De Belgische Illustratie. Jaargang 5

Twee moeders.
Episode uit den laatsten fransch-duitschen oorlog.
door Mathilde.
(Vervolg.)

‘Ik hoop, dat gij niet te veel van de Pruisen zult te lijden hebben,’ hernam Alphonse om het gesprek een andere richting te geven.

‘Wij zullen hun elk voorwendsel tot gewelddadigheden trachten te ontnemen. De meeste jongelingen van het platteland hebben zich bij het Loire-leger gevoegd; vele boeren zijn gevlucht, mobiele gardes hebben wij niet en over die paar dolle troepen, welke de wapens hebben opgenomen, behoeven wij ons niet te bekommeren. Wat zou gewapend verzet ook helpen? Wij zijn machteloos tegenover den sterken vijand.’

‘Helaas! Zal men over eenige dagen van de overwinning bij Orleans spreken?’

‘Doe gij er uw best toe, Alphonse, koop dien zegen desnoods met uw bloed of val anders als een offer voor het geluk van ons vaderland! In elk geval mag ik Alphonse, den christen held, niet betreuren.’

‘O mama, gij spreekt mij moed in! Laat ons dan met overgeving aan Gods wil scheiden.’

Een lange, sprakelooze omhelzing volgde die woorden.

‘Mijn eenigst kind,’ sprak Mevrouw du Perne ‘ik offer u op, geen grooter offer kan ik God en mijn vaderland brengen. Ga, vertrek, ik mag u niet weerhouden!’

‘Moeder, lieve moeder,’ sprak hij, zich uit hare armen losrukkend. ‘God zij met u; keer spoedig naar huis . . . . Uw gezondheid’. . . .

Hij kuste hare hand en vertrok, na een paar schreden gedaan te hebben, keerde hij zich nogmaals om en klemde hare hand in de zijne.

‘Mijn lichaam,’ zeide hij, ‘ik zou zoo gaarne willen dat het hier te Ramelles rustte tusschen de boomen van ons kerkhof!’

‘Wees gerust, Alphonse, ook deze uw wensch zal vervuld worden. . . . . Ga nu ijlings heen, het mocht te laat worden.’

Een minuut later stond Mevrouw du Perne alleen voor het poortje. De maan was opgekomen. Nog eenmaal wierp zij een blik op de slanke gestalte van haren zoon. Daarop sloot zij de deur en ging snel, zonder zich ergens op te houden, het park door, totdat zij hare kamer bereikte.

De lampen op den schoorsteenmantel waren ontstoken; het vuur in den haard brandde aangenaam en huiselijk, en toch viel de zwaar beproefde vrouw bevend en uitgeput op de canapé neder.

‘Wat is het hier toch veranderd,’ dacht zij, in 't rond starende. ‘Mij dunkt dat alles zoo verlaten en eenzaam is.’

Dwaasheid,’ vervolgde zij een oogenblik later. ‘Mijn hart is koud en eenzaam. Kom, in mijn werkzaamheden moet ik een heelmiddel tegen die droevige stemming zoeken. Morgen zullen de heeren Pruisen mij wel geen tijd geven om aan mijn zaken te denken.’

Na vervolgens haar mantel over een stoel gehangen te hebben, zette zij zich voor hare schrijftafel neer, wierp een blik vol vertrouwen op het kruis en was kort daarna geheel in haar werk verdiept.

VI
De pruisen.

Nagenoeg zonder tegenstand waren eenige regimenten Ramelles gepasseerd. Doordien het zich niet verzet had, ontving 't dorp van den pruisischen kommandant de vleiende getuigenis, dat het zich boven honderd anderen had onderscheiden. De dorpelingen waren echter met dezen lof weinig tevreden.

‘Als wij konden,’ zeiden zij, ‘wat zouden we 't dien lastigen gasten nog eens warm maken!’

De avond was gevallen, op nog geen uur afstand bulderde het kanon en s'middags waren eenige wagens met gekwetsten te la Chesnaye aangekomen. De zes zusters, de pastoor, mevrouw du Perne, Mina, Octavie en z[elf]s hare moeder wijdden hunne zorgen aan de ongelukkigen. Tegen zes uur stond mevrouw Delgrange aan een der ramen van het kasteel, zij had van Albert een brief ontvangen, die eenige weken oud was; hij maakte het goed, maar was alles behalve in zijn schik, dat het hem niet gegeven was meê te doen. Hij zou Frankrijk zoo gaarne van de indringers helpen verlossen, doch, helaas! zijn eerewoord hield hem nog v[aste]r gekluisterd dan ketens.

Zijn moeder glimlachte: ‘Des te beter,’ dacht zij, ‘nu is uw leven ten minste in veiligheid.’

Ze werd in hare aangename bezigheid gestoord door mevrouw Janguy, de vrouw van den maire.

‘O, Mevrouw,’ riep zij reeds van verre, ‘wat hebben wij een lastigen, akeligen commensaal gekregen! Die ellendige Pruis’ . . . .

‘Wien bedoelt gij? den kolonel?’

‘Die kolonel of majoor of overste, die baron von Habenichts met zijn snorren! 't Is of de man razend is! Verbeeld u, ik ben het huis uitgeloopen. Ik kan het niet meer aanzien. Wat een noten dat mensch al op zijn zang heeft, daar kunt ge u geen denkbeeld van maken, zoo ge 't niet zelf ondervonden hebt. Mijne kippen, mijne mooie vette kippen, hij heeft ze allen uit het hok gehaald en laten braden. De wijn, dien mijnheer Janguy bewaard heeft voor onze gouden bruiloft, staat op zijn tafel. Ons beste linnengoed was hem niet fijn genoeg. Ik zelf heb zijn bed opgemaakt, en tot belooning stiet hij onzen prachtigen spiegel stuk.’

En bij die herinnering begon de goede vrouw te weenen.

‘Maar lieve Mevrouw, de man is waarlijk razend, geloof ik!’ hernam mevrouw Delgrange.

‘Wacht, 't is nog niet alles! Hij heeft een paar van zijn kameraden verzocht en toen moest ik met mijnheer Janguy, die zoo oud als hij is nog nooit een schaal heeft vastgehouden, veel minder opgebracht, toen moesten wij hen bedienen, hij wilde niet dat Fifine binnenkwam, zij was te oud en te dom, - en toch heeft ze altijd met eer bij echte baronnen en maires gediend. Maar hier bleef het niet bij, ik had hun van die heerlijke semoule-soep gemaakt; ik wil die opbrengen, daar vliegt onze baron op. ‘Nein, nein,’ roept hij, ‘nicht so,’ en hij trekt mijn goeden man, die als een kat in een vreemd pakhuis er bij staat, bij den arm, geeft hem de kom in de handen en beduidt mij dat ik in de keuken het andere eten moet halen. Nog geen minuut later hoor ik een verschrikkelijk geschreeuw; de maire komt jammerend binnen, de ellendeling heeft hem de gloeiende soep over den arm gesmeten. ‘Dat verdraag ik niet,’ roep ik woedend uit en vlieg naar binnen, om hun eens goed de les op te lezen; - daar springen er twee van tafel op en duwen mij met het gezicht op de sofa, die kletsnat is van de restantjes der soep.’ . . . .

‘Die mooie paarsche sofa?’

‘Dezelfde, de mooiste van het heele huis; mijn chineesche kopjes hebben ze zonder eenige reden tegen den grond geworpen, die lieve étagère met rariteiten, welke uw Albert mij uit Algiers heeft meêgebracht, is verbrijzeld, 't Is om krankzinnig te worden; ik heb 't huis aan Fifine overgelaten en ben heengegaan; mijn eer stond op 't spel, de vrouw van den maire mag niet als dienstmeid achter de tafel staan.’

‘Maar zijt gij de eenigste, die zoo behandeld wordt?’

‘O Heer, neen! Onderweg ontmoette ik zoo vele jammerende vrouwen en kinderen, die uit hun huizen gejaagd waren. Hoe vreeselijk is 't te denken, dat dit nog maanden kan duren!’

‘Ik weet niet eens hoe ze in mijn woning huishouden. Ik heb bijna niets in huis, al wat van waarde is, heb ik verborgen; laat hen met het overige doen wat ze willen, ik bemoei er mij niet meê. Wat zal ik tevreden zijn als ik er zóó nog maar af kom.’

Octavie trad binnen, gevolgd door Mina. Ze had een buitengewoon hooge kleur, hare sneeuwitte handen waren een weinig met bloed besmeurd en ook op haar zwart kleed lagen bloedvlekken.

‘Mama,’ zeide zij, ‘ik ontvang zoo pas een boodschap van Grimaud, zijn dochter ligt op sterven en laat een van ons roepen. Vergunt gij mij even te gaan?’

‘Nu in dit koude weer,’ hernam mevrouw Janguy, ‘en terwijl die duivels over den weg dolen? Zet dat idee toch uit uw hoofd, kind.’

‘Ik mag niet, Mevrouw. Het arme mensch is krankzinnig en op dit oogenblik is zij juist bij haar verstand. Misschien wil ze ons iets over hare kinderen zeggen en dan zou 't haar laatste uur verbitteren, zoo zij dit niet doen kon. Ik ben niet bang voor de koû en nog minder voor die luî.’

‘'t Is toch beter dat gij niet alléén gaat, de avond begint te vallen,’ zeî mevrouw Delgrange, terwijl de echtgenoote van den maire zich verwijderde, om ook bij mevrouw du Perne haar hart uit te storten.

‘Wat zou dat, mama, ik ben er in een oogenblik!’

‘Laat Paul met u gaan,’ sprak Mina een weinig beschroomd.

‘Neen, dan ga ik liever in 't geheel niet, ik wil niet met iemand loopen, wien mijn gezelschap onaangenaam is.’

‘Foei, Octavie!’ riep Mina geërgerd.

‘Laat die preutschheid varen, kind,’ sprak haar moeder; ‘daar is 't nu zeker geen tijd voor. Ge moogt dankbaar zijn, als Paul u geleiden wil. Is hij thuis, Mina?’

‘Ja, Mevrouw, hij is op zijn kamer.’

‘Er is gevaar of geen gevaar,’ hernam Octavie ‘is er geen gevaar, dan heb ik geen geleide noodig, en zoo ja, dan wil ik niet dat mijnheer Fautrin voor mijn pleizier zich daarin begeeft.’

‘Hij zou wel meer voor u willen doen, als gij het slechts toestondt,’ antwoordde zijn zuster.

‘Waarom zou ik het toestaan? Hij heeft geen verplichting aan mij. Ik laat mij niet met zijn zaken in, dus heeft hij ook met de mijne niets te maken.’

[p. 119]

‘Ach, Octavie, wat zijt ge toch hard voor mijn broeder,’ viel Mina haar in de rede, terwijl haar de tranen in de oogen kwamen.

‘Ik woû, dat ge een beetje anders waart,’ sprak mevrouw Delgrange; ‘'t gezicht van zooveel ongelukkigen en gewonden schijnt weinig of geen invloed op u uit te oefenen. Ge zijt altijd even bits en eigenzinnig.’

‘Mijn hoofd brandt, mama, ik wil in de vrije lucht zijn. Wees niet ongerust, ik zal een groote parapluie nemen en desnoods Clément verzoeken meê te gaan.’

‘Dan heb ik er niets meer op tegen. Ga dan maar!’

Octavie nam mantel en hoed, kuste haar mama goeden dag, kneep Mina in de wangen en liep snel de trappen af.

‘Waarom haat zij Paul toch zoo?’ vroeg Mina op klagenden toon. ‘Hij lijdt veel verdriet om haar, en zij is zoo onverschillig, zoo niet hatelijk tegen hem.’

‘Ge hebt weinig menschenkennis, Mina! Zij verbeeldde zich, dat Paul haar zou vleien, en daar hij dit niet doet, gevoelt ze zich gekwetst. Hij heeft de beste manier gekozen om haar tegenstand te overwinnen; ze mag hem gaarne lijden, anders had ze in Parijs zooveel partijen niet afgeslagen. . . . . . Zie eens, hoe die soldaten de groote boomen omverhakken, zelfs dien prachtigen eik.’

‘Hebben ze dan geen brandstof genoeg? . . . . Het kanongebulder begint weer.’ . . . .

‘Wie weet of dat schot Alphonse niet gedood heeft! Hoe kan Denise nog kalm blijven? Ik was van angst gestorven. Ach, mijn Robert, waar zijt gij thans?’

‘Men zou waarlijk van al de miseries, die men beleeft, grijze haren krijgen. 't Is overal een en 't zelfde treurlied. Ter nauwernood ben ik daar binnen 't gejammer ontloopen, of hier hoor ik weer kanonschoten en mevrouw Janguy weet mij niets dan akeligheid te vertellen. Mevrouw du Perne heeft gelijk, men moet zich tegen alle mogelijke rampen met een schild wapenen; doch de stem van het hart kan toch niet zwijgen;’ - en het jonge meisje begaf zich met langzame schreden naar de zaal, waar de gekwetsten lagen.

Octavie had hare liefderijke daad volvoerd, zij had het stervensuur der arme krankzinnige verzacht, en keerde nu snel huiswaarts. Eensklaps hoorde zij een geritsel ter zijde van den weg.

‘Wat is dat Clément?’ vroeg zij.

‘Het zal een haas zijn, jufvrouw.’

‘Neen, 't is te sterk voor een haas, ik vrees.’ . . . .

Zij werd onderbroken door twee uhlanen, die gearmd en zwaaiend te voorschijn kwamen.

‘Zeg eens, wie marcheert hier?’ vroeg de eene.

‘Goed volk, laat passeeren.’

‘Neen, zij passeeren niet! Hierrr!’. . . . .

‘Mijnheer,’ zeî Octavie in zuiver duitsch, terwijl de dappere Clément zich achter haar verschool, ‘ik ben een der bewoonsters van het huis, dat tot ambulance dient; den geheelen dag ben ik bezig geweest uw landgenooten te verbinden, nu ga ik er weer heen, houd mij niet op.’

De soldaten werden niet beleefder, tot groote teleurstelling van Octavie, die wel eens gelezen had, hoe vele wondervolle omkeeringen het spreken der moedertaal had teweeggebracht.

‘Al praat je nog zoo mooi duitsch, jelui gaat meê! Vooruit!’

‘Ik wil niet,’ riep Octavie en de parapluie bij den dikken steel opheffend, liet zij haar vallen op 't hoofd van een hunner, zoodat de uhlaan huilde van pijn.

‘Ga meê,’ riep de andere, ‘gij booze fransche heks, ik zal 't je afleeren; hier de parapluie!’

Zij worstelde tegen, Clément smeekte om genade en trachtte de uhlanen van 't lijf te houden; spoedig echter waren deze beiden meester; de eene greep den schreeuwenden knecht, terwijl de andere het meisje meêsleepte.

‘Help, mijn God, help!’ riep zij.

‘Naar 't cachot, ik zal je dat slaan afleeren.’ . . .

Een geweldige slag op het hoofd deed hem zwijgen en ter aarde zinken.

‘Schaam u, een weerlooze vrouw aan te vallen,’ riep een forsche stem, - het was die van Paul. Hij rukte Octavie uit hun handen en toen de ongedeerde soldaat hem aanviel en zelfs zijn wapen trok, maakte hij hem spoedig onschadelijk. Na een korte worsteling, waarin de Pruis zijn linkerhand verwondde, gelukte het den flinken jongeling, zijn tegenstander door een pistoolschot voor dood ter aarde te doen vallen.

‘Mijnheer Fautrin, gij zijt een reddende engel’ riep Clément in vervoering.

‘Hebt gij u bezeerd,’ vroeg Octavie, die doodsbleek van vermoeidheid en schrik onbeweeglijk was blijven staan. Paul scheen echter haar niet te hooren, hij boog zich over de beide Pruisen en hield het oor aan hun mond,

‘Ze leven beiden nog,’ zeide hij, ‘over een kwartier loopen ze weg. Ik zal ze maar stil laten liggen. Mag ik langs denzelfden weg als gij naar huis gaan?’ vroeg hij koel aan Octavie.

‘Gij zult mij genoegen doen,’ antwoordde 't meisje, terwijl ze verlegen op de lippen beet.

Hij stak het pistool in den zak en liep zwijgend naast Octavie.

‘Zoudt gij hierdoor niet in onaangenaamheden komen?’ vroeg zij een oogenblik later.

‘Ik weet het niet, misschien wel, doch gij zijt gered en dat is mij genoeg.’

‘Gij geeft mij de schuld toch niet van dit onaangename avontuur?’

‘Volstrekt niet; 't is een goede of booze geest geweest, die mij op dezen weg bracht.’

‘Gisteren hebt gij u beklaagd, van niet verwond te zijn en nu helaas! . . . . nu zult gij wel over die onvoorzichtige woorden berouw hebben.’

‘Ik had zonder dat gezegd te hebben wel die wond gekregen. Als het daarbij blijft, ben ik tevreden.’

‘Wat bedoelt gij Paul, zeg 't mij toch.’

‘Niets, niets, ik heb u slechts één verzoek te doen, jufvrouw Delgrange: zeg niemand een woord over 't voorgevallene; en gij, Clémont, ik verbied het u ten strengste; zoo ge 't allerminste uitbrengt, kunt ge er zeker van zijn, dat ge uw tijd bij mevrouw hebt uitgediend.

‘Ik weet er alles van, Mijnheer Fautrin; ik begrijp u, als die verwenschte kerels het zelf niet verklappen, zal niemand ter wereld het weten.’

‘Mag mijn moeder er ook niets van vernemen?’ vroeg Octavie.

‘Gij kunt het zeggen aan wie gij wilt, ik heb u slechts verzocht het niemand, niemand ter wereld, zooals Clément zegt, te verhalen.’

‘Ik zal aan uw verzoek voldoen. Wij zijn nu vlak bij huis, staat gij mij toe uw wond te verbinden?’

De dankbaarheid had een groote overwinning op Octavie's trots behaald met haar die woorden te doen uitspreken. Paul verloor zijne koelbloedigheid niet.

‘Dank u, ik wil het huis niet in opschudding brengen; doch als ik u een raad mag geven, jufvrouw Delgrange, maak uw toilet in orde voordat gij naar de ambulance gaat.’

Hij groette even en verwijderde zich. Octavie liep door een zijdeurtje het huis in, trok andere kleêren aan en trad de ziekenzaal binnen. Haar hoofd stond nog meer dan straks in vuur, zij gevoelde zich diep vernederd door Paul's handelwijze; klaarblijkelijk gaf zij hare eigenzinnigheid, om zoo laat nog uit te willen gaan, de schuld van het gebeurde. Het zou misschien gevolgen kunnen hebben, het dorp zou in de asch gelegd kunnen worden, hij doodgeschoten, - en dat alles door haar schuld. ‘Neen,’ riep haar een inwendige stem toe, ‘uw schuld kan het niet zijn. Gij hebt een liefdewerk verricht, dat wel in de smaak van uw avontuurlijken geest viel, maar waarvoor gij toch uw leven gewaagd hebt. Zoo de Pruisen het Paul als een misdaad aanrekenen dan kunt gij getuigen, dat zijn daad rechtmatig was.’ Maar al was zij van dezen kant half en half gerust gesteld, de gekrenkte trots bleef haar nog vervolgen, niettegenstaande zij zich schaamde over een gevoel, dat zoo weinig paste bij de groote gebeurtenissen rondom haar. Zij stond werkeloos met betraande oogen voor het raam te mijmeren, toen zuster Marthe de la Sainte Croix haar op de schouders tikte.

‘Zoo ledig, Octavie!’ zeide zij glimlachend. ‘Ik heb u noodig.’

‘Beschik over mij, goede zuster,’ antwoordde het meisje. ‘Ik ben pas thuis gekomen en nog wat. . .’

‘Nog wat geschokt over al die nare dingen, niet waar! Ach God! wat een ellende ziet men overal. Er zijn weer eenige zwaar gekwetsten aangekomen; de meeste brengt men naar het kasteel van baron de D., want, waarlijk, wij hebben er hier reeds genoeg van. De dokter heeft mij geroepen om hem in een operatie bij te staan, wilt gij nu even de wacht houden bij mijn zieke? Hij kan geen oogenblik alleen blijven, daar hij onophoudelijk opspringt en de dekens van zich afwerpt.’

‘Is het een Franschman, zuster?’

‘Neen, een pruisisch officier.’

‘Dan laat ik hem aan een ander over, ik wil geen Pruis oppassen.’

‘Octavie, is dat naastenliefde? Mag men in de ambulance van Pruis of Franschman spreken? Zoodra het schot gevallen is, houdt alle nationaliteit op; wij zijn hier als menschen, als kinderen van denzelfden God. Hoe grooter uw tegenzin is, hoe grooter ook de verdienste zal wezen. Geloof mij, een daad als deze brengt u dichter bij den hemel.’

‘In Gods naam dan, zuster,’ hernam Octavie met een diepen zucht; en het kruis, dat de religieuze aan haar rozenkrans droeg, aan de lippen drukkend vroeg zij: ‘Moet men op dit teeken allen haat en wrok uit het hart bannen?’

‘Ja, Octavie, alle afgekeerdheid zonder uitzondering. Doch behoef ik dit wel te herhalen aan de zuster van Robert Delgrange?’

‘Vergeven is goddelijk, maar tevens vrij lastig, ja soms zeer lastig,’ mompelde het meisje, terwijl de zuster haar naar een ziekbed leidde. Een man in de kracht van zijn leven lag er op uitgestrekt; zijn gelaat gloeide van de koorts, zijn ijzersterk lichaam hoewel doodelijk gewond, scheen met al de nog overblijvende krachten tegen den dood te worstelen. Het was een vreeselijke aanblik, die strijd tusschen het leven en den onverbiddelijken vijand. Zijn hand zocht naar een voorwerp en vond Octavie's arm.

‘Louise,’ riep hij, ‘zijt gij toch hier? Ik wist dat gij komen zoudt, mijn lieve, dierbare Louise! Hebt gij onzen Frans meêgebracht? Wat heeft die jongen mij een mooien brief geschreven! Ik hield die in de hand, toen dat schot viel en alles duister werd. Kom naderbij, Louise, vrees niet, gij zijt nooit bang voor mij geweest; wij hebben elkaar altijd bemind, zelfs toen de geheele wereld tegen ons was. Ach, laat mij uw stem hooren.’

[p. 120]

‘Gij vergist u, Mijnheer,’ antwoordde Octavie, diep bewogen, in het duitsch, ‘ik heet geen Louise en ben u geheel vreemd.’

‘En wie zijt gij dan, gij die zoo op haar gelijkt?’

‘Een Française.

Een Française, een Katholieke dus?’ en zijn bewustzijn scheen van lieverlede terug te keeren. ‘Zeg mij, met de hand op uw hart, moet ik sterven?’

‘Ik weet het niet, ik hoop van neen.’ Zij drukte op de schel, om een der geneesheeren aan het bed te doen komen. ‘De dokter zal dadelijk verschijnen. Wilt gij den priester spreken?’

‘Ja zeker, als Christen heb ik geleefd en ook als Christen wil ik sterven.’

De geneesheer kwam: zijn oordeel was kort en stellig.

DE HONGAARSCHE HERDER.

‘Over een paar uur is alles gedaan. De levensbronnen zijn gekwetst, slechts door zijn buitengewone sterkte leeft hij nog.’

‘Welaan,’ antwoordde de gewonde, den vinger op 't voorhoofd leggend; ‘nu ben ik helder hier binnen, ik wil mijn zaken regelen. Mejufvrouw, zoudt gij u willen belasten met den laatsten wil, de laatste opdracht van een stervenden vijand?’

‘Van ganscher harte. Wilt gij dat ik voor u schrijf?’

‘Ja, ja, aan haar schrijven! Doch laat eerst den pastoor komen.’

De zieke sprak zijn biecht met volkomen tegenwoordigheid van geest, doch viel kort daarna weder in bezwijming. Octavie hield de wacht bij hem, nu en dan begon hij opnieuw te ijlen en sprak van zijn familiebetrekkingen, die hem om zijn vrouws wille hadden verstooten; dan troostte hij haar, nam zijn kind op den schoot en zong het liedjes voor; hij streed voor zijn vaderland, wenschte met lauweren bekroond terug te keeren, de rozen in den tuin zouden dan bloeien en Louise voor hem een krans vlechten. Een oogenblik later viel hij moedeloos neder en vervloekte de bewerkers van den krijg, die hem zijn duur gekocht geluk ontroofden. Tegen middernacht sloeg hij de oogen op, zijn stem was zwakker en zijn gelaat reeds doodsbleek.

‘Hoe laat is het?’ vroeg hij.

‘Vijf minuten over twaalf.’

‘Al zoo laat, dan is 't bijna gedaan. Wilt ge nu schrijven? Maar gij moet u haasten.’

Octavie zette zich aan een tafeltje neder en hij begon:

‘Lieve Louise, dierbare Frans!’

‘Ik weet den naam niet eens van haar, die aan mijn doodsbed, - neen,’ onderbrak hij zich zelf, ‘aan mijn ziekbed is beter, - aan mijn ziekbed schrijft, Ik ben gewond, zwaar gewond. Misschien zal uw voorgevoel bewaarheid worden.’. . .

‘O God, mijn borst!’ riep hij. ‘Zou dit het einde zijn? Spoedig, haast u! Wat zal ik nog meer zeggen? - Mijn oom zal na mijn dood wel toegevender worden. Zeg hem, dat ik zonder spijt voor 't vaderland sterf en hem vergeef. Louise, ween niet te veel, denk aan ons kind! Ik sterf in vrede met God en de menschen, mijn laatste gedachte’. . . . .

Hij kon niet meer en sloot uitgeput de oogen. Eenige minuten later begon hij weer.

‘Schrijf alles wat ik gesproken heb, ik kan 't niet. O God, wat zal zij gevoelen, als zij dien brief ontvangt! Schrijf haar eerst dat ik gewond ben, een weinig, erger en eindelijk . . . . . . Geef dien brief hier, ik wil nog wat schrijven, - één woord’. . . . .

Met buitengewone inspanning en door Octavie geholpen, deed hij zijn best er onder te schrijven: ‘Vaarwel, uw P.' Verder kwam hij niet, zijn krachten waren weg en de doodstrijd begon. Een half uur later las de priester bij zijn legerstede de gebeden der stervenden; hij scheen meê te bidden, plotseling begon hij te zingen, het bekende refrein van 't pruisische volkslied:

‘Lieb Vaterland. . . kannst ruhig sein. . . fest steht und treu’ . . . . .

Hij was dood, vast en trouw was hij gebleven tot den laatsten snik.

Toen de morgen aanbrak, lag Octavie op de canapé in de kamer harer moeder te slapen. Zenuwachtige trillingen doorliepen haar lichaam; zij scheen, hoewel slapend, nog alle gebeurtenissen van den vorigen dag te doorleven. Mevrouw Delgrange zag haar treurigaan.

‘Slaap gerust, mijn kind! Gij moet krachten verzamelen. Wie kan zeggen wat rampen deze dag voortbrengt!’ fluisterde zij. Mevrouw du Perne trad binnen.

‘Nog geen tijding van Alphonse?’ vroeg zij zacht om het meisje niet wakker te maken.

‘Nog niets! Vandaag zal ik iemand naar Ognères zenden; daar is slag geleverd. - Waar Fautrin zijn mag? Hij heeft van nacht niet thuis geslapen.’

‘Ik weet het niet, en Mina?’

‘Mina zit van ongerustheid te weenen en doorzoekt alle hoeken, maar tevergeefs.’

‘Alles doet mij de grootste rampen vreezen; ik weet niet of mijn voorgevoel bedrieglijk is, maar iets zegt mij, dat we nog veel zullen verduren.

‘Daar heeft men geen voorgevoel toe noodig. Helaas! ik ben op 't ergste voorbereid. We hebben nu vier lijken in huis, menschen die dezen nacht zijn gestorven.’

‘Schrikkelijk! Octavie is zoo geschokt door den dood van dien pruisischen officier! Zie haar eens onrustig slapen!’

‘Paul!’ riep zij plotseling, ‘Paul!’

‘Wat is er?’ vroegen de beide dames.

‘Waar is Paul?’

‘Dat weet ik niet; hij is uit.’

‘Ik heb immers maar gedroomd, niet waar; de uhlanen hebben mij niet aangevallen. O God, wat was dat akelig!’

Zij trok de handen harer moeder over haar hoofd en viel weer in slaap.

‘Daar zit meer achter,’ zeî mevrouw du Perne. ‘Heeft zij u niets verhaald van haar bezoek bij Grimaud?’

‘Neen, niet het minste! Anders zegt zij mij alles wat haar overkomt.’

Mevrouw du Perne verwijderde zich en ontmoette Mina, die zoo pas een briefje van haar broeder had ontvangen, waarin hij haar schreef, dat zij niet ongerust zou zijn, daar hij door bijzondere omstandigheden gedurende eenige dagen van Ramelles verwijderd moest blijven.

‘Weet gij welke omstandigheden dat zijn?’ vroeg zij.

‘Neen, en gij, Mevrouw? Gisteren nog zeide hij, dat zijne tegenwoorheid hier in huis noodzakelijk was. Ach, was deze dag maar voorbij!’

(Wordt vervolgd.)