De Belgische Illustratie. Jaargang 6

Theodoor van Ryswyck.
Zijn leven en zijne werken.
(Vervolg en slot.)

Dit leven is inderdaad niet vrij van scherpe doornen geweest.

In Wijnmaand 1839 trad de dichter met een eenvoudig meisje uit de volksklas in het huwelijk. Wonderlijke bruiloftsdag! Aan de tafel was niemand genoodigd dan eenige letterkundige vrienden des blijgeestigen dichters; de bruid was de eenige vrouw aan tafel, waar menige voor haar onbegrijpelijke toast aan kunst en vaderland werd uitgebracht. De speelreis des dichters was nog veel wonderlijker. Londen of Parijs

[p. 276]

waren voor hem eene onbereikbare pracht; maar toch wilde hij zijne bruid de speelreis niet ontzeggen - en ziet, toen het maal in het lokaal de Faam afgeloopen was, kwam er eene oude chees, - herinner u dat het op 't laatst van October was, - bespannen met een paard, dat met de noodige bellen versierd was, voor de deur.

De coup d'étrier werd gedronken; men omhelsde elkander en de vrienden moesten denken, dat van Ryswyck eene speelreis om de wereld ging doen. Men stapte in en weg rolde het rijtuig. Waarheen? Naar het twee uren van Antwerpen gelegen stadje Lier, waar de lustige man zijne bruid onthaalde op eenige, in België beroemde liersche vlaaien, haar de merkwaardigheden der stad het zien, onder anderen het doodenhuis, waar men hem als soldaat, door de cholera aangetast, voor afgeschreven had laten liggen - en nog waren de bruiloftsgasten te Antwerpen niet gescheiden, toen het gedommel van het rijtuig, het geklingel der bellen en het geklap der zweep, de terugkomst van het bruidspaar aankondigde.

Men vierde alzoo op éénen dag het huwelijk, het bruiloftsfeest en de bepaalde installatie der jonggetrouwden. Den volgenden dag vond van Ryswyck de schapraai ledig en het eerste brood werd op krediet gekocht.... O, zij die beweren dat hij zorgeloos door het leven rolde en zich de smart niet aantrok, bedriegen zich! Achter het masker der vroolijkheid wist hij zijne smart te verbergen, en slechts in den boezem zijner vrienden stortte hij soms zijne klachten uit. Daar zegde hij wat zijn verscheurd hart te lijden, hoe hij dikwijls lijf tegen lijf tegen het huiselijk ongeluk te worstelen had, en echter, tevreden met zijn lot, antwoordde hij op de vraag hoe gaat het?

een troostbloem.

Vrienden, ik heb het al dikmaals gezegd,
'k Antwoordde u nimmer, al ware 't ook, ‘slecht,’
't Mangelt mij schaarsch aan geduld en aan moed,
En schoon de storm op mijn hoofd al eens woedt,
't Gaat mij toch doorgaans gezegend en goed.

Zie, als mijn kroost mijne knieën omvlecht,
Zeg ik soms: ‘Lieven, ach, hebt het nooit slecht!
Weest immer eerlijk in al wat gij doet,
Dobbert, verheugd om uw lot, langs den vloed,
Tuigt dat gij 't immer gewenscht hebt en goed.’

Verbergt uw lijden en armoede voor het oog der menschen, zoo als uw vader deed! En toch werd hem dikwijls eer en welzijn voorgespiegeld, naarmate hij in macht en invloed bij het volk won, door diegenen welke zijne Muze, ten titel van partijbelang, wilden benuttigen; die geest des kwaads toonde hem, in zijne armoede, den glans en de schittering der belooningen - doch de dichter was niet te koopen; hij bleef den vlaamschen landaard getrouw, en terwijl door zijn dak en op zijn leger de sneeuw vlokte, strooide hij volle handen vreugdebloemen in de vriendenkringen uit, en bleef, voor zijne broodwinning, dagelijks de pandjes der schamele armen ontvangen. Hij was, en bleef, en stierf arm en miskend door velen.

[p. 277]

V.

Ik deed u van Ryswyck kennen als mensch en als dichter. Onder beide oogpunten had hij een beter lot verdiend, dan dat hetwelk hem beschoren was. Apostel was hij geweest, martelaar is hij geworden!... Met zijne gezondheid verdween ook zijne geesteskracht, en de verstandsverbijstering nam welhaast teenemaal hare plaats in... Niets bleef er over van al dien geest, van al die vroolijkheid: hij had in zijne jeugd te veel op zijne lichaamskrachten gebouwd - zegt een zijner biographen - hij had, voeg ik er bij, ook te veel smart, te veel lijden moeten verkroppen; men had hem het leven dikwijls al te bitter gemaakt.

voor de school.

Deerniswaardig was het schouwspel, als men hem destijds in de eenzame kamer van het zinnelooshuis zitten zag - hij, die vroeger het hoofd zoo fier, zoo vrank, zoo vrij in de hoogte droeg - ineen gedrongen gelijk een afgeleefde grijsaard, het oog zonder leven, zonder gloed, de spraak belemmerd, het hart dood voor liefde en vriendschap, en als er soms een enkele sprankel vuur in hem nog opvonkte,

[p. 278]

weende de arme dichter; want hij gevoelde een oogenblik - o marteling! - dat zijn leven in die gevangenis zou eindigen.

Zijne vrienden verlieten hem niet; de vrienden der vreugde stoven echter uiteen, gelijk de zwaluwen voor den najaarsstorm; doch de eersten, zij met wie hij den kamp voor het dietsche vaderland had begonnen, waren hem gedachtig. Eens heb ik hem, in het zinnelooshuis in de Rochusstraat te Antwerpen - vroeger was hij bij de Cellebroeders te Lier geplaatst - bezocht, en tot den dag van heden is de indruk van dat bezoek mij bijgebleven. Vergezeld van eenige mijner letterkundige vrienden, vond ik hem aan de warme kachel zitten rillen van koude, het hoofd was diep gebogen, de handen op de beide knieën saam gevouwen. Hij zat daar als een berouwvol misdadiger, die, moê geworsteld, gelaten den genadeslag afwacht.

Ik noemde zijnen naam - hij scheen mij niet te hooren; het was alsof hij dien naam niet meer kende. Ik sprak hem van zijne vrienden, van zijne broeders, van vrouw en kinderen - hij behield dezelfde houding, hetzelfde stilzwijgen. Ik roerde de woorden ‘poëzie, Vlaanderen’ aan - en zijn hoofd richtte zich langzaam op, zijn oog kreeg weêr levensgloed, hij rees overeind en scheen met strakken blik het spraakgeluid van die woorden te beluisteren. Vlaanderen, dat Vlaanderen voor 't welk hij had gestreden en geleden, had nog zooveel uitwerksel op hem dat het den geestesvonk herleven deed, de spieren andermaal kracht gaf.

Daar stond hij voor ons: zijne haren wild dooreen geworpen, zijn gelaat was doodsbleek, zijne handen mager als die van een geraamte; zijne kleederen hingen hem verwaarloosd om het lijf - en hij omringde het lang getrokken woord ‘Vlaanderen’ met eenige voor ons onsamenhangende, laconische, maar duidelijk uitgesproken woorden. Onder het uitspreken derzelve, zakte de dichter weêr ineen, liet het hoofd tusschen de handen rusten en weende en jammerde als een kind.

Den 7 Mei 1849 toonde de rouwband, welke de vlaamsche dagbladen versierde, dat de volkszanger het tijdelijke met het eeuwige had verwisseld. De jongste letterkundigen betwistten elkaar de eer, het stoffelijk overschot ter rustplaats te mogen dragen. Lodewijk Gerrits en hij, die deze regels schrijft, waren van het getal. Al wat een vlaamsch hart had, ging met loome schreden naar het zinnelooshuis, waar het lijk berustte. De stoet van die Vlamingen was meer dan een half uur lang. Duizende en duizende menschen verdrongen zich in de straten. Bij het naderen van het lijk ontblootten de mannen het hoofd en de vrouwen bogen hetzelve, alsof zij den dichter eene laatste hulde wilden bewijzen.....

De dag van het afsterven mocht niet vergeten worden. Wij, de jonge volgelingen van den dichter, wij stelden eene jaarlijksche bedevaart in naar het graf des zangers, (zie de levensbeschrijving van Lodewijk Gerrits in dezen jaargang,) en ieder jaar gaan de jonge Vlamingen naar het eenzaam kerkhof; zij gaan er zich, als het ware, vereenzelvigen met den dichter, nieuwen moed en kracht in zijn aandenken putten en bloemen strooien op de plek, waar de zanger der Vagebonden rust. In 1874, de 25^e verjaardag van zijn afsterven, hebben de Vlamingen uit alle gewesten, den oproep van de maatschappij het Vlaamsche Volk, beantwoordt en plechtig was de verheerlijking van den volksdichter, wiens zonen zich bij den stoet aansloten.

August Snieders.