De Belgische Illustratie. Jaargang 4

Het lot uit de loterij
Door W. van 't Zand.

I.

‘Neen, Bernard, het is mijn ernstige wil, ik verzoek er u dringend om, ik leg het u ook op als een gebod, speel niet, nu niet, speel nimmer in de loterij.’

‘Nu moeder, spelen in de loterij, dat is ook nog heel wat anders als een enkelen keer een briefje nemen.’

‘Het is mijn uitdrukkelijke wil, dat gij niet alléén niet spelen zult, maar ik wil ook uitdrukkelijk dat gij nimmer zoo lang ik leef, al ware het slechts voor een enkelen keer, een briefje zult nemen.’

‘Moeder, de kans staat anders nu zóó mooi. De honderd duizend, de vijftig duizend, al de groote prijzen moeten nog getrokken worden, en wij hebben de twaalfde lijst van de laatste trekking reeds gehad. Cornelis wil ons zijn twintigje voor hetzelfde geld overdoen, dat het hem gekost heeft.’

‘Spreek er niet meer van, Bernard. Ik wil er niet van hooren.’

‘Cornelis doet het bepaald alléén om ons te bevoordeelen. Zijn briefje is thans veel meer waard,’ - waagde Bernard nog te zeggen.

Er volgden eenige oogenblikken van stilte tusschen moeder en zoon. Op het gelaat van den achttienjarigen jongeling was de strijd, dien hij moest voeren om zijne moeder gehoorzaamheid te betoonen, duidelijk zichtbaar. Nu en dan woelde hij met de rechterhand in zijn blonde haarlokken, als zocht hij naar een of ander middel om het afgebroken gesprek weder aan te knoopen. Van tijd tot tijd sloeg hij de groote blauwe oogen op het gelaat zijner moeder in de hoop er een glimlach te ontmoeten, die hem zou veroorloven een nieuwe poging te wagen, maar de weduwe bleef onafgebroken met haar naaiwerk bezig.

De laatste stralen der avondzon wierpen een lichtrooden glans op de eerbiedwaardige matrone. Ernst zetelde op dat breede voorhoofd. Geesten wilskracht spraken u toe uit het aangezicht. Toch geen kracht, die hardheid aanduidde. Vriendelijk en minzaam waren haar oogen. Nog kon zij aanspraak maken op schoonheid, ja op meerdere schoonheid dan in den opgang harer dagen, toen zij als eene ontluikende roos, aller oogen getrokken had. Want lijden, geheiligd aan den voet des kruises, had aan dat gelaat een kalmte en verduldigheid geschonken, die hoogeren adel dan aardsche afkomst kenmerkte. Ook thans, nu zij reeds den ouderdom van twee en veertig jaren bereikt had, was zij een roos gelijk, niet door de kleurenpracht, maar door de zedigheid, ingetogenheid, waardigheid, kalmte, onderwerping, geduld, zelfbeheersching, offervaardigheid en alle andere eigenschappen, eigen aan de geheimvolle roos van het bovennatuurlijk leven. Tot het harmonisch geheel der ziel, levend aan de voeten van het kruis, waaraan de gekroonde Bruidegom den doodstrijd volbrengt vloeiden die glansen te zamen.

Was dan Bernard niet het evenbeeld dier vrouw? O ja, het hooggewelfde voorhoofd, de gevoelvolle uitdrukking der oogen, de levendigheid der gelaatstrekken toonden dat hetzelfde zieleleven, één adel van geest en hart in beiden woonde. Maar de ernst en waardigheid, verzacht door die zedigheid en bescheidenheid, die de vruchten zijn van den boom der vrijwillige versterving of van het lijden met liefde gedragen, hadden hem nog niet gelijk zijn moeder gezuiverd en veredeld. Straalde deze in den zachten glans der parel, Bernard was nog maar den ruwen diamant gelijk. Menige kant moest nog gepolijst, deze en die hoek nog geslepen worden, eer alle begaafdheden zijner schoone ziel in al haren rijkdom schitteren zouden. Godsdienstig was hij opgevoed, een voorbeeld voor velen, al kon men niet zeggen dat hij dag en nacht het oog des geestes op het kruis van zijnen Meester gericht hield. Al knielde hij dikwijls op den berg des lijdens neder, Calvarië was niet zóó geheel zijn woonplaats, of hij sloeg ook van tijd tot tijd met welgevallen zijn blikken op de bloemrijke velden, die de wereld aan den voet des bergs hem aanbood. Daar, meende hij, geurde menige roos, die gemakkelijk te plukken zou zijn, zonder dat de doornen hem kwetsten, bloeide menige lelie, die men zonder te struikelen kon naderen.

Bekoorlijke droomen! Jammer alléén dat zij nimmer verwezenlijkt worden.

Na een tijd lang tevergeefs een gunstig oogenblik afgewacht te hebben wreef de jongeling zich een en andermaal het voorhoofd, stond op, en ging vlak voor zijn moeder staan. Minzaam vatte hij haar bij de hand. ‘Moeder,’ zeide hij, ‘gij weet dat ik u steeds gehoorzaam was, ik wil dat ook altijd wezen. Maar ik bid u, luister nu toch eens aandachtig. Gij weet zoo goed als ik dat onze inkomsten ter nauwernood toereikend zijn om ons tegen armoê te behoeden. In de hoop dat hij zelf nog lange jaren zou leven en wij ten deele zouden vergoeden, wat hij aan ons gedaan heeft, heeft vader zaliger al wat hij kon en meer bijna dan hij kon aan onze opvoeding ten koste gelegd. God heeft het anders beschikt. Het is nu twee jaren dat vader naar het kerkhof werd gedragen. Sinds dien tijd lijden wij zoo goed als gebrek.’

‘Bernard! Hoe kunt gij zoo spreken? Zeg mij, wat heeft u in die twee jaren ontbroken? Zie toch niet naar uw meerderen; zie naar uw minderen. Er zijn er duizenden, die zich gelukkig zouden achten als zij hadden wat God ons geeft.’

‘Ik zeg niet dat wij gebrek hebben geleden, maar denk toch ook eens na dat wij al het mogelijke bezuinigen, alles met den dag duurder wordt en er iederen dag meer noodig is. Ik verdien wel wat op het kantoor, ik heb ook wel een goed vooruitzicht, maar de eerste boekhouder wiens plaats mij is toegezegd kan nog wel tien jaren, nog wel twintig jaren leven. Gij zelve werkt dag en nacht dat uw gezondheid er door lijdt, het is onmogelijk voor u om iets meer te doen. De meisjes worden grooter, hebben natuurlijk meer noodig; waar dat alles van daan gehaald? Reeds drie maanden lang heb ik iederen dag den H. Jozef gebeden en dacht nu ons geluk in de loterij te beproeven. Geloof mij, ik doe het niet uit speelzucht, maar in de hoop dat ik door voorspraak van den H. Jozef iets zou trekken om in de behoeften van u en mijne zusters te voorzien. Ik kan niet denken dat mijn aanhoudend gebed onverhoord zou blijven.’

‘Bidden is goed, maar in de loterij spelen, dat verbied ik u,’ luidde het zachte maar ernstige antwoord.

‘Welnu, moeder, als het dan zoo geheel en al tegen uw wil geschiedt, dan zal ik het ook niet doen,’ gaf Bernard ten antwoord.

Andermaal volgde er eene kleine stilte. Met de rechterhand wreef de jongeling opnieuw eenige malen over het voorhoofd als wilde hij de wolk van ontevredenheid wegwisschen, die zich daarop door de weigering zijner moeder gevestigd had.

‘Moeder, ik heb u beloofd, dat ik u gehoorzaam zal zijn,’ begon Bernard opnieuw. ‘Maar zeg mij nu ook, waarom gij u met zooveel kracht tegen de loterij verzet. Het is toch geen zonde.’

[p. 259]

‘Zonde, o neen, lieve Bernard,’ sprak de weduwe, ‘van zonde is geen spraak, vooral niet, als men slechts eenmaal in zijn leven een kans zou willen wagen.’

‘Maar waarom het dan zoo streng verboden?’

‘Ik zal het u zeggen, Bernard. Herinnert gij u nog wel, het is al jaren geleden, dat gij met uw overleden vader zaliger in het voorjaar 's morgens vroeg gingt vinken. De lijmgarden werden dan goed voorzien en met alle voorzorg in den grond gestoken. Hier en daar werd hennipzaad uitgestrooid. Bij de lijmgarden of in het midden, zóó precies weet ik niet alles, stond de lokvink. Gelukkig het vinkje, dat op den lokvink geen acht gaf maar ijlings wegvloog. Wat gebeurde er als een ander vinkje den lokvink antwoord gaf? Het duurde niet lang of het kleefde met zijn vleugeltjes of borstveertjes aan een of anderen onbarmhartigen lijmstok vast en werd gevangen. Begrijpt gij wat ik zeggen wil, Bernard?’

‘Ik geloof het wel moeder, maar ik hoor het liever uit uw mond dan dat ik mijne gissingen vertrouw.’

‘Nu dan kind, alle loterijen zijn lokvinken van den duivel. Allen, die haken naar de groote prijzen welke daar worden getrokken, verliezen vroeg of laat hun geld en te dikwijls met hun geld hunne ziel. Op geld uit de loterij rust geen zegen, zeide uw vader zaliger altijd. Die zulk geld bezitten, verkwisten of verliezen wat zij gewonnen hebben, of wel, zij spelen op nieuw en andermaal, zoolang totdat zij niets meer bezitten. Gelooft gij dat het zoo gemakkelijk is op eenmaal in het bezit te komen van een som gelds en zijn hart in alles meester te blijven?’ ‘O als ik eens uit de loterij trok,’ zeggen de menschen, ‘ik zou zoo goed zijn voor de armen, ik zou de kerk bedenken, voor mijn ziel zorgen.’ Allemaal praatjes, Bernard, geloof er niets van. Geld verandert de menschen, maakt van zuinigen gierigaards, van milddadigen verkwisters, van velen bedelaars, en van verreweg de meeste menschen, ongelukkigen.’

Op dat oogenblik werd de deur geopend en drie allerliefste kinderen kwamen juichend naar de moeder geloopen. Het waren meisjes als engelen zoo schoon, een van zes, een ander van acht jaren; de derde had haar eerste H. Communie reeds gedaan. Volle goudgele lokken golfden in dikke krullen rondom hals en schoudertjes. Vreugde straalde om haar rozenroode mondjes. Als sterretjes, zoo helder flikkerden de kleine oogen.

‘Moeder, moeder, zie eens, van de zuster.’ En de kleine Dina stak met moeite een groote prent omhoog.

‘En ik, een medalje van de Martelaren van Gorkum,’ riep Bertha.

Achter beiden stond in stilte de meer bedaarde en kalmere Mina. Als een engelbewaarder der kleinen zag zij met een oog vol blijdschap op beide kinderen neder.

‘Vertel mij eens,’ sprak de moeder vol zalig genot, ‘waarom heeft de zuster u dat gegeven?’

‘Moeder,’ sprak Mina, ‘onze Dina heeft zonder haperen, het Onze Vader, Wees gegroet, Geloof in God den Vader, de tien geboden Gods, de vijf geboden der H. Kerk en de zeven Sacramenten opgezegd.’

‘En het Meiliedje, het Meiliedje,’ riep Dina.

‘O ja, het Meiliedje had ik al vergeten,’ sprak Mina.

‘En wat heeft Bertha gedaan?’ vroeg de moeder vol belangstelling.

‘Bertha heeft haar eerste kous afgebreid en zoo goed dat de zuster haar hardop geprezen heeft.’

‘Beste kinderen,’ sprak de moeder en op het voorhoofd van elk harer kinderen drukte zij een langen kus.

‘Ga nu wat spelen in den tuin totdat ik u roep, dan zal ik voor u van avond een lekkeren boterham klaarmaken. Mina, geef goed acht, dat zij geen ongeluk krijgen.’

Zingend en springend verlieten de meisjesde woonkamer.

‘O Moeder,’ riep Bernard uit, ‘wat doet het mij nu pijn dat ik zulke goede kinderen niets, nog geen cent in haar spaarpot kan geven. Zie, daarvoor zou ik in de loterij spelen, voor u en voor haar.’

‘Geef ons heden ons dagelijksch brood,’ sprak de weduwe langzaam; ‘Gode zij dank, wij hebben het tot nog toe dagelijks gehad. Daarmede ben ik tevreden en gelukkig ook. Wij zullen dat blijven bidden, maar met meer kracht dan vroeger zullen wij er bijvoegen: En leid ons niet in bekoring. ‘Goede jongen,’ zeide zij en streek haar hand langs zijn fraai hoofdhaar, ‘beloof mij toch dat gij nimmer in de loterij zult spelen. Met hetgeen ik thans bezit, met goede, brave kinderen, zooals gij tot nu toe geweest zijt en uw zusjes ook wel zullen zijn, en met een stuk brood, al kon ik u altijd geen boter geven, ben ik tevreden, gelukkig. Dat geluk bestond voor mij niet meer, als ik wist dat gij, al ware het dan slechts voor één keer, in de loterij zoudt spelen. Wilt gij mij het geluk ontnemen?’

‘Moeder, moeder, ik zou alles willen doen om u gelukkig te maken.’

‘Welnu, doe het dan niet en gij ziet uw wensch vervuld. Ik ben gelukkig. Belooft gij het mij nu, Bernard?’

‘Wees er gerust op moeder, het zal niet gebeuren.’

‘Dat wist ik ook wel,’ sprak zij op bemoedigenden toon, en legde nu voor een oogenblik haar hand op het hoofd van den welbeminden zoon. In stilte schonk zij hem haar moederlijken zegen. Zonder dat haar lippen bewogen, fluisterde haar hart: ‘leid hem niet in bekoring.’

II.

Eenigen tijd na dit voorval was Bernard op zekeren morgen op he kantoor van het handelshuis G. & C. als naar gewoonte voor een grooten lessenaar gezeten. Zonder op iets anders acht te geven hield hij zich ijverig bezig met het opmaken der boeken. Een aantal andere kantoorbedienden, onder welke zijn vriend Cornelis was, zaten rekeningen te schrijven of verrichtten andere werkzaamheden.

Er werd aan de deur geklopt. De huisbediende van het hoofd der firma trad binnen en verzocht mijnheer Bernard te mogen spreken. Nadat deze eenige woorden met den knecht gewisseld had, sloot hij zijn boeken zorgvuldig dicht, nam zijn hoed en ging henen. Buiten gekomen volgde hij den bediende naar de prachtige woning van den Heer B....... Deze stond met zijn zoon en deelgenoot in de zaak te wachten.

‘Bernard,’ sprak de heer B. ‘wij wenschten van uw diensten gebruik te maken in een zaak, die vertrouwen en voorzichtigheid vereischt. Wij rekenen op u.’

De jongeling boog toestemmend.

‘Bernard,’ vervolgde de heer B., ‘het is u bekend dat ons huis belangrijke zaken doet met de firma D. & C. te Frankfort. Van ter zijde hebben wij echter omtrent die firma ongunstige berichten vernomen. Wel heeft het huis zijne betalingen niet gestaakt, maar het heeft gewaagde speculatiën gedaan en zulke aanzienlijke verliezen geleden dat er gemompeld wordt van een aanstaand faillissement. Het bedrag dat wij te vorderen hebben beloopt, zooals u bekend moet zijn, verscheiden duizenden. Begeef u morgen op reis, neem te Frankfort alle informatiën en tracht zooveel mogelijk, al zou het met eenig verlies moeten gepaard gaan, geheel afdoening van zaken te verkrijgen. Het is ons voornemen onze betrekkingen met dat huis af te breken. De papieren hierop betrekking hebbende zijn hier in dit pakket te vinden. Gij kunt die heden middag op uw gemak nazien. De volmachten zijn behoorlijk geteekend. Ziedaar het eerste gedeelte uwer zending..... Wij zijn echter niet voornemens om onze relatiën met de stad Frankfort zelve af te breken. Onze firma is daar sinds jaren bekend en wij hebben met onderscheiden huizen langen tijd goede zaken gedaan. Tracht daar nieuwe kennissen aan te knoopen. Ziehier eenige adressen. Gij kunt uw verblijf naar bevind van zaken verlengen of verkorten. Ziehier wat wel voldoende zal zijn om er een veertien dagen fatsoenlijk te leven.’

Met die woorden gaf hem de heer B. een bankbillet van twee honderd gulden. ‘Ga in een hôtel van den eersten rang,’ vervolgde hij, ‘en wees niet karig in uw uitgaan, denk dat gij optreedt als gemachtigde der van ouds met eer bekende firma G. & C. Bij uw terugkomst wacht u bovendien een extra loon overeenkomstig de diensten, die gij ons huis zult hebben bewezen. En nu, maak u reisvaardig. Morgen ochtend met den eersten trein kunt gij vertrekken. Schaf u Plantenga's Handboek voor Reizigers aan, dat zal u op reis van dienst zijn. Vergeet niet te schrijven. Het is heden Donderdag. Aanstaanden Zondag of Maandag zult gij ons reeds iets kunnen berichten van hetgeen gij te Frankfort vernomen hebt. En nu, goede reis en succes.’

(Wordt vervolgd.)