De Belgische Illustratie. Jaargang 4

De wonderdaden van een paard.
Door J. van den Bosch.

(Slot.)

Op zekeren dag dat Libyssa zich van de gewichtige taak kweet, om volgens de gewoonte dier tijden, recht over hare onderdanen uit te spreken, zag zij een blinden grijsaard met langzame schreden naderen, die geleid en ondersteund werd door een vrouw.

Hij scheen onder den last der jaren gekromd te gaan en op zijn bleek gelaat stond de uitdrukking der hevigste zielesmart te lezen. Zijn kaal hoofd, het lijdende in zijn gelaatstrekken, zijn sneeuwwitte baard, zijn starre, sombere en doffe blik, en de tranen die uit zijn oogen over zijn wangen biggelden, dat alles wekte bij allen die hem zagen, medelijden en eerbied op.

Toen de grijsaard begreep dat hij zich in de tegenwoordigheid van Libyssa bevond, sprak hij:

‘Vergeef het mij, vorstin, dat ik tranen stort. Ik heb zooveel geleden.’

Vervolgens ging hij voort op meer levendigen toon:

‘Mijn leven is daar heengesneld in een voortdurenden strijd tegen het ongeluk; thans ben ik door een der zwaarste slagen getroffen, en er blijft mij ter nauwernood de kracht over om uw gerechtigheid in te roepen tegenover den misdadiger, die mij tot de uiterste ellende en verlatenheid gebracht heeft.’

‘Wie is die booswicht?’ vroeg Libyssa haastig.

‘Graaf Uldaric.’

‘En wat misdaad heeft hij tegen u bedreven?’

‘Hoor mij vorstin.... 'k Was soldaat, 'k achte mij gelukkig het vaderland te dienen, het vaderland waarvoor ik alles had opgeofferd en

[p. 372]

't was mijn eenig verlangen dat ook mijn zoon, mijn eenig kind, mij te midden der gevechten zou volgen.

‘Men belegerde een wederspannige stad; haar langdurige tegenstand en de ontberingen, die wij moesten verduren, hadden voor een groot gedeelte onzen soldaten den moed ontnomen. Alleen de edelmoedige zelfopoffering van een heldhaftig hart, kon ons de zegepraal verschaffen. 't Was noodzakelijk dat een onzer zich voorop stelde bij een nieuwe bestorming, door zijn dapper voorbeeld den moed bij de overigen verlevendigend.

‘Mijn zoon was die gelukkige.... O! boe werd mijn vaderhart verrukt van geestdrift en fierheid toen ik hem daar op den wal met roem overladen zag, maar tevens hoe smartelijk was het mij toen ik hem met wonden overdekt in mijn armen opving.

De stad werd ingenomen, de dapperheid van mijn zoon was er de oorzaak van; zijn moed had ook de overigen met nieuwe kracht bezield...

GEZICHT IN HET BOSCH VAN LA ROCHE.

‘Mijn kind was doodelijk getroffen. De dood scheen alleen te dralen opdat hij eerst nog de belooning voor zijn heldenmoed mocht erlangen.

‘Doch wat gebeurt?.... Terwijl mijn vrienden en ik hem verplegen, vernemen wij dat een voornaam heer, graaf Uldaric namelijk zich bij uw vader de eer had weten toe te schrijven der heldhaftige daad, die mijn zoon had verricht.... Mijn verontwaardiging kende geen perken; ik begaf mij, vorstin, tot uw vader en gesteund door de eenparige getuigenis mijner wapenbroeders, slaagde ik er in het bedrog te ontmaskeren.

[p. 373]

DE UITDAGING.

[p. 374]

‘De groothertog gaf aanstonds last om den jongeling, die het slachtoffer zijner vaderlandsliefde was, de verschuldigde militaire eer te bewijzen, en met het zoet zelfbewustzijn, dat zijn verdiensten door zijn vorst waren gehuldigd, gaf mijn zoon den geest.

‘De graaf verliet het hof, vervuld van schaamte en spijt, omdat hij zich de kroon zag ontrukken, welke hij op 't punt was geweest zich door zijn valschheid en list op 't hoofd te drukken. Zijn hart gloeide van zucht tot wraakneming en op vreeselijke wijze wist hij eindelijk zijn drift bot te vieren.

‘Van al degenen, die ik op de wereld bemind had, bleef mij niemand overig dan een kleinzoon... 't levend beeld zijns vaders, wiens gelaatstrekken mij als in een helderen spiegel 't wezen van mijn kind weêrgaven.

‘De kleine Koenraad telde ter nauwernood twaalf jaren, toen 't noodlot hem voorbestemde de leidsman mijner schreden en de troost mijner oude dagen te wezen.

‘Door de hand van 't kind geleid of naar zijn stem luisterend, meende ik de dierbaren teruggevonden te hebben, mij door den dood ontrukt. Ik leefde slechts voor en door hem. Door mijn Koenraad voelde ik mij met nieuwe kracht, nieuw leven en moed bezield. In hem meende ik het zonlicht weder te aanschouwen....

‘Op zekeren nacht waan ik mij in den droom door een vreeselijk donker omgeven, ik verneem het kermen van mijn Koenraad, zijn hulpgeschrei, de ruwe moordkreten van woestelingen.... daarop wordt alles weder stil.... Angstig val ik allengskens in slaap.

‘Bij mijn ontwaken wacht ik tevergeefs naar mijn kleinen beschermeling om hem als naar gewoonte mijn vaderlijken zegen te geven. Een droevig voorgevoel doorvlijmt mij de borst... Koenraad, mijn kleinzoon, mijn lieveling, mijn eenigste schat op de wereld, zou hij mij ontstolen zijn?...

‘Wat ik vreesde, was werkelijkheid... Op mijn noodgeschrei, snelden mijn vrienden ter hulpe. Hun troost en nasporingen mochten niets baten. Verdwenen voor immer was mijn lieveling.

‘Voor immer?... Dat kon ik mij niet verbeelden en waanzinnig van smart, in tranen dag en nacht badend bleef ik voortdurend de ijdele hoop voeden mijn Koenraad eens weder te zien.’

‘Terwijl ik op een avond in mijn eenzame hut mijmerend de rampen des levens betreur, stormt men eensklaps mijn woning binnen en als een ontzettende donderslag dreunen mij de woorden in de ooren: ‘Oude! ik heb mij gewroken!... Ge zoudt graag uw kind terug hebben?... Welnu, daar hebt ge 't!’

‘Te gelijk met deze woorden hoor ik met een zwaren bons een voorwerp op een bank leggen. Onmiddellijk daarop was de misdadiger verdwenen.

‘Bevend en zinneloos van ontroering, waggel ik naar de bank... IJzingwekkende verrassing!.. Mijn hand raakt 't ontzielde lichaam, de koude, stramme ledematen van mijn lieveling....

‘Wat er verder met mij voorviel, weet ik niet, de afgrijselijke gruweldaad had te zeer mijn zinnen verbijsterd.... Eerst den volgenden dag ontwaakte ik uit mijn bezwijming en aan 't hoofdeinde mijner legersteê was een vrouw gezeten, die mij met de teederste liefde verzorgde en met den balsem der troost de wonden van mijn hart poogde te heelen.

‘Op mijn vraag, van waar zij kwam? was haar antwoord: dat zij, om zich van een heiligen plicht te kwijten, uit de woning van graaf Uldaric was ontvlucht.

‘Die naam herinnerde mij het begin mijner rampen. Ik stelde de vrouw andere vragen voor en zoo vernam ik weldra de gansche waarheid.

‘De man, wiens naam ik u zoo even noemde, was werkelijk de misdadiger, door wien ik zoo diep ongelukkig werd. Hij beroofde mij van den kleinen Koenraad en de mishandelingen die hij hem deed ondergaan, deden het kind vóór den tijd bezwijken.

‘De knaap stierf in de armen eener vrouw, die tot de dienstboden van Uldaric behoorde, die hem innig lief had leeren krijgen en hem gered zou hebben, ware zulks in haar vermogen geweest.

‘In zijn laatste oogenblikken nog sprak het kind tot haar, terwijl het een tros zijner haren met stervende hand afsneed: ‘Welaan, goede vrouw, breng dit aan mijn grootvader, als een aandenken mijner kinderlijke liefde; ik had beloofd hem weêr te zien. Die wreedaards! zij zijn de oorzaak, dat ik mijn belofte niet kan volbrengen.’

‘Toen de knaap gestorven was, verwijderde Uldaric iedereen van 't lijk, en de vrouw, die mijn kind zoo lief had, was er heimelijk zelve getuige van hoe de wreedaard met een dolk de borst van den engel opensneed en hem het hart uit de ingewanden rukte.

‘De ongelukkige vrouw ontvluchtte het huis, waar zij zulke gruwelen zag plaats hebben. Na de vrome zending, die haar mijn stervend kind opdroeg, te hebben volbracht, is zij naar haar arme familie wedergekeerd.

‘En ik, vorstin, van allen verlaten, die mij dierbaar waren, heb ik geen andere levenstaak meer dan naar 't uur der gerechtigheid te wachten, dat de vergelding aan den moordenaar van mijn zoon en mijn kleinzoon moge brengen...’

Toen zweeg de ongelukkige stil en 't eerbiedwaardig hoofd buigend, wachtte hij in angstige spanning naar 't oordeel, dat Libyssa zou uitspreken.

Groot dan ook was de algemeene teleurstelling, toen de vorstin na eenige oogenblikken in gepeinzen verzonken te zijn geweest, verklaarde dat zij eerst den volgenden dag omtrent het gebeurde een nadere beslissing wenschte te nemen. Het bijgeloovig volk wist zich deze zonderlinge gedragslijn op geen andere wijze te verklaren dan door luide de meening uit te spreken, dat Libyssa nooit eenige zaak van belang ondernam zonder eerst haren klepper Nachbar ondervraagd te hebben, die op 't oogenblik niet te Budectz aanwezig was.

Den volgenden morgen was het getrouwe dier reeds voor dag en dauw op 't paleis en voor den gewonen tijd ook verscheen Libyssa ter rechtszitting.

Uldaric en de grijsaard werden ontboden en toen de graaf met schaamtelooze vermetelheid de misdaden bleef loochenen, die hem werden ten laste gelegd, ja zelfs den grijsaard met minachting poogde te overladen, ontvlamde het gelaat der vorstin van verontwaardiging en voegde zij hem eensklaps op gebiedenden toon toe:

‘Zwijg, ellendeling! ik zal u de bewijsstukken uwer gruweldaad leveren.’

Na zachtkens een harer dienaren eenige woorden toegefluisterd te hebben, haalde zij een bronzen kistje te voorschijn, bij welks aanblik een kreet van ontzetting en woede aan den moordenaar ontglipte.

Het slot van het kistje was verbroken; de hertogin opende het en toonde aan de blikken der verbaasde menigte 't hart van een kind op een marmeren plaat liggende. Boven de plaat stond den naam: ‘Koenraad’ gegrift en van onderen las men de woorden: ‘Afstammelingen mijner zonen leert door mijn voorbeeld welk een kastijding graaf Uldaric zijne vijanden weet te doen ondergaan.’

‘Gerechte hemel!’ riep de woestaard ontsteld uit, door welk toovermiddel wist dit wonderbaar wezen 't kistje te ontdekken, 't welk ik voor aller oogen verborgen waande, wie heeft mij kunnen verraden?’

Vol majesteit en ernst antwoordde Libyssa:

‘Hij, wiens wijsheid steeds mijn schreden heeft geleid, die hart en nieren doorgrondt, slaat de wegen zoowel der misdadigers als der rechtvaardigen gade. Beef, ongelukkige, mocht ge ook de wraak der menschen kunnen ontduiken, de vergeldende gerechtigheid des Hemels ontgaat gij niet.’

Zich vervolgens tot den ouden man wendend, sprak zij:

‘Diep rampzalige grijsaard, u uw kind weder te geven is niet in mijn vermogen. Moge u mijne rechtspraak ten minste eenigen troost schenken. Hij, die u van alles beroofd heeft, beroof ook ik thans van alles wat hij bezit, van zijn rijkdommen, eer, vaderland.... Hij heeft u een zoon ontrukt, welaan, neem gij zijn dochter. Dat zij de onafscheidelijke geleidster en gezellin zij uwer grijze dagen! Ik ken haar hart en weet dat zij met liefde deze taak zal volbrengen. De teederheid waarmeê zij u moge overladen, zal alleen in staat zijn het zwaard van 't hoofd af te weren des misdadigers, die niet waard was zulk een engel het leven te schenken.’

Op een gegeven teeken, trad een meisje van omstreeks veertienjarigen leeftijd voor de vorstin, wierp zich aan de voeten van den grijsaard en beloofde, zoo haar vader 't leven mocht behouden, zich in alles aan 't uitgesproken vonnis der hertogin te zullen onderwerpen. De grijsaard kuste eerbiedvol de hand van Libyssa en de Bohemers toonden door luide toejuichingen hun opgetogenheid en bewondering over de wijsheid en rechtvaardigheid hunner vorstin.

III.

Hoezeer ook Libyssa's regeering door wijsheid schitterde en over hare onderdanen zegen en welvaart verspreidde, vermocht zij echter niet allen tevreden te stellen, ja, er werden onruststokers gevonden, die 't zoover wisten te brengen dat het misleide volk bijwijlen de weldaden vergat, die 't aan de vorstin te danken had en door min of meer oproerige handelingen toonde, dat de zachte hand van Libyssa op den duur niet bestand zou zijn om de wufte volkshartstochten te beteugelen.

De overmoed der onruststokers nam zelfs van lieverlede zoodanig toe, dat de vorstin zich genoodzaakt zag er een bijzondere opmerkzaamheid aan te wijden. Op zekeren avond riep zij daarom de voornaamsten des adels ter vergadering bijeen, om met hen te beraadslagen hoe 't best aan 't gemor en de ontevredenheid een einde te maken.

‘De zonen van Bohemen zijn te fier en te krachtvol,’ dorst haar een hunner als antwoord toe te voegen, ‘om door een vrouwenhand te worden geregeerd.’

‘Welke bemerkingen heeft men dan tegen mijn wijze van regeeren?’ vroeg Libyssa zonder zich in 't minste door het gezegde beleedigd te toonen.

‘O, volstrekt geene,’ hernam een der meer verfijnde hovelingen, ‘doch allen betreuren 't, dat onze roemrijke vorstin er niet toe te bewegen is om haar te zware taak met een gelukkigen echtgenoot te deelen en aan 't land van Bohemen een spruit van haar bloed, een erfgenaam harer deugden en troonsopvolger te schenken.’

En werkelijk, reeds geruimen tijd had men Libyssa tot een echtverbinding trachten over te halen, doch steeds had zij alles, wat men haar hieromtrent voorstelde, met minachting van de hand gewezen, voorgevende dat zij vast besloten was met niemand het rijk te deelen.

De vleiende woorden van den hoveling schenen echter thans een bijzonderen indruk op 't gemoed der vorstin te maken. De teekenen van

[p. 375]

goedkeuring, die zij bij de overige vergaderde leden des adels uitlokten alsmede de aanblik zooveler mannen, die door de ruwheid hunner zeden weinig acht sloegen op den eerbied aan hare vorstin verschuldigd, schenen haar op buitengewone wijze te ontstellen.

Na eenige oogenblikken in gedachten verzonken te zijn geweest, wierp zij een fieren blik op de aanwezige edelen en alsof op eenmaal een straal van hemelsch licht haar een verblijdende uitkomst toonde, sprak zij:

‘Welnu, daar 't de wil van mijn volk en van u allen is, dat ik mij in den echt begeef, zult ge binnen drie dagen den man mijner keuze leeren kennen, die mij den diadeem zal helpen dragen.’

Daarop verliet zij, zonder eenige nadere verklaring te geven, de vergadering, al de aanwezigen in verrassing en spanning over haar onverwacht antwoord achterlatend.

De souvereinen dier tijden hadden de gewoonte van zich slechts met de aanzienlijken uit hun eigen land te verbinden, en een huwelijksvereeniging met den vorst of de vorstin van een vreemd land beschouwde men in kleinere landen vooral als een zeker verraad, waardoor de onafhankelijkheid van 't vaderland werd bedreigd.

Vandaar dat er onder de adellijke jongelieden van Bohemen vele waren, die 't niet aan gissingen lieten ontbreken of liever zelve er alle aanspraak op meenden te maken om in 't bezit der kroon en der vorstin te worden gesteld.

In weerwil van 't korte tijdsbestek, 't welk Libyssa zich had voorbehouden tot 't openbaar maken harer keuze, was toch de ongeduldige nieuwsgierigheid des volks ten toppunt gestegen, toen de derde dageraad aanbrak, die de beslissende dag zou voorafgaan.

Ontdaan van allen vorstelijken tooi, met een eenvoudig antiek gewaad gekleed, op 't hoofd een krans van boomloof in stede der hertogelijke kroon dragend, verscheen Libyssa aan de poorten van 't paleis, om haar bruidegom op te wachten.

Vijftien der voornaamste adellijken des lands stonden gereed om hun toekomstigen vorst te gemoet te gaan en hem hun hulde aan te bieden.

Nog was een ieder in gespannen verwachting omtrent hetgeen gebeuren zou, als op eens in een lustigen draf Nachbar, het wonderbare paardje kwam aangerend.... Met meer nog dan gewone levendigheid en vuur drong het door de menigte, alsof 't een hoofdrol bij 't feest te vervullen had; 't albast zijner leden scheen nog helderder dan gewoonlijk te schitteren en op zijn rug droeg het een breede schabrak van satijn met diamanten bezet.

Na het dier vriendelijk gestreeld te hebben, zeide Libyssa: ‘Welaan, Nachbar, breng mij thans mijn bruidegom!’

En zich vervolgens tot de adellijke afgevaardigden wendend verzocht zij hen om het paard te volgen, 't welk hun den echtgenoot zou aanwijzen, dien zij zich had uitverkoren.

Hoe verbaasd en te leur gesteld zich ook de meesten bij deze woorden gevoelden, gehoorzaamden allen evenwel terstond aan den last der vorstin, te meer daar men reeds eenigszins aan hare geheimzinnige handelwijze gewoon was geworden.

't Was alsof 't dier het gewicht zijner zending begreep. Niet met die dartele levendigheid, welke het anders kenmerkte maar ernstig en fier, gelijk een koning omgeven door zijn dienaren, plaatste het zich aan 't hoofd van den tocht, door de vijftien afgevaardigden en een groote menigte volks begeleid.

Na eenige straten op deze wijze te zijn doorgegaan sloeg het den weg in naar een veld buiten de stad gelegen en terwijl velen reeds ongeduldig begonnen te worden in de meening dat de vorstin hen misleid had, naderde de stoet eindelijk den zoom van een aangrenzend bosch.

De ingang van 't woud, door een dichte rij boomen bezet, scheen zelfs geen spoor eener menschelijke woning te doen vermoeden. Op eenigen afstand echter vertoonde zich tusschen een paar afgeknotte oude boomstammen een arme, landelijke hut op welks drempel een jeugdige landbouwer was gezeten, die van zijn arbeid scheen uit te rusten.

Reeds was men op 't punt den eenvoudigen landman voorbij te trekken zonder hem zelfs een oogslag waardig te keuren, toen, o verrassing! Nachbar, hinnikend van vreugde den stoet verliet, den vreemdeling naderde, voor hem den sneeuwwitten knie boog ten teeken van eerbied en hulde.

Opgetogen van verwondering staarden allen naar den zonderlingen woudbewoner, wien zulk een buitengewone eerbewijzing van den geheimzinnigen vertrouweling der hertogin ten deel viel. En weldra waren er meerderen, die in den onbekenden jongeling een sprekende gelijkenis herkenden met den jeugdigen landman, die geruimen tijd geleden aan 't wonderbare dier der vorstin de genezing en 't leven had weten weêr te geven.

‘Hoe is uw naam?’ vroegen zij hem.

‘Premislas.’

‘Weet gij, wie ons hierheen gezonden heeft?’

‘Ja,’ hernam de landman met kracht en vastberadenheid, ‘en 't is aan mij, dat de Hemel de glorie wil toevertrouwd zien der Bohemers en 't geluk van Libyssa.’

Bij 't uitspreken dezer woorden, gaf hij aan Nachbar, die nog immer de knie gebogen hield, een teeken om op te rijzen en met een lichten sprong op den rug van 't paard plaats nemend, sloeg hij den weg in naar 't vorstelijk paleis, gevolgd door de adellijke afgevaardigden en de luid juichende menigte.

Zoodra de stoet naderde, ging Libyssa den jongeling te gemoet, reikte hem de hand en de vorstelijke diadeem op zijn hoofd plaatsende zwoer zij ten aanhooren der verbaasde menigte hem als haar bruidegom te hebben uitverkoren....

Premislas werd Libyssa's echtgenoot. Onder de vorsten van Bohemen zijn immer hun vereenigde namen en 't aandenken hunner regeering in zegening gebleven, en 't is aan hen dat de stad Praag haar stichting te danken heeft.

‘Maar’ meent wellicht iemand te moeten vragen ‘is de geschiedenis van het wonderpaardje van Libyssa wel iets meer dan de dito historie der vermaarde wonderkoe van zeshonderd pond, die omhoog smeet den hond, die wegjoeg de kat, die pakte de rat en at van het graan, dat lag in het huis van Adriaan.....?’

Bij den eersten oogslag schijnt onze sage wellicht al even wonderbaar als de gezegde vertelling; toch is zij zulks in werkelijkheid geenszins en berust op vrij betrouwbare historische gronden.

Premislas en Libyssa, zoo getuigt ons namelijk de geschiedenis, hadden elkander reeds in hun prilste jeugd als kinderen leeren kennen, daar zij op de school van Budectz, die zoowel voor het volk als voor den adel openstond, te zamen waren opgevoed.

Hun wederzijdsche genegenheid verminderde niet met de jaren. Doch de groote afstand tusschen beider rang en afkomst scheen hen voor eeuwig te scheiden.

Het vindingrijk vernuft des jongelings was op een list bedacht. Op behendige wijze dresseerde hij in 't geheim zijn paardje, wist het de toeren te leeren, die wij boven verhaalden en de lichtgeloovigheid der toenmaals heidensche bewoners van Boheme deed het overige om de hulde, die hij zijn vorstin toedacht, in waarde te doen stijgen.

Na den dood van Cracus vooral liet hij niet na om door zijn wijze raadgevingen Libyssa van nutte te wezen en steeds was Nachbar, onder wiens schabrak immer de geheime briefwisseling verborgen werd, de vertrouwde bode hunner intieme mededeelingen.

Door de wonderbare kunsten van zijn paardje tot echtgenoot van Libyssa en vorst van Bohemen benoemd, heeft hij nog menig jaar tot geluk zijner onderdanen geleefd en men zegt, dat het zijn spreuk was: ‘Die niet sterk is moet slim zijn.’