De Belgische Illustratie. Jaargang 4

Hoe aardig soms een dubbeltje rollen kan.
Door J.v.d. Bosch.

I.
Vooruit met de schuit!

Met fransch komt men de wereld door,’ zegt het liedje. Er moge ook al iets van waar zijn, 't eerlijk, vaderlandsch hart versmaadt deze methode om door de wereld te komen, en van hen, die ze in toepassing brengen, zeggen wij gelijk onze voorvaderen:

Kijk die malle fransche aepen Loopen, eeten, drincken, slapen Alles op fransoysche weys. Kijk die franse bluf ereis Met sijn veeren en sijn lappen Met sijn strikken en sijn flappen. Holland vroeger puyck en net Wort een slons, een fransche slet.

Nu, een fransche opvoeding heb ik dan ook, den Hemel zij dank, volstrekt niet ontvangen.

Mijn vader was daarvoor een te echte Hollander. Hij droeg een pruik, een korte broek, kuiten schoengespen, rookte een lange goudsche pijp en had tot leus de spreuk der voormalige unie-orde: ‘Doe wel en zie niet om.’

Wat er uit mij gegroeid zou wezen, wanneer mijn vader had blijven leven, of ik een koekbakker, spiegelmaker, kleêr- of schoenmaker geworden zou zijn, valt moeielijk te zeggen.

De goede man had voor geen dezer nationale betrekkingen eenige de

[p. 335]

minste preferentie en hij placht te zeggen, dat elk schuitje goed was, als men er maar goed meê wist te varen.

Daar hij 't leven graag bij 't varen in een schuitje vergeleek en tevens, als hij in zijn nopjes was, immer als zijn lijfdeuntje zong: ‘Wij zijn eenmaal, eenmaal, eenmaal in het schuitje,’ dacht ik er wel eens aan, matroos, admiraal, beurtschipper of een andere dergelijke parel aan de kroon van Holland's zeeroem te worden.

Ik heb 't echter tijdens het leven mijner ouders nooit verder dan tot een blauwgekielden ‘spes patriae’ gebracht; want vóór ik nog mijn jongenstijd uitgediend en goed begrepen had dat de wereld een zee en elk mensch een soort van een zeebonk is, dobberde ik door 't verlies mijner ouders reeds alleen op de baren.

De treurige bladzijden uit mijn geschiedenis, die nu volgen, wil ik overslaan en 'k wil op eens overspringen tot het tijdperk, dat ik drie kruisjes achter den rug had.

'k Woonde in een klein dorpje op een paar uren afstands van de stad mijner geboorte. 'k Hielp een notaris zijn akten en den een of anderen boer zijn rekening of een brief schrijven, en ofschoon de knieën van mijn broek, de ellebogen van mijn jas en de naden in 't algemeen er door een onrustbarende versletenheid tegen protesteerden, nam ik op 't kantoor van den notaris ook de betrekking waar, van de vetkaarsen aan te steken en te snuiten, de kachel te verzorgen, mijn patroon zijn schoenen en muilen aan te geven, enz. Op deze manier verdiende ik met kunst en vliegwerk de kapitale som van drie gulden vijftig cents in de week.

Van dat inkomen werden er door den notaris zelven wekelijks drie gulden aan de boerin betaald, waar men mij in den kost had besteld. Verbeeld u daarbij dat mijn bazin vrij norsch van humeur was, dat zij en haar zoon mij de beste happen uit den algemeenen schotel voor den neus wegkaapten, ja, mij het brood en de aardappels als ware het genadebrood en genadeaardappels toeduwden en ge zult begrijpen, waarom ik wel eens aan betere tijden terugdacht.

In die stemming kwam mij meermalen een onvergetelijk troostwoord van mijn overleden vader voor den geest.

‘Jongen,’ zoo voegde hij mij namelijk dikwijls toe, wanneer ik om den een of anderen kinderlijken onspoed, wel eens de lip liet hangen, ‘jongen, niet grijnen! 't Hoofd omhoog, de voeten omlaag, 't roer recht. En dan vooruit met de schuit! Morgen gaat het niet beter of misschien nog wel slechter.’

‘Morgen gaat het niet beter, ja, misschien nog wel slechter en toch moed houden...’ Ik kon het troostende dier woorden niet begrijpen, omdat ik de waarheid er van niet genoeg doorleefd had. Toch bleven zij niet zonder bemoedigenden invloed op mij, omdat het de woorden mijns vaders waren.

‘Wat zou ik pogen te doen, wanneer ik eens als zeekapitein of stuurman met mijn schip op de baren werd heen en weer geslingerd?’ vroeg ik mij zelven af.

‘Vooruit met de schuit!’ dreunde mij dan het mysterieuze woord mijns vaders in de ooren.

Welaan, vooruit!.... Maar hoe?....

II
Een oom sterft en een onbekend vriend van mij blijft leven.

Men kan gemakkelijk uit het tafereel, 't welk ik zoo even van mijn toestand heb opgehangen, de gevolgtrekking afleiden, dat zich eenige zonderlinge gewaarwordingen van mijn gemoed meester maakten, toen ik op zekeren dag een brief ontving uit de stad A., waarin mij gemeld werd dat mijn oom, een rijk koopman dier stad, en van wien ik nooit in mijn leven iets gehoord noch gezien had, op sterven lag en de vriendelijkheid had gehad, om in een vlaag van medelijdende liefde jegens zijn nabestaanden, uitdrukkelijk naar zijn armen neef op het dorpje S. te informeeren.

Met een van erkentelijkheid kloppend hart haaste ik mij om terstond aan mijn bazin de heuglijke tijding mede te deelen. Met een gelaat, nog vriendelijker zelfs dan ik hen ooit had zien trekken bij 't ontvangen van mijn kostgeld, zeiden de boerin en haar zoon mij, dat ik onmiddellijk van de zaak werk moest maken. De vetvlakken werden uit mijn vaal zwart pak geborsteld en nogmaals gepoetst en geborsteld, zoodat het begon te blinken alsof 't met was ware ingewreven; de broek met sous-pieds nam weder de taak op zich om mijn uitgezakte schoenen aan de voeten te houden, en toen ik door 't opzetten van mijn ouden, roodachtig bruin gekleurden hoed en 't aantrekken mijner opengetornde handschoenen er, volgens de getuigenis van mijn kostvrouw, fatsoenlijk en net als een heer uitzag, sloeg ik bemoedigd door de hoop van als millionair weder te zullen keeren den weg in naar de plaats mijner groote verwachtingen.

't Hoofd vervuld met allerlei schoone gedachten en plannen voor de toekomst, had ik al reeds een groot gedeelte van den weg afgelegd, toen ik toevallig bij het passeeren der rivier op een uur afstands van de stad een officier hals over kop in het water zag tuimelen.

Zijn heel regiment stond het geval aan te gapen, alsof de man voor de grap in het water was gevallen en ik geloof waarlijk dat zij hem ook voor de grap zouden hebben laten verdrinken.

Ik waagde er een nat pak aan, sprong in 't water, redde den jongen man - 't was juist alsof ik hem nog meer gezien had - en om mijn kleeren weer spoedig droog te krijgen alsmede mij aan de dankbetuigingen van den drenkeling te onttrekken, zette ik het uit alle macht op een loopen, alsof ik een misdrijf begaan had.

Ik waagde het zelfs niet om te zien. 't Was alsof de herinnering aan de leus mijns vaders, ‘doe wel en zie niet om’ mij al harder en harder deed loopen.

III
In de restauratie.

Kort en wel, ik bereikte zonder halsbreken het doel mijner reis en trad in een restauratie.

Ik bestelde er een ontbijt, een heel simpel ontbijt: eenige sneedjes brood, wat boter en een paar eieren.

Terwijl ik aan 't eten was, wandelde de heer van 't hotel met een zeer dikken mijnheer de zaal op en neder en scheen met dezen in een zeer interessant gesprek gewikkeld.

‘Ja, 't is bepaald waar, men kan het niet tegenspreken,’ zeide de dikke heer, ‘die rijke koopman, welke gisteren gestorven is, was een rare sinjeur.’

‘Ja, ja,’ dacht ik bij mij zelven, ‘een rare sinjeur.... alles goed en wel, maar die ondertusschen duiten genoeg had.’

Na deze korte overweging, schepte ik eens fiks adem, zette de borst vooruit en riep op gebiedenden toon tot den koffiehuisbediende: ‘Aannemen!’

‘Jongen’ sprak ik hem toe, ‘zoudt ge mij niet een biefstuk kunnen bezorgen en zoo 't een en ander, wat er bij hoort. Ge weet dat zelf het best. Maar hoe gauwer hoe liever, want ik heb baast. Als 't naar mijn zin is, dan beloof ik je het goed met je te zullen maken.’

Middelerwijl stapten de dikke heer en koffiehuishouder opnieuw mijn tafel voorbij.

‘Zonder twijfel,’ zeide de koffiehuishouder, ‘als schatrijk heeft hij in de gansche stad altijd te boek gestaan. Ik weet iemand, bij wien hij meer dan vijftig duizend gulden had uitgezet. En eigenlijk gezegd, wat grondbezittingen aangaat, geloof ik niet, dat er hier iemand in de stad tegen hem aan kon. Vijftig duizend....’

‘Vijftig duizend gulden,’ herhaalde ik zegevierend bij mij zelven; ‘vijftig duizend!.... En opnieuw riep ik den jongen.

‘Aap! je moest me eens geven vijftig.... ik verspreek mij, je moest me eens een flesch wijn halen.’

Het werd hoe langer hoe vroolijker en levendiger in mijn hoofd en mijn hart, alsof er in beide een vol orchest van virtuozen aan 't strijken en muziek maken ging; in mijn hoofd schenen reeds een groot getal gasten verzameld, wier beenen zich tot een vreugdedans voelden opgewekt en in mijn hart hoorde ik bij elken polsslag door een allerbekoorlijkst gemengd koor dat verrukkend schoone lied herhalen: ‘Vijftig duizend, vijftig duizend gulden!’

‘Maar zoudt ge wel willen gelooven,’ hervatte de dikke heer, ‘dat onder de vreeselijke schulden, welke die zoogenaamde rijke koopman heeft, er een is van negenhonderd gulden aan coteletten en een van vijf duizend gulden aan champagne. De schuldeischers en deurwaarders loopen nu het huis plat. En wat denkt ge dat er nog te halen valt, daar geen beslag op ligt? Niets dan een oude versleten rammelkast van een kales of iets dergelijks....’

‘Zoo, zoo,’ dacht ik bij mij zelven, ‘dan verandert de historie.’ ‘Vriendjelief,’ riep ik vervolgens met smeekende stem den koffiehuisjongen toe, ‘je moest zoo goed zijn, om dat vleesch en die soep en die flesch wijn maar as je blieft weêr op zijn plaats terug te brengen. Vergeet ook vooral niet in aanmerking te nemen, dat ik nergens met mijn mond aan ben geweest. Ik moet het je ronduit bekennen, 't was een dwaasheid van mij om nog eenig eten of drinken te bestellen, daar ik op mijn gansche reis nog niets anders gedaan heb dan eten en drinken.’

Dit laatste was een vreeselijke logen, daar ik integendeel bij al mijn loopen nog bijna niets over de tong had gehad. De jongen bekommerde zich intusschen om mijn redeneering zeer weinig en antwoordde op bitsen toon:

‘Mijnheer, ik heb u niets anders gebracht dan 't geen gij gekommandeerd hebt, dus dat moet gij betalen.’

‘Betalen, mijn beste jongen,’ antwoordde ik, mij bedeesd achter de ooren krabbend, ‘daartoe is geld noodig en geld heb ik niet meer dan om 't ontbijt te betalen, en om u, als ge een beetje inschikkelijk zijt en geen straatgerucht maakt, een fooitje uit dankbaarheid te geven. Geloof mij: ik kan 't niet helpen, dat mijn rijke oom, op wiens rekening ik alles besteld had, op eens arm is geworden.’

De jongen gaf mij een knipoogje ten teeken dat hij mij verstond en dat er niemand verder meê noodig had. Ik betaalde hem mijn boterham met eieren en nog een kwartje voor zijn welwillendheid op den koop toe. Daarop schoof ik stilletjes de deur uit, zonder te weten hoe ik het verder zou stellen.

(Wordt vervolgd.)