De Belgische Illustratie. Jaargang 6

[p. 70]

Oranje in de Kempen.
Tafereelen uit den Jare 1649, door August Snieders.
(Vervolg.)

‘Ge spreekt van ondervinding misschien?’ spotte Darvis.

‘Nah, en je hond dan nog!’ zegde Mozes, als had hij den laatsten uitval van Darvis niet verstaan. ‘Die bullebak mag hier niet rondkuieren; je moet hem “leyden in lassen” terwijl gij de ‘wouden, waranden oft hunne duwieren sult passeren.’

‘Mijn Nero zal den eersten vorster die komt, aan den nek vliegen en hem doen gevoelen wat eerbied hij heeft voor al die schurken der schepene-Bank!’ en de hond stond recht en stak de afgesneden ooren op, als had hij de bedreiging verstaan, als wilde hij bevestigen wat zijn meester zegde.

‘Nah, je bent een gevaarlijk mensch om meê in conversatie te zijn. Als je eens aohter de traliën zitten zult, zoo waar zal je gezond blijven! zul je zeggen: Mozes had waarachtig gelijk.’

‘Dommigheid! Hebt ge geld?’ viel Darvis barsch in.

‘God van Abraham! geen arme stuiver. Als Darvis weêr wat van het geheim lost, kan Mozes nogmaals eenige Carolussen van die lieve mevrouw losmaken.’

Mozes sprak niet van het gevaar dat hem dreigde, zoo als hij, in zijnen schuilhoek liggende, vernomen had, noch van het middel van het ‘brandbriefje’ dat hij wilde aanwenden. Darvis had een handlanger noodig, gewis omdat hij zelf niet gaarne den schouteth in het oog liep; maar wat waarde had die handlanger nog, als ook deze van het gerecht te duchten had?

Het plan van Darvis was licht te raden: hij wilde van tijd tot tijd een enkel woord van het, in hem rustend, geheim lossen en telkens dat woord door eene goede geldsom doen betalen; maar Mozes had de eerste maal een voor hem zoo onbeduidend sommetje aangebracht, dat hij zijn ‘rentmeester’ verdacht, daarop vooruit eene ruime tiende te hebben geheven! 't Kon wel, maar Mozes was ‘leep’ en liet zich in de strikvragen niet vangen.

Het vertrouwen tusschen de twee personen op de zitbank, verminderde gedurig en terwijl de kramer weigerde eene voorafgaandelijke waarborg te geven voor het hem toevertrouwde geheim, weigerde Darvis het goudvoortbrengende woord te lossen.

‘Nah, Mozes heeft geen roode duit!’ zegde de jood, en op dat oogenblik dacht hij aan het zakje met goudstukken, dat hij met een leêren riempje om den hals en op het bloote lijf droeg. ‘En waarom moet je nu waarborg hebben? Heb ik je niet eerlijk betaald?’

‘Ik ben zeker dat gij mij de kleinste helft der som hebt gegeven.’

‘God van Abraham! denk je dat Mozes een dief is?’

‘Trouwens, ik weet ook niet waarom ik een tusschenhandelaar noodig heb. Ik zal mijne zaken voortaan zelf afdoen.’

‘En je zult een heele slechte negocie maken! Zoo waar zal je gezond blijven, je zult aan een arm oud mensch niet misgunnen zijn stukkie brood te verdienen?’

‘Nu, ik zal er niet om malen, of gij al of niet creveert.’

‘Nah, de Man van hierboven zal je straffen, onmensch!’

‘De Man van hierboven?’ riep Darvis spottend uit en haalde uit den zak van zijn kiel eene flesch te voorschijn, waaruit hij klokkend dronk.

‘En nog geen slokkie voor Mozes?...’ zegde de jood op komisch verwijtenden toon en alsof hij de moeielijkheid wederkeerig wilde afdrinken.

Darvis sloeg met de vlakke hand op den stop der flesch, en deze laatste verdween andermaal in den zak.

‘Kom, jood, dok nu eens af, zoo niet, is de “negocie” afgedaan.’

‘Nah, zoo waar....’

‘Houd uw eed maar binnen, man; dat is voor mij geene koopmanschap. Vooreerst wil ik een waarborg tegen uwe schelmerij. Verder zult gij mij van mevrouw Midletown een geschreven bewijs brengen, hoe veel goudstukken zij u heeft toegeteld, en als ik merk dat gij mij bestolen hebt, zal ik u met die knapen hier doen kennis maken,’ en Darvis klopte andermaal op zijne pistolen.

Nero verstond dat zijn meester eene bedreiging uitsprak en zette grommelend de voorpooten op de bank, terwijl hij zijne gloeiende oogen op den kramer richtte.

‘Nah, houd dien smeerlap van een hond van mijn lijf!’ zegde Mozes met eene stem die van schrik beefde.

‘Hoe, gij beleedigt mijn' hond?’ Darvis hief dreigend de hand op, en Nero liet brullend de tanden zien.

‘Nah, dan zal ik zeggen die “menheer” van een hond, menheer Darvis.... Wat een eerlijk mensch al niet verdragen moet, om een eerlijk stukkie brood te verdienen.’

Darvis, en dat werd meer en meer blijkbaar, zocht twist met zijnen handlanger; hij wilde hem te lijf en Mozes voelde wel dat hij daar, in die eenzaamheid en in gezelschap van Darvis en zijn ‘menheer,’ in 't geheel niet veilig was.

De hoofdschouteth joeg hem schrik aan; maar toch had hij hem op dat oogenblik wel willen zien opdagen, om van zijne beide ‘vrienden’ verlost te zijn, al had hij het zelf dan ook met een klein, ‘gevangenissie’ moeten bekoopen.

‘Menheer Darvis vraagt dus een geschreven bewijs?’ ving Mozes aan. ‘Nah, Mozes zal het aan die oude Mevrouw vragen, als 't mensch nog maar ziet te schrijven.... Waarachtig, ik geloof dat ze reeds stekeblind is.... Je maakt de negocie lastig, menheer Darvis!’.

‘Goed zoo; het bewijs zal er dus zijn. Nu de waarborg?’ en Darvis ontkurkte andermaal de flesch; Mozes stak er nogmaals, maar tevergeefs, de hand naar uit.

't Was onmogelijk tot een vriendschappelijk drinkpartijtje te komen.

‘De waarborg? God van Abraham! je kunt toch geen goud van mijn ribben snijden!’ en Mozes beefde bij dat woord ‘ribben’ want die toch raakten van nabij zijn verborgen schat.

‘Neen, maarrr....’ en Darvis zag den kramer scherp in de oogen en kwam, met zijn wijzenden vinger, juist op de plaats te recht waar het zakje hing; ‘maar ik zou u toch wel eens willen schudden om te luisteren of de guldens niet daar, binnen in die ribbekast, zouden ramelen’

De jood meende verraden te zijn; toen de vinger zijn kleed naderde, sprong hij bleek en bevend recht, als naderde een gloeiend ijzer zijne borst; hij verkoos voortaan de ‘negocie’ op een tiental stappen afstand te drijven.

Darvis had, met zijn scherp oog, alles gezien, alles onderschept; toen de gewaande ossenkooper den armen kramer bij de keel greep, sprong de hond langs den rug tegen hem op, en Mozes sloeg als een neêrgehakten boomstam op den grond.

Nero zette grommend de pooten op het lijf en scheurde - voor 't oogenblik was dat misschien, volgens zijne denkwijze, voldoende - de kleêren van den jood, terwijl Darvis met eene behendigheid, die hem een brevet in het vak zou hebben doen geven, de linkerhand bezigde om den verslagene machteloos te maken en met de rechter de zakken doorzocht.

De uitslag was niet bevredigend; maar toen hij de kleêren op de borst loswoelde, begon de kramer zoo luid te spartelen, te huilen en te jammeren, alsof hij geroosterd werd, en Darvis moest hem vriendschappelijk aanraden te zwijgen, zoo niet zou hij gedwongen zijn geweest, hem even de keel toe te wringen.

Toen Darvis het zakje bemachtigd had, kon hij slechts, door met zijn mispelaren stok te molenwieken, den jood van zijn lijf keeren.

‘Nah, 't is, zoo waar zal je gezond blijven, geld van mijn negocie,’ kermde Mozes; ‘'t is twintig jaren van mijn leven, 't is van mijn eigen bloed.’

En toen de onbarmhartige schelm van die zijde niet te treffen was, stelde Mozes voor, de helft als waarborg te laten; en de ‘negocie’ voor gezamenlijke rekening door te zetten; doch Darvis molenwiekte nog altijd door en lachte.

‘Foei,’ zegde hij spottend, ‘foei, zoo onbeschaamd liegen, en een eerlijk kameraad zoo valsch bestelen!’

‘Darvis, beste Darvis!’ smeekte Mozes.

‘Voort, of ik sla u de hersenen in!’

‘Laat ons eerlijk “negocie” doen, Darvis!’

Darvis lachte.

[p. 71]

‘Wil je niet, Darvis?’

‘Wel voor den drommel! neen, ik wil niet!’

‘Schurk, halfgehangene, uitvaagsel van 't menschdom!’ riep de kramer.

Darvis lachte nog harder. Hij liet Mozes een ganschen stroom verwenschingen en vervloekingen uitbraken, waarin de minst stootende waren, ‘dat zijn kop door de warande mocht vliegen en al de boomen raak - of dat zijn kop in zijn karkas mocht zakken en vijftig jaar lang door de ribbenkas moest zitten zien, gelijk een dief door zijn traliën;’ maar toen Mozes met hoofdschouteth en vorster begon te dreigen; toen hij, altijd onder een vloed van woorden, sprak van klacht in te brengen bij de schepene-bank der Vrijheid, veranderde Darvis van toon.

‘Ha, gij wilt mij aanklagen?’ zegde hij, ‘Wel man, dan zal het nog wel noodig zijn dat ik u van kant helpe!’ en dat werd op een zoo natuurlijken toon gezegd, dat Mozes sidderde. ‘Ge begrijpt, dat ik liever uw korpus aan de raven overlever, dan het mijne aan den hoofdschouteth en den beul; dat ik u liever aan een boomtak hangen zie, dan mij zelven aan de galg.’

Eer de kramer aan vluchten denken kon, 'tgeen ook moeilijk zou geweest zijn, ten gevolge der tegenwoordigheid van den rooden ‘menheer’, had Darvis hem bij de borst gegrepen.

Mozes zakte, onder de sterke vuist van den ossenkooper, op de knieën en zoo luid als hij straks vervloekte en dreigde, zoo luid jankend en jammerend smeekte hij nu om lijfsgenade.

Nero deed den kramer daarenboven aan rug en beenen, het scherp zijner tanden gevoelen.

‘Zoo waarachtigals God, ik zal je niet aanklagen,’ kermde de jood. ‘bemors je vingers niet aan mijn arm bloed. Een duren eed zal ik er op doen, een dozijn eeden als je maar wilt! Darvis, zeg toch aan “menheer” je hond, dat hij me vleesch respicteert!’

Darvis schudde den ongelukkige nog eens ter dege en de sjachelaar herhaalde zijne beloften.

‘Mozes zelf zou zich aan de galg klappen als hij sprak,’ hervatte hij. ‘Neen, zoo waar als God, ik zal zwijgen, Darvis, zwijgen zal ik; Je hebt me niet bestolen, waarachtig niet, 't was je bloed-eigen geld.’

‘Nu dat is genoeg!’ zegde Darvis en liet den koopman gehavend en gescheurd los. De kleêren hingen den kramer in flarden aan 't lijf; hij nam zijn hoed op, die door den hond rechts en links gesleept was, en bleef op eenige voetstappen van Darvis staan wachten.

Deze sprak andermaal de flesch aan, doch reikte ze evenmin als de eerste malen, den kramer toe.

‘Nah, Darvis,’ zegde de jood, ‘laat ons nu vrienden zijn en “negocie” doen.’

Een nieuwe aanval van Darvis deed hem echter de vlucht nemen, en de ossenkooper zijnen hond fluitend, wendde zich om, stak doodbedaard de handen in de zakken, siste een deuntje tusschen de tanden en ging heen, zonder op het geroep en geschreeuw van Mozes te letten.

Toen Darvis reeds verre weg, en zijne gestalte in de donkere schaduwen der warande versmolten was, ging Mozes zijn kasje met koopwaren opzoeken, en sloeg toen den tegenovergestelden weg in als de schelm, die hem had uitgeschud.

Hier en daar viel het maanlicht tusschen het geboomte door, en bescheen helder het bleeke wezen van het kind Israëls.

Was het soms het uitwerksel van licht en schaduw, welke aan dat gelaat eene zoo duivelsche uitdrukking gaf?

Neen, die uitdrukking kwam wel degelijk voort uit den gemoedstoestand waarin de kramer zich bevond. Het was de razernij der wraak welke in zijn binnenste kookte en, hoe hoog hij ook de belofte, den eed van zwijgen had doen klinken, toch was er een booze geest in zijne ziel, die hem aandreef om de wraak aan den beulsknecht over te laten.

Darvis zou nu trachten de ‘negocie’ alleen te doen; maar dat zou Mozes wel beletten. Misschien zou die goede verliefde heer Midletown hem de tien Jacobussen, die Darvis hem ontstolen heeft, teruggeven als hij hem komt zeggen dat die geheimzinnige boef in den omtrek zwerft, en, geknipt en zoo een beetje op de pijnbank gelegd zijnde, hem gansch het ‘geschiedenissie’ van het verloren kind zal weten te vertellen.

Wat zou men daarbij Mozes kunnen doen, die door dien baanstrooper zelf bestolen werd?

De kramer pleitte zich zelf zoo wit als een lam, en maakte Darvis zoo zwart als roet. Hij verhaastte den stap en hoopte wel dat men den rakker kon aanhouden, voor dat hij aan het klingelend ‘zakkie’ zou hebben kunnen raken.

Mozes verzadigde zich volop in het genot der wraak: wat zou hij lachen, als hij dien schelm van een Darvis op de tortuur zou mogen hooren huilen; als hij hem van buiten en door de traliën heen, zou mogen toeroepen: ‘Nah, eerlijke “negocie” duurt het langst, Darvis.’

Zoo dacht de kramer, terwijk hij zich door een der dreven voortspoedde, toen eensklaps een zware arm uit het kreupelhout te voorschijn kwam en op zijnen schouder viel.

De man verschrikte, maar verschrikte nog meer toen hij bemerkte dat die gespierde arm aan het lijf van den vorster vast zat en deze hem zijn gevangene verklaarde.

‘Nah, wat wil je van den eerlijken Mozes!’ ratelde de jood; ‘ik ben een eerlijk man, zoo waar zal je..... Heb ik mijn cremereye⁽¹⁾ niet trouw en eerlijk betaald?... Handel je zoo met eerlijke menschen in je Vrijheid? Nah!’

‘Ge spreekt al te veel van eerlijkheid, man!’ onderbrak de vorster, ‘om uwe eerlijkheid niet verdacht te maken. Ik ken dat van ouds, man. Voort!’

(1) Het patent volgens schatting.

VI.
De trompetter der prinses van Oranje.

't Was geweldig druk in de Oude Vryheyt van baas Stoffel, en geen wonder! Er was dien dag een trompetter van de prinses van Oranje aangekomen, drager van een brief aan den hoofdschouteth der Vrijheid.

De man op het wit paard, met de oranjepluim op den breedgeranden hoed en het krijgsinstrument, met eene roode koord op den rug, was onder een eergeleide van dansende, springende en juichende jonge pottenbakkers en wevers, naar het vrijheidshuis geleid, waar men hem, nadat hij zijnen brief had ter hand gesteld, behoorlijk als belooning 6 gulden 12 stuivers toetelde.

Die gebeurtenis was goud waard voor de taveerne; de smid en de brouwer, die wij in den aanvang van ons verhaal daar ontmoetteden, waren aanwezig. Velen zelfs die zelden of nooit bij Stoffel kwamen, waren nu van potbank en weefgetouw weggeslibberd, aan moeder de vrouw ontwijkend zeggende; ‘ik ga maar eens even aan het vrijheidshuis zien, wat nieuws die trompetter gebracht heeft.’

Eens op weg telde de man de duiten op zak, en wie juist geen duiten bij zich had voor een pot bier, zou, ofwel een vriend ontmoeten, ofwel krediet vinden bij Stoffel.

Uit dit alles blijkt vrij duidelijk, hoe het er toeging in de Oude Vryheyt.

‘En wanneer zal de prinses van Oranje in de Vrijheid aankomen?’ vroeg Huib de smid, met een pijpken in den mond, dat overigens met al de pijpen van destijds gelijk stond, omdat het een klein kopje en een korten witten steel had.

‘Men denkt den 10. September,’ luidde van drie of vier kanten het antwoord.

‘Drommels, dan blijft er juist niet veel tijd meer over!’ zegde de brouwer.

‘Schepene Empsens heeft mij verzekerd, dat alles in den besten regel zijn zal,’ liet Stoffel hooren.

‘Ja, als die Arendoncksche wevers maar niet hardnekkig achterraad blijven houden!’ onderbrak een klein en mager potbakkerke, op nijdigen toon.

‘Man, als ge wat meer bij Quinten Stoffel kwaamt, zoudt ge wat vetter, wat grooter en wat geleerder worden!’ zegde de smid. ‘Lang hebben ze geleuterd, die dorpsheeren, en zouden gaarne de kosten op de Vrijheid alléén geladen hebben, omdat, beweren zij, de stad het meeste voordeel bij den nieuwen stand van zaken genieten zal; maar eindelijk hebben zij het hoofd in den schoot gelegd, niet waar, Stoffel?’

‘Welja, immers reeds in de vergadering van 14 Augusti,’ antwoordde de alweter Quinten, ‘hebben zij de “finale resolutie” ingebracht.’

‘En ze hebben zelfs eene prachtige “vereering” gestemd!...’ riep de brouwer. ‘Vier duizend Carolus guldens loopende geld.’

[p. 72]

‘En zoo het mogelijk is in Jacobusten!’ verbeterde de waard, en nam de kan aan, die hem door een vreemd personaadje werd toegereikt.

Op den dorpel der kelderdeur wendde hij zich nog eens om en voegde er bij:

‘Verder, zoo luidt de beslissing der “voluntaire vergaderinghe, twee stucken lynwaet en twee stucken tycken van beste,” en eindelijk ‘een doosken om tgelt in te doen, en soo te binden in de vouwen in den lynwaet om te beter en met eere te mogen presenteeren.’

‘Hoort me dien tapper eens pronken!’ riep het pottenbakkerke.

‘Zou men niet zeggen dat Quinten Stoffel schepene der Vrijheid is en zijnen neus in de geheime akten steken mocht.’

‘Neen, isegrim en nagelbijter die gij zijt, dat mag ik niet; maar vergeet niet dat de schepene Mallants en de sekretaris Proost, de Oude Vryheyt in eere houden en zij, persoonlijk, zijn mijne zegslui.’

Stoffel zag het manneke met een vonkelend oog aan, en mompelend verdween hij in den kelder.

‘Ik heb er niets tegen, Quinten Stoffel,’ zegde het potbakkerke; ‘maar.....’

o.l.v. kerk van hanswijck, naar walckiers.

‘Maar,’ viel een lange, magere wever in, ‘gij zijt jaloersch, omdat men aan de prinses lijnwaad en tijken en geen potwerk ten geschenke geeft.’

‘Wel, wever, dat laatste zal, in een prinselijk huishouden, ook al eens te pas komen, zoowel als lijnwaad en tijken,’ liet het manneke er scherp op volgen.

‘En bij dit alles,’ zegde de waard, die de met schuimend bier gevulde kan voor den vreemde schoof en de neêrgetelde duiten opstreek, ‘bij dit allee,’ ‘ten gemeynen coste eener maltyt en banquet op der heeren huys’ en niet alleen voor Hare Hoogheid, maar voor gansch haar gevolg.’

‘'t Zal prachtig zijn!’ riep de brouwer.

‘En duiten kosten.....’ mompelde het potbakkerke glimlachend.

‘Ja, nijdigaard’ antwoordde de smid, ‘maar wij werpen eenen worm uit om eenen paling te vangen.’

‘Als hij u maar niet ontslibbert, smid.’

‘Men geeft die geschenken in de hoop, dat de Vrijheid voortaan van oorlogslasten zou bevrijd zijn.’

‘Gij zegt wel, dat is een paling...’

(Wordt vervolgd.)