De Belgische Illustratie. Jaargang 5

Jan Wilmans.
Door Rudolf Vranks.
I

Jan Wilmans zit in zijnen zetel aan den hoek van den haard. Hij is geheel alleen op zijn klein kamerken. Hij schijnt in diepe gedachten gedompeld. Van tijd tot tijd heft hij het hoofd op en ziet met fiere blikken rondom hem, als zag hij iemand voor hem staan. Alsdan is zijn gelaat glanzend van geluk. Hij mompelt in zich zelven en maakt zonderlinge gebaren.

Voorzeker, lieve lezer, indien gij Jan Wilmans alzoo zaagt met de armen slaan en zijnen kop in de lucht steken, zoudt gij een aardig oordeel van zijne hersens opvatten. Nogtans, ik moet mij haasten van u te zeggen, dat gij ten deele mis zijt: Jan Wilmans is niet zot, neen, maar toch, om de waarheid getrouw te blijven, moet ik bekennen, dat wijze menschen anders zijn dan hij. Om u op te klaren hetgeen mijn gezegde duister zou kunnen inhebben, zal ik u kennis met hem laten maken.

Jan Wilmans is een jongeling van drij en twintig jaar, met roode wangen, blauwe oogen, blond haar en een gelaat, dat van gezondheid betuigt. Daarenboven is hij buitengewoon zwaarlijvig en zijne korte beenen en armen doen die zwaarlijvigheid nog meer uitkomen. Gelijk hij daar nu in zijnen zetel gernst ligt, wekt hij op het eerste gezicht de herinnering op van een grooten bol.

Zijn vader, welstellende boer van het omliggende, had hem naar de hoogeschool van Leuven gezonden om er te leeren voor advocaat. Doch ik moet hier zeggen, dat het advocaatschap maar Weinig vader Wilmans tegenlachte. Hij was welstellend, het is waar, maar hij had een talrijk huisgezin op te voeden en had daarbij een proces op den hals, dat, indien hij het verloor, hem geheel zou in de armoede dompelen. Vader Wilmans had eene andere levensbaan voor zijn oudsten zoon gepeinsd; doch door de gebeden en smeekingen overwonnen en het lastig vallen moede van den burgemeester, die gedurig aan zijne ooren zaagde dat Jan een goed hoofd had en wel zou gelukken, had hij zich laten overhalen. Jan was dus naar Leuven gezonden. Voorzien van geld, dat zijne moeder hem stil in de hand geduwd had. en van de laatste raden en zegeningen van zijne vader, was hij zich komen in de hoogeschool vestigen. Het was een schoone dag voor onzen Jan: hij droomde van geluk, van rijkdom en eer, maar, eilaas het duurde niet lang!

Het is eene der kwalen hier op de wereld, dat ieder ding zijnen tegenkant heeft.

Jan beproefde het welhaast.

Jan was een goede jongen, neerstig, leerzaam, doch hij had een gebrek, namelijk hij was hoovaardig. Hij wilde van zijne schoolmakkers geacht en gëeerbiedigd worden, iets waaraan zijne steedsche collega's zich moeielijk konnen toeleggen. Veel meer, in plaats van hem te eerbiedigen, lachten dezen hem op de onbeleefdste wijze uit, en wanneer Jan zich kwaad maakte, verdubbelde hun lachen nog. Kortom, hij diende voor den zot van geheel de school: immers men kon hem niet vergeven dat hij maar een boer was. Dit kwetste onzen Jan zeer diep in zijn gemoed. Ook besloot hij van zich in eene weerdige eenzaamheid te hullen en van met die onbeschofte jongelingen geen gemeens meer te hebben. Hij meende dat zijne houding en zijne blikken genoeg zouden zijn, om hen te doen gevoelen, al den afstand, die tusschen hen en hem, Jan Wilmans, was.

Ja, maar dat maakte de rekening van onze jonge guiten niet. Zij hadden Jan voor hun speeltuig genomen, en Jan zou er voor dienen, willen of niet. Er ging dus geen dag voorbij of er werd hem de eene of andere poets gespeeld, en hij mocht zich kwaad maken zooveel hij wilde, het hielp er niet aan. Jan had geëindigd met er zich aan te gewennen, doch hij verkropte al den spijt dien hij gevoelde, wel hopende dat het oogenblik zou komen, van zich over alles te wreken.

Eene andere zaak bestond ook. die Jan tamelijk ongelukkig maakte. Wij hebben gezegd dat zijn vader niet al te rijk was. Jan kreeg dus niet veel teergeld, on terwijl zijne makkers, die bijna allen van goede ouders waren, zich des avonds in koffiehuizen en tooneelen gingen vergeestigen, moest Jan eenzaam op zijn kamerken zitten treuren. Daar, aan zich zelven overgeleverd, leerde hij met grooten ijver. Somtijds dacht hij aan zijn onaangenaam schoolleven, maar telkens kwamen andere gedachten hem het gemoed opwinden. Hij schiep zich alle slag van denkbeelden; hij droomde van geluk, van rijkdom: dit was zijn leven. Dan vergat hij alles.

Het is in eene van deze oogenblikken dat wij hem aantreffen.

De avond was reeds gekomen. Het was slecht weder buiten, het regende en waaide fel.

Jan rolde zich gelijk eene kat in zijnen zetel voor den brandenden haard en ging voort in zijne gouden droomen. Ja, zelfs begon hij luid te klappen.

‘Rijk worden!’ zeide hij, ‘machtig . . . . . wie weet? Ik zal welhaast advocaat zijn. Advocaat! het is te zeggen een ambt, dat mij den toegang van alle eereplaatsen geeft. Ja, rechters, volksvertegenwoordigers, ministers: het zijn meestal advocaten. En zij winnen geld, en zij zijn geacht, geëerbiedigd. . . . . Indien ik dat ook eens moest worden? . . . Bah, wie weet, het is voor mij gelijk voor een ander! Waarom zou ik dit niet kunnen zijn? Minister! Ik, minister? Ja, ik zal het worden. En dan, dan eerst zal ik op mijne plaats zijn, want in mij steekt vernuft, alles in mij toont het. Ik voel in mij zelven dat ik gemaakt ben om aan het hoofd der samenleving te staan. Het fortuin is voor de eerzuchtigen, welnu, ik ben eerzuchtig, mij zal het fortuin niet ontsnappen!’ . . . . .

Eene sombere wolk kwam hier eene wijl zijn gelaat fronsen, maar het vervloog welhaast.

‘Ah. zij noemen mij boer, hoovaardige ezel . . . . . zij zullen het zien, de lompe vlegels. Laat mij eens minister worden, ik ban ze allen uit het land . . . . . of neen, mijn misprijzen zal genoegzaam zijn, om hen van spijt te doen verstikken.’

Jan ging in zijne droomerij voort, maar van tijd tot tijd vielen zijne oogen toe en zijn hoofd helde voorover als had hij grooten vaak. En geen wonder. Hij had voor zijn avondmaal melkpap gegeten, - iets dat hem het vaderlijk huis herinnerde en dat hij zeer geern at. Hij had dus eer aan de tafel gedaan. Nu dat de melkpap begon te teren en onder den invloed van de warmte van het vuur, waaraan hij, door zijne zwaarlijvigheid, meer dan een ander gevoelig was, begon Jan Wilmans eene groote neiging tot slapen te gevoelen. Hij geeuwde genoeg om zijne kakebeenen te ontzetten, rekte zich uit en pinkoogde zooveel hij kon. De woorden kwamen hem maar moeielijk meer uit den mond en het oogenblik was nabij dat hij met den zaligen lach des geluks zou insluimeren in zijnen zetel . . . . . toen hij eensklaps een gerucht aan de deur van zijne kamer vernam. Bijna op hetzelfde oogenblik trad eene statige vrouw binnen en kwam zich recht voor Jan Wilmans langs den anderen kant van den haard zetten.

In de kamer was slechts één zetel, - Jan wist het wel - en nogtans zette de vrouw zich neder in eenen zetel, die juist intijd daar stond om haar te ontvangen. De onbekende schikte zich op haar gemak op den stoel, bezag Jan Wilmans, die roerloos zat te kijken, en sprak met vriendelijken toon:

‘Dag Jan Wilmans, hoe gaat het met u?’

Wie zou de verbazing van Jan Wilmans nu uitdrukken? Hij bleef verstomd zitten. Hij wist niet wat denken. Het schielijk verschijnen van de onbekende en het wonderbaar voorkomen van den zetel sloegen hem in het eerst met schrik. Met wijd opengespalkte oogen zat hij op de vreemde vrouw te staren. Hij wilde opstaan, maar zijne beenen kon hij niet verroeren; het angstzweet brak hem uit.

‘Och God,’ zuchtte hij bij zich zelven, ‘heb medelijden met mij, ik geloof dat het de duivel is!’ - en hij maakte een groot kruis.

De vrouw verroerde zich niet, en nogtans zij moest het wel gezien hebben, want zij hield haren blik strak op hem gevestigd. Dit verzekerde Jan een weinig; daarmede, hij had nooit gehoord of gelezen,

[p. 256]

dat de duivel zich vertoond had onder de gedaante van eene schoone jonge vrouw. En deze was schoon inderdaad. Jan begon kalm genoeg te worden, om haar goed te kunnen aanzien.

Het was eene vrouw van hooge gestalte, geheel in zwarte zijde gekleed. Haar gelaat was schoon, doch in hare glinsterende zwarte oogen stond iets wreeds te lezen; hare onderste lip kwam een weinig uit en gaf een onbeschrijfbaren schijn van hoogmoed aan haar wezen. Haar schoon zwart haar was omringd van een breeden gouden band, zij had gouden oorbellen, armbanden en ringen. Haar kleed fonkelde van de gesteenten, waarmede het bezaaid was. - Men had ze genomen voor eene koningin. En nogtans lag er iets onaangenaams in haar.

De zwarte vrouw zat nog altijd in haren zetel op Jan te zien. Deze wist niet wat zeggen: hij was niet zeker of hij droomde of waakte.

‘Dag Jan Wilmans, hoe gaat het met u?’ herhaalde de onbekende.

ROZSA SANDOR.

Deze stem klonk aardig aan Jan's ooren: hij werd weder bevreesd, en alhoewel hij gezien had dat de vrouw van zijn kruisteeken niet bang was, teekende hij zich nogmaals met zichtbaren schrik.

Deze maal schoot de onbekende in een langen schaterlach. Zij lachte met zulke hevigheid, dat de tranen haar in de oogen kwamen.

‘Wel Jan,’ zeide zij eindelijk, tusschen twee schaterlachen, ‘neemt gij mij voor een duivel? Wat denkt gij van mij dan? Ik ben veel beter dan de duivel; ik verzeker u, ik ben gekomen voor uw geluk.’

‘Maar wie zijt gij dan, Mevrouw?’ stamerde Jan.

‘Dat doet niets ter zaak,’ antwoordde de onbekende, ‘later zult gij mij leeren kennen. Ik ben gekomen om u mijne goede diensten aan te bieden. Kom laat ons wat kouten.’

‘Ja, laat ons wat kouten,’ zeide Jan, om ook iets te zeggen.

‘Gij wilt machtig en rijk zijn,’ ging de zwarte vrouw voort, ‘gij wilt u wreken over de verachting uwer makkers! Is het zoo niet?’

‘Hoe kunt gij dit weten?’ vroeg Jan verwonderd.

‘Ik weet alles wat u aangaat; Sedert langen tijd heb ik het oog op u. Welnu, de tijd is gekomen, dat al uwe wenschen zullen volbracht zijn. Ik breng u rijkdom, macht en eer. Dit alles zal ik u geven, doch op ééne voorwaarde.’ . . . .

Hier werd de stem der onbekende zoo scherp, dat Jan er van sidderde. - ‘Op ééne voorwaarde,’ had zij gezegd. Dit laatste gezegde vooral deed eene koude rilling door zijn lichaam gaan. Eene voorwaarde . . . Hemel, indien het eens op zijne ziel was dat zij het gemunt had! Ja, het was de duivel, want zij wilde zijne ziel koopen.

‘O neen, neen,’ riep Jan eensklaps uit, ‘weg! . . . . . Mijne ziel niet! . . . . . Weg, weg!’

De vrouw stond recht en zag met een verpletterend misprijzen op onzen student neer, die nog altijd heftige gebaren maakte.

‘Dwaze mensch die gij zijt,’ sprak zij; ‘gij verschrikt en gij kent nog mijne voorwaarde niet. Ik heb u reeds gezegd dat ik de duivel niet ben. Ik zou mij op u moeten storen maar ik heb medelijden met u. Ik zie dat gij mijne weldaden niet weerdig zijt. Leef dan voort in den ellendigen staat, waarin gij zijt. Ik vertrek.’

En de vrouw stapte naar de deur.

Jan Wilmans, van zijne verschriktheid een weinig teruggekomen, begon op de woorden van zijne wonderbare bezoekster te denken. ‘Ik zal u rijk, geëerd, machtig maken.’ - deze woorden klonken hem nog in de ooren. De hoogmoed nam de overhand.

‘Mevrouw,’ riep hij smeekend uit, ‘ik bid u, ga niet henen. Ik vraag u vergiffenis. Ik zal alles doen wat gij vraagt. Vergeef aan mijne ontsteltenis, die . . . die’ . . .

Jan stamerde zoodanig dat hij er niet meer uit kwam.

De vrouw keerde zich om en bezag hem. Hij zag er zoo smeekend uit, dat zij terug naar haren zetel keerde.

‘Welnu,’ sprak zij, ‘luister goed, ziehier de voorwaarde. Vergeet ouders en huisgezin. Tot welken hoogen rang gij moget komen, verstoot ze altijd, al waren zij in de diepste ellende. Indien gij aan dit punt ontbraakt, zou ik onmiddellijk mijne hand van u trekken om u weer in het ongeluk te dompelen!’ . . . . .

Een zware zucht ontsnapte Jan's benepen boezem: bij had zich aan veel erger verwacht. Nogtans, alles wel nagegaan, was de voorwaarde ook maar aardig. Ja. zelfs voelde hij een zekere knaging in zich zelven en eene stem, die hem zegde van het aanbod te verstooten. Zijn vader verlaten, die altijd zoo goed voor hem geweest was, en zijne goede moeder en zijne broêrkens en zusterkens. . . . . . En het proces, dat hen allen in een oogenblik tot den bedelzak kon brengen. . . . . . Neen, ik mag dat niet doen. . . . . .

Jan Wilmans deed reeds den mond open om zijne weigering te geven, maar hij bezag de vrouw, die voor hem zat, en meteens vervlogen al de goede gedachten, om plaats te laten aan gedachten van ikzucht en hoovaardigheid.

‘Bah,’ dacht hij, ‘vader is welstellende, hij zal er wel uit geraken. En indien hij toch moet arm worden, kan ik voor hem mijne levensbaan niet breken. Ik moet nog lang leeren en hem veel geld kosten. Indien ik aanveerd, is hij ineens van mij ontslagen. En dan de rijkdom, de eer. . . . hoe schoon!’

De vrouw hield haar oog op Jan gevestigd en volgde den strijd, na, dien hij in zijne ziel onderstond en die zich op zijn gelaat kwam schetsen.

‘Welnu,’ vroeg zij, ‘wat zult gij doen?’

‘Ik aanveerd,’ antwoordde Jan met vaste stem.

‘Goed zoo,’ zegde de vrouw opstaande, ‘ik verwachtte niet minder van u. Ziehier een bewijs van uw toekomend fortuin. Vaarwel.’

En zij haalde een opgerold papier uit hare tesch en overhandigde het aan Jan. Daarna wendde zij zich naar de deur en stapte de kamer uit.

Jan Wilmans richtte onwillekeurig het oog naar de plaats, waar zij gezeten had; de zetel was verdwenen.

Doch daar bekreunde Jan zich nu weinig over, hij was geheel verrukt over hetgeen de onbekende hem gezegd had. Zijn eerste werk wanneer hij zich alleen bevond, was van het kostbaar papier open te rukken. Het was zijne benoeming van advocaat!

Jan kan in het eerst zijne oogen niet gelooven. Hij danst en huppelt rond zijne kamer, hij slaat met zijne armen in het ronde, loopt met het hoofd tegen de muren, trekt zijne haren met klissen, om te zien of hij wel wakker is, en valt eindelijk half zinneloos van vreugde in zijnen zetel neer.

Ja, toch, het is wel zijne benoeming van advocaat. En zie, daar een ander papier bij, dat hij nog niet gezien heeft. Hemel! het is een brief die hem het eigendom geeft van een schoon huis te Brussel. De onbekende had hare belofte vervuld; zij gaf achting en rijkdom in eenen keer.

Jan zwom in eenen stroom van zoet genot, hij meende zot te worden van geluk, Nogtans begon het laat te worden. Jan ging te bed en droomde dien nacht dat hij keizer van een groot land gekroond werd.

Des anderendaags was Jan Wilmans vroeg op, zijn eerste gedacht was voor het papier: het was nog altijd op zijne borst, waar hij het den vorigen nacht geplaatst had. Hij overlas het nog eens met eene onuitsprekelijke vreugde.

‘Advocaat en eigenaar van een groot huis!’ riep hij uit met eenen fliksprong. ‘Komaan, laat ons bezit nemen van ons eigendom.’

Jan liep naar den spoorweg en nam den eersten tocht voor Brussel. Daar gekomen liep hij met snelle schreden naar het aangewezen huis. Aan den dorpel bleef hij echter aarzelend stilstaan.

(Wordt vervolgd.)