De Belgische Illustratie. Jaargang 4

Mijnheer Sijmens en zijne dochter.
Eene Amsterdamsche Geschiedenis.

Op een' kouden, nevelachtigen herftsavond stond de rijke koopman Sijmens op de stoep zijner prachtige woning in de bocht van de Heerengracht te Amsterdam, en bracht de bel met veel heftigheid in beweging. Ik moet beginnen met te zeggen dat hij in eene onaangename stemming verkeerde, en daar ik niet gewoon ben aan mijne verhalen een' bijsmaak van geheimzinnigheid te geven, omdat de gezonde lezer zoodanigen kost niet behoeft, wil ik de oorzaak van zijn misnoegen maar aanstonds aan den dag brengen: hij had duizend guldens verloren. Niet aan de beurs of in handel en wandel, waar hij in de gelegenheid zou zijn om het verlorene tienvoudig terug te krijgen, maar uit een' zijner zakken, en zoo als hij meende, bij het verrichten van eene daad van menschlievendheid.

Op het Koningsplein had hij tegen zijne gewoonte eene erbarmelijk gekleede vrouw een dubbeltje gegeven, en om gemakkelijker in zijnen zak te komen, zijn' overjas ontknoopt. Bij die gelegenheid moest de goed gevulde portefeuille met de onbegrijpelijke geschiktheid waarmede horologiën, armbanden, ringen en andere voorwerpen van waarde in zulke gevallen verdwijnen, uit de engte in de wijde wereld geraakt zijn.

Sijmens was natuurlijk, zoodra hij dit bespeurde, teruggekeerd om zooveel mogelijk voetstap voor voetstap denzelfden weg te volgen, doch zonder eenig gevolg. De schemering was bereids ingevallen, en ofschoon het donkere leder zeer gemakkelijk op de heldere straatsteenen te onderscheiden moest zijn, bespeurde hij niets. De oude heks, zoo als Sijmens de vrouw noemde aan wie hij een dubbeltje had geschonken, was weg. Zij had waarschijnlijk den onverhoopten rijkdom met het armzalige dubbeltje grijnzend in den zak gestoken, ‘doch ik zal haar wel krijgen, ik zal haar wel krijgen,’ bromde Sijmens. In weêrwil van zijn vermoeden liep hij nog eenige malen denzelfden weg heen en weêr, voelde en tastte in al zijne zakken en in de voering van zijn jas en keerde toen, na een half luide verwensching geuit te hebben en met het voornemen om onmiddellijk eene advertentie in het Handelsblad te doen plaatsen, naar zijne woning terug.

Het was hem dus te vergeven, dat hij luider dan gewoonlijk belde.

Zijn huisknecht had hem niet half zoo lang voor de deur laten staan als wij, en ik geloof zelfs geen vierde gedeelte zoo lang, indien ten minste de lezer geen overspringer of bladverslinder is, zoo als men er velen vindt. Desniettemin werd de knecht ontvangen met de onvriendelijke woorden: ‘Heeft niemand meer ooren hier in huis? Hoe lang moet ik wel in den regen staan?’

Doch het is maar een huisknecht, en die wordt er voor betaald om de luimen van zijn' heer ongekrenkt te verdragen, en daarom hopen en gelooven wij dat hij deze rhetorische vragen, waarop geen antwoord verwacht werd, wel bij zijne koude kleêren zal hebben laten afzakken. ‘De dikke is van daag brommig!’ met dit vriendelijk bericht verhoogde hij de onpleizierige stemming van de keukenmeid, die heden het eten buitengewoon lang warm had moeten houden.

Mijnheer Sijmens wierp zijn' parapluie toornig in eenen hoek, in plaats van hem behoorlijk in den staander te zetten, en strompelde daarop, zonder zijne voeten af te vegen, zonder zich van hoed of overjas te ontdoen, met harde stappen de prachtige trap op naar de belle étage, die met een' helderen looper bedekt was.

Hij had in den letterlijken zin des woords wel geene kromme beenen, maar toch een ietwat sabelvormig been. Doch dat is voldoende om aan zijn' gang iets ongelijkmatigs te geven, en bij zijn plomp lichaam, zijn dik hoofd met kleine oogen, zijn geblaas en gesnuif, wanneer hij driftig of haastig is, heeft hij in zijne bewegingen eene ongemeene overeenkomst met een' rhinoceros. Plof, plof!.... zijne voetstappen zijn zelfs in weêrwil van het zware tapijt, hoorbaar. De vestibule is verkwistend verlicht, de sierlijke lantaarn, die heldere stralen op den marmeren vloer en de wanden werpt, toont ook smerige voetstappen aan, die bij de huisdeur beginnen en eerst op de helft van de trap langzaam verdwijnen. Het is nog al troostelijk dat mijnheer Sijmens des noods een' nieuwe parapluie kan koopen, wanneer deze door het onstuimig wegwerpen beschadigd mocht zijn, en dat hij zelf in de beurs moet wanneer er een nieuwe ganglooper noodig is. Op den keper beschouwd behoeft hij ook in zijn eigen huis zijne laarzen niet af te vegen, wanneer dit zijne onpleizierige stemming eenige verlichting kan verschaffen.

Doch hij diende toch wel vriendelijk te zijn jegens zijne goede vrouw en lieve dochter. Hoe kunnen die het helpen, dat hij met de duizend guldens zijne gemoedsrust verloren heeft? Hebben zij niet met het geduld dat de taaiheid van gutta-percha overtreft, tot op slag van zessen met het diner op den huisvader gewacht, terwijl de jonge spruit, Maurits, door overdreven klachten over honger, een paar beschuitjes met kaas verorberd heeft? Leggen zij thans niet bereidwillig boek en borduurwerk ter zijde, om den binnentredenden heer en gebieder met een' vleienden blik en een vriendelijk woord als ter vergoeding voor zijne inspannende bezigheden te ontvangen?

Nu moet ik, om der waarheid hulde te doen, bekennen dat een gedeelte van den tijd heden buitengewoon aangenaam verkort was geworden. De jonge dokter Long, door zijn' ouden collega Lever, die zich aan de praktijk ging onttrekken, als opvolger aanbevolen, had een eerste bezoek gebracht, dat zeer te goeder uur was, aangezien mevrouw Sijmens aan eene nieuwe ongesteldheid leed.

Wat bij Protestanten een nieuwe, nog ongehuwde predikant voor het vrouwelijke deel eener gemeente is, is een jong geneesheer voor de schoone helft zijner clientèle, van welken godsdienst ook. Hij is iemand wiens inkomsten de verstandige huismoeders tamelijk nauwkeurig schatten, wiens uitzichten zij beoordeelen en ook in zekere mate bevorderen kunnen. Daar hij als het ware een algemeen eigendom is, en zelfs in elk huisgezin waar men zijne diensten verlangt, eene soort van recht op vertrouwelijkheid heeft, durft bijgevolg ook eene jonge dame zich vrijmoediger over zijn voorkomen en geheel zijn' persoon uitlaten, dan dit met andere jonge mannen het geval zou zijn. Nadat Dr. Long afscheid genomen had, maakten mama en dochter van die vrijheid ruim gebruik.

‘Doctor Lever bevalt mij toch beter,’ sprak mevrouw.

‘Hoe kunt gij dat zeggen, mama?’ riep de schalksche Anna, die zich schadeloos wilde stellen voor een bedeesd zwijgen gedurende het bezoek. ‘Die oude pruik met zijne snuifdoos, en dokter Long met zijn geestig gelaat - vindt gij niet dat hij een prachtig profiel heeft? - en zijne oogen.... nu, hij heeft nog geen' bril noodig, zoo als zijn oude collega.’

‘Kind, kind, leg mijne woorden toch niet voorbedachtelijk verkeerd uit,’ zeide mama. ‘Van zijn uiterlijk spreek ik niet, en het is goed dat niemand uw geklap daarover hoort. Ik weet echter niet of hij mijne kwaal wel zoo goed begrijpt en inziet.’

‘Maar hij heeft u toch nauwkeurig ondervraagd en onderzocht.’

‘Ja, maar ik kan niet zeggen dat mij dit juist zoo goed bevalt. Dokter Lever zag met één' oogopslag wat mij deerde.’

‘Eten wij nog niet?’ riep Maurits, die te vergeefs de kat over een' stok wilde doen springen.

‘Gij ziet dat papa nog niet te huis is.’

‘Als ik groot ben, zal ik ook zoo lang uitblijven,’ hernam het verwende zoontje.

‘Daarvoor kende dokter Lever u ook reeds dertig jaren,’ vervolgde Anna, hare moeder beantwoordende; ‘wees er voorloopig maar mede te vreden, dat de jonge man met zooveel omzichtigheid te werk gaat.’

‘Ja, hij moet een schitterend examen afgelegd hebben, en is van eene goede familie uit Groningen; de Hope's en de Tedema's hebben hem ook reeds genomen. Maar dokter Lever verklaarde mij alles nauwkeuriger.’

‘Hij praatte genoeg om er hoofdpijn van te krijgen, al had men er nooit iets van geweten.’

‘Maar ik weet toch gaarne hoe de dokter over mijn' toestand denkt. Dokter Lever wist ook een heel aardig gesprek te voeren.’

‘En waarover sprak de oude heer Lever dan gewoonlijk?’ vroeg Anna? ‘Met papa over effecten, met u over de valsche tanden van mevrouw Tedema, en tegen mij zeide hij altijd slechts: ‘Dag, Naatje, dag kind!’ alsof ik nog zoo'n klein ding was als vóór achttien jaar, toen hij mij vaccineerde. Wat daarentegen dokter Long zeide, had ten minste betrekking op zijn vak: hij vroeg of onze slaapkamers aan de tuinzijde lagen, naar de uitdamping der grachten, en...

‘Gij hebt goed afgeluisterd,’ merkte mama op, niet zonder te doen blijken dat dit haar een weinig ergerde. ‘Dan,’ zoo vervolgde zij, ‘is hij mij ook wel wat jong.’

‘Des te ijveriger zal hij zijn, en iedereen moet beginnen met ondervinding op te doen.’

Mama meende dat het niet noodig was dat zij juist daartoe haar lichaam leende, en dat was het verstandigste wat men in verscheidene uren van haar had gehoord.

‘Neen, wanneer ik eenmaal, God beware mij! ziek mocht worden, geef mij dan geen ouden dokter,’ zeide de schoone voorspreekster van den heer Long, die er nu juist niet uitzag alsof zij binnen kort geneeskundige hulp noodig zou hebben. ‘Voor een beetje hoofdpijn of verkoudheid - mama wierp haar lang geen' malschen blik toe - weet ik even goed raad als de oudste professor, en ten slotte betere en nieuwere middelen; in het ergste geval kan men er altijd nog oude pruiken bijroepen, maar dan weet de een er zoo min wat aan te doen als de ander.’

Juist toen dit niet zeer vleiende oordeel haren mond ontvlood, werd de deur wijd opengeworpen en kwam de oude heer Sijmens binnen.

De vriendelijke lezer zal wel begrijpen, dat hij niet zooveel tijd noodig had gehad om van de huisdeur naar de eetzaal te komen, ofschoon hij in eene zijkamer snel eenige regels geschreven en door den kruier naar het bureau van het Handelsblad gezonden had; doch daar hij in zijne tegenwoordige stemming altijd nog vroeg genoeg aankomt,

[p. 47]

ofschoon de pendule op den marmeren schoorsteenmantel zoo even reeds zes uren heeft geslagen, heb ik hem voorbedachtelijk zoolang laten wachten.

‘Goeden avond, papa!’ riep Anna hem met haar helder stemmetje te gemoet, terwijl zij haar borduurwerk op de tafel legde.

Een onaangenaam gebrom van den tweebeenigen rhinoceros was het eenige antwoord.

‘Wat is dat laat geworden van daag!’ sprak mevrouw in hare onschuld.

‘Laat?.. Waarom hebt gij dan niet gegeten, als de tijd u te lang viel? Mij dunkt dat het hier nog al uit te houden is in den fauteuil, de stoof onder de voeten, het vuur voor den neus... middelerwijl ik buiten in weêr en wind mij moet afbeulen!’ - Hij had moeten zeggen met het grootste gemak van de wereld duizend guldens verloor.

Mevrouw Sijmens was eene verstandige echtgenoote, die wist dat men de woorden van een' man die met bezigheden overladen is, niet op een goudschaaltje wegen, maar zijne kwade luimen met geduld en zachtzinnigheid bejegenen moet. Zij legde bedaard haar' blauwen bril als bladwijzer in het boek en nam plaats aan de tafel. Anna was niet zoo geduldig en zachtzinnig uitgevallen, doch zweeg vooralsnog en haalde alleen maar met wat pikante overijling haar album onder den vochtigen overjas weg, dien haar vader wrevelig op een' stoel had geworpen.

‘Wat knabbelt gij daar?’ riep de heer Sijmens zijn' veelbelovenden zoon toe, die de laatste stukjes beschuit uit zijne holle hand als uit een' trechter in den mond liet glijden. ‘Kunt gij niet wachten tot er getafeld wordt?.. Dat eeuwig gesnoep!’

Maurits was wel een vertroetelde knaap, doch schrander genoeg om te begrijpen dat een onbeleefd antwoord op dat oogenblik geheel niet te pas kwam.

‘Eten wij dan van daag geheel niet? Ik meen dat het waarlijk laat genoeg is!’ riep de huisvader, die er niet meer aan scheen te denken dat hij een oogenblik te voren zijn' zoon van ongeduld had beschuldigd.

‘Gij weet dat Martha gewoonlijk de aardappelen overhangt, wanneer zij hoort dat gij te huis komt,’ sprak mama goedhartig.

‘De soep ook?’ vervolgde hij op denzelfden sarrenden toon. ‘De soep kon toch reeds lang hier zijn!’ Dit zeggende rukte hij met zooveel geweld aan het schelkoord, dat hij het handvatsel in de vingers hield.

Anna kon haar lachen niet bedwingen. ‘Niet zoo heftig, papa!’ riep zij op plaagzieken toon, ‘ik hoor Manus reeds in den gang.’ De kleine oogen wierpen haar van ter zijde een' grimmigen blik toe, doch papa waagde het niet iets te zeggen. Hij was eigenlijk wat vreesachtig voor zijne dochter, en kwelde hij somwijlen zijne goede vrouw, hij werd daarvoor wederkeerig door zijne dochter gekweld. Buitendien had Anna ook gelijk; want Manus trad reeds met de soepterrine de kamer binnen.

Nu was erwtensoep juist de lievelingskost niet van den stamhouder Sijmens, vooral niet na het gebruik van beschuitjes met kaas; hij bracht een paar lepels aan den mond, trok een vies gezicht en legde den lepel naast zijn bord neder.

‘Waarom eet gij niet, Maurits?’ vroeg mama knorrig; want zij kon dat op hare beurt ook worden, en duldde in allen gevalle van den knaap geene onordelijkheden aan tafel.

De jongen wierp glurend een oog op zijn' vader, die juist met een vreeselijk ernstig gelaat den derden lepel soep in den mond schoof, en antwoordde toen; ‘de soep is aangebrand.’

‘Inbeelding!’ riep de moeder, ‘wilt gij wel terstond...’

‘De jongen heeft gelijk,’ riep papa triomfeerend. Zijne oogjes vonkelden van wrevel, en ook hij legde den lepel neder. ‘De jongen heeft waarachtig gelijk, de soep is aangebrand!’

‘Wellicht een zweem van rook...’

‘Goed! wij weten er niets van, Maurits, de soep is niet aangebrand, de rook is er maar ingeslagen... ik eet er echter geen' lepel meer van.’

Dit gezegd hebbende schoof hij zijn bord vooruit en zette een gezicht alsof hij voor een martelaar wilde doorgaan. Zijn wakker zoontje volgde het voorbeeld, maar zag er veel vroolijker uit.

‘Zoo iets kan zoo licht gebeuren... en Martha heeft heden zoo lang...’

De vredelievende vrouw maakte eene beweging met de hand en onderdrukte de zeer passende maar op dat oogenblik ontijdig aangebrachte verontschuldiging. - ‘Zal ik eens bellen? er zal nog wel bouillon zijn.’

‘O neen,’ zeide de heer Sijmens met de grootste zelfverloochening; ‘het heeft niets te beteekenen, het komt er voor mij niet op aan.’

Het moet gezegd worden dat zijne tong in den regel niet fijn genoeg was om een' lichten graad van rook te proeven, zoodat hij dan ook den eersten lepel met het grootste welbehagen had gebruikt; hij was na de groote inspanning buitengewoon hongerig en zou zijn verdriet gaarne in den volsten zin des woords vergeten hebben; doch wie anderen wil kwellen, moet er zelf meê in deelen, hij bleef bij zijn zeggen en stak verder geen' mond meer aan zijne lievelingssoep. Zijne liefdevolle dochter gebruikte er des te meer van, zij verlangde, den kwaadgeluimden papa ten trots en mama tot troost, nog een tweede bord.

‘De erwten zijn van daag heel malsch,’ zeide zij, alsof er geen enkel woord over aanbranden gerept was. ‘Papa, mag ik u nog om een beetje soep verzoeken?’

Er volgde weder een toornige blik, doch ofschoon zij haren vader het postje harer moeder opdroeg, waagde hij het niet er zich aan te onttrekken.

Als om zich te troosten schonk hij een glas bordeaux in en ledigde het in éénen teug, doch zeide aanstonds daarop:

‘De wijn smaakt weder naar de kurk.’

‘Wij gaan immers van avond naar het Park?’ vervolgde de onverbiddelijke Anna, zonder op dit intermezzo acht te geven. Dat was te veel.

‘Naar het Park?’ herhaalde papa barsch, ‘ga naar de keuken, daaraan doet gij beter; ga naar de keuken, dewijl uwe moeder toch te veel aan het sukkelen is om zich over de huishouding te bekommeren.’

Niet alle vrouwen zouden deze uitvallen zoo geduldig verdragen hebben als de hierin zeer verstandige mevrouw Sijmens. Zij wist dat haar oude rhinoceros eigenlijk op den keper beschouwd zoo kwaad niet was, en in tijd van nood zelf ‘door weêr en wind’ gestrompeld zou zijn om dokter Long of Lever bij haar ziekbed te halen. Zij kon nog te meer daarom zwijgen, wijl zij eene wakkere voorvechtster aan hare dochter had. Noemde deze onder vier oogen de ongesteldheid der moeder ‘een beetje hoofdpijn,’ in het bijzijn van papa was dat geheel wat anders.

‘Mama is ongesteld en bestuurt niettemin haar huishouden zoo goed als ééne vrouw in Amsterdam. Zelve te koken, dat behoeft zij niet - en ik ook niet; dat veroorlooft ons onze positie, papa!’

‘Positie.... Wat weet gij van positie?’ spotte papa, vol verdriet aan de verloren duizend guldens denkende. ‘Gij zult nog eens blijde zijn....’

Het laatste van dezen zin ging in een onduidelijk gebrom verloren, wijl juist Manus met het overige van het maal verscheen; doch ook dit vond geene genade in de oogen van den ‘dikke.’ Van de kippen was de eene ‘taai als zoolleêr,’ en werd teruggeschoven als niet eetbaar; van de andere zeide hij ‘het riekt.’

‘Gij hebt gelijk papa, het riekt zeer lekker,’ zeide Anna, en gaf er de bewijzen van dat het boutje haar voortreffelijk smaakte. ‘Wilt gij wel zoo vriendelijk zijn mij de augurken eens aan te geven, papa?’

Papa zag haar nijdig aan, doch sprak geen woord en bleef aan zijne vaan getrouw: hij at er niets van. Ditmaal volgde hem zijn zoon Maurits niet.

De brusselsche spruitjes ‘zwommen in het water’, de bloemkool was te flauw, enz. Bij het gereed maken van de salade was de huisvader zoo onhandig, dat de peper in zijn' neus drong, zoodat hij onophoudelijk aan het niezen en proesten bleef en dien arbeid aan zijn vrouw moest overlaten. Het was eenmaal vol rampen. Nog vóór hij zou gaan proeven, of er ook op de salade iets viel aan te merken, kwam Manus binnen met de boodschap, dat er een jongen was die hem verlangde te spreken.

‘Kunt gij niet vragen wat hij verlangt?’ snauwde de heer Sijmens.

‘Dat wil hij mijnheer zelven zeggen.’

‘Hoe heet hij dan?’

‘Gerrit Mook, van den Achterburgwal.’

‘Loop naar de maan... ik ben aan het eten.’

Doch nauwelijks waren hem die woorden ontvallen, of er schoot eene gedachte door zijn hoofd. Met groote overijling sprong hij op zijne ongelijke beenen en stapte voorbij den verwonderden Manus naar de voordeur.

Voor wij hem volgen, moeten wij eerst eens naar dien jongen omzien.

Het is een slechte wind die niemand wat goeds aanwaait. Dezelfde portefeuille, wier verlies den vrede in het huis van den heer Sijmens verstoorde, had onder een ander, zeer schamel dak vreugde en hoop opgewekt. Een arme jongen die voor zijne zieke moeder naar den dokter geloopen was, trapte midden op den Dam op een' ledigen tabakszak en bespeurde onmiddellijk dat er nog iets anders onder verborgen was. Hij bukte haastig, en hoe klopte zijn hart toen hij eene portefeuille opraapte.

Want reeds op den Dam en niet eerst op het Koningsplein was de niet zorgvuldig in den zijzak geborgen, maar achteloos tusschen jas en vest gestoken portefeuille op den grond gevallen. Zoo dwaselijk zijn in zoodanige (ook wel in andere) gevallen onze gevolgtrekkingen: prijsbare milddadigheid was hier geene oorzaak van het verlies geweest.

Het werd reeds donker, en de lantaarnen waren bereids ontstoken. Desniettemin kon men de enkele gestalten onderscheiden, die ijlings in den regen over den Dam voortsnelden; doch Gerrit zag niemand denkend of peinzend over het plein gaan of zich hier of daar bukken, en de agent van politie, die in zijn' korten mantel voor de Kalverstraat op en neêr ging, scheen blijkbaar van het verlies ook niets te weten. Toen stak Gerrit na een kort beraad de brieventasch in zijn' zak en rende spoorslags en in de grootste opgewondenheid naar den Achterburgwal, naar het armoedige kamertje zijner moeder.

De oude weduwe lag met de koorts te bed; eene goedhartige buurvrouw reikte haar een kopje thee toe, de tweede verwaterde editie van bladen die door eene rijke familie reeds afgetrokken en toen aan de schoonmaakster gegeven waren.

‘Drink nog een kopje, jufvrouw Mook, zij is kostelijk en zal u goed doen,’ sprak zij opbeurend.

Doch vrouw Mook ontving ook een ander, minder aangenaam bezoek, namelijk van haren robusten huisbaas Dirks. Deze wierp haar een' hoogst onvriendelijken blik toe en bromde: ‘Ziek zijn, dat kan iedereen, maar betalen, dat is de kunst! Maak maar dat gij spoedig weêr op de been komt, want wanneer ik Maandag mijn geld niet heb, zal ik je wel beenen maken, hoor je!’

(Slot volgt.)