige leden, als Hooft en Anna, zoo levendige herinneringen aan het aangenaam verkeer des begaafden jonkmans (nu een groot personaadje geworden, maar inwendig zeker niet veranderd) bewaard hadden.

Daar kwam bij, dat niet ver van de Schreyerstoren, in wiens schaduw de Visschertjens thands bloeiden, een jong meisjen schijnt gewoond te hebben, dat ons alleen onder den naam van Swaentgen bekend is gebleven, maar dat van haar kindsheid af eene meer dan gewone vriendschap voor dien Eelhart, gelijk Hooft in een dichtstuk Reael noemt, bleef koesteren.^* Er was dus aanleiding genoeg, zoo voor de schertsende plaagzucht als voor ernstiger genegenheden, om het beeld van den jongen Generaal levendig te houden aan den Ykant, waar hij eindelijk landen zoû. Of de wijngaard, die den gevel der Visschertjens bekleedde^†, ook getrild zal hebben, toen de gevierde Onderkoning voet aan wal zett'e! Hooft kan er maar niet van zwijgen: tien jaar later zingt hij nog:

‘'t Is hij, die in triomf, van daer 't begint te daeghen Eerste Overste over quam, als oft hij uyt zijn waeghen
Neptujn gestooten had, en mende zelf zijn'jaght, En voor zich heen, tot blijk der brave ridderstukken,
Dreef den schatrijken oeft der krujdige Molukken,
En meer, in Holland, als één zoomer teffens braght.

‘Wat was er een krioel! wat leefde 't door de gassen,^§ Wanneer hij, eerst, op landt treênde uyt de pekel-plassen,
Met 's waters overwinst het aertrijk eeren quam! Het juichend volk vloog toe, van allerleyen gilde, Het scheen dat Amsterdam de wereldt worden wilde,
(Zoo sneeuwde 't menschen) oft de wereldt Amsterdam.’^**

En elders:

‘Noyt yemandt van de stam der Aemstellandsche jeugdhen
Den overoudren bet [deedt] poplen 't hart van vreughden

Noyt Amsterdammer kindt, van overzeesche strandt

Met sulk een'heerlijckheidt t'huyskomend'is ge- landt.

Wat vloejde er volk dat pas! wat grimmelden de gassen!
Hoe hadden schuyt en jaght gevloert de groote plassen!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het staet mij leevend voor.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Daer was er wel zoo weeck, dat de ooghen traenen droeghen,
Tot tujghen hoe in 't hart de zielen lieflijck loeghen,

Mits zij beleefden, dat hun Aemstel was geraeckt

Aen eighen burgher, die had Coningen gemaeckt.’^*

Maar, helaas, zegt van Lennep te-recht, hoe blij en schitterend de inkomst van den jongen Goeverneur-Generaal ook geweest mag zijn, daar wachtte hem hier veel verdriet: ‘Hij was naar de Indiën vertrokken als de bekende leerling van Arminius, als de gunsteling van Oldenbarneveldt: hij had, bij zijn terugkeer, de aanhangers van beiden aan vervolging ten prooi, zijne voornaam te vrienden en weldoeners van de stoelen der eere geschopt, buiten het vaderland gebannen, in de kerkers gesloten, Oldenbarneveldt zelven onthalsd gevonden. Was het wonder, dat de bitterste aandoeningen van smart en verontwaardiging de ziel des fijngevoelenden mans vervulden?’^† Het was aan de letteren en de vriendschap voorbehouden die wonden te zalven; en daar werd in de maand Januari van het jaar 1620 ‘in 't saligh Roemers huys’^§ en ter woonstede van Hooft druk aan gedaan.

Vrij wat hart- en geest-verheffende samenkomsten beloofde men zich, toen een voorval plaats had, dat daar eenige stoornis in bracht.

* ‘Och! kon ik dan met zoo beklagelyk een taal Nu schreien om den Drost, als Zwaantjen om Reaal!’
Reyer Anslo (Uitg. 1713) bl. 367.

† V.L., II, 192, v. 67.

§ Straten als in 't Hoogd.

** Leendertz, I, 305.

* T.a.p. 209.

† V.L., II, 157.

§ Ald. 182.

III.
Een fee t bij Roemer Visscher.

Maandag, de 11^e Feb., was bepaald om eens lustig de weêrkomst van Reael te vieren. Zijne konferentiën in den Haag waren een goed eind heen, hij begon zich te troosten in zijn val: - want een val was zijne ontvangst bij de machthebbenden in den lande, ondanks de volksgeestdrift, wel te noemen. Hij kreeg vrijen tijd en een vrijen geest om weêr meê te gaan arbeiden aan den opbouw der vaderlandsche taal- en letterkunde.

Een uitgezocht, niet te talrijk gezelschap was aan de Geldersche Kade in de ruime zijkamer van de Visschertjens bij-een. De maaltijd werd in de hooge binnenkamer opgedragen.

Daar waren tegenwoordig: voor-eerst de gastheer Roemer Visscher, een breed geschouderde, weleer krachtige, Amsterdammer van 75 jaar, maar wiens middelmatige lengte de laatste jaren niet had toegenomen, daar hem de forsche kin met haar baardtjen. een weinig op de borst begon te zakken. Hij droeg een kleine dubbele geplooide kraag, een zwart wambuis van geperst fluweel, dito korte broek, met strikken aan de knie, zwarte kousen, en een met bruin bont gevoerden lakenschen tabbaart. Haar en baard waren nog niet geheel grijs; maar minder geestig dan vroeger vonkelden zijne blik ken onder den breeden rand van den eenigszins spits oploopenden hoed. Zijne dochter Anna, die donkerder haar en oogen dan Tesselschade had, en tot de kategorie der dikke vrouwtjens behoorde, was insgelijks in 't zwart, maar heur bouwen of opgenomen overrok was met gele zijde doorwerkt. Hagelwit waren de kousen, achter de roode rozet der schoenen; hagelwit haar halskraag en vleugelmutsen. Tesselschade, hoewel geene blondine, had zulk een betooverende gelaatskleur, dat zij veilig dat korenblaauwe kleed kon aantrekken. De met punten geborduurde strook van haar doorzichtige muts of huive vormde boven de achterwaards-gekamde, licht bruine haren een soort van kanten diadeem. Het lijf van haar zwart geboord kleed was vierkant uitgesneden, tot op een met gitten bewerkte lange keurs. Een fraai geborduurde kraag verloor zich in haren kamerijkschen halsdoek, en omgaf, naar achteren verbreedend, op eenigen afstand, den hals, die dezen witten weêrschijn niet noodig had, om het vrij groote geëmaliëerde borstkruis sterk te doen spreken. Aan een zijdkoorden gordel hing een metalen reukfleschjen, dat nog nooit gevuld was geweest; zij droeg uitgepunte handboorden van het zelfde borduursel als kraag en huive: en als gij haar toegesproken hadt - en zij zag u met haar goedige schoone oogen zoo argeloos aan, - kont ge niet nalaten getroffen te worden door de gratie van die veêrkrachtige gestalte, zich daar koen verheffend op die fraai gekambreerde voeten, die zoo vlug op die goudleêren schoentjens voortkonden. Onwillekeurig zoudt ge gezegd hebben, dat Barlaeus, haar bezingende toen zij eens te paard zat, aan geene onwaardige amazone zijn deftige hexameters (of wat 'et wezen mag) gewijd heeft.

Nu volgt, naar recht en reden, zuster Geertruyt, die, vier jaar jonger dan Anna, maar zeven jaar ouder dan Tesseltjen, volgends den rang der leeftijd, reeds eerder had moeten geschetst worden. Dat onze letterkundigen, nog lang na het optreden van Jacobus Scheltema, van deze derde zuster nooit hadden hooren spreken, ligt hieraan, dat zij weinig aan chronologie deden en van ouds de gewoonte hadden de tijdperken van het leven onzer dichters, en der groepen, waarin deze zich bewogen, met eene beminnelijke wanorde door elkaâr te werpen. Jacobus Scheltema, de historiograaf van Hooft en de Visschertjens, zegt maar doodeenvoudig en, une larme dans la voix, dat Anna en Tesselschade zeer vroeg derzelver dierbare moeder moesten derven; hetgeen te wege bracht, dat Anna de opvoeding van Tesselschade te verzorgen had. Daar is, om de waarheid te zeggen, niets van aan. Toen Geertruyt Roemers trouwde, in Juni 1609, was Anna 23 en Maria Tesselschade ruim 14 jaar, zoo goed als volwassen. En wie was getuige bij dat huwelijk? Niemant anders dan de moeder der meisjens, Aefgen Jansd^r, die de goede Jacobus al vóor 1600 naar het koele graf had verwezen; en niets bewijst nog zelfs, dat de huismoeder zoo spoedig na het huwelijk harer middelste dochter overleden is.

Deze middelste dochter dan was, met haar man, den welgegoeden bierbrouwer^* ‘In 't Duyfgen’ Nicolaes van Buyl, meê ten eten gevraagd bij vader Roemer, op den genoemden Sprokkeldag. Zij was wat opzichtiger dan hare zusters gekleed, en scheen in 't geheel in een grover vorm gegoten, zoo wat de ziel als wat het gebeente betrof. Haar man, de aanstaande Onderschout^†, nam ook deel aan het gezelschap.

Men zag er voords het bevallige Swaentgen, van wier zwak voor den Generaal Reael ik boven gesproken heb. Te oordeelen naar de uitdrukking, waarmeê zij nu en dan, onopgemerkt naar hem heenzag, zoû zij er geen zwarigheid in gevonden hebben, ten pand van haar hart, hem haar hand te reiken, al wist ieder-een, dat hij op 't oogenblik bij de Heeren in den Haag een weinig geliefd persoon was.

Reael, had, voor heden, besloten zich geenszins door die stemming ten zijnen nadeele te laten overheerschen, en wilde meêwerken tot een allergenoeglijkst samenzijn. In zijn ridderlijk gewaad, fluweelen lijfrok waar de goud lakensche mouwen van zijn onderkleed fraai bij afstaken, met zijn krijgsdegen en dikke gouden keten, trok hij al aanstonds de aandacht te midden der gasten, ook zoo zijn bruine tint, donker oog en raafzwarte knevel hem niet genoeg onderscheiden hadden.

Behalve Pieter Corneliszoon Hooft, die nog niet in het bezit was van de later hem ten deel gevallen ridderketen, behalve zijne lieve vrouw, de blonde clavecimbel-speelster Christina van Erp, die, naar het gebruik van de tijd, door den Drost doodeenvoudig met den naam van ‘Stiintgen’ werd toegesproken, was nog van het gezelschap een ander lief hebber der Italiaansche Letterkunde, een met roem bekend oud-Amserdammer, D^r Johan Fonteyn genaamd, lijfmedicus van Roemer Visscher; voords: een jeugdig Hopman-ter-zee, met name Allart van Crombalch, die wellicht de thuisreis met Reael gemaakt had, zoo hij niet reeds door hunne Alkmaarsche betrekkingen met de familie Visscher in kennis

* Zie Keurboek I, bl. 254.

† Claes Buyl werd ten jare 1635 benoemd ‘in plaets van Jan Tengnagel.’

[p. 224]

was gebracht. De jonkman toch hoorde in de Kennemer hoofdstad thuis, waar zijn vader Jan van Crombalch woonde, al was hier in Amsterdam zijn peetoom en ambtgenoot Allart ‘Inde climmende bock’ meer bekend.

Toen het gezelschap zich om den disch had geplaatst, waar, naar Roemers ‘Tafel-recht’^*, de ‘waerdt en waerdinne,’in dit gezin vertegenwoordigd door den Vader en oudste dochter, de hoofdplaatsen van bezett'en, lichtte Roemer even den hoed, maakte een vrij vluchtig kruis en zeide overluid een kort gebed of ‘Benediist,’gelijk hij 't zelf ergends heeft aangeduid. Duidelijker dan men, in dezen kring, de gewoonte had er zich over uit te spreken, heeft men in Holland bij den aan vang eener maaltijd getuigenis te geven van zijne kerkleer. Ook op dezen 11^en van Sprokkelmaand waren de konfessiën nog al verscheiden. Niet alleen toch het kruisteeken, gemaakt of nagelaten, was hier kenmerk; maar een geoefend waarnemer zoû sterke schakeeringen en overgangen bespeurd hebben in de rij der genen die zich kruisten en der anderen, die het hoofd wat dieper bogen dan deze.

Hooft deed, onder het gebed, slechts zóo veel als, behoudends de voegzaamheid, niet gemist kon worden; Reael bad met meer innigheid; de Heer van Buyl had eene distraktie. Anna en Tesselschade zaten met neergeslagen oogen en schaamden zich hun kruisteeken niet. Voor zuster Geertruyt was het begin der familiemaaltijd immer een pijnlijk oogenblik. Vijftien jaren vroeger getrouwd dan hare oudere zuster, had zij, op haar 21^e, in het huwelijk met Claes Buyl of van Buyl hare geloofsleer en kerkplichten ten offer gebracht. Bij haar ondertrouw assisteerde, als wij boven zagen, hare moeder alleen. Was het den vader, ondanks zijne losse vaersjes, toch tegen de borst om in persoon de geloofsverzaking zijner dochter te komen bezegelen? Wij weten het niet: maar dit is zeker, dat de huwlijksvoltrekking door Dominus Caspar Heidanus niet heeft kunnen verhinderen, dat de geheele persoonlijkheid van Truytgen Roemers met een nevel overtogen is, en dat, hoewel het familieverkeer nooit geheel geschorst schijnt geweest te zijn, Jufvr. of, later, Mevr. van Buyl, tegenover het sterk uitgedrukt kruisteeken harer zusters, zich nooit recht op haar gemak moet hebben bevonden. Met een zekere flinkheid werd het ook door den jongen Allart Crombalch gemaakt; Swaentgen voegde bij haar gebed om den zegen over het maal, een blosjen en een zucht om zegen voor een der meest gevierde gasten; de Drostin bad met ernst en vertrouwen; D^r Fonteyn, die eigenlijk den familienaam van Holland voerde, daar zijn geslachtsboom aanving bij een Graaf uit het Oude Vorstenhuis, terwijl hij, met Sybilla Plemp, eene dochter uit dat zeer katholieke geslacht, tot moeder, zich de woorden ‘Fons vitae Christus’ tot zinspreuk gekozen had, zoû tóch wel een middenevenredige hebben willen vinden tusschen ‘een kruis’ en ‘geen kruis:’maar nog één persoon was er, die maar half vrede had met zijn eigen kerkgebruik van, zonder kruis, uit het gebed in het vrolijke tafelverkeer te-rug te treden. Het was een zeer bescheiden dischgenoot van nog geen 33 jaren, die, tusschen de goedige en vrolijke Tesselschade en den deftigen D^r Fonteyn gezeten, met geest en hart sterk scheen te deelen in den strijd van aardige slagen door Roemers levendige jongste uitgewisseld met den Drost, den Generaal en den jongen Crombalch, al zette hij met zachte stem een min of meer geleerd gesprek met zijn medikalen buurman voort.

Vader Roemer was niet spraakzaam; hij had iets dofs; Anna moest hem meer verzorgen dan men het een dischgenoot en gastheer pleegt te doen.

‘'t Is jammer, dat Coster niet heeft kunnen komen,’zeide hij.

‘Is het om den zieken evenmensch, dat Doctor Samuël zich geëxcuseert heeft?’vroeg Reael.

‘Ik denk eerder,’zeide Tesselschade, ‘dat hij met de Academisten aan 't inventeeren van eenige vastelavondsmommerijen is...’

DE PASMETER.

- ‘Neen, dat denk ik niet,’zeide Jufvrouw Buyl met zekere drift... ‘Er zijn misschien nog al zieken...’

- ‘Er zijn niet veel zieken,’zeide de diepe stem van D^r Fonteyn.

‘Anders hadden wij de genuchte van úw gezelschap óok wel gemist,’zeide Hooft heuschelijk.

‘Neen,’merkte Anna aan, ‘Doctor Fonteyn kon van daag niet thuis blijven...’

- ‘Wel neen, hij heeft onze nooying wel voor lief willen nemen,’zeide Tesselschade, ‘om dat het zijn verjaardag is, niet waar, Doctor?’

D^r Fonteyn knikte met een zekere gewichtigheid; en terwijl Tesselschade, die tusschen de jongste der aanwezige Heeren zat, namelijk den bleeken 33-jarige en den bruingebloosden Crombalch, met deze een stil gesprek aanknoopte over de juist ruchtbaar geworden verloving van een zoon des Doctors, medicus gelijk hij, hield Hooft niet op, met een lichte tint van ironie zijne drie dochters, die Belietgen, Trijntgen en Marijtgen heetten, als de Drie Gratiën aan te duiden.

‘Ik verneem, dat deze uw zoon Nicolaes ook alweêr niet kwalijk gepaard zal zijn,’zeide Jufv. Buyl, voor Hooft heen.

‘Waarlijk niet,’zeide de Drost: ‘Met eene van het tweetal uit het huis van Jan Hendricxen Loen-Boelens...’

- ‘'t Is een voeglijke alliantie,’zeide D^r Fonteyn, terwijl hij, op een stalen vork, met blanke handen en een blank tafelmes een stuk van een kapoen uit den heerlijken ‘olli-podrigo’ anatomizeerde, dien men had voorgezet, ‘maar,’ voegde hij er bij, en trok de zwarte wenkbraauwen naar boven, ‘Mijn Heere den Drost is wel bekend, dat het Huis van Fonteyn-Holland, met zijn rooden Wapenleeuw, niet verlegen hoeft te wezen tegenover de Boelensen...’

- ‘Te minder,’zeide Hooft, terwijl hij Van Buyl, die schuins over hem zat, en tot dus verre meer had gegeten dan gepraat, een oogjen gaf, ‘te minder, om dat ieder-een er praecies niet de leeuw van den graaflijken stamvader Floris den V^e in behoeft te begroeten; maar veeleer het blazoen van zijne vriendin Catharina van Teylingen, de schoonste vrouw van haar Eeuw.’

Dit scheen den Doctor maar half naar den zin. Hij zoû zich misschien voor zijn graaflijken oudgrootvader, dien Hooft in zijn treurspel Geeraerdt van Velsen tamelijk ongunstig had afgeschilderd, niet hebben doodgevochten; maar de praetensie der familie was toch meer op den rang des Koningszoons, dan op de schoonheid zijner minnares gebazeerd. Bovendien de Doctor was monarchaal gestemd en voerde den titel van lijfarts van Prins Maurits. Tesseltjen kwam een afleiding geven: ‘Zoo, Doctor,’zeide zij ondeugend, ‘was uw oudgrootmoeder zulk een mooye vrouw?’De Doctor waagde insgelijks een glimlach en een scherts er bij ‘Al zeer schoon moet ze geweest zijn,’zeide hij, ‘daar de eerwaarde en deftige kloosterbroeder Wilhelmus Procurator haar pulcherrima Domina noemt... Mijn Heer de Drost mag ook wel voorzichtig zijn, met zijn hekeling van Grave Floris: pas maar op, dat hij te Muyden niet nog eens bij u komt spoken...’

Mevrouw Hooft, die naast den ouden Heer Roemer zat, riep van de overzijde der tafel, met haar welluidende hooge stem: ‘Praat er niet vàn, Doctor! daar wordt genoeg van verteld, onder de bojen.’

- ‘Arme meiden,’zeide Tesseltjen, die Mevr. Hoofts overbuur was, ‘dat zij 't moeten misgelden, als Mijnheer de Drost de disgratie van zijn treurspelpersonagies beloopt.’

Onder deze en dergelijke samenspraken werd het avondeten, dat, door twee geoefende dienstmaagden van de tafel genomen en rondgepraezenteerd werd, allengs verorberd. Aan een dressoor in een hoek der kamer was de handigste voorsnijder bezig, dien men ooit aan het werk had gezien: hij was een kleurling en kamerdienaar van Reael, die hem den zusters voor dit feestjen had afgestaan. Ook op het koelen en schenken der verschillende wijnen, het passelijk vullen van den omganger of groote feestbokaal, waar de voorname gezondheden meê gedronken werden, verstond hij zich uitmuntend.

Bij het nagerecht zeide Anna zacht iets tot haren vader, die daarop het knechtjen van Reael in last gaf den feestbeker op zilveren voet te vullen en dien aan den Hr. Hooft te brengen: ‘Heer Drost,’zeide de grijzaart, ‘mag ik Uw Liefde wel vragen de gezondheid in te stellen van den Generaal, onzen hoogen en waarden gast?’

(Wordt vervolgd.)

* Brabbelingh (1669), bl. 111.