De Belgische Illustratie. Jaargang 5

De heer van 't kasteel.
Naar het leven geteekend door August Snieders.
(Vervolg.)

Op den dorpel der kerkdeur ziet mijnheer Eleodoor nog eens schuchter om, en hij ziet dat het donker oog hem streng opvolgt en eindelijk evenals hij doch langs een zijpad, den weg naar het buitenverblijf inslaat, waar Kaat als stalmeid dienstbaar is.

Hoe een nietig meisje uit het volk aan een rijk heer toch overlast kan aandoen!

Na een paar dagen verblijf, vertrekt de zoon van Portunaculus Peters, zonder nog bepaald tot eene huwelijksaanvraag te zijn overgegaan.

Mijnheer Eleodoor, vergeet het niet, beschouwt zich als een irrésistible en neemt dan ook de zalige overtuiging meê, dat de fiere en schoone Ada de zijne wezen zal, zoodra hij een bepaald aanzoek naar hare hand doen zal.

Nu heeft hij het jachtterrein verkend, het wild opgespoord, zijne hinderlaag getimmerd; morgen zal hij het machtig worden, en hoe weinig poëzie die jongen ook bezit, toch bouwt hij luchtkasteelen voor zijne verwaandheid, voor zijn hoogmoed.

Aan een paar min of meer bekenden vertelt hij op de terugreis zijn geluk; bij een derde heeft hij reeds de toestemming des vaders; bij een vierde is nog enkel het oogenblik der huwelijksplechtigheid te bepalen.

‘Een wonderlijke kerel, die Schut van Tulden!’ roept lachend de oude Portuuaculus, onder zijn veranda staande en zijn zoon uit de tilbury ziende springen. ‘Een wonderlijke kerel! wel, jongen, de zaak staat goed, niet zoo? Ha, ik weet het reeds; ja, ja Portunaculus heeft verduiveld goede - hij meende te zeggen lange - ooren! Ha, ha, ha, een zonderlinge vent die Put-vol-Gulden, met zijn halsbrekenden naam.’

‘Hoe, weet gij reeds?’ . . . vraagt Eleodoor.

‘Ik weet alles! Wat aardige kerel, die Tut van Schulden, of hoe heet hij ook weer. Ja, zoo zijn die mannen van den ouden eed! ha, ha, ha!’

En Portunaculus sleurt zijn lieven zoon in de huiskamer, waar mejuffer Euphrasie bezig is met haar eeuwig geborduur van rozen en vergeetmij-nietjes, met welke zij ieder manlijk schepsel vervolgt dat ze denkt met een ‘aandenken’ te kunnen overlasten; nu echter fabriceert ze voorraad, in de hoop dat zij er eens dien blonden ‘gouverneur,’ anders gezegd, dien ‘schoolmeester,’ meê op het lijf zal kunnen vallen.

De hemel neme den armen jongen in zijne heilige bescherming!

Mijnheer Portunaculus wrijft zich lachend de banden, mejuffer Euphrasie wil den gelukkigen Eleodoor om den hals vliegen, die op deze aardigheid echter niet erg schijnt gesteld te zijn.

‘Maar verklaart u!’ roept deze.

‘Wel ik heb toegestemd!’ valt de vader, hijgend als een moê gedraafd koetspaard, hem in de rede.

[p. 407]

‘Maar wat dan toch?’

‘Maar weet gij dan niet . . . .’

‘Ik weet dat gij mij raadsels opgeeft.’

‘Het kasteel is verkocht!’

Mijnheer Eleodoor wordt bleek en stamelt:

‘Wat beteekent die kortswijl?’

‘Geen korstwijl, beste jongen!’

‘Maar zonder het kasteel zal ik nooit in mijne huwelijksplannnen gelukken!’

‘Het is juist mijnheer Schut van Tulden, ja, zoo is 't niet waar?’ 't is juist hij die de gansche erf voor 400,000 franken heeft aangekocht.’

‘Ik begrijp er niets van. Hoe, mijnheer Schut van Tulden? . . . . .’

‘Heeft een zaakwaarnemer gezonden, dewijl gij hem gezegd hadt, dat uw vader niet ongenegen zou zijn zich van dat eigendom te ontdoen.’

‘Ja,’ stamelt Eleodoor, ‘ik heb iets van dien aard gezegd; maar mijnheer Schut van Tulden heeft er niet de minste aandacht op gegeven.’

‘Toch wel; den volgenden dag, 's morgens, stond zijn oude, slimme zaakwaarnemer, - een vos, maar Portunaculus Peters is ook een vos, dat verzeker ik u, - hier waar gij nu staat. Een wonderlijke kerel, die Tutvan. . . wat gekke naam! Hij wilde het kasteel koopen, om het in eigendom te geven aan zijn toekomenden schoonzoon. . . .’

‘Aan zijn toekomenden schoonzoon? En wie is dat?’

‘Ja, dat wist die oude duitendief ook niet, en dat laat zich begrijpen; maar dat kan niemand zijn dan gij, neen, niemand dan gij.’

‘Ik geloof dat gij gelijk hebt’

‘O, daar is geen twijfel aan!’ snatert mejuffer Euphrasie.

Ja, ja, dat is zoo. Wat wonderlijke kerel! Hij wil niet dat zijn schoonzoon wachte totdat Portunaculus naar het pierenland getrokken is. Nu, hij heeft gelijk! Wij zijn nog sterk, nog gespierd. Ventre bleu, toujours vingt ans! Middelerwijl kunt ge hier heer en meester zijn en Euphrasie en ik gaan voor het oogenblik de hoofdstad bewonen. Voor den drommel, ik zal daar nog een vroolijk leventje hebben! Maar die Put van Schulden, voor den drommel! als ik die naam rap zeggen moet, dan radbraak ik hem gedurig. . . . Nu ja, die Schut van Tulden, is een wonderlijke vent Hij bezorgt u eene aardige verrassing, jongen! En heeft hij van dit alles niets, maar niets gezegd?’

‘Geen letter!’

Maar ge hebt toch formeel uwe vraag gedaan?’ vraagt Euphrasie.

‘Nog niet; maar alles is volkomen verstaan, daar ben ik zeker van.’

‘Geen twijfel!’ roept de vurige Portunaculus, rood als een kalkoensche haan. ‘Overigens de bewijzen zijn daar.’

‘En is uwe verloofde schoon?’ hervat de nieuwsgierige zuster.

‘Schoon?’ onderbreekt de vader. ‘Wat gekke vraag! Heeft ze duiten, veel duiten - dat is de eenigste vraag die men in onzen tijd doen moet. Men moet leven, goed leven, lekker leven bovenal, en al het overige is gekheid. Is zij toch schoon, jongen? des te beter; 't kan nooit schade; maar dat is toegift.’

En het drietal vliegt, in zalige vooruitzichten, naar de wolken, en timmert luchtkasteelen: mijnheer Portunaculus voelt zijne zucht naar titel en wapen andermaal herleven; Eleodoor verkeert in de verbeelding dat hij reeds in de bankbiljetten van zijn aanstaanden schoonvader rolt; mejuffer Euphrasie wipt met minachting den ‘gouverneur’ uit haar hemel naar beneden, en vervangt hem genadiglijk door een hertog of prins.

Wat zullen die pretentieuze Ratoe's nu zeggen - en dan die gemeene Stockels - en dan die drie of vier zotskappen, welke wij eens aan het diner op het kasteel ontmoet hebben? Ze zullen toch wel begrijpen dat Euphrasie Peters - freule Euphrasie - zich niet meer met hen kan inlaten, nadat ze met de familie Schut van Tulden, met eene familie die een echt en oud wapen heeft en wier naam in de heraldieke lijst aangeteekend staat, verwant is?

Freule Euphrasie maakt in hare verbeelding de schitterendste zijden en fluweelen japonnen, koopt de prachtigste cachemirs en juweelen; baron Robertus Portunaculus Peters houdt zich met zijne titels, wapen en doorluchtige afstammelingen bezig; jonkheer Eleodoor Peters-Schut van Tulden verdiept zich in zijne toekomstige grootheid en trapt nu reeds - alweêr in verbeelding - al die gemeene wormen van boeren en burgers onder den voet.

Als niet komt tot iet, dan kent iet zich zelven niet: - groote waarheid in den mond des volks!

Tot nu toe hebben de Petersen, in zekeren zin, met het volk moeten heulen, om door het volk tot hunne bedoelingen in politieke partijschap te geraken, en ook wel uit oppositie met de hoogere klasse, die zich niet gewaardigde zich met de Portunaculussen in te laten; maar nu die hooge klasse slechts een schijn heeft hare deuren voor die vroegere aanranders van titel en wapen open te zetten, nu verloochenen zij al de schoonklinkende woorden, waar zij eenige dagen geleden nog meê pronkten.

De aankoop van het kasteel, zooals wij zeiden, was gesloten; de stukken geteekend, de gelden afgeteld.

Ja, die oude heer Schut van Tulden, mocht wel den naam dragen die Portunaculus hem soms bij vergissing gaf: Put-vol-gulden: want zijn zaakwaarnemer werpt die 400,000 franken daar op tafel, a'sof hij ze slechts had op te scheppen!

Mijnheer Eleodoor wordt op het buiten van mijnheer Schut verwacht om eene allerlaatste schikking te treften.

De Herfst gaat ver; de regen en wind schudden allengs het geboomte kaal; de bloemen zijn verdwenen; de zon breekt zelden door de grauwe wolken; men moet 's avonds wel eens het houtvuur aanleggen - kortom, 't is tijd om naar de stad terug te keeren; doch dit wil de oude heer niet voor dat de zaak met mijnheer Peters, tot het laatste puntje, geregeld is.

De zoon van Portunaculus is gekomen, wel met kloppend hart, maar toch altijd hopend, dat het zonderlinge raadsel ten zijnen voordeele zal worden opgelost. Wonderlijk, de knaap heeft schier al zijne praatziekte verloren!

Hij bevindt zich juist met den ouden heer in de huiskamer, door welker vensters men uitzicht heeft op de lange lindenlaan.

De heer Schut van Tulden werpt een laatsten blik op de voor hem op de tafel liggende papieren; tot dan toe heeft hij nog geen woord gesproken - overigens, men weet het, de man is juist niet babbelziek.

Eindelijk den gouden bril afzettende en dezen bedaard in een schildpadden doosje stekende, zegt hij:

‘Ik dank u Mijnheer Peters, dat ge door zoo'n onhebbelijk weder tot hier gekomen zijt. De zaak is nu in orde en ik verzoek u vriendelijk den aankoop van het kasteel voor mijne kinderen nog geheim te houden.’

Mijnheer Eleodoor weet niet wat te zeggen; zijn hart jaagt, zijn hoofd brandt, gansch zijn zenuwgestel is erg aangedaan.

‘Ik dank u voor het vertrouwen, dat ge wel in mij wilt stellen, Mijnheer,’ stamelt hij.

‘Omdat alles een geheim blijven moest, heb ik u, nadat, ik van u vernomen had dat hei kasteel te koop was, niet verder over de zaak onderhouden; maar mij, door een vertrouwd persoon, tot mijnheer Peters uw vader, gewend. Er moeten nu eenige veranderingen aan het zomerverblijf gemaakt worden; doch deze laat ik aan den goeden smaak van den toekomstigen eigenaar over.

‘U zijt wel goed,’ mompelt de zoon van Portunaculus.

‘U weet dat het kasteel voor mijn toekomenden schoonzoon bestemd is!’ en bij die woorden glimlacht de oude heer en mijnheer Eleodoor krijgt een kleur; doch de eerste let niet op dat sprekend rood worden.

't Is juist vandaag dat ik hem de goede tijding wil bekend maken,’ gaat mijnheer Schut voort.

Mijnheer Eleodoor wordt, naar hij meent, groen en geel; hij heeft het warm en koud.

‘'t Zal een gelukkige dag zijn, Mijnheer,’ stamelt hij.

‘Och ja, in eigendom treden van hetgeen zijn vader jaren lang bezeten heeft, is zeker wel iets onverwachts’

Eleodoor heelt lust om op de knieën te vallen.

‘Want ge weet misschien . . . . . Ha, ha!’ en bij dien uitroep staat de oude heer op, om voor het venster te treden, ‘daar komt juist de besproken persoon in de dreef aan . . . . .’

De zoon van Portunaculus verschrikt; het kaartenhuis, dat hij met zooveel zorg opgetimmerd heeft, krijgt een geweldigen schok; hij doet een stap naar het venster en met bibberende stem zegt hij, na een vluchtigen blik op den nieuwen bezoeker te hebben geworpen:

‘Hoe, die heer daar . . . . .’

‘Is de toekomstige eigenaar van het kasteel.’

‘Die heer . . . . .’

‘Ja, is mijn toekomstige schoonzoon, dc verloofde mijner Ada.’

‘Maar dat is zekere van Hilversum, een soort van gouverneur of schoolmeester. . . . .’

‘Toch niet, Mijnheer Peters.’

‘Wel Mijnheer, ik herken dien persoon zeer goed; eenigen tijd geleden heeft hij zich bij mijn vader als schoolmeester aangeboden.’

De heer Schut van Tulden glimlacht ongeloovig.

‘Die heer is baron Plos van Peelland. . .’

‘Onmogelijk. . . .’

‘. . . . . Sedert eenige maanden geattacheerde van legatie te Weenen,’ gaat de oude heer voort. ‘Zijn vader is verplicht geweest zijn voorouderlijk erfgoed te verkoopen en ik dank u nogmaals, omdat ge mij in de gelegenheid hebt gesteld, hem dat eigendom weêr als bruidschat mijner dochter te kunnen aanbieden. Dat zal hem overgelukkig doen zijn.’

Mijnheer Eleodoor heeft nevel op nevel voor zijne oogen gezien; de woorden ‘bedrog en verraad’ liggen wel op zijne lippen: doch hij durft ze niet laten ontsnappen.

Neen, hij wil dien blonden ‘schoolmeesten’ niet ontmoeten; het tooneel bij Dreuzel staat hem te levendig voor den geest.

Gelukkig heeft de oude heer het te druk, om den naderkomenden met de hand zijn welkom toe te wenken.

Hoe mijnheer Eleodoor de kamer verlaten heeft, weet hij niet. Gelukkig ontmoet hij in den gang een der bedienden, dien de zoon van Portunaculus, als behendig diplomaat, met geld en schoone woorden tot zijn vertrouweling heeft weten te maken.

Met een paar woorden zegt hij hem, dat al zijne plannen in duigen zijn geslagen; dat hij de Schuts naar alle duivels wenscht en heengaat.

Ja, dat begrijpt de knecht maar al te wel; en als, ouder het verwisse'en van de reiszak tegen een stuk van vijffranken, de zoon van Portunaculus hem de strengste geheimhouding aanbeveelt, glimlacht de schelm en wij ten minste hebben weinig vertrouwen in hem.

[p. 408]

DE NIEUWE BEURS.

Een half uur verblijft mijnheer Eleodoor in eene naburige kamer; Daar wacht hij het oogenblik af van ongemerkt te kunnen heengaan.

Hij hoort het spreken, het lachen, het gaan en komen, want gansch het huis schijnt door de tijding, die de oude heer aan zijn toekomstigen schoonzoon gebracht heeft, in rep en roer te zijn.

De zoon van Portunaculus denkt dat men altijd lacht om wat hij zijne vernedering noemt, en echter heeft niemand daarin schuld, niemand dan hij zelf. Waarom ook den schijn voor de waarheid, of beter gezegd zijne wenschen voor de wezenlijkheid genomen?

Wij moeten bekennen, dat er echter in dit alles een samenloop van omstandigheden bestaat, die voor de Petersen noodlottig is, doch deze is geenszins het werk van een overlegd plan.

DE PAROCHIEKERK.

Wel heeft de schalksche Dora in den zoon van Portunaculus een pretendent voor hare zuster Ada meenen te zien, en haar met dit schitterend engagement geluk gewenscht, doch aan Dora's woorden wordt juist geene bijzondere waarde gehecht.

Wel hebben de knechten, die ongenadige Argussen, onderling de bedoelingen van den jongen Peters geraden, maar ook tevens met een minachtend neus ophalen gezegd: ‘Peters, dat is immers geen naam; ‘Peters, zoo heet immers een ordinair, een zeer ordinair mensch!’

De zoon van Portunaculus ziet eindelijk de kans klaar, om uit zijne gevangenis te ontsnappen.

Terwijl mijnheer Eleodoor snel door de lindelaan stapt, wij willen niet zeggen dat hij draaft, is hij in zijn ziel overtuigd, dat al de Schuts van Tulden voor de vensters staan, om hem te bespotten - en echter denkt, in dat eenzame huis, niemand op dat oogenblik aan hem, tenzij zijn vertrouweling en dezes keukenwereld.

Gisteren vond Eleodoor die lijnrechte laan prachtig, overheerlijk; vandaag vindt hij haar leelijk, afschuwelijk, akelig, omdat ze juist op de vensters van het huis ziet en zoo ongenadig lang is.

DE OSSENMARKT.

Eleodoor heeft bliksemsnel alles begrepen: die ellendige en verachtelijke edelen, bijgestaan door een legio Jezuïeten - die in onze dagen alles doen, zelfs dat wat zij niet weten en wat onmogelijk is te doen - hebben de handen in gansch dit spel gestoken!

Ja, de Petersen zijn de speelbal van eene onderaardsche werking, van helsche kuiperijen, van onvatbaren laster; men heeft hen in het net gelokt, hun het kasteel ontfutseld, hen uit het dorp verwijderd, het huwelijk van mijnheer Eleodoor doen mislukken, omdat Portunaculus en zijn zoon twee mannen waren ‘met de fakkel van verlichting en vooruitgang’ gewapend.

Ja, er is eene helsche klem gespannen en men heeft er de Petersen in gevangen. En dan die oude Schut van Tulden, wat goedaardigen en naïeven toon nam hij zooeven aan; maar ieder woord was een dolksteek! En nu, nu lachen ze nog - ten minste mijnheer Eleodoor kan zich niet verbeelden dat het anders wezen zal.

Hoor dan toch de nijdige spotternijen van die twee lange rijen boomen - zoo stijf, zoo trotsch met het hoofd in de lucht, als oude aristocraten! Doch neen, 't zijn geen boomen: rechts is elke boom een van die hatelijke edellieden, links is elke boom een van die gevreesde zwartrokken en tusschen die spitsroeden van grinnikende spotters moet de zoon van Portunaculus door.

Wat helsche verbeelding!

Aan het einde der laan gekomen, hoort mijnheer Eleodoor zijn naam roepen; hij wendt koortsig het hoofd om en ziet, aan den laatsten boom staat Kaat Dreuzel!

Eleodoor schrikt en springt ter zijde, als hadde hij den voet op eene slang gezet.

Kaat Dreuzel's gelaat heeft nog altijd die opmerkelijk bleek-matte kleur, waarop de zwarte wenkbrauwen nog des te scherper afgeteekend worden; haar oog is nog aftijd donker, soms donkervlammend, zelfs welsprekend al zegt haar mond dan ook geen woord.

‘Heks’ brult de zoon van Portunaculus haar toe, en als heeft de tegenwoordigheid van dat meisje, voor hetwelk hij meer dan eene reden tot blozen heeft, nieuwe krachten aan zijne voeten gegeven, stuift hij den steenweg op.

Kaat Dreuzel staart hem achterna en mompelt:

‘En ik die gekomen was om hem te zeggen, dat ik hem alles vergeven heb.....’

Deels onbegrijpelijke woorden voor den lezer!

Daargelaten dat zij de christelijke gemoedsstemming van de boschwachters-dochter doen zien, zijn zij ook eene schitterende getuigenis ten gunste der familie, in welke, hoe nederig en schier vergeten ook, het meisje verblijft. In dergelijke kringen daalt de weldadige invloed tot in de geringste rangen en de mindere vormt zich vrij algemeen naar het voorbeeld van den hoogere. ‘Ik heb hem alles vergeven’ heeft Kaat Dreuzel gezegd, en zwaar is echter de rekening ten opzichte des ongeloofs! En echter heeft ze gezwegen, geen woord gerept dat uit de dienstbodenkring licht tot hooger had kunnen opklimmen. Niets heeft ze ontmaskerd, zelfs niet van zijn huichelen in de kerk....

Vergeven heeft ze, zooals haar vader deed, toen hij onder den eikenboom stond, aan welks stam het kruisbeeld gehecht was. Teruggekeerd was zij tot het goede, en om tot daar te komen, heeft zij veel wegs moeten afleggen, en die opoffering kost aan de ijdelheid van den mensch nog het zwaarste.

Dat alles zou overigens de zoon van Portunaculus nooit begrepen hebben.

(Slot volgt.)