De Belgische Illustratie. Jaargang 7

Maria Stuart en Elisabeth.
(Vervolg.)

De vloot van de engelsche koningin maakte te vergeefs jacht op die, welke Maria Stuart naar hare staten moest overbrengen. Gij kent zonder twijfel de droomerige regelen, welke zij in de fransche taal schreef, tot vaarwel aan Frankrijk, haar tweede vaderland. Helaas, het land, dat zij nu ging betreden, was wild, woest, koppig, dweepziek, protestant, ten prooi aan de hevigste driften en vooral oproerig. Geen wonder, dat zij het meer zachte en reeds beschaafde Frankrijk boven Schotland verkoos.

Schotland was op de bergen bewoond door de Highlanders (hooglanders), een celtisch volkenras, met eigen taal en zeden, met iets woest-grootsch in zijne gebruiken en gewoonten, met een woelig, waaghalzend en oorlogzuchtig karakter. Licht begrijpelijk is het, dat een moord bij hen niet veel bijzonders was en de wraak, die den vijand neerstiet, als iets geheiligd werd aangezien.

In de pleinen woonden de Cowlanders (laaglanders), van angelsaksischen oorsprong en bij welke de feodale geest diep was ingedrongen. De haat, de veete, niet alleen van stam, maar van familie tegen familie, deed gedurig den oorlog ontbranden. De barons en hoofden der clans waren rechte bandieten, plunderaars en moordenaars. Niets was hun heilig: een vijand van kant helpen was hun dagelijksch werk.

Hosack, de geleerde schotsche schrijver, maakt te dezer gelegenheid eenige opmerkingen, die, voor het vervolg dezer verhandeling, van het grootste gewicht zijn: den schotschen edelen was de huichelarij als eene aangeborenheid, zegt hij; het vervalschen van geschrift werd als eene onbeduidendheid aangezien, en dit was zoo gemeen onder hen dat de vorsten van den lande, bij edikt geboden, dat men de notarissen en partikulieren, van het feit overtuigd, de hand moest afkappen. 't Scheen echter weinig te baten.... Van verraad en koningsmoord loopt hunne geschiedenis over.

Voegt bij die omstandigheden de opstokingen van Engeland, de woelingen der hervorming, die Europa beroerden, en welke, door den geuzenpredikant Knox, die van de galeien kwam, geleid - alle denkbeeld in woestheid te boven gingen. Knox vuurde gedurig den haat tegen de paapsche vorstin aan, en werkte alzoo de helsche politiek van Engeland in het algemeen en de lage hartstochten van Elisabeth in de hand, en die hartstochten daalden, bij deze koningin, tot op den laagsten trap, beneden alle peil van waardigheid.

[p. 260]

Elisabeth gevoelde dat zij in alles, in talenten en schoonheid, beneden Maria Stuart stond, en zij bezat geene hoedanigheden om den vergiftigen angel der jaloezie te keer te gaan. Integendeel, deze drong overal door. Eens deed zij aan den schotschen gezant Melvil, de voor hem wel lastige vraag: wie, zij of Maria Stuart, de schoonste vrouw was? - De geslepen diplomaat trok zich uit de moeielijkheid door te zeggen: - Maria is de schoonste vrouw van Schotland, maar Elisabeth van Engeland. - In alle geval, hervatte Elisabeth, is uwe koningin zoo groot niet als ik? - Zij is iets of wat grooter, was het antwoord. - Dan, zeide de koningin, is zij veel te groot! - en die woorden worden verschrikkelijk wreed, als men bedenkt, dat zij, Elisabeth, Maria Stuart op het schavot een hoofd korter deed maken.

AAN HET BOSCHPAD.

Toen de koningin van Schotland eindelijk weêr in het huwelijk treden zou, speelde Elisabeth andermaal eene intrigueerende rol, wier draden eens de argelooze Maria Stuart als een moordend net zouden omvatten. Deze trouwde Darnley, de grootste nulliteit die ooit bestond, en wiens brutaal en ruw karakter niet overeenkwam met het zachte gemoed der koningin. Het huwelijk met dien laag gezonken kerel, was eene fout; doch tot dien stap werd Maria Stuart, door staatkundige redenen, gedwongen. Het schenken van haar vertrouwen aan den italiaanschen muzikant Riccio, haar secretaris, was ten hoogste eene onvoorzichtigheid.

De moord van dien ongelukkige (gepleegd door Darnley en zijne aanhangers en dit in tegenwoordigheid der koningin), en die zich jammerend en bebloed aan hare kleêren vastklampte, was eene daad van helsche barbaarschheid, welke, meer dan alle woorden, het karakter aangaf van het midden, waarin de koningin geworpen was.

Een zoon werd haar geboren. Op dat oogenblik van zoete moedervreugde, was Maria Stuart integendeel door doodsche droefheid als overstelpt. Zij voorzag wat al listen en legen er nu weêr zouden ge-

[p. 261]

smeed worden - nu een rechtstreeksche erfgenaam, aan Engeland de hoop op binnenpaltning kwam ontnemen. Wat zag de ongelukkige vorstin rond die kinderwieg?.... ‘Ik zou willen dood zijn,’ nokte zij.

DE TOILETTE.

Elisabeth, dat toonbeeld van volmaakte huichelarij, wilde de peet zijn van het kind, wiens aanzijn zij gewis vloekte. Ja, zij haatte het hof van Schotland en alles wat daaraan verbonden was; maar zij was zoo'n slang, dat zij daar altijd hare betrekkingen hield, om des te beter te kunnen schaden.

Darnley werd ziek, en hoe onwaardig hij zich die edele vrouw had gemaakt en men haar gedurig terughield, snelde de koningin tot hem, voerde hem naar Edimburg en deed hem in het prevoosthuis van Kirk-of-field verzorgen. Den 9 februari 1567 moest de koningin afwezig

[p. 262]

zijn. Zij nam, gansch verzoend met haren echtgenoot, hartelijk afscheid van hem. In den nacht sprong Kirk-of-field in de lucht, en men vond de lijken van koning en kamerknecht in den hof van het huis terug. Beiden droegen aan den hals, het spoor der verworging.

Jacob Hepburn, graaf van Bothwel, dong weldra naar de hand der vorstin, ofschoon men hem openlijk van den koningsmoord betichtte. Graaf Lennox, Darnley's vader, klaagde hem als zoodanig aan. Bothwel, voor de rechtbank gedaagd, werd vrijgesproken bij gebrek aan bewijzen, zegde men, en aan den door Maria uitgeloofden prijs, om de moordenaars te ontdekken, werd geen gevolg gegeven. Overigens, de rechters schenen het met de moordenaars eens te zijn.

Bothwel was calvinist; hij werd in zijne huwelijksontwerpen met de koningin, gesteund door de calvinisten edellieden, welke, boos, diep bedorven of kruipend bang, een verzoekschrift - door de woelingen der reformatie scheen het een dwangschrift te zijn - onderteekenden, waarin men de koningin aanzette, Bothwel tot man te nemen en vier maanden daarna werd het huwelijk, alleen volgens den protestantschen ritus voltrokken, zooals een brief van don Frances de Alava aan Philips II, bewijst.

Die laatste bijzonderheid alléén bewijst dat er dwang moet geweest zijn. Maria Stuart was te innig katholiek, om daarin goedsmoeds toe te stemmen. Maar zij werd misschien, tot die soort van heiligschennis gedreven, door eene dwaze liefde tot Bothwel? hoor ik zeggen. Onfeilbare getuigen kunnen u doen zien, dat die liefde nooit heeft bestaan.

Zij, die de ongelukkige koningin tot dien stap gedreven hadden, maakten juist daarvan gebruik om haar dieper in het verderf te storten. Door den oproer vervolgd, vluchtte Bothwel naar Noorwegen en Maria Stuart, in het kasteel van Lochleven opgesloten, werd gedwongen den afstand van de kroon te teekenen en de regencie over te laten aan Muray, haar bittersten vijand, en dien zij echter, zooals gezegd is, met weldaden overladen had; Muray, die niet alleen hare diamanten stool en ze voor eenen spotprijs aan Elisabeth verkocht, maar ook, wat erger was, hare eer roofde!....

William Douglas, schier nog een kind, had eene reine, heilige vereering voor de schoone gevangene opgevat, bewerkte hare vrijheid en zij, de fiere koningin, zag eene gansche schaar dapperen rondom zich opstaan om de oproerlingen te bevechten. Het leger werd echter te Langside verslagen, en de ongelukkige vorstin kwam eindelijk, heilloos denkbeeld! op de grenzen van Engeland eene schuilplaats vragen aan dezelfde Elisabeth, welke gansch haar leven had vergiftigd, en wier hand, als een brandend kleed van Nessus, op hare koninklijke schouders lag vastgeklemd.

Philarète Chasles bekent hier met ons, Katholieken ‘elle se livrait donc follement à cette..... odieuse créature, qui avoit employé l'argent anglais à soudoyer des traîcres autour de Marie..... qui ne l'avoit pas jetée dans le danger, il suffisait bien des imprudences de Marie pour la perdre, mais qui l'avoit poussée et précipitée de toute sa force vers le dernier abime - s'entendant avee ses ennemis pour la trahit, avec les bourgeois pour détruire son autorité, avec les calvinistes pour la diffamer. Elisabeth fut joyeuse quand elle ent mis la main sur cette femme, qui la gênoit.’

Met wat recht hield Elisabeth de vluchtelinge, die de gastvrijheid kwam afvragen, gevangen? Met wat reden stelde zij zich als rechter aan, over de voorvallen met Darnley en Bothwel? Maria Stuart was niet hare onderdaan en Schotland was hare leen niet!

Helaas, alle protestation waren te vergeefs: de vlieg was in het zoo langzaam, maar ieverig en sterk geweven net der vergiftige spin, gevallen! Elisabeth was echter minder genadig dan eene spin: deze doodt openlijk om het bloed uit de romp te zuigen; - de koningin van Engeland bezwadderde, lasterde eerst, doodde toen en dronk, huichelend en weenend, het hartebloed van baar slachtoffer.

In Schotland had men de koningin niet openlijk durven dooden, uit vrees voor weerwraak van Frankrijk en vooral der Guisen; in Engeland wilde men haar evenmin rechtstreeks van kant helpen; men zocht aan dien reeds beraamden moord een schijn van recht te geven. Er is dan ook geen denkbeeld te maken van al de huichelarijen van Elisabeth, en toen eindelijk, na achttien lange jaren van martelende gevangenis, het doodvonnis was uitgesproken - waartoe zij gewis het meeste had bijgedragen - veinsde zij eene wanhoop over ‘hare lieve zuster,’ die aan zinsverbijstering grensde, en terzelfder tijd zocht zij sluipmoordenaars, die haar van de onrechtvaardig veroordeelde zouden ontslaan... Zij wilde den moord plegen, doch zij had den moed niet er openlijk de verantwoordelijkheid van te dragen.

(Wordt vervolgd.)