De Belgische Illustratie. Jaargang 3

De laatste Duitsche Noordpool-expeditie,
door een der reizigers medegedeeld.

In den avond van den 3^en Juni begaven wij ons aan boord van de noorweegsche stoomboot Hakon Jarl. De duizende gaspitten van Hamburg verloren wij weldra uit het oog, maar lang nog wees ons de lichtzee aan het uitspansel de plaats waar de trotsche Hansestad hare schatten opeenstapelt. Langzamerhand werd de Elbe breeder en, zonder het haast te bespeuren, hadden wij het vasteland achter ons en klepten de raderen der boot door de Noordzee. Den volgenden voormiddag voeren wij Cuxhaven voorbij en eenige uren later dook Helgoland ten Zuid-Westen achter ons weg in de baren. In den avond van den 5^en Juni voer de Hakon Jarl in de haven van Christiaansand. Den 7^en bereikten wij Stavanger en den 8^en Bergen waar wij twee dagen verwijlden. Den 12^en landden wij in de haven van Drontheim (Trondhjem) en wachtten hier drie dagen het vertrek der stoomboot Fordensjold af.

Zoowel wat de inrichting der boot als wat ons reisgezelschap betrof, was dit eene gunstige verandering. Dit laatste bestond uit een half dozijn noorweegsche officiren welke in de omstreken van Tromsoë en in Finmarken geografische opmetingen en grensregelingen te doen hadden, en uit een vrij goort getal Engelschen, welke gedeeltelijk Noorwegen bezochten om zijn voortreffelijk vischwater, gedeeltelijk ook - en hieronder behoorden vooral de ‘Ladies’ - de verre reis ondernomen hadden, enkel om het genoegen te smaken, aan den Poolcirkel de zon te middernacht te zien opgaan en zich dan, ter eeuwige gedachtenis, gaten in japonnen en hoedendoos, door middel van een brandglas, te branden. Zoo vindt men hen overal - Albions ‘bovenste tienduizend’ - aan de Noordpool, op de bergtoppen en de gletschers der Alpen, onder de banditti van Calabrië en, wat erger is, onder den dolk van de Grieken der negentiende eeuw!

Den 17^en Juni passeerde onze boot den Poolcirkel, waar, langs de kust, de dennewouden ons niet langer met hun donker groen vergezelden, ofschoon hun gebied in het binnenland zich nog iets verder Noordwaarts uitstrekt. En sinds dien 17^en Juni heeft de nacht zijne schaduwen over ons niet meer uitgebreid, verlaat het zonlicht ons niet meer. In de eerste dagen verborg een dichte nevel de zonneschijf voor onze oogen zoodat ik haar maar een enkele maal, weinige minuten na middernacht, te zien kreeg. Daar zwom zij ongeveer tien graden boven den horizon achter den verdunden nevel met een, niet rood, maar oranjekleurig licht; zij klom ook tegen den middag niet veel hooger en wist van geen on dergaan. Het is of er geen tijd van rusten bestaat en plassend en klep perend wervelen de zeevogels, waarvan die Poolstreken wemelen, nacht en dag om en over u dooreen.

Wat een moeite heb ik mij gegeven om het indringende licht te keer te gaan en in den slaap verkwikking te vinden voor mijne matte oogleden, voor dat ik gewoon was aan dien altoosdurenden dag!

Drie malen traden wij op de Lofodden-eilanden aan wal en bewonderden daar de wilde natuur: rotsspitsen, welke de hoogte van 3000 en meer voeten bereiken en een eeuwigen mantel dragen van sneeuw, welke neergolft tot op haren voet; groenende weiden van haar winterkleed ontdaan, doorsneden van stortbeken, welke hare snelheid danken aan hare sprongen over de rotsen en daarbij watervallen vormen, waarin zij zich haast oplossen in schuim. Geene houtsoort, welke hier tiert, dan enkel de witstammige berk, wiens sappen de winterkoude trotseeren.

De boot is gedurig van alle zijden met visschersvaartuigen omringd; alle handen zijn bezig met het vangen en kaken der baringen terwijl de stokvisch aan den oever op de klippen te droogen ligt. Een walvisch is hier geen ongewoon verschijnsel meer en in de zeeëngten en op de vooruitstekende kapen wemelt het van eiderganzen, eenden, duikers en alklen. Zoo bereikten wij den 19^en Tromsoë, waar het negen maanden winter en drie maanden zomer is; toch eene tierige handelstad, het middelpunt tusschen Archangel en de Witte Zee eenerzijds, en de havens van Noorwegen anderzijds.

Hier moest eigenlijk eerst onze Noordpool-expeditie voor goed aan vangen. Wij huurden een kleinen schoener voor den tijd van drie en een halve maand. Het vaartuig had eene kajuit, van twee kooien en een kachel voorzien, en voerde drie booten waaronder eene harpoeneer-boot. Reeds eenmaal had de kapitein de reis naar de Poolzee als stuurman medegemaakt en ook voor onze harpoeneer-boot namen wij van Tromsoë een harpoenier meê, die zijn werk verstond. Behalve onze verdere uitrusting kostte ons de schoener voor den bepaalden tijd 1800 thaler of ruim 3200 gulden; bovendien was de helft van hetgeen wij op de jacht zouden buit maken voor den kapitein en de manschappen.

Den 3^en Juli lieten wij het vasteland van Noorwegen achter ons. Voor eene lichte bries breidde onze schoener Skjon Walborg alle zeilen uit. Doch op de hoogte van Fugloë - Vogeleiland - hielden tegenwinden ons eenige dagen ten anker, waarvan wij gebruik maakten om in onze booten naar het eiland over de roeien en een der merkwaardigste broedplaatsen van het hooge Noorden te bezoeken. De 2000 voeten hooge, steile rotswanden van dit eiland, vonden wij letterlijk bedekt met papegaai-duikers, kormoranen, alken, meeuwen en andere vogelsoorten, die ons bezoek met een oorverdoovend geraas, ieder in hare taal, bejegenden. Den 8^en Juli lichtten wij weder het anker en zetten koers naar het Noorden, met Fugloë ten Westen en de Noordkaap ten Oosten. Den 11^en voeren wij voorbij het Beren-eiland en den volgenden nacht werd ik door den kapitein uit den slaap gewekt, met de boodschap, dat wij tusschen het drijfijs geraakt waren. Snel ijlde ik naar het dek, en nooit vergeet ik het schouwspel, hetwelk zich daar aan mijn oog vertoonde. Zoover mijn blik reikte, was de zee met grootere en kleinere ijsschollen overdekt, welke zich hier en ginds tot uitgestrekte ijsvelden aanéénsloten, doch zich nergens tot bergen opéénstuwden. De schollen waren op de oppervlakte rein wit, als besneeuwd; de kanten en scheuren waren groen als het zeewater aan ondiepe kusten, terwijl de zee in de breedere of smallere watergangen tusschen de schotsen en ijsvelden, door hare blauwe tint, hare diepte verried. Talrijke vluchten watervogelen zwermden om het schip of vischten in de openingen naar de weekdieren, welke, in den vorm van doorzichtige ijsstukken, in menigte aan de oppervlakte dreven. Overal, op de ijsvelden en in de waterwegen, vertoonden zich zeehonden waarvan onze kogels ons een rijken buit bezorgden. De thermometer teekende dien nacht 2½ graad Réaumur doch daalde in het water tot 5 graden onder het vriespunt.

Nog eenigen tijd zeilden wij in de open kanalen voort doch meer en meer begon het ijs ons den doorgang af te sluiten en het gebeurde niet zelden dat ons schip krakend op eene schots of ijsveld stiet. Eindelijk zagen wij ons den weg geheel afgesneden en werden wij genoodzaakt ons, met het ijs, naar het Zuid-Westen te laten afdrijven, totdat er zich een nieuw bevaarbaar kanaal voor ons opende. Zoo voeren wij verscheiden dagen in zig-zag en, daar de weg naar het Noord-Oosten zich hoe langer hoe meer voor ons sloot, zetten wij koers naar het Noord-Westen, waar de zee ons beter vaarwater aanbood.

Een eigenaardige witte nevel, welke zich niet uit de onderste luchtlagen ophief, verried ons de nabijheid van land, doch de atmosfeer was niet helder genoeg om er nog iets van te onderscheiden. Onder een hevigen stormwind bogen wij den 15 Juli om de Zuidkaap van Spitsbergen en in den vroegen morgen van den 16^en dreef de wind de nevelen uit een en lag de kust met hare hoekige rotsbergen en blauwe glinsterende gletschers voor onze oogen. De door de zon grillig verlichte, 4000 voeten hooge Hornsundstind stak met zijne loodrechte naaldvormige spits hoog boven het landschap uit. Inmiddels was de wind gaan liggen en verdween daardoor voor ons de kans om ergens aan de kust eene ankerplaats te zoeken. Wij zetten de jachtboot uit en roeiden naar de kust waar schuimend en klaterend de branding brak op de afbrokkelende klippen. Een poolvos was

[p. 187]

de eerste inboorling welken wij op Spitsbergen ontmoetten; om ons welkom te heeten gaf hij aan het strand eene proeve ten beste van zijne vaardigheid in de vangst der zeevogels en met eene eidergans op den rug sprong hij vlug voor ons uit.

Drijfhout en walvischribben liggen langs de kust aangedreven. Op een donkeren moerassigen bodem ontwikkelt zich een tamelijk veelvuldige plantengroei: boven bonte mossen en kruipplanten tieren de veelkleurige bloesems van de saxifraag (steenbreker) en den ranonkel. Eerst tegen 5 ure van den volgenden morgen keerden wij met het gedoode watergevogelte naar den schoener terug en landden denzelfden namiddag ten Zuid-Westen van twee uitgestrekte gletschers, welke loodrecht in de zee afdalen, in de nabijheid der duin-eilanden (Dunoëarne).

Ook hier vonden wij, als overal, alles met gevogelte overdekt en, na een oponthoud van vier dagen, zeilden wij Spitsbergens Zuidkust weer om, en beproefden nog eens den gordel van drijfijs te doorbreken en naar het Noord-Oosten in den Storfiord door te dringen. Een langen strijd streden wij tegen ongunstigen wind, nevel en ijs, doch de zee langs Stans-Foreland en Barentsland bleef ons gesloten en alles wat wij wonnen was, dat wij aan Spitsbergens Oost-kust konden landen. Hier werd een onzer vurigste wenschen vervuld: de jacht op het rendier. Graaf Zeil en ik gingen dadelijk aan land en lieten ons door de jachtboot naar een diep in het land grijpenden zeeboezem volgen.

Spoedig verloor ik mijne gezellen uit het oog, besteeg eenige naakte bergruggen en vond eindelijk het met ongeduld gezochte versche spoor van rendieren. Met den verrekijker ontdekte ik er weldra enkelen, welke zich echter bij tijds uit de voeten maakten; doch twee andere graasden er in de vlakte. Zoo voorzichtig mogelijk naderde ik en kroop daarbij de 200 of 300 laatste schreden meer dan ik ging; twee kogels deden beide prachtige dieren over den grond tuimelen.

Nu zag ik rond naar de jachtboot doch bespeurde ze nergens, zoodat ik genoodzaakt was het wild achter te laten. Vermoeid van den langen tocht kreeg ik eindelijk de boot in het gezicht; eenige signaal-schoten en men had mij bemerkt; de vangst werd gehaald en het gelukte ons er bovendien nog eenigen te schieten. Het rendier is op Spitsbergen niet menigvuldig meer; nooit zagen wij groote troepen bijéén, en nog het meest troffen wij het aan in Barentsland en op de Noord-Oostkust, in Stans-Foreland, waar het niet aan zooveel vervolging is blootgesteld, als op Groot-Spitsbergen.

Zooals ik later dikwijls heb ondervonden, is de jacht op het rendier in het geheel niet moeilijk. Waar het niet gedurig wordt achtervolgd is het niet schuw en meermalen ben ik het in het vrije veld, ook met ongunstigen wind tot op honderd passen genaderd. De losbranding van een geweer jaagt het niet op de vlucht, nieuwsgierig nadert het den mensch en weet zich reeds gewond nog geducht te verdedigen. De soort, welke op Spitsbergen wordt aangetroffen is geheel onderscheiden van die van Noorwegen en Lapland; zij is kleiner, gedrongener, valer van kleur en, onder de huid, beschut eene vetlaag van meerdere duimen dikte haar voor de strengere koude. De jongen, zegt men, verslapen den winter onder de sneeuw.

Van kaap Agardh, onze ankerplaats, uit, beproefden wij verschillende middelen om den Storfiord te passeeren en naar het land in het Oosten over te steken, doch immer stieten wij op ijs, dat wind en golfslag wel in beweging brachten maar niet konden uitéénslaan, en meer dan eens verkeerden wij in het gevaar door de reuzengevaarten, welke hoog - tot vijftien en meer vademen - boven de zee uitstaken, ingesloten en verpletterd te worden. Soms zagen wij die massa's kantelen met een ontzettend geraas of ook vaneenscheuren met een knallen als dat des donders. Nog dezen zomer leden niet minder dan veertien schepen, uit de havens van Tromsoë of Hammerfest gezeild, op die ijsbergen schipbreuk.

Ofschoon ons eigenlijk doel in het Noord-Oosten lag, lieten wij toch onzen tijd op de Westkust van den Storfiord niet onbenut voorbijgaan, maar besteedden hem om fraaie collectiën te vormen van zoölogischen, botanischen en geologischen aard. Ook tot het vervaardigen van eene kaart dier gewesten waren onze opmetingen van gewicht.

Den 9^en Augustus gelukte het ons eindelijk verder in het Oosten door te dringen en aan Kaap Lee te landen, een voorgebergte aan den Noord-Westelijken hoek van Stans-Foreland. Een russisch of grieksch kruis, boven op den bergrug geplaatst, dient den zeevaarders tot baken. Eene smalle zeeëngte - de Walter-Thymens-Straat - scheidde ons van Barentsland. Slechts eens, in 1847, stak een schip deze straat over. Ofschoon wij veel drijfijs bespeurden waagden wij den overtocht met eene boot en wij smaakten de vreugde, door ieder Noordpool-reiziger zoo vurig begeerd, het land in het Oosten, dat lang voor een sprookje gold - Gilesland - duidelijk te kunnen onderscheiden. Op dien tocht maakten wij nog 18 rendieren buit.

De tegenstand van den kapitein en ook gebrek aan leeftocht noopten ons er van af te zien om ook het schip zoover oostelijk te sturen; anders ware het ons bij den toenmaligen toestand van de Oostelijke IJszee, wellicht gelukt tot Gilesland door te dringen, waartoe misschien in jaren zich de kans niet meer aanbiedt. Van Kaap Lee zetten wij Noordwaarts koers, langs de rotsen van Kaap Barcam naar den Noord- Westelijken hoek van Barentsland. Intusschen geraakten wij, in die noordelijke gewesten, aan het einde des Zomers en wendden daarom den steven weder naar het Zuiden.

Acht dagen bleven wij, ten gevolge van een aanhoudenden storm uit het Noord-Oosten, gedekt door de rotsen van Stans-Forelands-Zuidkust, ten anker tot dat de kapitein den 8^en September verklaarde, dat wij elk oogenblik van onze ankers konden worden geslagen. Wij hadden geene keuze en moesten ons dwars over den in het Zuiden met ijs bedekten Storfiord en langs Spitsbergens Oostkust naar het Zuid-Westen laten afdrijven.

Den 27 September stapten wij, na op onze terugreis hevige stormen doorstaan te hebben, te Hammerfest aan Noorwegens Noordkust weer aan wal. Bijna drie maanden was het geleden, sedert wij Europa's vasteland verlieten. Wij hadden het in een diepen vrede verlaten en nu vonden wij twee van zijne machtigste volken in een ontzettenden oorlog gewikkeld. Graaf Zeil vervoegde zich onverwijld bij zijn regiment, dat een schakel is van den ijzeren gordel om Frankrijks hoofdstad, terwijl ik, de zee niet vertrouwend, door Noorwegen en Denemarken gelukkig mijne woning bereikte.