De Belgische Illustratie. Jaargang 5

[p. 63]

Uitstapjes in Nederland
door H.A. Banning.

Met den processie-trein naar Kevelaar.
I

Kevelaar - wat klinkt dat woord welbekend in katholieke nederlandsche ooren, wat klinkt het zoet in de diepte van het katholieke nederlandsche hart.

Kevelaar - daar trokken onze voorvaderen in godsdienstige geestdrift henen, daar vloeien nog jaarlijks gansche scharen, duizenden in getal, te zamen, die belast en beladen zijn, om verkwikking te zoeken door de tusschenkomst van Haar, die de Troosteresse is der Bedrukten.

Meer dan twee eeuwen zijn voorbijgegaan sinds als door den vinger Gods de plek werd aangewezen, waar de onbevlekte Moeder des Heeren als het ware hare woontent had opgeslagen, waar zij meer dan elders bereid was de verzuchtingen der geloovigen te brengen tot voor Gods troon. Talrijk zijn de mirakelen, welke daar hebben plaats gehad, ontelbaar de verleende gunsten. Wie weet hoe vele rampen en onheilen van ons vaderland, van onze hoofden zijn afgewend, door offers welke onze ouders daar gebracht hebben; wie weet welke zegeningen wij te danken hebben aan de krachtige voorspraak van Maria, te Kevelaar ingeroepen!

Wellicht zal een oningewijde vragen: ‘Wat is dan toch dat Kevelaar? Wat voert daar de devotie zoo hoog op, dat men er meer dan elders de genade Gods kan bekomen? Staat daar misschien een dier oude cathedralen, een dier echte paleizen van den Heer onzen God, waarin alle beuken, bogen en lijnen schijnen voort te loopen naar het oneindige en waarin de, geheimen van den godsdienst met goud en in kleurenpracht op de muren en vensterglazen geschilderd staan, zoodat er de zinnelijke mensch wordt overmeesterd en de verbeelding opgevoerd tot binnen den grooten tempel der hemelen?

‘Of treden er de priesters in volle kerkelijke pracht, in lange hiërarchische rijen en in meer vrije ontwikkeling van die geheimzinnige ceremoniën op, welke ons het heilig dienstwerk van de hoogste hemelgeesten te aanschouwen geven en zoo nabij mogelijk brengen voor den troon van den Almachtige?

‘Of is er daar ten minste een enkele uit hun midden, die optreedt met het meesterschap van het gewijde woord, als een andere Chrysostomus, om al wie hem aanhooren aan te grijpen in geest, gemoed en gebeente en ze met zich opwaarts te slingeren, als in adelaarsvlucht, bovon alle rijen van sterren en engelen tot voor het aanschijn van den drieëenigen God?’

Deze vragen werden vóór eenige jaren gedaan door een uitstekend priester, die thans, naar ik hoop, reeds de eeuwige heerlijkheid geniet, en ik antwoord met hem: Niets van dat al vindt men te Kevelaar. Wel is daar een groote, schoone kerk opgetrokken, doch zij staat er slechts korten tijd en is geenszins van zulk eene imposante constructie, dat zij volken en geslachten in vervoering brengt. Het eigenlijke heiligdom van Kevelaar is eene kapel, klein en doodeenvoudig, zooals de lezer op de laatste bladzijde van dit nommer zal kunnen zien. Slechts enkele bezoekers kunnen te gelijk er binnen, het grootste gedeelte moet achterblijven op den publieken weg. Het groote sieraad bestaat in een oud, van ouderdom zwart geworden prentje, waarop zonder kunstvorm of waardij, Maria, de Moeder des Heeren, als Troosteresse der Bedroefden afgebeeld staat.

Doch God, die altijd het geringe dezer wereld heeft uitverkoren om de grooten te beschamen, en met datgene, wat de wereldlingen eene dwaasheid toeschijnt, hunne wijsheid tot schande maakt, - God heeft die kleine, onbeduidende plek uitverkoren tot wonderbare verheerlijking zijner H. Moeder, en bestemd tot miraculeuze uitdeeling van genaden aan hare vrome vereerders. Dat weten, dat gevoelen en ondervinden allen, die in vreedzame pelgrimsscharen naar het kapelletje van Kevelaar opgaan en daar van goeden wille nederknielen om er tot glorie van God en zijne lieve Moeder te bidden.

Ik wil mijnen lezers eenige bijzonderheden mededeelen betreffende de bedevaart van 's-Hertogenbosch naar Kevelaar, op den 7^en, 8^en en 9^en September jl. gehouden. Alvorens echter daartoe over te gaan, acht ik het nuttig, in 't kort de geschiedenis van het wonderbeeldje van Onze Lieve Vrouw van Kevelaar te verhalen, want er zullen er zeker nog velen zijn, die daarvan weinig of niets weten.

Kevelaar ligt in Pruisen, en wel in 't regeerings-district Dusseldorf, in de kreits en het dekenaat van Gelder, onder het bisdom van Munster. Dit groot en welvarend dorp was vóór omstreeks 370 jaren slechts een gehucht uit enkele ellendige huizen bestaande, met eene kapel, toegewijd aan den H. Antonius, behoorende tot de parochie van het nabijgelegen Wees. Ofschoon de gemeente in het jaar 1472 tot een parochie verheven werd, toch bleef Kevelaar een onbeduidend vlek en gedurende 170 jaren leverde zijne geschiedenis niets noemenswaardigs op, behalve een enkele treurige gebeurtenis. Op den len Augustus van het jaar 1635 werd het overvallen en vreeselijk geteisterd door de Croaten, die bijna 100 inwoners op de zoogenaamde Oude Schans gruwzaam Vermoordden. Een steenen kruis dat vijf minuten van de oude parochiekerk verwijderd staat, herinnert nog den wandelaar aan deze treurige gebeurtenis, met de volgende woorden, die er op gegrift zijn. ‘Anno 1635 den eersten Augustus, alzoo dezen dato verklaert, zijn hier op deze Schanz bie de 100 Menschen vermoort. Bidt voor de Ziele, opdat God haar in eeuwigheid genadig zijn wil.’ Al de bedevaartgangers kennen dat kruis; zij gaan er gewoonlijk voor de zielen der vermoorden eenige oogenblikken bidden.

Dit verlies, 't welk voor deze kleine gemeente zeer aanzienlijk was, heeft destijds uit menig bedroefd en beducht harte een vromen wensch, een vurig gebed voor Kevelaar doen opstijgen, en de goede God, die het geknakte riet niet breekt, maar veeleer het gebogene weder opricht, zag in genade en ontferming op Kevelaar neder. Zes jaren na den gemelden moord had een gewichtig feit plaats, dat Kevelaar van gedaante ging veranderen. Op wonderbare wijze werd het raadsbesluit des Heeren geopenbaard, dat Kevelaar onder vele was uitgelezen om eene plaats van verheerlijking te worden der Moeder Gods, een oord, waar de goddelijke Verlosser aan de menschen, die zijne H. Moeder kwamen vereeren, op hare voorspraak geheel buitengewone genaden zou schenken.

Dit geschiedde op de volgende wijze.

Een onbemiddeld, eenvoudig burger van Gelder, Hendrik Buschmann genaamd, die met een geringen handel voor zich en zijne vrouw het brood verdiende, en daarbij een godvruchtig leven leidde, kwam in 't jaar 1641, vlak voor het Kerstfeest, voor zijn bedrijf reizende, van Wees over de heide van Kevelaar, ter plaatse waar toen een kruis stond. Daar vermoedelijk in een vurig gebed neergebogen, hoorde bij, zonder iemand te zien, eene duidelijke stem, die hem toeriep: ‘Hier zult gij voor mij een heiligenhuisje¹⁾ bouwen.’ In 't eerst sloeg hij daarop geen acht, doch toen hij na verloop van eenige dagen op dezelfde plaats en onder dezelfde omstandigheden ten tweeden en ten derden male dezelfde stem en dezelfde woorden hoorde, nam hij het besluit om van zijn kleine winst dagelijks iets af te zonderen, ten einde zóó de som bijeen te sparen, die voor het bouwen van zulk een huisje noodig was. Hiermede liep de Winter van dat jaar ten einde.

In de daarop volgende Lente kreeg de vrouw van Buschmann een nachtelijke verschijning, welke op dezelfde zaak betrekking had. Zij zag eensklaps hare kamer helder verlicht worden en in dat licht een heiligenhuisje of kapelletje met een Mocder-Godsbeeld, volkomen gelijkend aan datgene, wat zij kort te voren in handen van een soldaat gezien had.

Twee soldaten namelijk, van Luxemburg komende, hadden voor een luitenant, die destijds te Kempen gevangen zat, twee plaatjes medegebracht, waarop het Moeder-Godsbeeld was afgeteekend, dat in hunne stad onder den titel van Troosteres der Bedrukten hoog vereerd werd. Door geldgebrek gedrongen, hadden zij een dier prenten aan de vrouw van Buschmann te koop geboden voor een blaumeuser (omstreeks een dubbeltje), welke prijs haar echter, bij hare toenmalige spaarzaamheid, te hoog was.

Nu echter begon Buschmann, die eene volmaakte overeenstemming had ondervonden tusschen de verschijning, welke aan zijne vrouw was geschied, en de woorden, welke hem herhaaldelijk in de ooren hadden geklonken, een heiligenhuisje op te bouwen en zond onderwijl zijne vrouw uit om de bedoelde soldaten te zoeken en een der twee beeldjes hun af te koopen.

Doch de soldaten hadden ze reeds aan den luitenant, die thans zijne vrijheid bekomen had, ter hand gesteld. Laatstgenoemde was in den beginne geenszins geneigd een der prenten af te staan; toen echter de vrouw niet ophield hem daarom te bidden en de reden van haar dringend verzoek openbaarde, stond hij haar de keus van een der beiden toe.

Hoogst verblijd spoedde zij zich nu met haar beeldje tot haar man terug, die 't met niet minder blijdschap in bezit nam. Zij deden een houten tafeltje vervaardigen en het papieren beeldje daarop vasthechten, zoodat het geschikt in het kapelletje kon geplaatst worden.

Dit alles was intusschen te Gelder bekend geworden en het kwam ook ter ooren van de geestelijke zusters der orde van Carmelus, die zeer verlangden het beeld te zien. Het werd haar dan ook gebracht door den man, die het tafeltje gemaakt had, en zij behielden het met grooten eerbied dien dag en den volgenden nacht in haar klooster. Des anderen daags waren de religieuzen niet zeer geneigd om het beeldje af te geven, doch Buschmann deed met alle kracht en klem zijn recht van eigendom gelden en bracht het in persoon naar huis.

Op den weg ontstond reeds een groote toeloop van volk, dat het beeld met groote offers van waslicht en geld begiftigde. Buschmann, die dit niet zocht, verborg het beeldje en bracht het bij de paters Capucijnen, waar het bleef tot op den derden dag. De toeloop van menschen duurde echter ook hier voort en de paters cischten dat het uit hunne kerk weggenomen en naar de plaats zijner oorspronkelijke bestemming gebracht zou worden.

Toen nu middelerwijl het kapelletje in den vorm, door de vrouw van Buschmann in hare verschijning gezien, voltooid was, droeg de pastoor van Kevelaar, Joannes Schink, op den laatsten dag der Meimaand des avonds in stilte het kleine Lieve-Vrouwebeeldje uit de kerk der Capucijnen weg en plaatste het den volgenden dag in het kapelletje.

Reeds op denzelfden dag kwam er een vloed van menschen, zoowel uit Gelder als uit de omliggende streken, naar die beeltenis van Maria

1) Heiligenhuisjes, zoo heeten de kapelletjes met het beeld van den gekruisten Verlosser of van een der heiligen, welke men in katholieke landen overal langs den weg of aan de hoeken der straten aantreft.

[p. 64]

van Kevelaar, en er hadden eenige wonderen plaats. Die toevloed vermeerderde schier elken dag, van heinde en ver kwamen gansche scharen van bedevaartgangers naar Kevelaar; zij kwamen er bidden en werden verhoord, biechten en bekeerden zich, zij communiceerden er met buitengewone vertroosting des Heeren. En God scheen er zijn welbehagen in te vinden om daar de grootste en wonderbaarste genaden uit te deelen; genezing van allerlei ongeneeslijke kwalen, redding uit de moeielijkste omstandigheden, bekeering van de meest verharde zondaars - in één woord de zoete en volledige troost voor alle bedrukten naar lichaam en ziel.

DE MIRACULEUZE KAPEL.

Toen nu het Maria-beeld van Kevelaar op zoo ongewone wijze de devotie aantrok en er zulke wonderbare gunsten en genezingen van verhaald werden, meende de kerkelijke overheid de zaak eens ernstig te moeten onderzoeken. Er werd door den bisschop een diocezaan-synode uitgeschreven, waarop met Hendrik Buschmann een groot getal geestelijken en geneesheeren werden geroepen. Deze synode zou in October van 't jaar 1646 te Venlo, zoo dicht mogelijk bij Kevelaar, worden gehouden, doch daar de stad destijds door een aanval der Hollanders werd bedreigd, moest de synode tot den ll^en Februari verdaagd worden. In deze vergadering werd eerst Hendrik Buschmann onder eede gehoord over de verschijning en het verder gebeurde met het miraculeuze beeld der H. Maagd te Kevelaar, vervolgens werden de genezingen, bij de vereering der Moeder Gods aldaar verkregen, met alle omstandigheden waaronder zij hadden plaats gegrepen, even ernstig als langdurig onderzocht, en streng werd er overwogen, of ze ook door eenige natuurlijke middelen konden teweeggebracht zijn, dan wel aan de bovennatuurlijke en onmiddellijke werking van den Almachtige zelven moesten worden toegeschreven. En nu werd de geheele geschiedenis van Buschmann in alle deelen en onder alle opzichten waarheid bevonden en verklaard, terwijl acht miraculeuze genezingen als echt geconstateerd werden.

Mijn bestek gedoogt niet hier melding te maken van die treffende genezingen, welke later door zoo vele gevolgd zijn; men kan ze vinden in Die Wallfahrt zu Kevelaer, van pastoor Krickelberg aldaar, waaruit ook de meeste der door mij medegedeelde bijzonderheden ontleend zijn. De constateering en verklaring der synodale vergadering was on- derteekend door den vicaris-generaal van Roermond, door den officiaal, door zeven aartspriesters van verschillende districten, verscheidene pastoors, de gardianen der geestelijke orden, zes lectoren in de godgeleerdheid en door vier doctoren in de geneeskunde. In genoemd werkje worden hunne namen aangegeven.

Van dien tijd af vermeerderde te Kevelaar op verbazende wijze de vrome vereering van Maria. Van afgelegen plaatsen en uit vreemde landen kwam men er heen om zijne toevlucht te nemen tot die machtige Troosteresse der Bedrukten. Geen dag brak aan zonder nieuwe pelgrims aan te brengen, geheele processiën met vanen en fakkels trokken voortdurend het anders zoo stille dorp binnen, en Kevelaar was weldra een der meeste bezochte, meest geliefde bedevaartplaatsen.

Daardoor ontstond al spoedig gebrek om in de geestelijke en lichamelijke behoeften der pelgrims te voorzien. De parochiekerk was te klein, een enkele pastoor, zonder assisteerende geestelijken voor den biechtstoel en de godsdienstoefeningen, niet voldoende. Evenmin konden de pelgrims daar herberging vinden. In dit alles werd echter spoedig voorzien, door de hulp van naburige pastoors en men begon op het veld woonhuizen te bouwen. Eer een jaar verloopen was, besloot men in de nabijheid van het heiligenhuisje eene grootere kerk (thans de groote kapel genaamd) te stichten.

In het jaar 1646 werd de zorg voor het heiligdom en de bedevaart toevertrouwd aan de geestelijkheid der Congregatie van het Oratorium, die daarvan op den 19^en April van genoemd jaar bezit nam. Uit de mildelijk toevloeiende offers werd een woning voor de priesters van het Oratorium vlak tegenover de kapel gebouwd. Het zuid-oostelijk gedeelte van het huis, gelijk het thans bestaat, was reeds in 1647 gereed, de noord-westelijke vleugel werd in 1752 voltooid.

Langen tijd bleef het heiligenhuisje te Kevelaar daar staan gelijk het door Buschmann gesticht was, doch in 1654 bouwden de heeren Oratoren de tegenwoordige zeshoekige kapel, die het geheel omvat, in dier voege echter dat aan de achterzijde, in een groote halfronde opening van den muur, het oude heiligenhuisje met zijne miraculeuze beeltenis voor ieder zichtbaar bleef.

Als nu de Lieve-Vrouwekapel een meer betamelijk aanzien had verkregen, begon de vrome vereering ook de wonderbare beeltenis zelve rijker te versieren. In 't jaar 1664 lieten de pastoor van Eindhoven en de goudsmid van der Laar van 's-Hertogenbosch het miraculeuze beeldje in een vergulde zilveren lijst plaatsen; zeventien jaren daarna schonk de rijksgraaf Wolfgang van Oettingen een groote zilveren met verguld beeldwerk versierde plaat, welke in genoemde lijst gevat werd en waarop het miraculeuze prentje moest gehecht worden. Het staat dan ook nog heden op dezelfde plaats en in die lijst ten toon gesteld.

Van de veelvuldige merkwaardige bijzonderheden, die op Kevelaar betrekking hebben, kan ik slechts enkele mededeelen.

Op den 16^en Juli 1714 verscheen onverwacht koning Frederik Wilhelm van Pruisen te Kevelaar. Hij bezocht met groote belangstelling en zichtbaren eerbied de groote en kleine kapellen en het Oratorium en ondervroeg den superior zeer gemeenzaam en vriendelijk omtrent de wonderen en het getal pelgrims. Hij verlangde de kaarsen te zien, die men gewoon was te offeren, koos er de grootste voor zich uit en droeg die zelf op ter offergave. Hij beloofde plechtig de privilegiën van Kevelaar en de bedevaart te zullen beschermen, begunstigen en handhaven, en zeide bij zijn vertrek ten aanhooren van meer dan 600 menschen: ‘Die kaars moet worden aangestoken ter eere der H. Moeder Gods.’ In het jaar 1738 bezocht de koning van Pruisen nogmaals Kevelaar, vergezeld van zijne beide zonen. Hij kocht bij die gelegenheid eenige rozenkransen en gebedenboeken, om ze tot een gedachtenis van Kevelaar te schenken aan katholieke soldaten, die zijne gunst verdiend hadden.

In het laatst der vorige eeuw toen de Franschen overal verdelgend en verwoestend rondtrokken, werd ook Kevelaar aan vervolging blootgesteld. In 1792 sloot generaal van Damme het Oratorium en maakte zich aan groote afpersingen schuldig. Twee jaren later ging het te Kevelaar nog erger toe, want de fransche soldaten joegen de pelgrims met geweld uiteen en in het jaar 1802 werden op den 18^en Juni de beide kapellen der Moeder Gods door een commissaris der regeering gesloten en verzegeld.

Op het oogenblik dat die gewelddaad gepleegd werd, bevond zich de groote processie van Amsterdam te Kevelaar. Misschien weten nog bejaarde Amsterdammers te verhalen, welke Vreeselijke verslagenheid deze gebeurtenis teweegbracht; ieder vreesde en wachtte in stillen angst wegens de dingen, die toen dreigden te gebeuren. Doch ook nu toonde zich weer eensklaps de vinger Gods en het bleek opnieuw ten duidelijkste hoe welgevallig Hem de vereering van Maria in hare miraculeuze beeltenis van Kevelaar is. Want reeds den volgenden dag werden de beide kapellen op last van den onder-prefect Dorsch van Kleef ontzegeld. Groot was de vreugde en dankbaarheid te Kevelaar, en de amsterdamsche processie trok het eerst onder het zingen van den lofzang Te Deum laudamus de kapel binnen.

Vóór eenige jaren heeft men, om in een langgevoelde behoefte te voorzien, te Kevelaar een nieuwe kerk gebouwd, in de onmiddellijke nabijheid van het Oratorium. Vooral gedurende de maanden Augustus en September was de zoogenaamde groote kapel, ofschoon een ruim kerkgebouw, veel te klein voor het getal pelgrims. Gedurende de godsdienstoefeningen moest het grootste getal op de markt nederknielen. De nieuwe kerk munt uit door haar eenvoud en maakt op ieder, die haar binnentreedt een goeden indruk. Zij kan duizenden pelgrims bevatten. In een volgend nommer zullen wij er een afbeeldsel van geven, en wel zooals zij zijn zal na de voltooiing, want op dit oogenblik ontbreekt de toren nog.

Ondanks de vele vervolgingen is de vereering van het miraculeuze beeld te Kevelaar op buitengewone wijze blijven voortgaan. En thans na ruim tweehonderd jaren en te midden van zooveel wat in dit tijdsverloop veranderd en vergaan is, staat het wonderbeeld van Kevelaar's kapelletje daar nog altijd in den ouden roem als de heinde en ver bekende, in vreemde landen zelfs geliefde, Troosteresse der Bedrukten. Waarlijk, wel zouden wij dan hier de woorden der Schriftuur kunnen toepassen: ‘Wanneer dit een raadsbesluit of een werk van menschen ware geweest, zou het zijn te niet gegaan, maar, omdat het van God is, heeft men het niet kunnen vernietigen.’

En nu verzoek ik den lezer den pelgrimsstaf op te nemen en in den geest met mij een bedevaart te doen naar Kevelaar, naar het wonderbeeld van Haar, die daar in 't bijzonder heeft getoond en voortdurend blijft toonen dat Zij is de Troosteresse der Bedrukten. Er zijn ook daar bloemen te gâren, veel schooner nog dan in Kennemerland, bloemen, die nimmer verwelken, en wier geur, meer dan eenige aardsche artsenij, den mensch verkwikt naar lichaam en ziel.