De Belgische Illustratie. Jaargang 2

Job Jeurick.
Novelle van August Snieders.
(Vervolg.)

Ginds lag het dorp, wiens donkere daken en zwarte boomtoppen in den nevel niet meer te onderscheiden waren; alleen de blauwzwarte toren, deels door de maan beschenen, wees hooger en hier en daar een door het kleine venster pinkend lichtje - een dwaallichtje, niets meer! - toonde de plaats aan waar het dorp lag.

Aan den molen hield Job Jeurick stil en zette zich op het houtwerk, onder het afdak dat het rad overdekte, neêr. En waarom toefde hij juist daar? Hij wist er zich zelf geen rekening van te geven. Hij wilde alleen zijn en het het hoofd in den palm der hand rusten.

Voor hem breidde zich de zoogezegde vloed uit, eene wijde vlakte, die, ten gevolge van het schutten der rivier door den molenaar, onder water schoot. 't Was een groote, zeer groote blauwe spiegel, in welken de maan als eene gouden schijf weêrkaatste, en die, telkens als het water onder den adem van den najaarswind rimpelde, zich tot een aantal schijven vermenigvuldigde.

't Was wonderlijk.

Zou men met zeggen dat eene groote, geheimzinnige hand boven het water, die gouden schijven, reusachtige geldstukken, snel aftelde en ze beneden op den donkeren bodem van den vloed vallen liet.....

[p. 396]

BEKLIMMING VAN DEN DIABLERETS. (ZWITZERLAND.)

[p. 397]

DE WILDE KAT.

[p. 398]

III.

Ida was, na het gebeurde in hare woning, op eenen stoel neêrgezakt. Weenen deed ze niet, bidden evenmin. De haat was in haar gemoed nog niet gebluscht.

Had zij slechts een enkelen oogslag op het Christusbeeld, dat boven op de kleine eikenhouten kast stond, geworpen, zij hadt gewis eene geheimzinnige stem gehoord, die haar het gebed harer jeugd ‘gelijk wij vergeven onzen schuldenaren’ herinnerde.

Zoo zat zij eenigen tijd neêr; het kind had het hoofdje op haren schoot gelegd en was ingesluimerd. De klok tikte eentonig en toen het ruitertje boven in de kast, ratelend begon rond te jagen, sloeg het acht ure.

Dat wekte haar uit hare mijmering. Zij maakte Tony wakker en richtte zich op.

De knaap wreef zich met de kleine malsche handjes in de oogen en morde met eene slaperige stem:

‘Waar gaan wij heen, moeder?’

‘Naar grootvader, kind,’ was 't antwoord.

‘Ja, want ik ben bang hier,’ kermde de knaap.

Ida ging de deur uit; Job Jeurick kon immers terug keeren! Zij wierp geenen oogslag in het huis rond dat zij verliet en waar zij geboren en opgevoed was; geenen oogslag op de smidse. Het eerste denkbeeld schoot haar niet te binnen; naar de smidse durfde zij niet opzien, want zij vreesde plotseling daar Tony's vader, misschien wel in zijn doodshemd, over de onderdeur te zien leunen, haar verwijtend dat zij aan zijn kind zoo eenen stiefvader gegeven, dat zij een vreemden meester in haar huis gebracht had.

Toen zij de herberg naderde hoorde zij, even als het kind, de tonen der viool en het gejoel der St. Huibertsgasten.

‘Hé, moeder,’ riep de knaap blij; ‘'t is kermis in de groote Gildekamer.’

Zou Job Jeurick dáár zijn? Waarom niet? Wat maalt hij om zijne vrouw? Dat denkbeeld wierp een droppel vergif te meer in haar hart, en Ida naderde het venster en gluurde door de in lood gevatte ruitjes; maar duidelijk onderscheiden kon zij niet, want de tuitlamp gaf zoo'n schemerig licht.

Er deed zich een gedruisch achter haar op; het waren vrouwen- en mansstemmen: jagers waren hunne vrouwen en dochters gaan halen, om aan den onverwacht opgekomen dans deel te nemen.

Ook aan de smidse had men stil gehouden, op de deur van 't huis geklopt, op de ruiten getikt om schoone Ida uit te noodigen en zelfs om Job Jeurick te doen terug keeren; doch het huis en de smids waren verlaten.

Nu vond men de jonge smidsvrouw daar op den weg en meêgaan moest ze wel en dansen zou ze - en ze liet zich gezeggen, want de oude Bavo kwam juist buiten en deed zijne dochter binnen gaan, terwijl hij kleinen Tony bij de hand greep.

Was Job Jeurick nu daar geweest, het gebeurde ware gewis vergeten geworden, en den dag nadien had de hamer weêr, even als te voren, op het aambeeld geklonken.

Een enkel woord zeide Ida over den twist aan Bavo Buck; maar de grootvader luisterde schier niet: hij had ‘ouden bruinen’ gedronken en lekker gegeten; hij rookte, als een groot sinjeur, zijne lange pijp, hij had gedanst en 't ging nog tamelijk wel - wie drommel kon zich, op dat oogenblik, met dien huiselijken twist bezig houden!

Dat alles is morgen weêr vergeten! Avant deux.....

De afgebroken samenspraak had Bluts, de speelman gehoord, die op eenen stoel was gekropen, geplaatst op eene tafel in eenen hoek der kamer.

Bluts was een kleine, magere, kromgedraaide hinkepoot; zijn neus was lang en spits, zijne oogen waren klein en dwalend, zich nu in dezen dan in genen hoek verschuilend; rond den mond speelde een trek, die wel iets boosaardigs, iets nijdigs scheen te kennen te geven. Bluts was inderdaad een eeuwige prater, eene levende kronijk, een onverbiddelijk nieuwsjager en die met zelden het opgeraapte nieuws, aanzienlijk vermeerderd, ik zeg niet verbeterd, andermaal de wijde dorpswereld in stuurde.

Vrouw Jeurick danste er lustig op in, zoo dacht Bluts, al was haar Job dan ook afwezig, en kleine Tony, die op eene bank zat met een grooten krenten boterham in de hand, terwijl Lijntje hem soms gesuikerd bier het drinken, gaf ook den brui van den stiefvader.

Ja, zij danste flink de schoone Ida, nu eens met den jongen timmerman, dan eens met den klompenmaker; maar meer nog met den zoon van den schout, een groot sinjeur die Brussel en Parijs had gezien. Nu, dat moest Job Jeurick eens zien!.... Alweêr avant deux.

IV.

Job Jeurick zat nog altijd aan den molen. In die eenzaamheid hadden wonderlijke denkbeelden zijnen geest doorkruist. Weet ge wat hem het meeste bezig hield? Die geheimzinnige hand, welke soms groote geldstukken telde, die op den donkeren grond der rivier verdwenen.

Dat vertelde Bluts nadien; maar daarom was het juist geen evangelie.

Het sloeg elf ure toen Bluts over het voetpad, dat langs den molen liep, hinkte. Het kleine gedrocht deed aan den hinkenden duivel denken. De speelman had zijne viool in een linnen zak gestoken en droeg ze onder den arm.

Al voorthinkende neuriede hij een kermisdeuntje; maar dat gezang klonk tamelijk akelig in de stilte van den nacht, en gewis een mensch in vleesch en bloed zou op dat deuntje niet gedanst hebben.

Aan den molen gekomen, stond Bluts, die juist geen held was, plotseling stil; want hij zag op de balken der sluis zich iets bewegen; het donkere voorwerp richtte zich op, rekte zich uit en aan de brug stond nu eene zwarte gestalte.

‘Goên avond,’ zegde Bluts met eene stem, die niet vrij van ontroering was.

Dit had hij reeds gezegd toen hij nog op een half dozijn stappen van de reusachtige gestalte gekomen was. Hij deed dit uit berekening. Dan toch moet hij spreken vóór dat ik aan de brug kom en hij me misschien, enkel met zijn grooten teen, het water kan inwippen! Zoo dacht Bluts over de zaak.

‘zoo, zijt gij het hinkepoot!’ sprak de man die aan de brug stond.

‘Zie, 't is Job Jeurick!’ en Bluts lachte en zijn hi, hi, hi! geleek wel op het sjierpen van eene vijl in de tanden eener zaag. ‘Hoe, Job Jeurick was niet op den St. Huiberts-dans?’

‘Wat maal ik om dat boerengepeupel?’

‘Nu, 't was er anders recht pleizierig dezen avond. Men heeft er dapper gedronken, gezongen en gedanst; maar Job Jeurick was er niet en zeker dronk, zong en danste men daarom minder lustig.’

‘Heeft men dan naar Job Jeurick gevraagd?’

‘Neen, dat juist niet!’ en de hinker lachte duivelsch; maar dat zag de smid niet; het was alsof de speelman begreep dat die onverschilligheid juist de trotschheid van Job kwetste. Immers de man uit het Teutenland was gaarne het haantje vooruit!

Jeurick zweeg.

‘Zelfs de oude Bavo Buck vroeg niet naar u,’ hervatte de booze hinkepoot, alsof hij den reeds diep ingedrongen angel, wat dieper wilde doen gaan.

‘Danste die oude dwaaskop ook nog?’ mompelde Job met verachting.

‘Wie heeft er niet gedanst! Ja, Job Jeurick, de St. Huibertsgasten gaven dezen avond den brui van alles; maar dat ze niet eens naar u rondzagen toen er gezongen werd, verwonderde mij; want geen sterveling kan toch vroolijker Teutenliedjes zingen dan Job Jeurick.’

De smid zette zich neêr, liet de kin in den palm der hand rusten en zag strak voor zich uit over den donkerblauwen spiegel.

De hinkepoot stookte kwaad vuur; hij vond genoegen in dat plagen, sarren, kwellen, zonder daarom juist een boosaardig inzicht te hebben.

‘Vrouw Jeurick was ook daar,’ hervatte Bluts.

Dat woord trof diep; Job Jeurick richtte zich plotseling op.

‘Wat deed die daar?’ morde hij en hij drukte op dat woordje die en juist daardoor kreeg het een nog verachtelijker karakter.

‘Hi, hi, hi!’ sjierple Bluts. ‘Wel die danste daar!’

‘Danste die?’

‘En waarom niet?’ antwoordde de hinkepoot op eenen toon van onnoozelheid, waarvan de gemaaktheid den smid zeker duidelijk zou geworden zijn, hadde de toorn, de gloeiende toorn hem niet vervoerd. Maar Bluts zag dat Job Jeurick zijne grove vuisten balde en zijne gespierde armen als twee molenwieken in de lucht stak, en de lust tot spotten verging - doch slechts een zeer klein oogenblikje.

‘En met wien danste zij?’

‘Ja, met de vroolijksten het eerst. Dat laat zich begrijpen, Job. Vrouw Jeurick heet niet voor niets ‘schoone Ida’ in de wandeling, hi, hi, hi.’

‘Die helleveeg!’ mompelde Job en viel, in zijne vroegere houding, op den dwarsbalk terug.

‘Pret had ze wel; want ze hief haren kleinen jongen een oogenblik onder het dansen in de hoogte en ieder lachte en jubelde, 't Is een flinke jongen, die kleine krullekop.....’

‘Mocht de drommel u halen, kromme schelm!’ bulderde Job Jeurick.

‘Wel Job, ge doet me schrikken, wat heb ik daarin miszegd?’

Maar Bluts wist het wel! Hij kon zoo ‘ternijnig’ zijn, die Bluts!

‘Och, nu begrijp ik u, Job!’ riep hij eensklaps, als viel hem onverhoeds een denkbeeld in. ‘Ja, nu begrijp ik alles!’

‘Wat zoudt ge begrijpen, mormeldier?’

‘'t Heeft zoo wat ‘gesmoord’ in 't huis van Job Jeurick, en daarom zit Job hier alleen om den molen te dubben; maar dáárom juist moest vrouwlief niet lustig aan den dans staan. Ja, Bluts is niet blind, gewis niet - neen!’

O, het stormde, het stormde in Job Jeurick's hart! Hij, hij zat daar alleen met zijn verdriet, met zijn rechtmatigen toorn, zoo dacht hij ten minste; hij wachtte haar, opdat zij hem een onderdanig woord zou toespreken - want de weg naar grootvader liep langs den molen - en hij zou alles blauw-blauw gelaten hebben, ja, misschien wel..... Hij zat daar geplaagd, gekweld, gefolterd - en zij, zij danste ginder; zij lachte dus met haar gebroken woord, met zijn verdriet, met zijne gramschap, en deed juist alsof Job Jeurick nooit in de wereld geweest was! Neen, dàt was te erg, veel te erg! Dàt zou ze, dàt moest ze bekoopen!

[p. 399]

‘Bluts, als ge liegt, smijt ik u in 't wiel!’ zeide Job Jeurick plotseling op inderdaad verschrikkelijken toon, en reeds stak hij de uitgespreide handen naar den hinkepoot uit.

‘Bij mijne ziel, Job Jeurick....’ stamelde de speelman.

En waar was 't, ja, wat Bluts zeide; maar er waren omstandigheden bij te voegen, die aan het gebeurde een veel minder donker karakter zouden hebben gegeven, al was er dan ook iets stootends in dien dans, op dat oogenblik. Maar de hinkepoot wist niet wat al kwaad hij berokkende, hoe breed hij de wonde openreet en hoeveel vergif hij daarenboven in deze droppelen deed - neen, hij wist het niet, want zóó boos was hij toch niet.

‘Die vrouw heeft mij nooit lief gehad,’ morde Job.

‘Weeuwenliefde, pttt!’ deed de hinkepoot.

Dat woord was juist, dacht Job Jeurick, en hooger en hooger steeg de storm in zijne ziel.

Plotseling wendde hij zich om en ging de brug over; want hij had op den weg zwarte menschengestalten gezien, en dat moesten Bavo en Ida zijn.

Vooral haar wilde hij niet ontmoeten. Job Jeurick had zeer juist gekeken; want op het oogenblik, dat hij in het elzenhout en verder in het aangrenzend jong dennenbosch verdween, kwamen Bavo, Ida en kleine Tony aan de brug.

‘Nog zoo laat op gang, Bluts?’ zegde Bavo, terwijl hij het oude ganzenroer van den linker- op den rechterschouder overbracht. Maar Ida sprak geen woord en ging met Tony aan de hand de brug over, terwijl de speelman naast Bavo, die den stap vertraagde, voorthinkte. Zelfs wendde de moeder het hoofd niet om, toen Bluts zeide:

‘Ik sprak hier zoo even met Job Jeurick.’

Ook Bavo antwoordde niet op die woorden. De oude smid sprak van de jacht, van het St. Huibertsfeest, van den wel wat koelen, maar toch schoonen Novemberavond, en toen de hinker andermaal van Job Jeurick spreken wilde, wenschte de oude smid hem ‘goên avond,’ verhaastte den stap om Ida in te halen, en welhaast waren zij in den nevel, die de vlakte bedekte, verdwenen.

V.

Aan den heiweg, of den zoogezegden ‘dijk’ die door witbastige berken en klaterboomen omzoomd is, juist daar waar de gebrekkige handwijzer over de vlakte heen gaapt, ligt een klein huisje, met steenen voorgevel, maar welks wanden ter zijde en achter uit gekalkt vitselwerk zijn saamgesteld.

Het huis heeft twee vensters en eene deur langs den weg. Op een der vensterblinden staat, in zwarten omtrek, een soort van roomer en eene flesch afgebeeld, ten bewijze dat men er aan den ‘reyzenden passant’ een glas jenever schenkt.

't Gebeurt nog al eens, dat de ijzeren klink der deur wordt opgelicht, nu eens door den marskramer die, onder zijne vracht bukkend, van dit naar het andere dorp gaat; dan eens door den veekoopman, die met den mispelaren stok in de hand en de leêren zweep daar aan bevestigd en vergezeld door zijn grooten rooden doghond, langs de hoeven dwaalt, en bij Bavo komt vragen wat er zoo al ‘staat’ bij dezen of genen; ofwel komt er de jager, de vorster, de scharesliep of ander volkje; ofwel houdt er de wit gehuifde kar met vreemd volk, ofwel de turfkar stil.

Ja, ja, Bavo schonk nog al wel op dien eenzamen uithoek van het dorp, en Bluts had er reeds aan gedacht om, vlak tegenover het huis van den ouden smid, eene woning op te slaan. Broodnijd, anders niet.

Nu, in den nacht was er natuurlijk, geene levende ziel. De wind suizelde door het dorre loof der berken en klaters, of joeg de gevallene bladeren over den dijk heen. De handwijzer scheen daar op den hoek te staan als een zwarte, maar bijzonder magere reus, die zijne armen zegenend of vervloekend misschien, naar de dorre heide uitstak.

Soms zag men hem, dan weêr niet: 't was naarmate de maan te voorschijn kwam of achter de nu voortjagende wolken verdween.

't Was wel akelig aan dien eenzamen hoek; maar Ida was er veilig, bij haren vader, veilig tegen wat Job Jeurick soms mocht ondernemen.

Bavo klopte op de deur en men trok langs binnen de houten pin, die voor grendel diende, weg. Het vuur in den haard wierp een fantastischen schijn door de huiskamer, die in niets eene herberg verried, hadde men op een hoekkastje niet een paar flesschen en kruiken en eenige omgestolpte glazen zien staan.

‘Wie is daar bij u, Bavo?’ vroeg eene stem die uit de bedsteê, met donkerblauwe gordijnen er voor, opsteeg.

‘Ik, moeder!’ zeide Ida.

‘Hoe gij, kind? zoo laat?’

‘Wel ja, het smoort weêr daar ginder met Job Jeurick,’ bromde de vader, die de kleine blikken lamp opstak. ‘Ditmaal echter moet die bullekak, die stijfkop eene geduchte les hebben.’

‘Och, Bavo, spreek zoo niet’ zeide de oude vrouw; ‘men moet geduldig en toegevend zijn. 't Gaat in den aanvang nooit heel goed, neen! zeker niet; 't zal wel beteren, dochter. Morgen zal ik Job Jeurick spreken. Maar gij hadt naar uw eigen huis moeten gaan. Het huisdak verlaten is niet goed, neen! vooral niet 's nachts. Nu, om 't even.’

Ida zat in den hoek van den haard en zweeg, terwijl vader gromde en morde, omdat de lemmet der lamp niet branden wilde. Er was gewis nat aan, want de wiek knetterde al erger dan een vuurwerk; maar tusschen dat alles in, herhaalde hij toch:

‘Neen, eene les moet hij hebben, die Teutenkop! Gelijk heeft Ida, en zij zal ditmaal niet de eerste zijn die toegeeft, neen! Hij moet komen, ja, hij moet den kop in den schoot leggen.’

Bavo was dus van stemming veranderd, sedert hij Ida in de herberg aanzette om er vroolijk op los te dansen, en de zorgen tot morgen te verschuiven.

Eene magere taankleurige hand scheidde andermaal de gordijnen van elkander, en het spookachtige hoofd van moederke Buck kwam deels te voorschijn.

‘Is kleine Tony daar?’ vroeg ze.

‘Ja, grootemoê,’ antwoordde de knaap, die aan den knie zijner moeder stond en zeer wel begreep wat er gebeurd was; maar hij was toch tevreden dat zijn moeder bij grootvader was terug gekeerd.

‘Nu, in Godsnaam,’ hervatte moeder. ‘Ik zie wel dat gij allen verschrikkelijk kwaad en niet vergevensgezind zijt dezen avond.’

‘Gij oordeelt en weet niet wat er gebeurd is, vrouw!’ zeide de smid.

‘Of ik het niet raden kon! Alweêr om den kleinen jongen...’ en het oude vrouwke zuchtte diep. ‘Die stiefvaders, die stiefmoeders!’

Een oogenblik nadien zeide zij nog:

‘Nu, terwijl gij u alle twee opstookt en haat broeit, wil ik een Vaderons bidden, opdat morgen alles weêr in vrede keere.’

Ja, dat was welgedaan, goed vrouwke, liefderijke ziel!

Ida lag met kleine Tony in het bed, dat in de kamer stond, eene kamer met wit gekalkte muren, rood steenen vloer, doch zonder meubels, tenzij een kreupelen stoel vóór de bedsteê.

In dezen hoek der kamer waren de aardappels, in den anderen de wortels en rapen neêrgeschud. Ook die kamer werd nooit gebezigd, tenzij met kermis, de jaarmarkt of de musschengild.

't Was er maar akelig; de wind suisde buiten en deed de slecht sluitende vensters ratelen. In de huiskamer tikte de klok of hoorde Ida soms de moeder zuchten; want slapen kon ze niet. Ze dacht aan het gebeurde en 't was haar, rechtuit gesproken, vreemd zeer vreemd in het huis aan den weg.

Nu was het pikdonker in de kamer, en de regen kletterde tegen de bovenruiten van het venster.

Ida hoorde of meende stemmen en voetstappen te hooren, schimmen en menschelijke gestalten te zien. Wonderlijk, ze was bang en zij kende vroeger nooit vrees! Neen, in die kamer bleef ze niet; ze stond op en ging in den hoek van den haard, in vaders ouden leêren leuningstoel zitten.

‘Zijt gij het, Ida?’ vroeg de moeder. ‘Wat is er kind?’

‘Ik kan hiet slapen, moeder.’

‘Stook het vuur dan op, kind... zoo... leg er nog een turf bij... Is het daar niet koud?.. Hebt ge geen honger, geen dorst?.. Wilt ge dat vader opsta en wilt gij dan hier bij moeder slapen?... Niet?... Nu, neem dan deze wollen deken... Bid een Vader-ons, Ida, 't zal morgen wel beter gaan.... Och, kind, ge moet vergeven en vergeten’

Ja, zoo sprak het oude moederke, die recht christelijke ziel en Ida gevoelde dat zij gelijk had: ze vouwde de handen op de knieën saâm en bad, en 't werd rustiger in haar hart.

Zacht neigde het hoofd naar de borst en ze sliep in; doch ze werd wakker, want ze meende den hamer op het aambeeld te hooren klinken - neen! 't was het getink der paardenbellen van eene vrachtkar, welke op den weg langzaam naderde, voorbij hottelde en schokte en eindelijk niet meer gehoord werd.

Dat was het eenige geluid dat ze nog hoorde; want daarna sliep ze lang. Een gerammel aan de deur wekte haar; er was iemand en ze luisterde met ingehouden adem. De wind was gaan liggen. Vader en moeder sliepen. Ja, men rammelde aan den muur. Dan scheen een voetstap zich te verwijderen. 't Moest in den morgen zijn, want de haan kraaide helder in den geitenstal.

Toen het dag geworden was ging Ida buiten.

Het was nog altijd hetzelfde akelig, dor en doodsch landschap, dezelfde eenzaamheid. Alleen de groote haan, met blauwgroene veeren aan den staart en vergezeld van zijne mevrouwen, twee of drie kippen, wandelden pikkend en klokkend in het karspoor, om hun ontbijt te zoeken.

Wiens voetstap mag zij in het schemeruur gehoord hebben?

‘Toen Ida weêr wilde binnengaan, zag zij een sleutel en een zilveren ringetje aan den nagel in den muur, naast de deur hangen.... 't Was, ja zij herkende hem, de sleutel der smidse; 't was, o ze werd bleek als een lijkdoek, 't was de zilveren trouwring van Job Jeurick....

(Slot volgt).