De Belgische Illustratie. Jaargang 7

Drie uitvinders.

Men kent de schroef, om op de schepen eene vooruitgaande beweging toe te passen. De eigenlijke uitvinder van deze belangrijke schroef was de Zwitser Bernoulli, wiens werk dan ook in 1752 door de fransche Akademie bekroond werd. Is het begrijpelijk, dat de praktische uitvoering dezer uitvinding bijna eene eeuw lang onopgemerkt bleef? Zelfs toen Fulton, in den aanvang dezer eeuw, den stoom op de scheepvaart toepaste, was men Bernoulli's en Paucton's denkbeelden niet gedachtig.

De eerste, zegt het Boek der Uitvindingen, die zijne oogen weer op de schroef vestigde en hare praktische bruikbaarheid opmerkte, was de fransche kapitein der genie Delisle, die daarover in 1823 een voorstel aan de regeering indiende. Die pogingen bleven echter zonder gevolg. In 1825 schreef de engelsche regeering eenen prijs uit voor de verbetering der machines, om de schepen voort te stooten, vooral om reden der zware klachten, omtrent de nadeelen welke de wielbooten aan de oeverwerken der kanalen toebrachten.

Samuel Brown behaalde den prijs, doch zijne uitvinding had geen praktisch belang. Bernoulli en Paucton blijven de wezenlijke uitvinders, doch, in dat geval, verdienen de Engelschman Smith, de Franschman Sauvage en de Duitscher Ressel, niettemin eene gansch bijzondere vermelding. Het blijft echter stellig, dat de beweging in het water of de werking van het water als schroefmoer, door Bernoulli ontdekt werd, en Smith, Sauvage en Ressel, wetend of onwetend, op zijn spoor hebben voortgewerkt.

De minst verdienstelijke der drie genoemden was Smith, en juist heeft hij de beste vruchten van het werk genoten. Zoo gaat het! Frederik Sauvage was den 19 september 1785 te Boulogne-sur-Mer geboren; hij werd ingenieur en later scheepsbouwmeester. Onder vele mechanische uitvindingen en toepassingen, komt ook, in zijne levensgeschiedenis, de schroef ter voorstuwing van schepen voor. Zijne tijdgenooten begrepen hem echter niet, en bleven onverschillig aan zijne pogingen, om datgene in te voeren, wat weldra als onmisbaar zou beschouwd worden.

[p. 327]

In 1832 had hij voor zijne schroef een brevet genomen, doch gelukte er niet in de onverschilligheid en den onwil des publieks te overwinnen. Diep gekrenkt in zijne fortuin, zat Sauvage, voor eene lichte schuld, te Havre in de gevangenis, toen, in 1843, aldaar een schip, de Napoleon, van stapel liep, gebouwd door den Engelschman Smith, en voor rekening der fransche regeering.

Frankrijk had Sauvage's voorstel verworpen, en twaalf jaar nadien, nam het dat voorstel, uit de handen van een vreemden navolger, aan! De waarheid kwam echter aan het licht: de dagbladen die stem van het publiek, riepen de aandacht op den armen Sauvage en zijn brevet in.

Zij vroegen of het geene schande was, dien man voor eene onbeduidende som in de gevangenis te laten! Sauvage werd op vrije voeten gesteld en kreeg eene jaarwedde; doch zijne gelukszon was ondergegaan. Immers, een ander had zich zijn werk als het ware toegeëigend! Nog deed hij, 't is waar, uitvindingen, doch hij was niet, zoo als het volk zegt, met den helm geboren, dat is: voor hem was het geluk niet weggelegd, en hij stierf den 17 juli 1858, in een.... gasthuis te Picpus.

De Duitscher Ressel, wien zijne landgenoten de eer der uitvinding van de schroef toeschrijven - doch dat is zoo wat duitsche gewoonte! - was eenigszins gelukkiger dan Sauvage. Na de artillerie-wetenschappen bestudeerd te hebben, ging hij zich te Weenen op de geneeskunst toeleggen, om nadien tot de natuurkundige vakken over te gaan. De schroefbeweging hield hem bezig. Reeds in 1812 maakte hij de teekening eener stoombootschroef openbaar; eerst in 1827 erkende men er de doelmatigheid van. Heeft hij de vinding van Bernoulli al of niet gekend, zeker is het dat hij vijf jaar vroeger dan Sauvage een brevet vroeg en tien jaar vroeger dan Smith, welke laatste echter alleen, zoo als wij zegden, de eer en het voordeel ervan genoot, terwijl de vader van de schroef, de wezenlijke vinder, lang vergeten was.

Ook in proefneming was Ressel den Engelschman vooruit; want reeds in 1829 had er te Triëst eene proefneming met eene, volgens Ressel's plan gebouwde, schroefstoomboot plaats. Toch werd de zaak andermaal vergeten, ofschoon de uitslag voortreffelijk was geweest. De bijval was wel degelijk aan Smith voorbehouden. Zijn brevet dagteekent van 1835, en in 1837 kwam hij voor den dag met het vaartuig de Infant Royal. Eerst in 1837 deed de admiraliteit zijne proefneming onderzoeken en eene maatschappij ‘voor de beweging door stoom’ deed den Archimedes bouwen, een vaartuig van 240 ton.

De Archimedes legde tien knoopen per uur af, en later bereikte men eene nog grootere snelheid. Hoe het zij, de proeftocht was voor Smith eene wezenlijke triomfreis, en de schroef werd welhaast op alle stoombooten toegepast, zelfs in 1845 op de gekende Great Britain, een vaartuig van 1200 paardenkracht. ‘Nadat door al die proeven, zegt een schrijver, de doelmatigheid van dit voortstuwingsmiddel gebleken was, werd het ook voor oorlogschepen gebezigd. Voor deze heeft de schroef ook dit nog vooruit boven het scheprad, dat men door het wegvallen der groote raderkassen, veel plaats wint voor het geschut.’