De Belgische Illustratie. Jaargang 7

Noordpool-expeditie van 1872-1874.

In 1872 werd door Oostenrijk eene expeditie naar den noordpool ingericht, met het doel om eene noordelijke doorvaart op te sporen, hetgeen overigens voor de eerste maal niet ondernomen werd. De buitengewoon hooge breedte van 78°45', welke door eene voorbereidende expeditie in 1871 bereikt werd, en de voortdurend gunstige berichten der noorweegsche Nova-Zembla-vaarders, over de bevaarbaarheid der gekende Carische-zee, werden tot grondslag der expeditie genomen.

Aan het bestaan eener opene Poolzee geloofde men echter niet. Julius Prayer, het hoofd der expeditie van 1872 tot 1874, vertrok den 13 juni van eerstgemeld jaar, aan boord van de schroefboot Tegetthoff uit Bremerhaven. Hij had 24 man aan boord en zijne boot was van 200 ton inhoud. Na 21 dagen varens, bereikte hij Tromsoë, nam daar den gekenden noorweegschen ijsschipper en harpoenier, kapitein Carlsen, aan boord en kreeg in het laatst van juli, op 74¹/4° noorderbreedte, de ijsgrenzen in het gezicht.

Het ijs kwam weldra den tooht belemmeren; het vaartuig werd zelfs gedurende eenige dagen ingesloten en slechts, na weêr voortgesukkeld te zijn, kreeg de Tegetthoff, omtrent de Willems-eilanden, vrij vaarwater. De noorweegsche jacht Isbjörn, waarmeê graaf Wilczek en baron Sterneck den tocht van Spitsbergen hadden afgelegd, haalde, wat zuidelijk van die eilanden, de schroefboot in en berichtte dat er voor de expeditie, een depôt van levensmiddelen op kaap Nassau zou worden opgeslagen.

Hiertoe werd eene enge rotsspleet verkozen, waar de beeren den buit niet zouden kunnen bemachtigen. Toen de beide schepen eene week lang door het ijs waren ingesloten gebleven, en er eindelijk eene schijnbaar gunstige verandering in dien toestand kwam, verliet de Isbjórn de expeditie en stoomde de Tegetthoff, bij een donker en droevig weêr, een onbekend doel te gemoet, dat meer dan 2000 mijlen van den scheepsmaat verwijderd lag.

Des avonds greep het ijs het vaartuig aan en omklemde het twee lange jaren! De manschappen hadden gehoopt ontdekkers te worden, en zij waren ten hoogste passagiers op eene ijsschol. De harde vorst van 1872 maakte het ijs zoo dik, dat er noch aan doorzagen, noch aan doen springen te denken viel. Zoo tusschen ijsschollen ingesloten, dreef de boot gedwongen naar het noord-oosten, en men verloor weldra het land uit het gezicht.

Meer dan eens werd de bemanning, uit haren verdoovenden toestand gewekt, door het geroep der wacht, dat men zich gereed houden moest het vaartuig te verlaten, dewijl de ijspersingen zeer hevig waren en het vaartuig zinken zou. Begrijpt wie kan dezen toestand: in den nacht over de ijsschollen heen, en niet weten waar naar toe! Het schip zonk echter niet en men maakte zich tot de overwintering gereed.

Het schip werd deels onttakeld; eenige zeilen bleven aangeslagen. Het dek werd met sneeuw bedekt, de romp van het vaartuig werd met eenen ijswal omringd, en zoo dikwijls deze vernield werd, andermaal hersteld. Over het voorste deel van het schip spreidde men een tentdak uit, en het achterste deel liet men vrij, omdat men altijd gereed zijn moest de Tegetthoff te verlaten. De zeven overlevende honden werden in met stroo opgevulde kisten en op het dek geplaatst. Eene regelmatige meteorologische wacht werd tevens ingericht, en om niet door de ijsbeeren overvallen te worden, was er voortdurend eene wacht op het dek noodzakelijk.

De bemanning schoot, gedurende de expeditie, 67 van die beeren, die allen werden opgesmuld. Niettegenstaande men dus versch voedsel had, was de gezondheid verre van volledig te zijn, en leed nu deze dan gene aan scheurbuik en longaandoening. De scheurbuik week, toen de zomer van 1873 aanbrak, en er met den zwaren ijs-arbeid aanvang werd gemaakt.

Den 28 october 1872 verdween voor 109 dagen de zon. Niet ver van het vaartuig, op de ijsschol, had de bemanning eene hut van steenkoolklompen gebouwd; mocht het vaartuig zinken, door de ijspersing, dan zou die hut de eerste schuilplaats geweest zijn. Den avond voor Kersmis werd echter die hut, door eene beweging in het ijs, vernield. Gelukkig voor de bemanning; want hadde zij daar reeds haren intrek genomen, zij zou den Kersavond niet in het herdenken aan het dierbare Heimath hebben doorgebracht.

Op Nieuwjaarsdag dreef het vaartuig, tusschen de ijsschol vastgeklemd, nog altijd naar het noord-oosten. Men had reeds den 78^en graad noorderbreedte bereikt en den 73^en graad oosterlengte overschreden. Men dacht aan de noordkust van Siberie te landen; doch in den aanvang van januari dreef men noordwestelijk.

Den 16 februari verscheen de zon, en den 25 van die maand hield de ijspersing op, en het schip zat tusschen de ijsbergen vastgeschroefd. Op het einde van februari had men 37° Reaumur vorst. Het noorderlicht, dat dan toe met eene ongelooflijke pracht geschenen had, nam af en de dagen werden langer.

Toen de zomer van 1873 daar was, hoopte de bemanning dat de ijsschol breken, en het uur der verlossing slaan zou. Men werkte echter de maanden juli en augustus door, zonder het soms 40 voet dikke ijs meester te kunnen worden. Het middelste en het opgeheven achterdeel van het vaartuig, bleven onwrikbaar door het ijs omklemd. De winter zou weldra aanbreken; aan uitkomst was niet te denken, toen men plotseling, en wel den 31 augustus, op een afstand van 14 zeemijlen, in de noordelijke richting, land zag.

Daar lag voor de reizigers een nog onbekend, nooit ontdekt, nooit betreden land ‘doch eerst in october,’ zegt Julius Prayer, ‘naderden wij een der eilanden aan de kust van het ontdekte land, op ongeveer drie zeemijlen afstand. Niet geteld werden nu alle bezwaren en over het honderde malen gescheurde en opeen gestapelde ijs, betraden wij het land op 79°54' noorderbreedte. Uit eene nauwelijks één voet dikke ijskorst aan de kust, was op te maken, dat hier des zomers periodiek landwater stroomde. Een eiland, treuriger en eenzamer dan dit, kan men zich niet voorstellen. Een dikke korst van sneeuw en ijs bedekte den steenigen grond, doch voor ons was de waarde van het ontdekte land zoo groot, dat wij het den naam gaven van den ontwerper der expeditie, graaf Wilczek.’

De zon was den 22 october weêr verdwenen, doch bij het noorderlicht deed men eenige tochten, die tot niets leidden. Wat zag men ginds in de verte? Waren het eilanden? Was het vast land? En dan die witte plekken, die men op zekere hoogte waarnam, waren dat gletschers?

Gelukkig bleef het vaartuig gedurende den winter vrij van ijspersingen; het lag kalm op zijne schol ‘in den uitersten rand van het landijs.’ Geweldige sneeuwjachten heerschten geruimen tijd, en toen de lange poolnacht half voorbij was, kon men tusschen dag en nacht geen onderscheid meer opmerken. De Kersnacht werd in eene van sneeuw gebouwde hut gevierd. De koude was alsdan zoo vinnig, dat het kwikzilver bevroor.

[p. 44]

In die lange nachten maakte men het ontwerp, om tegen het einde van mei het schip te verlaten, en den terugtocht naar Europa met de booten en sleden te beproeven. Immers, het was te voorzien dat het schip op de schol zou blijven vastzitten, en raakte het los, door het smelten van sneeuw en ijs, ten gevolge zijner hooge ligging zou omkantelen.

Voor dien tijd zou men eenige ontdekkingen trachten te doen. Er was echter een groot gevaar te duchten; Het schip kon, voor dat de reizigers van hunnen tocht terug gekeerd waren, wegdrijven en, in dit geval, waren zij reddeloos verloren. Niettemin ving men in de maand maart, bij slecht weêr, hevige koude en toen de middagzon nog weinig hoog stond, eene ontdekkingsreis aan. In eene groote sleê, met drie honden, verlieten luitenant Prayer en zes anderen, den 10 maart, het schip en volgden noordwestelijk de kust. De sleê kon tevens als boot dienen.

DE STRAF VAN TANTALUS, NAAR ROTTA.

‘Doodsch,’ zegt luitenant Prayer, ‘zonder eenigen schijn van dierenof plantenleven, lag het land voor ons. Naar alle richtingen glinsterden ons onmeetlijke gletschers, te midden van het hooge, eenzame gebergte tegen, hetwelk zich majestueus, meestal in kegelvorm met vlakken top, boven den horizon verhief. Alles was schitterend wit, en als door marmeren kolommen gedragen, vertoonde het bijna symetrisch in verdiepingen verdeelde gebergte, zich voor onze oogen.

‘Nergens was hier, zoo als op Groenland, Spitsbergen en Nova-Zembla, de natuurlijke kleur en glans van den steenbodem (doleritformatie) zichtbaar. Dit was een gevolg van de aanhoudende sneeuwjachten. De vochtige sneeuw was terstond, na de aanraking met de koude steenen, daar tegen gecondenseerd. De buitengewone vochtigheid der lucht was ook oorzaak, dat wij hier, geheel verschillend van onze ervaring op andere plaatsen van het poolgebied, de afstanden veel te ruim berekenden. Daarbij kwam dan nog dat een heldere dag eene zeldzaamheid was.’

De luchtgesteltenis daalde tot 40° Reaumur, te gelijker tijd aan boord

[p. 45]

37°. Het verblijf des nachts onder de tent was niet houbaar en werd het passeeren van den reusachtigen ‘Sonklar’-gletscher, bij den minsten wind, hoogst moeielijk. De kleêren waren zoo stijf als blik en sterke rhum scheen zijne kracht en vloeibaarheid verloren te hebben.

SLAPEN GAAN, NAAR BARNES.

Den 16 maart was men in het schip terug. Men maakte toebereidsels tot eene tweede reis, toen de machinist Krisch aan eene longziekte, vergezeld van scheurbuik, stierf. Den 20 maart werd zijn lijk, onder eene hevige sneeuwjacht en op eene sleê, naar zijn eenzaam graf, in het hooge noorden, gebracht; dit graf was geplaatst tusschen twee bazaltzuilen, waar boven een houten kruis geplant werd.

[p. 46]

Den 24 maart ging Prayer, met zes andere mannen, andermaal op weg. Hij had slechts drie bruikbare honden meer, en dewijl de slede met 1600 pond geladen was, moest het volk het voertuig helpen trekken. Wel had men beter weêr, doch het ijs scheurde dikwijls open en het water kwam den weg alsdan overstroomen.

Het ontdekte land komt, in uitgestrektheid, met Spitsbergen overeen. Het bestaat uit verschillende groote deelen, waarvan Wilczek-land het meest oostelijk en Zichy-land, het meest westelijk ligt. Talrijke zeeboezems doorsnijden de streek en een aantal eilanden omringen haar. In de lengte snijdt eene breede vaart, door de reizigers Austria-sond geheeten, dit land in twee deelen; zij loopt van kaap Hansa in noordelijke richting, en scheidt op 82° noorderbreedte onder Kroonprins-Rudolph-land, een breeden arm in noordoostelijke richting van zich af, dien zij tot kaap Pest, in het hoogste door hen bereikte noorden, konden volgen.

De steensoort, die men er vindt, is dolerit. Van die steensoort vindt men bergen met gebroken kegels, die aan Abyssinië doen denken. Die bergen geven een gansch eigenaardig karakter aan het land. Onder een aardkundig opzicht heeft het veel overeenkomst met Groenland. De bergen zijn van 2000 tot 3000 voet hoog; doch in het zuidwesten zijn er die wel 5000 voet tellen. De dalen tusschen de bergketens zijn met kolossale gletschers bedekt. De verschuivingen van die ontzaggelijke, monsterachtige ijsvelden waren zelden door opmetingen te bepalen. Gewoonlijk waren zij omzoomd door hoogten van 100 à 200 voet.

De plantengroei is veel armer dan op Groenland, Spitsbergen en Nova-Zembla. Armer land dan dit, kan er op de wereld niet bestaan. Wel ontdekte men er drijfhout, doch het was vooreerst in zeer geringe hoeveelheid aanwezig en bleek van oude dagteekening te zijn. Prachtig zijn echter verschillende gedeelten van het nieuw ontdekte land. De eenige bewoners, of liever, het eenig dierlijk wezen dat er gevonden wordt, is de ijsbeer.

Kon men eene geschikte plaats voor eene winterhaven vinden, die zich echter nergens aanbood, dan zou men per sleê het land kunnen verkennen; zonder deze zijn dergelijke tochten niet aan te nemen. Alle punten, kapen, bergen, doorvaarten hebben een vasten naam bekomen.

Den 26 maart passeerden de reizigers den 80^en, den 3 april den 81^en graad; vijf dagen daarna bereikten zij de breedte van 81°87’; zij waren dus den noordpool over land meer genaderd, dan ooit te voren geschied was. De vermindering van proviand en de weinige tijd, die er nog overbleef, deden Prayer besluiten het gezelschap te splitsen. De groote sleê bleef op 81°38' noorderbreedte, onder een voorover gebogen rots achter en de kommandant, met Orel en Zaninovich, zetteden de reis met eene kleinere hondensleê voort.

(Wordt vervolgd.)