De Belgische Illustratie. Jaargang 4

[p. 342]

Hoe aardig soms een dubbeltje rollen kan.
Door J.v.d. Bosch.

(Slot.)

IV.
Wat ik zag bij Jan en alleman.

Niet grijnen, jongen!’ was wel is waar 't woord mij door mijn vader zoo dikwijls voorgehouden; maar toch, ik moet het eerlijk bekennen, na deze onaangename verrassing scheelde het weinig of 't werd in mijn oogen hoog water, althans het schreien stond mij nader dan het lachen.

Wat moest ik aanvangen?.... Op 't dorp in mijn kosthuis had men er op gerekend, dat ik een paar weken uitblijven en met een volle beurs zou terugkeeren. Mijn patroon had er op gerekend mij in minstens veertien dagen geen salaris te geven. En ik zelf had op alles gerekend behalve daarop, dat mijn berekeningen zoo faliekant zouden uitkomen.

Zou ik zonder iets meer te weten onverrichter zake huiswaarts keeren of was het raadzamer in de stad nog een wijl te vertoeven om ten minste er iets van te weten hoe eigenlijk de vork aan den steel zat?

Twee gulden en een paar stukjes klein geld van minderen rang, ziedaar al het blinkend slijk der aarde, dat ik in mijn broekzak met mij ronddroeg, en iedereen begrijpt licht, dat, wanneer men niets meer dan dat heeft te kommandeeren, de oplossing van dergelijke vragen zeer moeielijk is, want gelijk het liedje zegt: ‘zonder centen ook geen talenten.’

Ik slenterde de een straat in en de ander uit en kwam eindelijk aan een steegje, waar op een hoekhuis 't uithangbord ‘voor Jan en alleman’ uithing.

‘Men kan nooit beter dan bij ‘Jan en alleman’ te raad gaan,’ zoo philosopheerde ik bij mij zelven. ‘Jan en alleman heeft zijn lief en leed, goed en kwaad, voor- en tegenspoed. Wat Jan en alleman overkomt, daar moet ook ik tevreden meê wezen.’

Kort en goed: 't uithangbord beviel mij zoo bijzonder, dat ik de herberg binnentrad en besloot er voor een of twee dagen mijn tent op te slaan om verder, gelijk men zegt, de kat uit den boom te kijken.

Mijn logeervertrek was een zoldertje met een schuin dak en had een vroolijk uitzicht op de keuken en de voorkamer van een rijk, prachtig heerenhuis dat in de groote straat aan de overzijde was gelegen.

Na mijn maag op een kop koffie en een boterham te hebben onthaald, sukkelde ik naar boven en door een ernstige overweging van den loop der zaken en 't ontwerpen van nieuwe plannen voor de toekomst poogde ik de volheid van mijn hart te verlichten.

Op eens ontwaarden mijn reukzenuwen een alleraangenaamste gewaarwording door een zekeren geur van gebakken poffertjes veroorzaakt en te gelijk bespeurde mijn oog een schitterende vlam in de keuken tegen ons over.

‘O die koks en keukenmeiden, wat is hun lot toch benijdenswaardig op den reistocht des levens!’ zeide ik bij mij zelven, terwijl ik met geheimen naijver de dienstmaagd beschouwde, die daar, eener koninginne gelijk, zich heen en weder bewoog, omgeven door een stoet van roosters en keukengereedschappen, met gepaste majesteit de vuurtang als een schepter zwaaiend over haar rijk van potten en pannen.

Een verdieping hooger was een sierlijk gemeubileerde kamer, naar het scheen met gasten gevuld, die om een groote ronde tafel waren vereenigd.

‘Ach!’ sprak ik bij mij zelven ‘zoo de jonge dame, die daar een glas wijn en een schotel met poffertjes aan dien dikken mijnheer presenteert, welke op de canapé ligt, haar armen eens wat verder kon uitstrekken!....’

IJdele wenschen! De dikke heer neemt het glas wijn en drinkt het voor evenveel uit, net alsof het niets is....‘Werkelijk 't is om medelijden met de dame te krijgen. Maar kijk wat doet zij nu weer?...’

Ik deed zooveel mogelijk mijn best om de bewegingen der jonge dame na te gaan; vroolijk, gelijk de vlinder in 't gouden zonlicht, omfladdert, zoo bewoog zij zich langs de roode zijden gordijnen... ‘Jammer! dat die roode zijden gordijnen mij het meeste verbergen. Kijk, daar komt een groote grove hand voor den dag en ontneemt aan de juffer den schotel. Zou de eigenaar van die hand soms plan hebben om alles alleen op te eten?.... En wat is dat nu op eens voor een gezelschap van kleine jongens en meisjes. De dame omhelst de lieve kinderen en schijnt naar den schotel te blikken of de heer met de groote, grove hand er nog iets op gelaten heeft voor haar en de kleinen.... Daar schijnen mij werkelijk de poppen aan 't dansen te gaan. Wat zou die opschudding in de kamer hebben te beduiden?... De dikke heer vliegt vol geestdrift van de canapé op, de man met de groote grove hand stormt naar de deur en loopt de jonge dame bijna omver (zoo'n dromedaris!); de jonge dame struikelt tegen een speeltafeltje, het speeltafeltje waggelt ten onderste boven tegen een oude dame, die het door haar hooge jaren moeite schijnt te kosten om uit haar fauteuil op te rijzen, maar weldra op haar manier ook al even vroolijk als de anderen naar de deur huppelt; de kleine jongens en meisjes springen op, klappen in de hand en roepen: ‘hoera!’.... De deur gaat open, er treedt een officier binnen, het geheele gezelschap valt hem om den hals.... Wel, wel! Wie zou dat hebben gedacht, bij ‘Jan en alleman’ van zulke geheimzinnige en verrassende tooneelen getuige te wezen?...’

V.
Ik begin avonturen te krijgen.

Het slottooneel van 't geen ik zoo even gezien had, wilde mij maar niet uit den geest, en toen ik mij eindelijk op mijn harde peluw neervleide bleef het mij ook als een heerlijk droombeeld aanhoudend gedurende den slaap voor oogen zweven.

In mijn ooren suisde onophoudelijk het handgeklap en dat hoera! van die lieve kleine bazen, ik zag die oude mevrouw en die jonge dame, den dikken heer, dien anderen heer met de grove hand en eindelijk den gelukkigen officier, die het voorwerp was van aller liefde.

‘Wat gaat er toch boven 't huiselijk geluk!’ dacht ik, ‘welk een milde bron van bemoediging en kracht moet het huiselijk leven niet bieden te midden der vermoeienissen en tegenheden des levens!... Wat is er noodlottiger en gevaarlijker op de wereld dan wanneer men het geluk der huiselijke genoegens niet kent, wanneer zelfs nooit een van de bloemen der vriendschap onze zinnen in verrukking gebracht, onze borst gesierd heeft?...’

O! die laatste woorden, zij bevatten een afbeeldsel van mijn eigen levenservaring. Wees van af mijn kindsheid, zonder broeders noch zusters, zonder ouders, vrienden, was ik alleen gebleven, overgegeven aan een wereld, die ik honderdmaal moede zou geweest zijn, indien ik in mij zelven niet een levendig vertrouwen op den Hemel hadde gevoeld en van natuur niet met een opgeruimden en tevreden inborst bedeeld ware.

‘De kans op een rijke erfenis is verkeken,’ sprak ik luide tot mij zelven, toen ik den volgenden dag 's avonds weêr op mijn zolderkamertje terugkwam, na allerlei onderzoekingen te hebben ingesteld of 't mogelijk was dat door 't overlijden van mijn oom in mijn toestand eenige verandering kon worden teweeggebracht. ‘Doch daarom niet getreurd, een andere weg tot levensgeluk blijft voor mij opengesteld; door oppassend gedrag en werkzaamheid wil ik mij de liefde en vriendschap van anderen verdienen. Levend voor anderen en door hen bemind, wil ik trachten het dorre levenspad zooveel mogelijk in een tuin te herscheppen, waar ik bloemen garen en nuttige vruchten kan plukken. Zoo doende sta ik reeds van dit oogenblik af aan niet meer alléén....’

Ik weet niet, welke andere ontboezemingen ik wellicht nog zou geuit hebben, maar toen ik 't woord ‘alleen’ uitsprak hoorde ik opeens buiten aan mijn deur een zeker gestommel en een zucht.

‘Ik sta op, ga aan de deur en vraag: wie is daar?’

Geen antwoord.

‘Het zal de wind geweest zijn,’ dacht ik, deed de deur weêr dicht en de handen zoo diep als ik maar kon in mijn broekzak stekend, kuierde ik op mijn zoldertje heen en weder.

Nauwelijks ben ik een oogenblik aan 't loopen of daar hoor ik weêr eenzelfden zucht als zoo even, maar nu zoo klagend en als uit het diepst van de borst oprijzend, dat ik geheel ontsteld mijn vorige vraag herhaal: ‘wie is daar?’

Tevergeefs wacht ik op nieuw eenig antwoord.

Ik blijf een oogenblik stilstaan, overdenkend wat dat geheimzinnig zuchten kon beduiden of waar het van daan mocht komen, toen zich eensklaps op de trap een geraas doet vernemen alsof er een escadron dragonders naar boven stormde, terwijl zich een verward geluid van hooge en lage stemmen door elkaâr laat hooren en schier te gelijker tijd met een onverwachten vervaarlijken bons de deur van mijn zolderkamertje half open wordt geduwd.

Nu bleef mij geen twijfel meer over of er onraad in huis was. In de eene hand neem ik mijn kaars, in de andere een stok en ik wil naar de trap gaan.

Maar op 't oogenblik, dat ik de deur geheel open wil rukken, gaat mijn kaars uit.

Een ontzag wekkend droombeeld, een flinke, krachtige gestalte nadert mij en grijpt mij vast met zijn sterk gespierde armen.

‘Hulp! hulp!’ schreeuw ik.

Te gelijker tijd tracht ik mij met alle mogelijke krachtsinspanning te verweren, hetgeen ten gevolge heeft dat mijn tegenstander en ik beiden op den grond rollen doch wel zoodanig, dat ik onder kom te liggen.

Snel als een pijl uit den boog, gooi ik handen en voeten in de hoogte en ontsnap aan zijn reusachtige vuisten, ik spring de trap af om licht te halen en hulp in te roepen; doch nu word ik op eens wel

[p. 343]

van twee of drie kanten bij mijn kraag en bij de panden van mijn jas gepakt. Ik rol voor de tweede maal tegen den grond, stoot met mijn hoofd tegen een stoel, die daar juist als een overtollig en onheilwekkend meubelstuk aanwezig was. Daarna verneem ik op eens een luid en algemeen gelach en hoera!.... toen raak ik van mijn zinnen en val in bezwijming neder....

VI.
Ik meen dat ik het besterf maar zoover komt het niet.

Toen ik van lieverlede weêr tot mij zelven kwam en voor 't eerst de half geopende oogen in 't rond sloeg, meende ik nog altijd geen anderen dood te sterven en hield mij overtuigd, dat mijn laatste uur was gekomen.

Maar als ik later mijn oogen goed en geheel en al open deed, begon ik, om het maar ronduit te zeggen, werkelijk te twijfelen of ik soms een slag van den molen gekregen had en of er wellicht bij mij niet een van de vijf was gaan kuieren.

En inderdaad, welk een onverklaarbaar tooneel!... In plaats van op mijn dakzoldertje lag ik op een sofa uitgestrekt in de rijk gemeubileerde kamer, die ik sedert den avond te voren immer voor den geest meende te zien. Aan mijn hoofdeneinde zat de goede, oude mevrouw in haar fauteuil en doopte mij de slapen met azijn en water. Een ieugdig, krachtig gespierd krijgsman met een open en vriendelijk gelaat hield mijn hand innig vriendschappelijk en vertrouwelijk tusschen de zijne geklemd. Rondom mij zag ik ook den dikken heer, den anderen heer met de groote, grove hand, de kleine jongens en meisjes, die 's avonds te voren in de handen klapten en hoera! riepen; vlak tegenover mij stond de jonge dame, die den vorigen avond aan allen den schotel met poffertjes toereikte en voor allen zoo vriendelijk en zoo goed was....

Toen ik eindelijk geheel tot mij zelven was gekomen, begon de jeugdige officier mij met nog meer innige vertrouwelijkheid de hand te drukken en mij herhaaldelijk met echt militaire hartstochtelijkheid te omarmen.

‘Kent ge mij dan niet meer!’ riep hij eindelijk vol verbazing uit, toen hij zag, dat ik hem onbeweeglijk als een beeld bleef aanstaren. ‘Kent ge hem niet meer, dien gij met gevaar van uw eigen leven aan een wissen dood in de golven ontrukt hebt? Denkt ge, dat ik ooit de weldaad, die gij mij bewezen hebt, kan vergeten. Welaan, mijn vriend, ziedaar mijn ouders, oom, broeders en zusters. Vader, moeder, zuster en gij allen die mij liefhebt, ziedaar mijn redder aan wien ik 't behoud mijns levens verschuldigd ben.’

Wat er thans plaats greep, is mij onmogelijk te beschrijven, en ik overdrijf niets, wanneer ik ronduit verklaar, dat de agitatie, die den vonigen avond bij gelegenheid van 't poffertjes eten in dezelfde zaal van uit de verte door mij werd bespeurd, met hetgeen nu plaats vond, in geen vergelijking kan treden. Men viel mij om den hals, schudde mij de hand; klein en groot, alles juichte en joelde; zelfs de keukenmeid kwam voor den dag en deed een paar kurken tegen den zolder aanspringen.

Daar bleef het echter niet bij.... De oude heer, dezelfde, dien ik te voren (zoo kan men zich soms deerlijk vergissen) een dromedaris had genoemd, sloeg met zijn groote, grove handen op tafel en met een donderende stem, alsof hij gelijk eertijds voor een troep militairen het kommando moest doen weêrklinken, sprak hij:

‘Moeder, we hebben vandaag een nieuwen jongen in de familie gekregen!.... August, wees hem dankbaar voor eeuwig en denk dat het je broêr is!... Gij ook, Wilhelmina, denk dat het je broer is!...’

‘En gij, mijn zoon,’ zoo ging hij voort zich tot mij richtend en mij de hand nog hartelijker vastklemmend. ‘Armoede is geen schande maar toch, 't is soms bl...... lastig.... Wij waren getuigen van de goede voornemens, waarin zich uw hart dezen avond op dat ellendig dakzoldertje, zonder dat ge meendet van iemand gehoord te worden, ontboezemde.... Wees braaf, edel en werkzaam; kies u een levensbaan, waarin gij meent voor u en voor anderen het meest nuttig te kunnen wezen. Wat er toe noodig is, daarvoor zal ik als uw pleegvader zorgen.’

Wat er bij 't vernemen dezer woorden in mijn gemoed omging, tot welk een zee van gewaarwordingen en dankbaar gevoel mijn hart opbruischte, kan ik ook aan mijn eigen zelven niet getuigen, en ben volstrekt onmachtig het te beschrijven; eindigen wij dit hoofdstuk met....

VII.
Besluit.

Dat de eerste opschudding, die ik bij gelegenheid van 't poffertjesmaal in de woning van mijn pleegouders uit de verte gadesloeg, veroorzaakt werd door de onverwachte tehuiskomst van hun zoon August; dat de goede jongen, zoodra hij door toevallige omstandigheden was te weten gekomen dat de redder van zijn leven op een armzalig zolderkamertje tegenover hem huisde, er op uit was om met zijn gansche familie nog denzelfden avond hem zijn dankbaarheid te betoonen; dat eindelijk twee personen, die 't eigenlijk volkomen met elkander eens waren, nogtans door de omringende duisternis en door misverstand er toe gebracht werden, om met elkander te gaan bakkeleien, dat alles behoort tot die zaken, welke geen verderen uitleg behoeven.

Vier jaren na de gebeurtenissen van dien zonderlingen avond stierf de notaris in 't dorpje mijner geboorte, waar ik zoo menig uurtje aan den kantoorlessenaar had gesleten.

Gerugsteund door de weldaden van mijn pleegvader en den invloed, dien hij door zijn fortuin, aanzienlijken stand en de algemeene achting, die men hem toedroeg, uitoefende, werd er niemand meer dan ik geschikt geacht om den overleden notaris op te volgen.

Zulks geschiedde dan ook, en, wat ik vooral niet vergeten mag, drie maanden na deze heugelijke promotie, was ik voor Wilhelmine niet slechts een broeder, maar.... haar gelukkige echtgenoot.

Mijn vroegere kostvrouw en haar zoon waren voor mij sinds mijn lotswisseling de liefste en vriendelijkste menschen van de wereld. Waar en wanneer zij konden, bazuinden zij het rond, dat wij eens gezamenlijk uit één schotel gegeten en dat zij 't altijd wel gedacht hadden, welk een groot man er eenmaal uit mij zoude groeien.

Als mijn kostvrouw van tijd tot tijd de bui heeft van recht philosophisch te willen zijn, verzuimt zij nooit aan 't slot van deze en dergelijke lofredenen, waarmeê zij mijn roem in 't dorp verbreidt, er met een veelbe eekenend hoofdschudden bij te voegen: ‘men kan ‘nooit weten, hoe aardig soms een dubbeltje rollen kan.’