De Belgische Illustratie. Jaargang 3

Pieter van Stralen,
de oude Utrechtsche omroeper.
Eene vertelling van den Ouden Valentijn.
(Vervolg.)

Toen van Stralen des namiddags te huis kwam werd hij opgewacht door een man, die al de kenteekenen der dienstbaarheid droeg en toch zijn best deed om er zeer voornaam en onafhankelijk uit te zien. Hij droeg een blauwen rok met zeer lange, spitse panden. De kraag, opslagen der mouwen en heupkleppen waren van vuurrood laken, en de panden met stof van dezelfde kleur afgezet. Zijn vest was geheel rood en bezaaid met blinkende knoopen waarop een geslachtswapen prijkte. Zijn hoed, minstens drie duim hooger dan door de heerschende mode werd voorgeschreven, droeg boven aan den bol eene groote kokarde.

Men is gewoon iemand die er zoo uitziet ‘heerenknecht’ te noemen, wat hij dan ook werkelijk is, doch men kan ook gerust het woord omkeeren en hem den naam van ‘knechtenheer’ geven; want hij is veelal gewoon zich zeer aanmatigend te gedragen jegens ieder die dienstbaar is zonder de eer te hebben daarvan de uiterlijke teekenen te dragen. Als men hem den gegallonneerden rok afstroopt is hij in sommige gevallen niet veel meer dan een bedelaar met eene fijne tong; zijne geheele waarde zit dus, even als bij sommige dieren, in de huid. Desniettemin ziet hij vaak met groote minachting neder op den nijveren handwerksman die in onafhankelijkheid zijn zuurkool met spek eet.

Zulk een man stond voor den omroeper. Uit zijne oogen, zijne zwarte, geparfumeerde bakkebaarden, uit zijn vuurrood vest, zijn hoogen hoed met kokarde, zijne blinkende knoopen - in één woord uit zijne gansche persoonlijkheid straalde hoogmoed.

‘Gij laat verduiveld lang op u wachten, meester van Stralen,’ zegde hij barsch. ‘Men heeft mij hier reeds meer dan een half uur met uwe tehuiskomst gepaaid, veel te lang voor een man als ik, die wel wat anders te doen heeft.’

‘Zoo, zoo, mesjeu,’ antwoordde de omroeper - mijnheer kon er niet op overschieten en iets anders zou wellicht den ‘heerenknecht’ gekrenkt hebben - ‘heb je op mij gewacht, dat spijt mij, doch het gebeurt niet zelden, want ik ben, om zoo te zeggen, Jan-Overal en te vangen als een aal bij den staart.’

‘Gij moet terstond bij de freule komen,’ hernam mesjeu, die scheen te denken dat de omroeper al te familiaar met hem omsprong.

Van Stralen borg eerst zijn klankbord en hamer in eene kast en zegde toen: ‘ik kan onmogelijk terstond met je meêgaan, mesjeu.’

‘Dat behoeft ook niet,’ hernam de huisknecht met blijkbare minachting, die hij nog voedde door een blik op zijn scharlakensch vest te slaan, ‘als gij mij maar onmiddellijk op den voet volgt.’

‘Dat komt zoo wat op hetzelfde neêr,’ sprak de omroeper glimlachend, ‘doch alles op zijn tijd; eten gaat vóór dansen, mesjeu, en daarna een minuut of tien de oogen dicht, anders ben ik na den middag geen half mensch; de gewoonte is om zoo te zeggen een tweede natuur.’

‘Mij dunkt dat het eten wel wat zou kunnen wachten wanneer zaken van zoo groot belang in het spel zijn,’ zegde de huisknecht op hoogen toon.

Van Stralen haalde de schouders op.

‘Als ik voor zulke dingen mijn eten moest laten staan mocht ik mijne maag wel te huur hangen,’ antwoordde hij; ‘er is bij mij altijd iets van dien aard aan de hand. Binnen een uur ben ik bij de freule, hoor!’

‘Onmogelijk, want tegen dien tijd zal zij van het bad gebruik maken.’

‘Des te beter, dan kom ik nog een uur later.’

‘De freule kan u alsdan evenmin ontvangen, zij verwacht de modiste.’

‘Welnu, dan nog een half uur later.’

‘Dan moet de freule gekleed worden voor het diner.’

‘En hoe laat is dat afgeloopen?’

‘Na het diner neemt onze freule gemeenlijk een uur rust, en later bestaat er heden geene gelegenheid meer om haar te spreken, want het is van avond vergadering van het Bijbelgenootschap.’

‘Maar waarom dan niet wat vroeger om mij gezonden?’ vroeg van Stralen verwonderd.

‘Vroeger!’ herhaalde de huisknecht, minachtend, ‘vóór twaalf ure is het bij ons de gewoonte niet iemand te ontvangen.’

‘Drommels, mesjeu,’ zeî de omroeper glimlachend, ‘uwe meesteres heeft het nog wel zoo volhandig als ik, dat zie ik wel. Ik zal haar daarom van daag maar met rust laten; er zal morgen nog wel gelegenheid zijn om het varken te wasschen.’

‘Ik heb immers reeds gezegd dat de freule u terstond wil spreken,’ hernam de huisknecht, terwijl hij zijne roode borst blijkbaar deed zwellen, ‘staat u dat niet aan dan ga ik regelrecht naar den commissaris van politie, die er wel een eind aan zal weten te maken. De freule

[p. 207]

heeft toch reeds spijt dat zij zich door u heeft laten bepraten; ware de diefstal aangegeven men zou reeds tot de ontdekking gekomen zijn, want de dief moet onder de loodgieters of metselaars schuilen.’

Er vloog een wolk van misnoegen over het gelaat van den omroeper dat anders altijd zoo kalm was.

‘Nu, nu, mesjeu, ik zal komen,’ zegde hij. ‘De freule schijnt, om zoo te zeggen, wel wat heet gebakerd te zijn, en als zij het den ganschen dag zoo druk heeft met baden en kleeden kan zij onmogelijk weten wat er in de wereld al zoo te koop is. Ik kan mij echter maar niet begrijpen wat een commissaris van politie aan de zaak zal doen als de freule geen gelegenheid heeft hem te ontvangen; die man zal ook elk oogenblik niet klaar staan.’

‘Dat zijn dingen die u niet aangaan,’ antwoordde de huisknecht norsch.

‘Hoor eens, jonkman,’ hernam van Stralen, terwijl hij een der blinkende knoopen van den gegallonneerden rok tusschen de vingers nam en den knecht ernstig in de oogen zag, ‘als je met eere zoo oud hoopt te worden als ik ben, vergeet dan niet dat ge u, om zoo te zeggen, dikwijls zult moeten bemoeien met dingen die anderen aangaan. Eene freule en een omroeper zullen daar allebei evenzeer rekenschap van moeten geven. Men moet leven en laten leven. Ik zou ook heel goed kunnen zeggen dat ik geen tijd had, want wat gaat mij, om zoo te zeggen, het middeljon aan, doch dan zou er iets aan me haperen dat door geen naaister verholpen of in geen bad afgewasschen kon worden. Glimmende knoopen met een wapen op de borst zijn heel mooi en zij strekken tot eer voor hem die ze draagt, maar daar binnen in de borst moet ook, om zoo te zeggen, het wapen blinkend gehouden worden van den grooten Meester, die gezegd heeft: bemin uw naaste als u zelve. Als de commissaris van politie daar eens onverwacht kon komen kijken, zou het er voor menigeen ook zeer slecht uitzien. Nu, nu,.... maak je maar niet driftig, een oud man mag wel eens een woordje meer zeggen. Ga nu maar naar huis, ik zal terstond volgen; want ik zie wel dat de oude omroeper niet goed genoeg is om met zoo'n mesjeu langs de straat te loopen.’

De ‘heerenknecht’ kreeg een kleur tot achter zijne zwarte bakkebaarden en het was alsof al het roode laken aan zijn lijf begon te gloeien, doch hij zegde niets, bukte met zijn hoogen hoed onder denlagen deurstijl en verdween.

‘Zoo'n opgepoetste botterik denkt dat hij heel wat in de melk te brokken heeft,’ mompelde van Stralen, die nog altijd verstoord was over de laatdunkendheid van den huisknecht. ‘Als ik het verstand van dien vergulden lummel moest omroepen zou er, om zoo te zeggen, voor den aanwijzer van den vindenaar weinig overschieten.’

Het eten was gereed doch men moest het maar warm voor hem houden, zegde hij. Toen ging hij naar de kast, haalde klankbord en hamer te voorschijn, want zonder die wapens ging hij zelden uit, en begaf zich onverwijld naar de freule.

Het heeft mij altijd toegeschenen alsof vreemdelingen, die voor de eerste maal kennis maken met de Kromme Nieuwe Gracht te Utrecht, onwillekeurig op het denkbeeld moeten komen, dat vroeger, toen ieder meer voor zijne eigene veiligheid moest zorgen, aan de eene zijde dier gracht allemaal vestingjes en fortjes gestaan hebben, die door ophaalbruggen met den gemeenen weg verbonden waren. Elke bewoner heeft dan ook nu nog het voorrecht van over zijn eigen brug op de bel étage binnen te komen. De huizen staan letterlijk in het water, dat eenige ellen onder den beganen grond stroomt, zoodat men daar uit de kelderverdieping, zoo goed als te Venetië, in een gondel kan stappen. Men zou daarbij echter zeer het beroemde Canal-Grande missen, want de gracht is slechts eenige voeten breed en biedt weinig uitlokkends aan voor watertochtjes. Wanneer de amsterdamsche liefhebberij tot het dempen van grachten ooit naar Utrecht mocht overslaan, de Kromme Nieuwe Gracht zou er ongetwijfeld bij winnen door in eene straat herschapen te worden, doch de huizen aan de eene zijde zouden er alsdan uitzien alsof zij minstens tot aan de heupen in den grond gezakt waren.

In een dezer huizen woonde de bewuste freule, die zeker gaarne een ophaalbrug bezeten zou hebben, om des voormiddags gevrijwaard te zijn tegen bezoek. Zij was eene ongehuwde dame, wier jeugd reeds lang onder de gequiteerde rekeningen gezocht moest worden, en zag er uit als een bloemstruik, die in de lente verflenst doch later, ofschoon vrij onregelmatig, weder aan het uitbotten geraakt was. De modiste moest, om haar naar den smaak te kleeden, voorzeker dan ook meer hare behendigheid in de boetseerkunst dan de patronen der modeplaten raadplegen.

De freule woonde alleen in een zeer groot huis, dat wil zeggen, zij heerschte daar alleen over onderscheiden dienstboden en twee oude mophonden, haar uitsluitend gezelschap. Zij bracht haren tijd vrij regelmatig door met bemoeiingen voor zeer onverdraagzame genootschappen die zeer christelijke namen droegen, met het liefkozen harer honden, het beknorren harer dienstboden en het lezen van godsdienstige tractaatjes. Na het ontbijt las zij een of meer kapittels uit den Bijbel aan geheel het dienstdoende personeel voor en vond daarin altijd aanleiding om beurtelings een der dienstboden te kapittelen, zoodat iedereen daar in huis zich zoo geregeld mogelijk op eene vrij scherpe vermaning voorbereid kon houden. Er was slechts één predikant in de stad dien zij als rechtzinnig beschouwde, ofschoon zij hem niet kon vergeven dat hij een tweede huwelijk had gesloten, iets wat, volgens hare godsdienstige overtuiging, niet met de waardigheid van zulk een man strookte. Van huwelijken wilde zij overigens nooit hooren. Het woord trouwen mocht in haar bijzijn niet uitgesproken worden en toen eens een harer nichten het huwelijksbootje instapte liet zij terstond den notaris roepen om eene verandering in haar testament te maken. Zoodra de notaris vertrokken was vouwde zij de handen, sloot de oogen en zuchtte: ‘ik dank U, o Heer, dat ik niet ben als deze,’ welke verzuchting natuurlijk aan het adres der jonggetrouwde nicht gericht was.

Voor het overige mocht de freule zich verheugen in een uitstekende reputatie van vroomheid en gehechtheid aan de rechtzinnige leer.

(Wordt vervolgd.)