De Belgische Illustratie. Jaargang 6

Lodewijk Gerrits.
Herinneringen uit het vlaamsche leven.
(Vervolg.)

In Januari 1863 werd Gerrits, met een aantal andere vlaamsche vrienden, door een ontzagwekkend getal stemmen, tot lid van den gemeenteraad gekozen, en daar plaats genomen hebbende, ving hij onmiddellijk die zoo lang gedroomde werking aan, namelijk het weêrgeven van zijn vlaamsch karakter aan den raad der stad, hetwelk deze sedert de omwenteling van 1830 verloren had.

De doctrinaire klik, die aan den petit commis in 1859 een kandidatuur geweigerd had; de mannen, die toen met minachting neêrzagen op den burgersjongen en zijn Vlaamsch, verdwenen van het stadhuis - en hij, hij zat daar, onder de toejuiching van gansch de bevolking!

Een der krachtigste maatregels die, op zijn voorstel, genomen werd, was degene, door welken ‘de gemeenteraad van Antwerpen’ besluit, dat niemand, die ‘geen vlaamsch kan, voortaan tot beambte der stad zal kunnen worden benoemd.’ Na eene prachtige ontwikkeling, die op last van den Nederduitsche Bond door den druk verspreid werd, nam de raad, in zitting van 2 Mei 1864, met algemeene stemmen dit voorstel aan.

Was Gerrits in den Bond, doch vooral in de Meetings, waar soms eene zee van zes of zeven duizend menschen bruiste en golfde, de geestdriftige, de wegslepende spreker; wist hij daar, door zijn kernachtig en met eene stalen logiek gesterkt woord, die woelende en soms onstuimige massa te bedwingen en te beheerschen - in den raad was hij de kalmste spreker van allen, en daar meer dan elders met het onverbiddelijk streng vlaamsch ‘waarom’ en ‘daarom’ gewapend.

Rijk in kennissen van allen aard, bekwaam financier, gelijk hij hoogst ervaren was in alles wat handel en scheepvaart betrof; begaafd met een scherp doorzicht, een helder begrip, eene onomstootbare logica; met eene uiterste gemakkelijkheid en helderheid zijne denkbeelden te berde brengende; nooit sprekende dan na rijp te hebben nagedacht; vlug op de repliek - en bij dit alles nooit iets verdedigende, wat hij niet dacht in geweten rechtvaardig te zijn: is het te verwonderen, dat Gerrits alzoo een buitengewonen invloed in den raad bekwam en zijn verlangen niet zelden als eene stemming gold?

Toen er in 1866, ten gevolge der wijziging in de wet op het getal volksvertegenwoordigers, een zetel in de Kamer openviel, wees iedereen ook den eenvoudigen burgersjongen, den te recht populairen Gerrits aan, om dezen te gaan bezetten.

De oude doctrinaire partij daagde, ook nu weèr, tegen den petit commis op; men stelde tegenover zijne kandidatuur, die van den heer de Boe, oud-lid der Kamer, rijk, verwant aan voorname en invloedhebbende familiën.

[p. 52]

de bergpas bij finstermünz.

[p. 53]

het portaal der st.-janskerk te 's-hertogenbosch.

[p. 54]

Niets werd er verwaarloosd om de kandidatuur van den Vlaming te beletten: men wilde hem vooral bij den katholieken kiezer als een ‘vrijdenker’ doen beschouwen - wat Gerrits nooit, neen nooit! geweest is; als een ‘demagoog’- wat nooit, voor geen speldepunt, in zijne denkwijze gekomen was. Trouwens, men heeft hem zeven jaren in het parlementaire leven werkzaam gezien, en niemand heeft zich over hem beklaagd.

Met eene verpletterende meerderheid werd Gerrits tot lid der Kamer gekozen. Rijk en arm, adel en werkman, klein en groot, koopman en kunstenaar stroomde, onder lang gejubel, naar het huis No 60, dat hij destijds in de Keizerstraat bewoonde. Voorwaar, die burgersjongen - 't was nog nooit gebeurd in het aristocratische Antwerpen - werd inderdaad, op de armen des volks, in triomf naar den parlementszetel gedragen.

Wat gemoedsaandoeningen moeten hem op dien dag hebben beroerd! Hij, de zoon van den kleinen burgersman, door eigen kracht opgeklommen - tot een der hoogste functiën, tot wetgever des lands! Wat al gevoelens moeten die oude, brave moeder, die nederige vrouw met muts en kapmantel, bestormd hebben!

Geloof mij, en ik was er getuige van, moeder en zoon waren kalm, gelukkig: doch minder om den goeden uitslag voor hen persoonlijk, dan wel om dien der antwerpsche zaak.

‘Hé, moeder,’ riep een der zusters van den gekozene; ‘nu zult ge in uwen ouden dag nog wel hoed en shal moeten dragen.’

‘Neen, moeder,’ zegde de zoon, ‘laat ons blijven wat wij zijn: eenvoudige burgersmenschen!’ - en dat bleven zij, en dat juist was een der grootste machten van Gerrits, en juist dat zal van hem, in onze geschiedenis, waarin zijn naam zal blijven leven, eene zelfstandige, een kenmerkende figuur maken.

VIII.

Wat was Gerrits in het parlement?

De woorden van graaf de Liederkerke, even als hij lid der Kamer, antwoorden op die vraag: ‘Gerrits était un de ces hommes qui occupent une place dans le monde, qui honorent, et qui font respecter la cause, les principes qu'ils défendent.’

Inderdaad, hij wist de zaak en de grondbeginsels, welke hij voorstond, te doen eerbiedigen, niet alleen door zijn talent, maar ook door zijne bezadigdheid, zijne wijsheid, zijn tact. Welwillend was hij voor allen, aan welke zijde der Kamer zij dan ook zetelden; doch geen hairbreedte gaf hij toe, wanneer het zijne grondbeginsels gold.

Gunsten vroeg hij nooit, en zeker niet voor zich zelven; jacht op voordeel, poging om nut te trekken uit zijnen stand, was hem hatelijk; nooit zou Gerrits een dier ‘koopen’ hebben aangegaan, in welke men zijne stem tegen deze of gene benoeming ruilt. Neen! hij was vertegenwoordiger van eene groote stad, van eene groote zaak, en die stad, die zaak dienen, was gansch zijn doel, gansch zijn streven.

Aan de rechter- gelijk aan de linkerzij der Kamer had hij vereerders gevonden voor zijn fier, eerlijk, staalvast karakter; voor zijne uitgebreide en soliede kennissen, zijn helder doorzicht, zijn wijs en in zekeren zin verzoenend beleid, en als hij opstond om het woord te voeren, luisterden allen ook, om de denkwijze te hooren van een man van overtuiging.

De figuur van Gerrits was wel geschikt, om de aandacht te trekken: zijne lange, magere gestalte; zijn bleek gelaat met brandend oog; het karakteristiek en zenuwachtig gebaar zijner handen; de snijdende, doordringende, en in het fransch sterk afgebeten toon zijner stem; het sobere zijner woorder, maar het gespierde zijner argumenten - alles stemde met elkander overeen, om indruk op den toehoorder te maken.

Wie hem gezien heeft in de Kamer, als hij de rechten van zijn dierbaar Vlaamsch verdedigde; als hij, aangeprikkeld door eene kwaadwillige of kortzichtige onderbreking, de stem verhief en, sterk door het vlaamsche land dat vertrouwen in hem had, deed gevoelen dat hij wel toegeven, maar geen bukken of wijken kende - wie hem zoo voor datgene heeft zien strijden, wat hij als zijn eigen aanzijn beschouwde, moet voor Gerrits met bewondering doordrongen zijn.

Antwerpen, zijn handel, zijne scheepvaart, zijne kunst, zijne nijverheid, zijn hem veel verschuldigd; maar vooral de Vlamingen, waarvan er hem echter sommigen, door partijschap en baatzucht bezield, in zijn edelste streven miskenden...

Tot op zijn ziekbed onderhield hij zich, met zijne vlaamsche collega's, de heeren Coremans en de Laet, over het wetsontwerp-Coremans, hetwelk door het initiatief der kamerleden ontstaan, den Vlaming eindelijk recht moest geven voor de rechtbank van zijn land. Reeds doodziek op zijne rustbank liggende, behield hij die helderheid van doorzicht, welke hem altijd gekenmerkt had en wijzigde hij in ons bijwezen, die punten, welke hem voorkwamen gewijzigd te moeten worden.

Gerrits was niet aanwezig in de Kamer, toen eindelijk de beraadslaging plaats had; maar men wist dat hij de ziel was der vlaamsche staatkundige beweging en daarenboven lid der centrale afdeeling, benoemd ter onderzoek van het wetsontwerp; ook kwam de verslaggever van het ontwerp, de ijverige van Wambeke, burgemeester van Aalst, hem op zijne beurt de verschillende betwistte punten voorleggen.

Het wetsontwerp vroeg meer dan Gerrits, voor het eerste had durven hopen gestemd te krijgen: ‘lndien wij dit alles bekomen,’ zegde hij, ‘dan zie ik, op den rand van het graf, de toekomst der vlaamsche beweging met een vertrouwend oog in; dan mag ik zeggen, zoo als Simeon in den tempel: ‘Heere, nu laat uwen dienaar naar uw woord in vrede.’

Sedert lang had hij het licht der toekomstige eer- en rechtherstelling van zijnen landaard, de randen der donkere wolken, welke den vlaamschen hemel overdekt hielden, zien kleuren; doch hij wist niet of het een weldadig licht of een dreigende brand worden zou. Het was wel degelijk het licht, de rust, de vrede, het geluk van zijn dierbaar Vlaanderen!

Op zijn ziekbed volgde hij den loop der debatten, in welke het hem niet meer gegeven was zijn krachtig woord te laten hooren en toen de wet Coremans gestemd was, zegde hij mij: ‘Ik ben tevreden.’

(Wordt vervolgd.)