De Belgische Illustratie. Jaargang 4

Het lot uit de loterij.
Door W. van 't Zand.

(Vervolg.)

‘Als ik niet kon doorsporen,’ ging Cornelis verder, ‘zou ik te Coblenz blijven, daarna zou ik naar Ehrenbreitstein en vervolgens naar Arenberg gaan om er de prachtige kerk eens te zien. Hebt gij dan nog tijd om een wandeling te doen, ga dan naar den Stolzenfels. Het is er heerlijk. Gij kunt zelf den berg wel beklimmen. Wel staan er ezels klaar maar dat kost alweêr een schelling, en gij hebt dat gauw genoeg verdiend met uw eigen postpaarden.’

‘Gij spreekt er juist over alsof het om een plezierreisje te doen was. Stond ik in Bernard's schoenen, dan bleef ik stil in 't logement, en ging vroeg naar bed om 's morgens bij de hand te zijn.’

‘Moedertjelief! Wat zou de arme jongen zich vervelen! Hij steekt zijn porte-feuille met zijn papieren in de binnenzakken van zijn vest, neemt den sleutel van zijn kamer mede en komt op behoorlijken tijd weêr thuis. Hij gaat ook niet bij roovers en moordenaars logeeren.’

‘'t Is alles waar, Cornelis, en ik laat het daar voor iemand, die meer gereisd heeft, maar het is Bernard's eerste reis, hij is nog nooit van huis geweest en kan daarom niet voorzichtig genoeg wezen.’

‘Nu Bernard, doe dan die uitstapjes bij uw terugkomst. Gij behoeft toch ook niet te vliegen, dat verlangen onze heeren niet. Als Bernard reist in hoedanigheid van gevolmachtigde der firma, dan moet hij het ook fatsoenlijk en dus op zijn gemak doen. Als gij op de terugreis zijt, stap dan een paar uren te Mainz af om er de prachtige domkerk eens te bezichtigen. Uren lang heb ik er in doorgebracht om naar de heerlijke muurschilderingen op gouden grond boven in het gewelf te zien. Ik heb gezeten in den zetel van den beroemden bisschop van Mainz, Monseigneur von Ketteler. Dan kunt gij Wiesbaden aan den overkant van den Rijn bezoeken, en wat het handboekje u verder opgeeft. Zijt gij te Wiesbaden, bezoek dan toch vooral op den Neroberg de allerprachtigste russische kapel. Ga dan van Wiesbaden naar Coblenz, zooals ik u straks gezegd heb, houd natuurlijk te Keulen stil, om er den dom te zien en keer dan, dat wensch ik u van harte toe, gezond en frisch, maar doodelijk vermoeid met zakken vol geld.’ - Cornelis knipte beteekenisvol zijn oogen dicht - ‘naar huis terug. Bonsoir, beste vriend, goede reis. Goeden avond, jufvrouw.’

Cornelis was vertrokken. Er heerschte eenige oogenblikken stilte.

‘Weet gij wat ik denk Bernard,’ sprak de moeder.

‘Neen, moeder-lief.’

‘Dat Cornelis voor u op den duur geen beste vriend zal wezen. Hier ligt hij aan den band, dat is zijn geluk, maar stond hij op vrije voeten dan vrees ik dat hij wondere sprongen zou maken. Ik geef u een geheel anderen raad, mijn jongen. Doe uw zaken zoo goed als gij kunt en kom dan zoo spoedig mogelijk terug. Over tien jaren is de Rijn nog de Rijn en Keulen en Aken zullen wel niet veranderen. Zegent u God en hebt gij wat meer ondervinding, dan kunt gij dat alles op uw gemak eens bezoeken. Gij hebt er dan ook meer aan. Kwam nu uw reis door de geringste onvoorzichtigheid van uw zijde, of door eene andere oorzaak verkeerd uit dan waart gij voor een tijd lang een bedorven man. Daarom, mijn jongen, laat Cornelis rusten met al zijn plannen, en ga met mij naar het kamertje. De kinderen slapen al: straks heb ik met hen den goeden God gebeden voor een goede reis en een behouden wederkomst en wij zullen alle dagen voor u bidden, totdat gij weêr in ons midden zijt. Laten wij heden nu nog een rozenhoedje bidden tot den H. Jozef; deze is ook op reis geweest naar Egypte, en heeft het er goed afgebracht. Hij zal ook wel een beschermer der reizigers zijn. Kom nu, het is morgen vroeg dag.’

Zachtjes opende de moeder de kamerdeur, en zie in de grootste kalmte lag Mina met haar bloote voetjes voor het kruisbeeld te bidden.

[p. 275]

‘Kind wat doet gij daar,’ fluisterde de weduwe met zachte stem om de beide kleinen niet te storen.

‘Moeder,’ zeide zij, ‘ik bid voor Bernard.’

‘Kom, dan zullen wij u helpen.’

En moeder en zoon knielden naast den kleinen engel in de gedaante van Mina neder en baden er het rozenhoedje. Gedurende de afwezigheid van Bernard waren de gewone gebeden verricht. Na eenige oogenblikken stond de jongeling op, omhelsde zijn moeder en verliet het vertrek om zich naar zijn legerstede te begeven.

III.

Het was geen geruste slaap, dien Bernard een paar uren later genoot. Geruimen tijd was hij wakker gebleven, nu eens vol gedachten aan de zaken, die hij te Frankfort te verrichten had, dan aan alles, wat hij op reis zou zien en ondervinden. Ten laatste dacht hij aan Wiesbaden, de kursaal, de bank, de biljetten, de Napoleons, de kaarten. Waarom hield hij zich niet liever, nu hij niet slapen kon, bezig met het rozenhoedje, dat hij iederen avond, eer hij zich ter ruste begaf, om den hals deed? Zijn moeder had hem die schoone, godvruchtige gewoonte, vroegtijdig ingeprent; als hij zich vooral dezen avond aan hare les herinnerd had: ‘kinderen, als gij niet slapen kunt, tel dan maar aan uw vijftiger,’ - zouden dan nu de onrustigste droomen hem gekweld hebben? Ongeregeld was zijn ademhaling, groote droppelen zweet parelden op zijn voorhoofd, met de armen zwaaide hij nu en dan wild dooreen, eenmaal ging hij overeind zitten, maar viel als bewusteloos neder, op eens gaf hij een gil en was ontwaakt. Helder straalde de morgenzon in zijn slaapkamertje, de lucht was onbewolkt; wild en woest sloeg Bernard de oogen om zich heen, tot zijn verwondering zag hij dat hij slechts een droom gehad had.

Wat had Bernard gedroomd?

Hij bevond zich in West-Indië. Eigenaar was hij van een uitgebreide plantage. Het geluk had hem bovenmate begunstigd. Hij had zijn eigendommen in Indië verkocht en keerde nu met een rijk beladen schip, dat hem toebehoorde naar het vaderland terug. Voorspoedig was de reis; aanhoudend deed de wind de zeilen zwellen; lustig klonk over de baren het lied der matrozen; met een hart vol vreugde wandelde Bernard over het verdek. Wat zou zijn moeder gelukkig zijn? Nu konden zijne zusters zich in de eerste kringen vertoonen. Nog eenige dagen en het schip is in behouden haven. Met de tooversnelheid aan droomen eigen, wordt de afstand afgelegd, de kust is in het gezicht. Aan het blijde geroep der bemanning scheen geen einde te zullen komen. Wie schetst Bernard's zalig gevoel? Nog weinige oogenblikken en hij is gelukkig, gelukkiger dan eenig sterveling ooit geweest is. De loods is reeds aan boord om het schip door de branding heen in veilige haven te brengen, de zeilen worden reeds gestreken, doch op het onverwachtst woelt een hevige rukvlaag in het groote zeil, de stuurman is niet op zijn post, kan het roer niet meester worden, de stormwind woedt met onweêrstaanbare kracht, daar stoot het schip tegen een verborgen, maar welbekende klip, die de loods door het geweld der branding niet wist te vermijden, het schip drijft weg, wordt nogmaals, wordt ten derden male tegen de klip geslingerd, en eer iemand aan redding denken kon, verzinkt het met man en muis in de diepte. Het vergaat in den mond der rivier, in de nabijheid der haven.

Het was in dat oogenblik toen Bernard in den droom den ondergang van zijn schip aanschouwde en zelf meende te verdrinken dat hij een gil uitstiet en ontwaakte. Eenige oogenblikken dacht hij na over hetgeen hij in den geest aanschouwd had: ‘Kom,’ zeide hij, ‘'t is een droom, er valt vandaag iets anders te doen dan droomen uit te leggen.’ In een oogwenk was hij gekleed, wekte zijn moeder en begaf zich naar het huisvertrek. Spoedig waren zijn moeder en zusters bij hem. Nog een half uur had hij tijd, hij wilde dien met zijne familie doorbrengen. De vrome weduwe had dezelfde gedachte, maar zij wilde te gelijk dien tijd heiligen door het gebed.

‘Bernard,’ zeide zij, ‘het is voor den eersten keer in uw leven dat gij het ouderlijk huis verlaat. Dat is een gewichtig oogenblik, mijn kind. Gij kunt daarom niet genoeg Gods zegen en de bescherming onzer patroonheiligen vragen. Laten wij gezamenlijk naar boven gaan en die weinige oogenblikken in het gebed doorbrengen. Als gij uw horloge voor u op het tafeltje legt, dan kunt gij zien wanneer het uw tijd is.’

‘Ik heb er niets tegen, moeder,’ zeide Bernard, en stond op om naar het kleine vertrekje te gaan.

Daar nu, voor het tafeltje waarop het kruis en Mariabeeldje met de reliquieën geplaatst waren, knielde de moeder met haar kinderen neder. Gewoonlijk bad Mina hardop voor, bij deze gelegenheid deed het de moeder. Het was treffend die bedaarde, ernstige vrouw met kalme, indrukwekkende stem Gods zegen over de reis van haar zoon te hooren afsmeeken. Hare woorden klonken weemoedig; zij scheen onder den indruk van een ongeluk dat haar bedreigde; onwillekeurig vestigden de kleine meisjes hare oogen nu en dan op het aangezicht der beminde vrouw. Bernard scheen kalm, maar zijn hart werd door hevige driften heen en weder geslingerd. Uiterlijk gehoorzaam en onderworpen in alles aan zijne moeder, knielde hij hier neder, maar Hij die zijn binnenste doorschouwde, wist dat hij er over dacht, om zoo al niet het stellige gebod, ten minste den gekenden wil der moeder te overtreden. Zou God zijn gebed verhooren? Maakte hij zich niet schuldig aan schandelijke huichelarij? Wat zal hij doen? En daar glinsterden zij weder, de gouden Napoleons waarvan Cornelis hem gesproken had; daar zag hij wederom die stapels banknoten, die hem aanzien en eer beloofden; - maar ook hoorde hij het donderend kraken van het schip dat met hem zelven en al wat hij in noesten vlijt vergaderd had in den schoot der zee verdween. Nog hield hij zich bezig met de vraag: zal ik spelen of niet? toen zijne moeder hem bij de hand nam en zeide: ‘Kom Bernard het is tijd.’ Zij knelde hem aan haar borst, drukte een langen kus op zijn voorhoofd, wees hem eenige oogenblikken naar het portret van zijn vader, toen naar het kruis van den Zaligmaker en knielde toen langzaam en vol ernst neder. Bernard omhelsde zijne zusjes, gaf zijne moeder een kus op haar voorhoofd en snelde zichtbaar aangedaan de trappen af, het huis uit, naar het station.

Kort daarna zat hij in de tweede klas op weg naar Emmerik. Geheel alleen zijnde gaf hij den vrijen loop aan zijne gedachten. Zooveel was er in een dag voorgevallen dat het den jongeling, die zijn tijd steeds achter de kantoorboeken had doorgebracht, rijke stof gaf tot nadenken. Eerst te Arnhem ontwaakte hij uit zijne droomerij door het binnentreden van een geestelijke. De jeugdige priester groette beleefd, plaatste zich tegen hem over en scheen niet ongenegen een gesprek aan te knoopen. Blijkbaar was hij een mensch van ondervinding, die zich niet evenals Bernard, die vol verlegenheid was, voor den eersten keer op reis bevond.

Het onderwerp van het gesprek was de politiek.

‘Weet gij hoe ik over de tegenwoordige politiek denk?’ zeide de geestelijke. ‘Het is mijn vak niet, ik houd mij liever bezig met de studie der christelijke kunst, dat terrein ligt vooral bij ons te land geheel ledig, en met een weinig inspanning en moeite is men er koning en heer. Met de politiek is het anders; ieder betreedt die akkers, boer en edelman, en op stuk van zaken zijn er zeer weinigen, die de groote lui in de kaarten zien. Maar 't is hetzelfde, ieder heeft zijn idee, ik wil u het mijne zeggen.’

Bernard bewaarde een eerbiedig stilzwijgen. Hij begreep dat die geestelijke, die zich uitsluitend met christelijke kunst bezig hield, veel meer van de politiek verstond dan sommige redacteurs van dagbladen en dat hij een les ging ontvangen.

‘Bij mij,’ zeide de priester, die eerst een versche sigaar had aangestoken, ‘is of bestaat er maar één quaestie in de wereld; het is de vraag der vragen en het antwoord op die vraag beslist de geschiedenis. Die vraag is deze: wie regeert de wereld: Christus of het geld, de Mammon? In onzen tijd heeft die voornaamste der drie begeerlijkheden, waarvan de apostel Jacobus spreekt, de begeerlijkheid der oogen, die meest persoonlijke zonde van den mensch, de overhand. Versta mij wel, heerschzucht of geldzucht is in den grond hetzelfde. Het geld wordt alléén begeerd om te heerschen of invloed uit te oefenen. Sommigen willen geld om booze lusten te voldoen, anderen om gemakkelijk te leven, alles zeer waar, maar toch wil ieder het geld alleen niet als eenig doel van zijn streven. Het is middel, niet meer dan middel om zijn invloed, in welke richting men zich dan ook wil bewegen, te doen gelden. Nu is de geheele politiek, sinds het westersch schisma tot op dezen dag, de heerschzucht of de geldquaestie. Een Paus wordt gekozen; de heerschzucht kiest een anti-paus, dat veroorzaakt scheuring, de scheuring baart minachting van den Paus en alle geestelijken. Toen kwam Luther opdagen. Heerschzucht of Mammon gaf het na langen strijd niet op. Europa was geen volkerenfamilie meer. In 1648 vond men toch iets uit, om het huishouden zoo wat aan den gang te houden, maar het stoffelijk evenwicht van Europa; gelijk men dat noemde, was geheel wat anders dan de eenheid van geloof. Daar triomfeerde schijnbaar de Mammon over het geloof, het stof over den geest. Het ging een tijd lang goed, maar alleen met horten en stooten. Heerschzucht speelde schrikkelijk den baas. Zie eens Lodewijk XIV, de oude Frits, Catharina van Rusland, wat vreeselijke despoten! Zoo kon het niet langer. Toen spande het volk, het ander uiterste, zich zelven voor den wagen; de Franschen altijd haantje de voorste, gaan voorop; door dik en dun, over berg en dal gaat het voort, totdat Napoleon komt. ‘Halt,’ roep hij, ‘ik zal nog meer doen dan gij allen te zamen.’ Toen ging het recht op Rome af. Juist zooals Luther het ei gelegd heeft, werd het uitgebroeid. Op zijn beurt kreeg de vervolger der Kerk, Napoleon, het te kwaad met wat sneeuwvlokjes van onzen Lieven Heer, en de wagen ging weêr een tijd lang wat ordelijker voort, altijd over de revolutionaire rails, die Luther gesmeed heeft.’

‘Wat bedoelt u daarmede?’ vroeg Bernard.

‘Doodeenvoudig, dat de wanbegrippen van Luther over geloof en Bijbel toegepast zijn op het staatkundig leven. Zie maar. Luther zegt: ‘het geloof alleen maakt zalig.’ Die leer nu is niet alleen valsch, maar zij is ook tot op het oogenblik eene leus geweest, om de dwaalbegrippen op het terrein van godsdienst en politiek binnen te smokkelen. De hervorming immers heeft door haar vrij onderzoek voor gelooven het denken in de plaats gesteld. Het geloof is uit onze constituties verdwenen en deze zijn niets anders dan eene gedachte in twintig of dertig artikelen uitgedrukt. Er moet evenwel iets gevonden worden om het godsdienstig gevoel daartegen niet in algemeenen opstand

[p. 276]

te brengen. Wat doen nu onze kwakzalvers! Zij gebruiken etiquetten om de valsche waar ingang te doen vinden. Met denken alléén heeft niemand iets, niet waar? Wat zeggen nu onze bedriegers? Het geloof alléén maakt zalig. In de politiek heet dat: wij hebben een constitutie, of de wet regeert, de koning is de eerste dienaar van de wet. Niet waar, man; de wet regeert niet, maar een mensch regeert naar de wet of volgens de wet. - Een ander voorbeeld: de Bijbel is de eenige geloofsbron en het onderzoek is vrij. Ieder leest in den Bijbel; tot mijn scheerbaas toe haalt teksten aan, dat het is om uit te gillen. Wat is dat nu in de politiek? Doodeenvoudig dit: het volk is souverein, de natie is koning.”

‘Begrepen’, zeide Bernard, ‘ik dank u wel Mijnheer, ik heb dat vroeger nooit zóó ingezien.’

Vergeet niet dat het de Mammon of Christus is, die de geschiedenis beheerschen. Zooals ik u zeide is de revolutionaire stroom rechtstreeks tegen de Kerk; immers Luther haatte boven alles den Paus, en al wat goed katholiek was. Een schok of wat na Napoleon I en Napoleon III zit op den bok van den revolutionairen wagen.

De stoom is middelerwijl uitgevonden, en deze Napoleon, een man van uitvindingen heeft een locomotief geplaatst voor den revolutionairen staatswagen. Nu gaat het om er van te duizelen. Napoleon I wilde den Paus alleen overheerschen: ‘Dat is kinderpraat,’ zegt Napoleon III, ‘geestelijke en tijdelijke macht zijn met elkander in strijd, de Paus mag geen koning, kan zelfs geen koning zijn, juist omdat hij Paus is. - Ziedaar, hoe ik denk over de politiek.’

‘En hoe zal het dan wel afloopen,’ vroeg Bernard.

‘Kunt gij mij zeggen welk weêr wij de volgende week hebben? Luister: Dat er eens een Mammon-Paus kwam en met zulk eengeld pop een tijd van ellende, zou mij niet verwonderen. Zóó is de quaestie ook begonnen. In ieder geval viert de Kerk nu reeds den heerlijken triomf. Het tijdelijk gezag des Pausen is geschokt, maar dat is een bijzaak. De hoofdzaak is de geestelijke macht en deze is vooral door Luther's toedoen, tegen zijn wil, maar door het bestier van God, die uit het kwade het goede weet te trekken, ontzettend vooruitgegaan. Laat ik het beter zeggen. Pius IX heeft dezelfde macht als Petrus, maar de geestelijke macht van Pius IX is veel meer erkend. Zie eens hoe alle bisschoppen den Paus eeren, hoe de Paus dwalingen als het jansenisme veroordeelt, de Onbevlekte Ontvangenis uitspreekt, en wie verzet zich? Niemand. Zal de Paus zijne wereldlijke macht behouden? Dat is een andere vraag, Gods wegen zijn wonderbaar. Wij hebben reeds zooveel wederrechtelijkheden beleefd dat wij ons op alles voorbereid moeten houden.’

Daar ging het fluitje.

DE H. MARGARETA.

‘Zoo, ik moet er hier uit. Vaarwel, goede reis, en vergeet den grijzen Mammon niet; hij woont in ieder mensch en tracht hem te beheerschen.’

En verdwenen was de geestelijke.

IV.

Bernard had met open mond en gapend oog geluisterd. Had die priester in zijn hart gelezen? Was het een bloot toeval of de leiding der Voorzienigheid, die hem tegen een dreigend gevaar waarschuwde? Wiesbaden en de grijze Mammon, - wat stof tot overdenking voor den jongeling! ‘Ver geet den grijzen Mammon niet, bij woont in ieder mensch’ - tevergeefs zag Bernard door het open raampje naar buiten, te vergeefs wierp hij zijn blikken naar den gezichteinder, tevergeefs hulde hij zich in een dikke wolk van sigarendamp, hij kon den grijzen Mammon niet uit zijn gedachten verbannen. Steeds zag hij hem voor zich, als een zes duizendjarigen vrek met wilde haarlokken, uitgemergeld gelaat, oogen als bliksems, gekromd door hoogen ouderdom, maar jeugdig, krachtig en vol hartstocht in al zijn bewegingen. In het einde stond hij op, liep een tijd lang zooveel hij dat doen kon heen en weder, zette zich neder, staarde gedachteloos naar buiten en nam eindelijk, toen hij bemerkte dat hij vruchteloos den ouden vrek poogde te verdrijven, Plantenga's handboek in de hand. Met behulp van den reisgids erkende hij spoedig dat het hem uiterst moeielijk zou vallen dien dag nog Frankfort te bereiken. Hij besloot daarom te Emmerik een kaartje te vragen voor Coblenz. Daar kon hij dan verblijven, en den volgenden dag op zijn gemak te Frankfort aankomen. Het was hem ook niet opgelegd met den uitersten spoed te handelen. En als hij Maandagmorgen zijn eerste informatiën naar den Heer B. schreef, dan handelde hij in alles overeenkomstig den last, die hem was opgedragen.

Van Emmerik tot Keulen biedt de reis met den trein weinig afwisselends aan. Een vruchtbare vlakte, hier en daar een station, reizigers, die gaan en komen, ziedaar wat Bernard tot Keulen ontmoette. Van tijd tot tijd wierp hij zijn blikken naar buiten, maar hield zich hoofdzakelijk met Plantenga bezig.

Te Keulen had hij eenig oponthoud. Met het horloge in de hand trad hij buiten het station om ten minste iets van den dom te zien. Hoe stond hij verbaasd bij het schouwspel van dien reuzenachtigen bouw. Bernard was niet van gevoel ontbloot; hij ontroerde bij het gezicht van dat monumentaal gebed, gelijk hij den tempel noemde.

Hoeveel geslachten hebben hier gezucht, geweend, gejubeld en ge-

[p. 277]

juicht! Zij zijn voorbijgegaan, maar hunner zielen edelste gevoelens staan hier vereeuwigd in steen. ‘Dat is grootsch,’ riep hij voor den ingang van den dom. ‘Wij sterven allen, maar de bloesem der zielen blijft leven in den vorm van een tempel, Gode toegewijd.’ - Nauw speelde hij vol welgevallen met dat beeld van zijn geest, of daar rijst voor zijn oogen weêr de Mammon, de grijze Mammon, dien hij met alle krachten wilde vermijden. Werktuigelijk greep hij naar zijn horloge, het was meer dan tijd. Toen het laatst signaal werd gegeven, was Bernard weêr gezeten. Tegenover hem zat een bejaard heer met grijzen knevel, en grooten bril. Spoedig kwam Bernard met hem in gesprek en vernam dat hij als hij te Coblenz uitstapte en een rijtuig huurde, nog tijd genoeg had om voor het vallen van den avond het dorp Arenberg met zijne kerk te bezoeken.

DE LEEUWENHOF TE GRENADA.

‘Prachtvoll, wunderbar!’ riep de Duitscher, het was alles wat hij er van zeggen kon. ‘Arenberg allein ist mehr werth als die ganze Niederländen,’ voegde hij met echt pruisischen bluf in gebroken plat duitsch er bij. Het was niet wel mogelijk met den trotschen Pruis een geregeld gesprek te voeren. Van tijd tot tijd wierp Bernard zijn blikken

[p. 278]

buiten het portier, om de heerlijke gezichten, waaraan de Rijnoevers zoo rijk zijn, te bewonderen. Hier lachende dalen, ginds hooge bergen, allen beplant met den bloeienden wijnstok, hier en daar aan een uitstekenden bergrug of op de afhellende zijde van een dal, juist als een vogelnestje aan den tak van een grooten boom, een dorp, een gehucht of oud kasteel uit de middeleeuwen. Zóó schoon was Nederland niet, dacht Bernard. Daar vloog de trein altijd door onafzienbare vlakten; weiland en wolken, wolken en weiland, dat was alles wat men daar te zien krijgt. ‘Ja, behalve van Veenendaal naar Arnhem, daar is toch iets anders te zien,’ bromde Bernard binnensmonds. Zóó mijmerde hij voort, las weêr in zijn handboek, zag buiten het portier, totdat het schril gefluit na reeds eenige keeren hem het oorvlies half verscheurd te hebben, hem andermaal wakker deed schrikken. ‘Bonn, Bonn,’ riepen de conducteurs, ‘Bonn, Bonn, acht Minuten Aufenthalt.’‘Dat tref ik,’ sprak Bernard en stapte fluks naar buiten, om eenige oogenblikken de frissche lucht te genieten. Eer hij het bemerkte stapte een jonge heer in de coupé, waarin hij plaats had. Het was een jeugdig Franschman, die een tochtje langs den Rijn deed.

‘Einsteigen!’ klonk het bevel der conducteurs. ‘Einsteigen! einsteigen!’ donderde het langs den ganschen trein. Die Pruisen laten het zich geen twee keer zeggen, dacht Bernard, toen hem een der beambten met zwaren knevel den weg naar het portier wees. Een, twee, drie en Bernard zat tegenover den Franschman, zijn nieuwen reisgezel.

‘Vous êtes Allemand?’ vroeg de jonge man al aanstonds.

Wel was Bernard niet verlegen van aard, maar die fransche klank, die onverwachte vraag maakten hem bedremmeld. Hij sprak tamelijk goed fransch, maar zóó was hij van zijn stuk gebracht dat hij in het fransch ten antwoord gaf:

‘Je ne parle pas le français, Monsieur.’

De Franschman schaterde het uit van lachen. Spoedig herstelde hij zich: ‘Excusez, Monsieur, vous le parlez très-bien.’

Zelf lachte nu Bernard om zijn verlegenheid. ‘Mon Dieu,’ riep de Franschman, ‘wat ben ik blij dat ik toch eindelijk eens een mensch ontmoet, die geen Duitscher is. Wat barbaren die Duitschers! Overal ziet men lomperds en afzetters staan: pas op uw zakken, 't Is of geheel Duitschland een dievenhol is en men zonder de handen op den zak, of een revolver bij zich niet over straat kan gaan.’

‘Gaat u naar Coblenz?’ vroeg hij toen er eenige windstilte kwam.

‘Om u te dienen,’ was het antwoord.

‘Perfect, dan reizen wij samen. Waar logeert u?’

‘Ik weet het nog niet. Het is mij tamelijk onverschillig daar ik morgen met den eersten trein vertrek naar....’

‘Ik ook, ik ga naar Wiesbaden.’

‘Ik wilde de kerk te Arenberg zien, en zal dus wel voor dezen nacht een verblijf vinden.’

‘Mag ik u vergezellen.’

‘Met alle genoegen, maar ik ben zelf vreemdeling.’

‘Wat is dat, wij zijn allen broeders, dat wil zeggen,’ voegde hij er lachend bij, ‘de Duitschers niet.’ Het was echter niet de losse, onbezorgde lach zijne natie eigen, die den Franschman kenmerkte: een wolk van droefgeestigheid overtoog integendeel zijn gelaat.

‘De Duitschers niet,’ voegde hij er bij.

‘Maar waar blijft dan de theorie van het communisme.’

‘Mijnheer,’ zeide hij, ‘ik ben een ijverig aanhanger van het communisme. Grenzen, onderscheid van natie, oorlogen, eigendom zijn mij een gruwel. Gij kunt niet begrijpen hoe ik al die afscheidingen en beperkingen haat. Zijn wij niet allen broeders? Waarom dan ook niet één familie? Waarom dat hatelijk mijn en dijn? Hoe gelukkig ware de menschheid als zij als één mensch aan één tafel gezeten zich spijsde met één spijs, gekleed ging met één kleed! Schoone dag, heerlijk ontwaken,’ riep hij in geestdrift uit, ‘als priester en koning verdwenen zal zijn, de laatste gelijk is aan den eerste, alle grens verdwenen, alles geoorloofd, alles voor allen is. Mijn bloed, mijn leven heb ik er voor veil, Mijnheer,’ riep hij dweepend uit.

‘En de Duitschers dan?’ sprak Bernard op fiegmatieken toon. ‘O gij wreedaard, daar brengt gij mij weêr in het proza der werkelijkheid. Er moet nog veel gebeuren eer de menschheid op dien trap van ontwikkeling staat,’ liet hij er met eenen zwaren zucht op volgen ‘Is mijn theorie niet schoon?’ vroeg hij.

‘Zeer schoon, Mijnheer, maar uw schilderij mist eene zaak.’

‘En die is?’

‘De mogelijkheid der uitvoering. Zonder orde,’ sprak Bernard op strengen toon, ‘zonder orde geen maatschappij, en geen maatschappij zonder gezag. Hetzij dat een priester, koning, een president drager is van dat gezag, dat is hetzelfde, Voor het overige, Mijnheer, bestaat uw ideaal, in zoover het uitvoerbaar is, in de Katholieke Kerk. Daar is de koning gelijk aan den bedelaar, de Paus aan het kind; daar heerscht gemeenschap van geestelijke goederen, de Sacramenten en genademiddelen, doch in één spijze het voedsel van allen, de Eucharistie.’

Och, altijd de Kerk; Mijnheer, ik ben katholiek, goed katholiek ook, maar ik kan er mij niet mede bezig houden. Ik leef in de wereld, en dien God in de vrije natuur; mijn tempel is Gods eigen schepping, de hemel is het gewelf, zon maan en sterren met de wolken en het diepe blauw zijn de muurschilderingen. Mijn altaar is mijn hart, mijn offer, mijn liefde, en als de vlam van de godslamp in de cathedraal, zóó vlamt en gloeit mijn ziel voor al wat waar, schoon en goed is, om het even of ik het vind bij Jood, Heiden, Turk of Katholiek.

(Wordt vervolgd.)