De Belgische Illustratie. Jaargang 3

De edelvrouw van Montjardin.

I.

In het begin der 15^e eeuw was de heerlijkheid van Montjardin voor de tweede maal in de handen eener vrouw. De laatste bezitter, heer Simon, had een groot gedeelte van zijn leven gesleten in den dienst der duitsche keizers van het Luxemburgsche Huis, en was eindelijk uit Duitschland weêrgekeerd als echtgenoot eener jonge en schoone edelvrouw, Hedwigis geheeten, welke hij teeder beminde en bij zijn dood aanstelde als de eenige erfgename van al zijne bezittingen. Weinige maanden na zijne terugkomst was Simon gestorven aan eene kwijnziekte.

De afkomst van Hedwigis was voor ieder een raadsel, behalve waarschijnlijk voor een harer dienaars, welken zij uit Duitschland ontboden had toen haar echtgenoot het tijdelijke met het eeuwige had verwisseld.

Deze man had zich terstond bij zijne komst op een zeer vertrouwelijken voet gesteld met de jeugdige weduwe. Hij kon ongeveer den ouderdom van vijf en veertig jaren bereikt hebben, was van eene groote gestalte en bezat eene reusachtige lichaamskracht; zijn hardvochtig en terugstootend uiterlijk deed de bewoners van het kasteel weldra een zekeren afkeer jegens hem opvatten, welke afkeer eindelijk tot haat oversloeg, toen men zag hoe hij als een waar dwingeland gebruik maakte van de macht welke hem door de gebiedster van den burgt was toevertrouwd.

Herman, zoo was zijn naam, deed zich weldra als heer en meester van Montjardin gelden, hoewel hij, zooals vroeger, slechts den post van rentmeester bij zijne gebiedster scheen te bekleeden. Ook was het aan geen twijfel onderhevig of hij moest Hedwigis reeds uit vroegere dagen kennen, en deze overtuiging was de bron van een aantal slechte geruchten, welke zich over de geheele landstreek verspreidden, zoo zelfsdat, hadde de vrouwe van Montjardin niet uit eigen beweging in de diepste afzondering geleefd, zij er door deze geruchten toe gedwongen ware geworden.

Hedwigis deed dagelijks te paard eene groote wandeling in den omtrek van het kasteel, en daarbij werd zij immer door Herman op den voet gevolgd. Eens dat zij van zulk een uitstapje terugkeerden hoorden zij in de verte eene heldere, krachtige stem een duitsch lied zingen hetwelk hen beiden in verrukking bracht. Zij hielden stil om naar den zanger te luisteren, wiens stem steeds meer hoorbaar werd en welke zich weldra in hunne tegenwoordigheid bevond. Nu zagen zij een jongen man met een schrander en edel voorkomen, niettegenstaande hij slecht en eenvoudig gekleed was. Op den schouder droeg hij eene luit welke aanstonds zijn beroep verraadde.

Hij was een dier minstreelen, duitsche zangers, welke hun land al zingende rondreisden en van tijd tot tijd ook wel de nederlandsche en vlaamsche gewesten bezochten, waar zij in steden en dorpen, zoowel als in de riddersloten steeds een gastvrij onthaal vonden.

Hedwigis betuigde hem met vleiende woorden hare tevredenheid over zijnen zang en smeekte hem een nieuw lied haar ter wille aan te heffen. De jongeling deed het zich geen tweemaal vragen en de echo's der naburige bergen hadden dien avond niets te benijden aan die der boorden van den Rijn. Toen het scheidensuur daar was verzocht de edelvrouw den minstreel met haar naar Montjardin te gaan om daar den nacht door te brengen.

De vreemdeling werd in eene groote, rijkversierde zaal binnen geleid waar het avondmaal voor drie personen werd opgediend.

Terwijl zij aan tafel waren kon Hedwigis den jongeling op haar gemak opnemen. Hij moest ongeveer achttien tot twintig jaren beleefd hebben en was een opmerkelijk schoone jongeling. Hoewel hij zoo onverwachts op een ridderslot was gebracht en zich tegenover eene adellijke en machtige dame geplaatst zag, scheen hij er evenwel zoo goed te huis als ware hij een jeugdig ridder, welke gewoon is in de omgeving van baronnen te leven. Zijn taal, behalve dat zij beelderig en dichterlijk was zooals die van alle minstreelen, droeg daarenboven nog een zekeren stempel van voornaamheid welke Hedwigis eindelijk geheel en al ten zijnen gunste stemde.

De belangstelling welke zij reeds aanstonds voor hem had opgevat werd hoe langer zoo levendiger; weldra werd zij nog versterkt door een gevoel van nieuwsgierigheid hetwelk haar deed besluiten om haren gast te onder-

[p. 156-157]

NA DEN SLAG.

[p. 158]

vragen over zijne geboorte en over de levenswijze welke hij tot dan toe geleid had.

‘Edele vrouwe,’ was het antwoord van den minstreel, ‘ik werd geboren op een der duizend wegen van het groote duitsche rijk, en tot nu toe heb ik geleefd op die wegen door mijne liederen te zingen: ziedaar in twee woorden mijne geheele geschiedenis.’

‘Hebt gij geene bloedverwanten meer?’ vroeg Hedwigis.

‘Mijne moeder is in mijne jeugd gestorven, ik heb nog een ouden, zieken vader; deze woont in mijne geboortestad Trier; daar breng ik hem jaarlijks het geld hetwelk ik verdiend heb in het beroep dat hij mij leerde.’

‘Gij zijt van Trier?’ vroeg Hedwigis blijde; ‘dat is ook mijne geboortestad en ik heb daar een gedeelte mijner jeugd gesleten.’

‘Waarlijk?’ antwoordde de jongeling, verheugd naar het scheen iemand te vinden met wie hij over zijne geboortestad kon spreken.

Herman wierp een woesten blik op de edelvrouw en deed haar een teeken als wilde hij haar het stilzwijgen gebieden.

Hedwigis was onthutst, en vroeg eensklaps aan den minstreel dat hij eenige balladen zou zingen om den avond te korten.

Hoewel men in het begin der Meimaand was, deed zich toch eene grimmige koude gevoelen; een groot vuur brandde in den schoorsteen; men plaatste zich daarbij en nu zong de minstreel een tweede lied, vertelde vele avonturen van ridders en booze geesten en vroeg eindelijk verlof om zich te ruste te begeven, dewijl hij dien dag een groote reis gemaakt had.

II.

Toen hij de zaal had verlaten, sloeg Hedwigis een bevreesden blik op Herman, welke toornig de zaal op en neêr wandelde.

‘Waarlijk,’ sprak deze eindelijk op droogen, harden toon, ‘gij zijt vreeselijk onvoorzichtig geweest!.... Had ik u niet geboden te zwijgen dan weet God hoe ver gij zoudt gegaan zijn.... Misschien hadt gij aan dien landlooper wel alles verraden....’

‘Maar hoe dan toch, Herman?’

‘Gij hebt dezen avond kunnen hooren hoe dat slag van lieden alle wonderlijke voorvallen kent; ook onze geschiedenis kan hem bekend zijn.... en bedenk eens wat geluk het voor hem ware wanneer hij u mocht ontdekken.... Wat een prachtig verhaal zou het zijn: hoe Bettina edelvrouwe van Montjardin werd!’

Een spottende glimlach speelde op de lippen van den rentmeester. Hedwigis was eenigen tijd in droevig gepeins verzonken; toen sprak zij met vreesachtige stem:

‘Gij acht mij wel dwaas, Herman, zoo gij gelooft dat ik er nog een woord zou bijgevoegd hebben. Heb ik nog niet meer reden dan gij om onbekend te blijven?.... En dan hoe kan die jongeling gehoord hebben van feiten welke voorvielen toen hij nauwelijks geboren was en thans te Trier moeten vergeten zijn?’

‘Vergeten?’ riep hij uit. ‘Vergeten? Ik zie wel dat gij in eene grove dwaling verkeert, daarom zal ik u nu iets zeggen wat ik mijn geheele leven had willen verzwijgen: weet dat eene ballade is opgesteld waarvan gij de heldin zijt, en waarvan de helden zijn uw onderdanige dienaar en de edele ridder welke onder den grafsteen rust in uwe kapel.’

Hedwigis verbleekte.

‘Deze ballade,’ vervolgde Herman, ‘hoorde ik op mijne laatste reis in Duitschland door schippers zingen tusschen de steden Trier en Coblentz; zij weêrgalmt nog steeds in mijne ooren als een verwenschte gezang, zooals zij werkelijk is.’

Groote zweetdroppels leekten van het neêrslachtig en bleek gelaat der edelvrouwe. Zij vouwde de handen en riep uit:

‘Is het mogelijk!.... En wat behelsde dat lied?....’

‘Alles.... o! Zijn maker was wel onderricht en dit vooral maakt de zaak nog zonderlinger en verontrustender voor ons. ‘Berthold, de baanroover,’ zoo zegt het lied, ‘had een ridder uit de Ardennen aangevallen en hem gevaarlijk gewond op de boorden der Moezel; deze werd door zijne knechten op een oud kasteel gebracht waar zich eene schoone jeugdige vrouw bevond, Bettina geheeten. Maar deze burgt was een der rooverholen van den onverlaat en Bettina was zijne wettige huisvrouw; bij haar had hij zelfs een zoon.... Maar dewijl zij zich bij den ridder voordeed als de laatste afstammelinge der vroegere bezitters van het slot, welke, om aan de vervolgingen van een machtigen vijand te ontkomen, gedwongen was in de eenzaamheid en de afzondering te leven, bood de ridder, wiens wonden zij geheeld had, haar met zijne fortuin zijn hart en hand aan. Terzelfder tijde dat haar dit aanbod werd gedaan, vernam zij dat Berthold, haar echtgenoot, op een rooftocht gedood was en nu werd de vrouw van den roover de gemalin van een rijk en machtig heer, welke haar met zich naar zijn land voerde.’ Hier moet ik gelooven dat de Satan zelf de opsteller was van dit lied, want weet gij wat het verder zegt?.... Het is bijna ongeloofelijk!.... Ten slotte zegt het: ‘Berthold, welke uit list zelf het gerucht van zijn dood had verspreid, wist de schuilplaats zijner vrouw te ontdekken; hij vestigde zich heimelijk in dat land en wist zijne gemeende weduwe te bewegen om zich in vereeniging met hem te wreken...’

Terwijl Herman deze laatste woorden sprak, riep Hedwigis buiten zich zelve van ontsteltenis uit:

‘Genade! Genade! Om Godswil zwijg daarvan!’

De rentmeester haalde de schouders op en sprak:

‘Eindelijk zult gij u nog wel aan teêrgevoeligheid en godsvrucht gaan overgeven. Wij moeten gaan zorgen dat ons in dit vreemde land niets kome storen; wij leven hier rijk, gelukkig en machtig. Het lied waarvan ik u sprak bewijst dat iemand geheel en al op de hoogte is van onze geschiedenis, want er is zelfs sprake in van den geheimzinnigen en noodlottigen dood van onzen zoon Heinrich.... De ontknooping evenwel is waarschijnlijk slechts uitgedacht als een natuurlijk gevolg van alles wat vooraf is gegaan; de dichter heeft de werkelijkheid in zijne gedachten doorgrond, ziedaar alles. Ware dit zoo niet dan zou hij, welke onze geheimen in Duitschland doorgrond heeft er in geslaagd moeten zijn om ons in deze afgelegen en woeste streek weêr te vinden, iets wat mij onmogelijk schijnt. Zeker is het nogtans dat ik sedert twee jaren al mijne gerustheid verloren heb, en dat het de komst van dezen minstreel en uwe onvoorzichtigheid moesten zijn welke mij er toe overhaalden om u eene zoo wreede bekentenis te doen.’

Hedwigis scheen geheel en al verpletterd onder den druk van het verhaalde; de rentmeester ging voort met door de zaal op en neêr te stappen en scheen eveneens in pijnlijke gedachten verzonken. Eindelijk hernam hij:

‘Ja, hoe meer ik aan dat alles denk, hoe vreeslijker het voor mij wordt. De minstreel zal bij zijne thuiskomst te Trier zonder twijfel verhalen dat hij de gastvrijheid genoten heeft bij eene edelvrouw der Ardennen, welke te Trier geboren en opgevoed was. Dan zal men hem ondervragen en zal hij u afschilderen, waardoor alles bekend gaat worden. Hij zal spreken van uwe trekken, van uwe houding en gestalte, in één woord van alles waardoor gij te Trier zoo goed bekend zijt en dan zal men uitroepen: ‘Ja, voorzeker, dat is Bettina de danseres,.... Bettina de vrouw van Berthold.’ o! De Ardennen zijn zoo uitgestrekt niet dat die namen ons niet zullen achterhalen en ons de schande op het voorhoofd komen branden en zóóver zijn wij niet van de Moezel verwijderd dat wij te eeniger dage geen oude makkers uit ons vroeger leven hebben te wachten.’

Hedwigis weende bittere tranen bij het gedacht dat hare bekentenis aan den minstreel de gevolgen kon hebben, welke Herman haar met eene zoo helsche klaarheid voorhield.

‘Mijn God! Mijn God!’ snikte zij, ‘ik die dacht vergeten te zijn en welke door vergetelheid en berouw mijn vroeger leven meende uitgewischt te hebben.’

‘Verwenschte minstreel!’ bromde Herman. ‘Ik moest u kunnen beletten om nog ooit de oevers der Moezel te betreden!’

Bij die woorden verhelderde zijn gelaat. Plotseling wenschte hij de burgtvrouw goeden nacht en verdween met snellen stap.

III.

Hedwigis verviel na het vertrek van Herman in eene volslagen roerloosheid en duizend verwarde en schrikaanjagende beelden spiegelden zich voor hare oogen. Eindelijk stond zij op om zich naar haar slaapstede te begeven, toen zij lust gevoelde om buiten in de open lucht haar brandend hoofd een weinig te verkoelen. Zij opende eene deur welke op een terras uitkwam en ging tegen de steenen borstwering leunen.

Een venster boven haar werd geopend en zij zag iemand het hoofd naar buiten steken, maar aanstonds zich weêr verwijderen. Het was op de kamer waar den minstreel een verblijf was aangewezen; Hedwigis herkende hem terstond.

Zonder zich te bedenken en geheel onder den druk der droevige gedachten welke haar overstelpten, riep de edelvrouwe met zachte stem en deed hem teeken dat hij bij haar zou komen.

Deze behoefde slechts een sprong van eenige voeten te doen om bij haar op het terras te komen, en pas was hem de wil der edelvrouwe kenbaar gemaakt of de zanger stond naast haar. Toen eerst begreep deze in hoe netelige positie zij zich geplaatst had en wist in hare verwarring geen woord te vinden om den jongeling toe te spreken.

Deze verbrak dus het eerst het stilzwijgen.

‘Het was mij onmogelijk te slapen,’ sprak hij; ‘aanhoudend dacht ik aan het vreemde toeval dat mij eene dochter van het Moezelland in dit kasteel deed vinden. Even als gij wilde ik in de versche avondlucht dit schoone landschap bewonderen; ik wilde naar het zacht gekabbel dier voortvlietende beek luisteren en de liefelijke geuren der lentebloemen inademen, welke uit het dal door den nachtwind worden opgevoerd.’

‘Maar ik ben niet van Trier geboortig,’ begon de edelvrouw, terwijl zij moeite deed om te glimlachen; ‘ik wilde slechts schertsen toen ik u dit gezegd heb. Mijn geboorteland ligt in het hart van Duitschland, in Brandenburg.’

Het gelaat van den minstreel teekende te gelijk verwondering en twijfel. Een oogenblik bleef hij nadenkend en tot groote verwondering der edelvrouw vroeg hij haar op bedaarden en eerbiedigen toon waarom zij hem tot zich had geroepen.

‘Omdat het mij berouwde,’ antwoordde zij verlegen, ‘dat ik uit scherts misbruik gemaakt had van een edel gevoel, van het gevoel dat ons verblijdt wanneer wij in den vreemde iemand vinden welke hetzelfde vaderland heeft als wij.’

Terwijl Hedwigis aldus sprak hield de jongeling zijne oogen steeds op

[p. 159]

haar gevestigd, terwijl een ongeloovige lach zich op zijn aangezicht vertoonde.

‘Vrouwe,’ sprak hij, ‘het spijt mij dat gij mij aan mijne zoete begoocheling ontrukt hebt. Voor mijn vertrek meende ik nog vele balladen voor u te mogen zingen, dewijl ik dacht dat u die aangenaam zouden zijn omdat zij spreken van mijn vaderland.’

Bij die woorden doorliep een zenuwschok Hedwigis ledematen: haar gelaat werd vuurrood.

‘Welke balladen?’ vroeg zij met eene gemaakte onverschilligheid.

‘o! Deze kunnen geen belangstelling inboezemen aan iemand welke vreemd is aan het land waarover zij spreken.’

‘Maar ik wilde ze toch kennen.’

‘Het zijn verhalen van gevechten, visioenen en rooftochten welke op de boorden der Moezel hebben plaatsgegrepen.’

‘Rooftochten? - o! daar hoor ik zoo gaarne van,’ zegde Hedwigis met eene doffe stem.

‘Dan nog de ballade van Berthold en Bettina, welke ik juist daarom geleerd heb om ze in dit land te zingen, waarheen zij zich begeven hebben.’

Bij die woorden slaakte de edelvrouw een lichten kreet en viel in bezwijming.... De minstreel zag op hetzelfde oogenblik eene vleermuis boven haar hoofd fladderen; hij sprong naar de vrouwe en ving haar in zijne armen op.

Nog rustte zij tegen zijne borst toen Herman in de deur der zaal, welke op het terras uitkwam, verscheen.

Een oogenblik hield de woestaard de oogen op het schouwspel gevestigd, hetwelk hij voor zich zag; toen deed hij een geweldigen sprong voorwaarts, maar bleef weder eensklaps stilstaan, als ware hij van gedachte veranderd. Daarna nam hij zijne meesteres uit de armen van den minstreel weg en bracht haar in de zaal zonder verder een woord te spreken.

De minstreel stond een oogenblik verslagen. Duizend verwarde gedachten gingen hem door het hoofd, zonder dat hij wist aan welke zich te houden. Hij wilde Herman volgen, maar deze had de deur der zaal gesloten; zijne kamer kon hij niet meer bereiken zoodat hij zich op het terras gevangen zag. Eindelijk toch zag hij onder zich een tweede terras en niet ver van daar den lagen ringmuur. Hij liet zich op het tweede neêrglijden en bevond zich weldra op een helling met rotsen bezaaid en die tot beneden in het dal voerde. Met veel inspanning en gevaren bereikte hij eindelijk het dal; waar hij zich op een kleinen heuvel neêrzette en begon na te denken over hetgeen hij daar zoo even had zien gebeuren.

Die hardnekkigheid der edelvrouwe van Montjardin in hare ontkentenis dat zij van Trier geboren zou zijn, ofschoon zij het van te voren met zooveel schijn van waarheid gezegd had; hare bezwijming op het oogenblik dat hij twee namen noemde welke op de boorden der Moezel eene zoo droevige vermaardheid hadden; die zwaargeestige dienaar welke zooveel macht op zijne meesteres scheen uit te oefenen en welke als door een slag der tooverroede was verschenen; dit alles waren zaken welke hem weinig natuurlijk voorkwamen en die hij poogde te doorgronden en in onderling verband te brengen. - En dan de gedachten aan zijn grijzen vader, den minstreel Franz, welke op den dag zelven waarop hij zijn achttiende levensjaar was ingetreden hem gezegd had: ‘leer dit lied hetwelk ik heb gemaakt op den roover Berthold en zijne vrouw Bettina; ga en doorkruis de luxemburgsche, luiksche en limburgsche velden; dring door in alle kasteelen welke gij op uwen weg zult vinden en zing daar dat lied voor alle edelvrouwen. Geef acht op de uitwerking welke het zal hebben en zoo gij er eene ziet verbleeken, beven, in bezwijming vallen misschien, kom het mij dan zeggen, want daar is voor u veel aan gelegen.’ Nu had hij zijn lied nog niet eens aangeheven, hij had het slechts genoemd en de edelvrouwe van Montjardin viel reeds in bezwijming.... Maar was die afzichtelijke vleermuis, welke op hetzelfde oogenblik boven haar hoofd fladderde, niet de oorzaak van hare ontsteltenis?

(Wordt vervolgd.)