De Belgische Illustratie. Jaargang 5

Neven en nichten.
Door Mathilde.
(Vervolg.)

Koosje kwam thuis, niet weinig uit haar humeur over die algemeene deelneming. Zij dacht er een oogenblik aan, tante alles te verhalen, maar de gedachte dat mevrouw Gorbeen het ondragelijk vond, 't voorwerp te zijn van stadspraatjes, deed haar zwijgen. Een ongeluk komt nooit alleen; Koosje had haar fijne, witte zakdoeken in den tuin te bleeken gelegd, en vond nu Floda heel gemakkelijk, op eenige daarvan zitten; de doeken waren op verscheidene plaatsen gescheurd en alles even bevlekt en vuil. Toen gaf zij het lastige dier een flinke schop en begon hardop te schreien. Op zijn gekakel en haar geween kwam tante naar buiten en beknorde het arme meisje.

‘Wat zijt ge kinderachtig u zoo driftig te maken tegenover een redeloos dier. Hij weet immers niet dat die zakdoeken van u zijn, en al wist hij het ook, gij moest u voor mij schamen daar zulk een beweging van te maken.’

Koosje droogde hare tranen en besloot voortaan alles van den verwenden haan te verduren, zonder zich ooit te beklagen; en zoo gingen twee dagen rustig voorbij.

IV

‘Koosje, hoe komt het toch, dat gij van morgen zoo lang geslapen hebt? 't Is bij achten.’ Met deze woorden beknorde mevrouw Gorbeen haar nicht, die eerst sedert eenige oogenblikken in de keuken bezig was.

‘Weet gij niet, waar Floda is?’ vroeg tante schier ademloos.

‘Zeker in zijn nest, tante!’ stotterde zij slaperig.

‘In zijn nest, dan zou ik hem niet zoeken. Anders komt hij steeds vroeg op mijn kamer, maar nu wachtte ik hem te vergeefs.’

‘Is hij niet in den tuin?’

‘Daar heb ik nog niet gezocht,’ en tante verliet de kamer.

Langzamerhand kwam Koosje tot meer bezinning, zij begreep nu waarom zij zoo lang had kunnen slapen, Floda immers had haar niet gewekt.

‘Was hij maar alle dagen zoo matineus,’ dacht zij en ging onbezorgd met haar werk voort.

‘Floda is nergens te vinden,’ riep tante haar toe.

‘Maar tante, hoe is dat mogelijk?’ vroeg Koosje, ‘hij was gisteren avond nog in zijn nest!’

‘Weet gij dat zeker?’

‘Ja zeker tante, ten minste, ik meen.’ . . . . .

‘Houd toch op, met dat meenen! ik, kan dat niet hooren. Zeg me de waarheid, Hebt gij hem gisteren avond gezien?’

‘Neen, tante!’ en Koosje werd doodsbleek onder haar strengen blik.

Mevrouw Gorbeen keerde zich schielijk om. Een vermoeden rees in haar op. Koosje zocht in keuken, kelder, tuin, kippenhok, in 't prieël, op zolder en in de kasten, maar nergens, nergens eenig spoor van Floda. Tante zocht eveneens waar 't meisje gezocht had, doch vond evenmin iets. Toen Koosje een uur later in de tuinkamer zat vond zij mevrouw Gorbeen daar ook. Hare trekken teekende met verbittering gemengde smart; Brigitte, de meid, was ook ondervraagd, en deze wist, zooals licht te begrijpen was, er niets van.

‘Jufvrouw Koosje, hield niet veel van Floda,’ zeide zij.

‘Hoe weet gij dat?’ vroeg mevrouw knorrig.

‘Gisteren sprak ieder in de stad er over, dat zij veel van den haan te verduren had.’

Brigitte was Koosje wel genegen, maar zij vreesde niets zoo erg dan door mevrouw Gorbeen beschuldigd te worden van Floda te hebben doen verdwijnen en inwendig hield zij zich overtuigd, dat Koosje zich op die wijze gewroken had.

Bij haar binnentreden stond tante op.

‘Hebt gij niets gevonden?’ vroeg zij kortaf.

‘Neen tante, niet het minste. Ik zal eens naar de buren gaan vragen.’

‘Dat is niet noodig. Ik heb Brigitte reeds daarheen gestuurd. Zij weten niet, waar het dier gebleven is.’

‘Ik begrijp er niets van, tante. Hij is nooit zoek geweest, en over het dak vliegen, kan hij ook niet met zijn gekortwiekte vleugels.’

‘Koosje,’ zei tante ernstig ‘'t is de waarheid, die ik van u verlang. Zeg 't mij oprecht. Weet gij niets van zijn verdwijning?

Zeker niet, tante, wat zou ik er van weten,’ en de beschuldiging begrijpende barstte zij in tranen los.

‘Gij behoeft niet te weenen als gij onschuldig zijt; maar een goed hart draagt gij hem niet toe. Gij hebt rondverteld, dat hij u tot bloedens toe heeft gekrabt.

‘Neen, tante, nicht Suze vroeg of gij dit gedaan hadt en toen heb ik haar de waarheid gezegd.’

‘'t Spijt me voor u Koosje, maar alles doet mij denken, dat zijn verdwijnen uw werk is. Ik had gedacht, dat gij medelijdend genoeg zoudt zijn, om mij niet te berooven van Floda. Ik heb mijn best gedaan om u te vergoeden wat hij misdaan heeft. Zie slechts, hier is een dozijn zakdoeken voor u fijner dan die hij bedorven heeft: kondet gij uit liefde tot mij zijn misslagen niet verdragen, dan hadt gij het moeten doen, ter wille van mijn nalatenschap, die ik u bestemde.’

Koosje voelde het bloed haar naar het hoofd stijgen.

‘Tante,’ zeide zij rood als een kers ‘ik wil alles doen voor u, maar niets voor uw erfenis. En wat Floda betreft, ik zweer u.’ . . . . .

‘Zweer niet kind! Voor een vermogen al is het ook zoo klein als het mijne doet men veel. Ik heb voor een oogenblik vergeten, dat men redeloos dier moet zijn om zonder eenige nevenbedoeling gehecht te zijn aan een oude, knorrige vrouw als ik.’

De smart deed haar onredelijk spreken, zooals zij het reeds zoo velen heeft laten doen; Koosje weende bitter en besloot alles te beproeven om hare onschuld te bewijzen.

Den geheelen dag ging zij rond om overal te zoeken en te vragen naar den vermiste zoodat spoedig ieder het voorgevallene wist en zijn opmerkingen er over maakte.

Toen zij 's avonds erg vermoeid van 't loopen, praten en schreien tegenover de zwijgende tante zat, gevoelde zij zich toch zoo diep ongelukkig als nooit te voren.

[p. 343]

De lamp wierp hare stralen juist op tante's trekken en kwam het door 't felle licht, dat tante er zoo bleek en vervallen uitzag, als ware zij in dien eenen dag 10 jaar ouder geworden? Het haar anders zoo glad hing ordeloos uit de muts; hare vingers steeds zoo bezig lagen slap op de tafel en mijmerend keek ze voor zich uit. Wie had toch gedacht dat een onnoozel dier zulk een rustig, bedaard huishouden in die mate zou kunnen storen?

‘Verkiest u een kopje thee?’ vroeg Koosje bevend.

‘Tante schudde het hoofd.

Een kop koffie?’

Geen antwoord. Koosje nam zwijgend haar werk en haakte voort, zonder op te zien. Brigitte bracht het avondmaal op; beider hart was te vol om iets te gebruiken. Onmiddelijk daarop stond tante op, nam de kaars en zich tot haar nichtje wendend zeide zij langzaam:

‘Na het gebeurde van heden begrijpt ge dat we niet meer samen kunnen blijven. Ik moet u vergeven, wat gij uit wraakzucht hebt gedaan, maar vergeten zal ik die daad nooit. Gij wist hoe ik aan Floda gehecht was, en toch zijt ge zoo wreed geweest om hem. . . . . .

Tante, tante ik heb 't niet gedaan,’ snikte 't arme kind.

‘Geen betuigingen meer Koosje! Niets kan me afbrengen van dat vermoeden; niemand dan gij kan de schuldige zijn. Laat ons kort zijn! Ik ben vrij mijne weldaden aan wie ik wil te besteden; doch aan u niet meer! Wanneer ik u niet zie, zal ik Floda wellicht gauw vergeten, doch anders roept uw gezicht twee treurige herinneringen in mij op. Gij kunt van avond uw koffer inpakken en alles meênemen, wat. ik u heb gegeven en vertrek dan morgen vroeg. Doch laat deze handeling uwe laatste slechte zijn.’

En zonder een woord er bij te voegen keerde tante zich om, ging de trap op en den gang in naar haar kamer. Bij 't leêge nestje van Floda gekomen, stond zij even stil als wilde zij hem nog daarin zoeken, en zacht zuchtte zij:

‘Arme Floda, waar brengt gij dezen nacht door? Of zijt ge niet meer onder de levenden; zijt ge dood ver van mij evenals . . . . . de andere?’

Iets dat naar een snik geleek ontsnapte haar borst. De schilder Greuze heeft in een zijner schoonste stukken een klein meisje voorgesteld bitter schreiend over den dood van haar vogel. 't Is of zij al hare tranen moest verliezen, of haar smart nooit zal gelenigd worden maar blozend zijn haar wangen, schoon thans overgoten met tranen; ze is nog jong en bemind, en morgen heeft zij een anderen vogel en haar roode lippen zullen weêr vriendelijk lachen. Toch was de stomme smart van deze oude vrouw treffender; met den haan dien zij, toen alles haar ontviel innig beminde, verloor zij nog een geliefde illusie: het vertrouwen in Koosje; ze is te oud om zich nog aan wie dan ook te hechten en weêr vertrouwen te koesteren. In haar kamer gekomen bleef zij staan voor twee portretten, een man in de kracht van zijn leven en een kind.

‘Weg, alles weg,’ zeide zij somber, ‘ik heb alles verloren, de aarde wordt mij te groot, te eenzaam. Mijn God, roep mij tot U!’

V

Den volgenden morgen wandelde Koosje weêr door de straten achter den kruier met haar koffer, 't was nog vroeg, en gelukkig voor haar ontmoette zij niemand.

Bij neef Bellenaar was de winkel reeds geopend; nicht kwam haar dadelijk te gemoet met Gerrit, Netje en Trijntje.

‘Kind, wees welkom! Maar foei, dat hadt gij niet moeten doen, dat was wreed,’ riep nicht.

‘Je hadt groot gelijk,’ zei Netje ‘ik zou me niet laten tergen door zoo'n beest.’

‘Och toe, vertel me iets van zijn laatste oogenblikken, ik wou zoo graag een vers op zijn dood maken,’ vroeg Gerrit heel onnoozel.

Koosje was op hare manier trotsch. Ze wilde hare tranen aan de Bellenaers niet toonen, en antwoordde dus op die welkomstgroeten kortaf:

‘Onze lieve Heer weet dat ik het niet gedaan heb en dat is mij genoeg!’

't Ergste kwam nog. Neef Hennis moest een ons tabak hebben. Juist stond Koosje in den winkel en vertelde de heele zaak aan de familie Bellenaer, die langzamerhand van hare onschuld overtuigd raakte, toen haar vriend binnentrad.

‘Morgen samen! Wel, Koos, ben je er al? 't Is een treurige zaak. Ik wist niet dat je zoo dom en gruwzaam was!’

‘Je moest me dankbaar zijn, dat ik je nog kans laat, neef,’ zei Koosje.

‘Ik? O neen, neen. Ik wil geen geld van de vrouw tante hebben, Gar niet. Ik vind het toch hatelijk van je Koosje, dien lievenswaardigen Floda zoo te laten vermoorden.’

Hij wreef in zijn handen, trok den neus hoog op en spalkte zijn oogen wijd open. Koosje zag hem zwijgend aan.

‘Neef Hennis,’ zeide zij langzaam en bijna plechtig, ‘als ik verkeerd, oordeel, dan hoop ik daarmeê geen al te groote zonde te begaan, maar ik weet zelf niet, hoe het komt. Ik verbeeld me dat alles jou schuld is!’

‘Ik?’ en neef Hennis sprong achteruit, ‘ik! barmhartige hemel! Wat denkt ge toch van mij? Ik een haan vermoorden? Ik ben geen kind wie gij, Koos. Mooie geschiedenis!’

Allen lachten hartelijk en niemand begreep hoe Koosje aan die zonderlinge verdenking kwam: zij zweeg echter en zag Hennis van tijd tot tijd veelbeteekenend aan. In den loop van den dag kwam nicht Suze even aanwippen en had den mond vol van vermaningen voor Koosje en over belangrijken verhandelingen die allen wijsheid der Voorzienigheid en de kortzichtigheid der menschen tot onderwerp hadden.

‘Spreek maar toe,’ riep Koosje haar na, ‘pas maar op dat gij zelf niet ondervindt, hoe waar uwe woorden kunnen zijn!’

Er werd besloten tante een buitengewone condoleantie-visite te brengen; de zondagskleêren werden aangetrokken en de stoet stelde zich in beweging. Gerrit had een vers in den zak, een prachtige elegie en ofschoon hij de voldoening niet had die aan tante voor te lezen, daar geen hunner binnen gelaten werd, kon hij toch de verzoeking niet weêrstaan er die lectuur van te gunnen aan de huisgenooten:

‘Laat ons zingen, laat ons zingen,
Tot in de hoogste lichte kringen,
't Treurig lot van den haan.
Den haan, zoo schoon van veêren,
De lieve, mooie haan.
Treurt huizen, straten, dames, heeren
Weent, torens, steenen, wallen, muren,
Want het zal nog zeer lang duren,
Voor Floda's sierlijk beeld,
U weer verschijnt in dit oord.

En zoo ging het nog vier bladzijden door. “Och zei jufvrouw Bellenaer,” 't is zoo jammer dat tante dit niet gehoord heeft. Als tante ons Gerritje beter kende, zou ze zeker erg veel van hem houden, hij heeft al de schoone hoedanigheden van Dolf en geen zijner ondeugden.’

Maar tante bleef opgesloten in huis en wilde niemand ontvangen; de tongen der stad raakten in beweging; mevrouw Gorbeen, hoe eenzaam zij ook leefde, verschafte altijd een onderwerp tot belangwekkende gesprekken; deze hare verdienste kan niet ontkend worden. Kwijnde het gesprek bij de een of andere koffie-visite, had men het meidenkapittel of de schoonmaak uitgeput, dan vroeg men geheimzinnig:

‘Hebt ge 't al gehoord van mevrouw Gorbeen?’

‘Nog niet! hé wat is 't dan.’

Gewoonlijk was de helft van het nieuws onwaar, maar dit was slechts een kleinigheid; den volgenden dag, ging er weêr een kwartier meê heen om het tegen te spreken en dat was zooveel gewonnen.

VI

De herfst was weer daar met zijn stormen en zijn regen, de bladeren vielen af en de oude menschen gingen heen.

Mevrouw Gorbeen was bleeker en nog magerder geworden, de nachten bracht zij hoestend en slapeloos, de dagen zwijgend en haast werkeloos door. De meid behoefde niet meer te klagen, dat men haar te nauw op de vingers zag; 't kon mevrouw niet meer schelen of het stof de meubels van 't salon bedekte, of de trappen niet geboend waren, het keukengereedschap niet glanzend geschuurd was. Zij was onverschillig geworden voor alles, en in plaats van de breikous nam zij thans meer den rozenkrans ter hand. Was haar hart nu weeker geworden dan vroeger? Eens was zij langer dan gewoonlijk in de kerk gebleven, bij het naar huis gaan ontmoette zij den dokter.

‘Dokter,’ zeide zij ‘ik heb u een vraag te doen; misschien zult gij die zeer dwaas vinden?’

‘Volstrekt niet mevrouw, wat ligt u op het hart?’

‘Zoudt gij denken dat ook de dieren in den Hemel kunnen komen?’

‘Dat is een moeilijke vraag, mevrouw, waarover nooit uitspraak is gedaan. Ik geloof van neen.’

Mevrouw Gorbeen zuchtte.

‘Laat u toch niet met zulke droomerijen in, mevrouw,’ zei de dokter liefdevol. ‘Daarenboven zullen wij alles in volmaaktheid vinden, liefde zonder lijden, geluk zonder vrees. Geloof mij mevrouw onze lieve Heer zal alles zoo schikken dat u aan geen haan meer behoeft te denken.’

Mevrouw Gorbeen groette hem zwijgend en toen de dokter haar strompelend voort zag gaan, zeide hij bij zich zelf:

‘Ik geloof dat zij de Lente niet meer zal zien, haar geest verzwakt even snel als haar lichaam.’

Neef Hennis kwam haar juist tegen en bood haar den arm aan.

‘Dank je, neef Hennis, dankje,’ zeide zij ‘ik heb dien steun wel noodig. Ik ben al zoo dikwijls dezen weg gegaan aan den arm van iemand. Eerst aan den hand mijner moeder, toen met vader, met Gorbeen en toen met Adolf.’ Voor 't eerst in jaren ontsnapte die naam aan hare lippen.

‘En nu met mij, lieve tante, moogt gij het nog oft doen.’

‘Neen, neef Hennis! neen. Loop wat langzamer! ik hijg zoo!’

Onderweg verhaalde Hennis haar van zijn betrekking met Suze, die een nicht van tante maar niet van Hennis was, hoe zij nu de koperen bruiloft hunner verloving hadden gevierd en hij werd haast welsprekend in 't schilderen zijner eigene rampen.

Bij het huis gekomen nam neef Hennis zeer bescheiden afscheid.

‘Neen,’ zeide tante ‘kom binnen, ik moet u spreken.’

Vermoeid viel tante in de tuinkamer op haar leuningstoel; toen zij

[p. 344]

wat bekomen was, haalde zij een portefeuille voor den dag; er lagen oude gele papieren in, brieven van Gorbeen en verzen van Adolf, eenige verdroogde, gele blaren, twee portretjes in crayon en een groot stuk, op welks gezicht neef Hennis van aandoening en verwachting trilde. Zij vouwde het open.

‘'t Is mijn testament,’ zeide zij, ik heb 't gemaakt op Oudejaarsdag. Ik wilde op Nieuwjaar bepalen wie mijn erfgenaam moest wezen, en mijn oog viel op Koosje. Daarom liet ik alle plaatsen der namen in 't wit. Maar Koosje heeft mij 't eenigste ontnomen wat ik nog had op aarde. . . Ik geloof dat gij een goed mensch zijt, neef Hennis, gij gelijkt op Adolf.’ . . .

Wat moest haar gezicht verzwakt zijn om zoo'n gelijkenis te vinden; neef Hennis zat op heete kolen.

‘En gij hebt mij misschien den laatsten dienst bewezen.’

‘O neen tante!’

‘Ik zal u alles nalaten, Hennis, behalve eenige legaten aan de armen en aan de Bellenaers. Koosje heeft reeds genoeg van mij. Ik hoop dat het haar goed moge gaan niettegenstaande die wreede daad en haar huichelachtigen aard.’

Tante sprak die woorden hortend uit zonder eenigen samenhang.

‘Geef me die pen, Hennis,’ zeide zij na een oogenblik rustens. Hij gaf haar die en zij vulde de leêge plaatsen in met hare nog vaste hand.

‘Nu is alles in orde. Vaarwel neef Hennis.’

‘Beste tante,’ riep neef in verrukking uit, ‘laat mij bij u blijven, laat mij uw zoon worden!’

‘Niets, neen! Ik ben nu gerust; alles is gereed. Dag Hennis, complimenten aan Suze en leef gelukkig.’

En met den zakdoek voor de oogen verwijderde hij zich. Maar buiten verwonderde ieder zich over den vroolijken luchtigen gang van Hennis; een arme vrouw zag hem verbaasd na, want hij had haar een dubbeltje gegeven, en voor 't eerst in tien jaar trad hij een herberg binnen en bestelde een glas bier.

Een half uur na zijn vertrek bracht de brievenbesteller een brief bij mevrouw Gorbeen; Brigitte stelde hem haar meesteres ter hand, die bedaard aan het breien was.

Vervolgens begaf zij zich weêr aan haar werk in den keuken. Om 12 uur wilde zij als naar gewoonte de tafel in de tuinkamer dekken; voor het raam zat mevrouw Gorbeen, maar de kous was haar uit de handen gevallen; de eene hand, omklemde een brief, de andere drukte een stuk papier op de borst. Haar hoofd was diep gebogen.

‘Zou ze slapen?’ dacht Brigitte en de kous opnemend legde zij dien op den schoot, even raakte zij daarbij mevrouw's hand aan en zij slaakte een luiden gil.

‘Mevrouw, mevrouw!’ riep zij en lichtte het hoofd op; geen twijfel meer; mevrouw was dood! Brigitte snelde 't huis uit, niet wetende, wat te beginnen; daar stiet zij tegen neef Hennis.

‘Mijnheer,’ riep zij ‘uw tante is dood.’

‘Dood! nu al,’ ontsnapte zijn mond en hij begaf zich rechtstreeks naar 't sterfhuis; neef Hennis was alles behalve bang uitgevallen maar toch, toen hij het lijk daar zag zitten op dezelfde plek, waar tante des morgens nog met hem had gesproken, rilde hij van 't hoofd tot de voeten. Een gelukkige lach speelde om mevrouw's lippen en een traan, misschien de eerste sedert lange gestort, was op de koude wangen gerold. Ongetwijfeld had iets dien lach en tegelijk de traan te voorschijn geroepen.

Hennis dacht onmiddellijk aan den brief, nam de twee gedeelten voorzichtig uit hare stijve handen en sloeg er een blik op; hij werd doodsbleek en keek schuw rond; hij was alleen, alleen met het ziellooze overschot; snel gingen de twee stukken met nog de helft eener enveloppe in zijn zak. Juist werd de deur geopend, Koosje trad binnen; haar eerste oogslag gold Hennis en zij zag nog even die beweging, maar geheel met tante bezig, wierp zij zich op het lijk van die vrouw, aan wie zij zoo gaarne haar leven had gewijd. Langzamerhand werd de kamer gevuld, nicht Suze en de Bellenaers kwamen allen aangesneld; 't was een geweldig leven, praten, klagen, zuchten, wijze opmerkingen, een slechts weende: Koosje; maar zóó bedroefd was zij niet om een stuk papier onopgemerkt te laten, dat op de tafel lag; het was 't derde gedeelte eener enveloppe, waarop nog eenige woorden van 't adres in een vreemde hand stonden.

‘Tante schijnt van morgen nog een brief te hebben ontvangen,’ zeide zij en onwillekeurig zag ze naar neef Hennis; deze wendde snel den blik af terwijl hij antwoordde:

‘Dat is niet gezegd; 't is wellicht een oud stuk papier,’ maar Roosje sloot het gevondene zorgvuldig in haar porte-monnaie.

‘Die verwenschte nuf,’ dacht Hennis.

Een maand later was de helft der stedelingen op de been, er werd een deftig huwelijk gesloten; bruidegom en bruid waren beiden het derde kruisje reeds voorbij, de rozen van hare wangen, waren wel naar haar krans verhuisd, maar in lang had men zulk een prachtigen paarschen zijden japon niet gezien en zulk een fijne, kanten sluier; en hij dan, wie had ooit zulk een fijn lakensch pak gedragen? Eenigen mompelden wel, dat bij een huwelijk, een bruin pak niet reçu was, maar dat waren benijders; men vergat zelfs, dat hij ringetjes in de ooren droeg en dat zijn gezicht alles behalve voornaam was.

Men begrijpt dat dit schoone paar niemand anders was dan neef Hennis en Suze eenige erfgenamen van hun beminde tante Gorbeen. De Bellenaars waren zeer goed in hun schik en namen van harte deel in hun geluk, want men kan 't niet ontkennen dat het zeer goede menschen waren en wat hun legaat betrof, hiermede waren zij genoegzaam tevreden.

(Wordt vervolgd.)