De Belgische Illustratie. Jaargang 2

Bij de water- en vuurvrouw.
Eene Amsterdamsche vertelling van den Ouden Valentijn
(Vervolg.)

IV.

Gedurende ruim veertien dagen na de bijeenkomst bij de water- en vuurvrouw op Waterloo-dag, hadden er allerlei vreemde en verontrustende verschijnselen in betrekking tot onze meid plaats. Kwam zij in een winkel om het een of ander te koopen, 't was blijkbaar dat men haar op de vingers zag en met minachting behandelde; op de straat werd zij door andere dienstmeiden uitgelachen of hoorde zij toespelingen maken op haar broêr met den knevel en de modiste, die bij den bakker boven woonde. Wij vernamen dit eerst later doch ontvingen intusschen verschillende naamlooze briefjes waarin voor haar gewaarschuwd werd.

Over die briefjes werd met geen woord tegen Mietje gerept, doch mijne vrouw verdubbelde hare waakzaamheid, 't Was echter opmerkelijk dat er eene groote omkeering in de meid plaats had. Zoo opgeruimd als zij vroeger haren arbeid verrichtte, zoo stil en afgetrokken was zij in den laatsten tijd geworden; zij was zeer zenuwachtig en het viel in het oog dat zij somtijds ontstelde, wanneer men haar onverwacht eene vraag deed. Ofschoon mijne vrouw overigens in alle opzichten tevreden over haar was, gaf dit een en ander natuurlijk aanleiding tot het wikken en wegen van allerlei omstandigheden, die er somtijds niets mede te maken hadden; want in dergelijke omstandigheden worden er veelal gevolgtrekkingen gemaakt, die eigenlijk niet behoorlijk verantwoord kunnen worden. Het baatte mij ook zeer weinig dat ik mijne vrouw verzocht mij buiten die meiden-histories te laten; zij pretendeerde dat de zaak mij evenzeer betrof als haar en ik kon haar in gemoede geen ongelijk geven, ofschoon ik dit niet ronduit bekende en menig uur moest opofferen aan gesprekken welke wellicht nuttig waren voor iemand die lust had eene physiologie der dienstboden te schrijven, doch die voor mij even vervelend waren als het lezen der advertentiën in de Oprechte Haarlemsche Courant, of het bijwonen eener prijsuitdeeling in eene kostschool voor jonge jufvrouwen.

Eindelijk kwamen er toch eenige ophelderingen, die echter niet in het voordeel waren van onze geldersche dienstmeid.

De dames Verhulken hadden belet laten vragen en kwamen alle drie: mama met hare. beide dochters. Wij hadden nooit een bezoek van die dames ontvangen, eene reden voor mijne vrouw om de oorzaak daarvan met belangstelling te gemoet te zien. Het kostte echter niet weinig om de ware oorzaak te kennen, want de vrouwen vinden altijd zoo gemakkelijk aanleiding tot het aanknoopen en het voeden van een gesprek, dat men er jaloersch op zou kunnen worden. Er had reeds meer dan een uur een vrij levendig onderhoud plaats gehad en toch kon ik zeer goed aan mijne vrouw zien dat zij dacht: maar, mijn hemel, waar moet dat toch op uitloopen.

Het gesprek kwam ook op de meiden. Niets natuurlijker. Ik geloof eigenlijk dat in den regel - voor de uitzonderingen neem ik gaarne den hoed af - gehuwde dames geen uur bijeen kunnen zijn zonder aan dat onderwerp het hart op te halen. Mevrouw Verhulken vertelde dat hare meid - de ons bekende Dien - in een oogenblik van drift haar dienst opgezegd had, doch dat het geschil weder bijgelegd was. Daarop volgde eene opsomming van hare goede en kwade hoedanigheden, doorspekt met ach's en o's over allerlei kleine onaangenaamheden, veroorzaakt door de dienstboden, die een noodzakelijk kwaad werden genoemd.

Ik kreeg bij dat alles een gevoel als een vrederechter die in ééne zitting minstens een half dozijn vonnissen moet uitspreken, waarin blikken emmers, raagbollen, uitgeklopte karpetten en vuilnisbakken eene hoofdrol spelen. Mevrouw Verhulken scheen dan ook te begrijpen dat zij mij tot een martelaar maakte, zij verliet de zijwegen en gaf eindelijk te kennen dat zij voornamelijk gekomen was om ons tegen onze dienstmeid te waarschuwen, die in een zeer slechten reuk stond. In de eerste plaats heette het dat zij omgang had met een lichtekooi, die met haar broêr verkeerde; dat was waarlijk reeds erg genoeg, doch er werd ook nog gezegd dat zij eene diefegge was. Namen konden niet genoemd worden, want men moest in zulke zaken voorzichtig zijn, en het was ook alleen uit belangstelling voor ons dat zij over deze aangelegenheid kwam spreken.

Mijne vrouw betuigde hare erkentelijkheid voor die belangstelling en verheelde het niet dat zij reeds naamlooze waarschuwingen had ontvangen, waaraan zij echter niet te veel waarde hechtte, dewijl de meid haar in alles onberispelijk voorkwam.

Toen vroeg mevrouw Verhulken of wij in den laatsten tijd niet een en ander uit het huishouden vermist hadden. Dat was eene pijnlijke vraag, want in welk huis geraakt al niet eens wat zoek. Mijne vrouw gaf dit dan ook te kennen, doch toen haar onverwacht een zilveren lepel voorgehouden werd, zeide zij onmiddellijk, zelfs zonder nog naar het merk te hebben gezien, ‘dat is onze lepel, Valentijn!’

Ik nam, om zeker te zijn, het voorwerp in mijne hand en moest bekennen dat zij gelijk had. Hoe kwam mevrouw Verhulken aan onzen lepel? Zij haalde geheimzinnig de schouders op - dat was het eenige antwoord. Die geheimzinnigheid verdroot mij en daarom gaf ik ook vrij koel als mijne overtuiging te kennen, dat Mietje den lepel niet kon hebben ontvreemd, dewijl hij reeds gemist was voor dat zij bij ons in dienst trad. Oppervlakkig zou men zeggen dat dit een zeer sterk argument was, doch mevrouw Verhulken bewees met veel scherpzinnigheid zonneklaar het tegendeel, door er op te wijzen dat de lepel wel vroeger in huis zoek geraakt, doch zeer goed eerst later ontvreemd kon zijn. Zij haalde tot bewijs een aantal voorbeelden van eigen ervaring aan en eindigde met ook nog een kleine gouden potloodhouder te vertoonen.

‘Is dit ook reeds vroeger zoek geraakt?’ vroeg zij, als griefde het haar dat wij hare meening niet schenen te deelen.

‘Geenszins, mevrouw,’ antwoordde ik; ‘dat voorwerp was vóór ongeveer drie weken nog in mijn bezit, doch het is mij onbekend op welke wijze het verloren geraakt is. Ik moet u op den voorgrond zeggen dat ik zeer dankbaar ben voor de belangstelling die door u voor ons aan den dag wordt gelegd, doch het valt mij zwaar daarom nog het jonge meisje te verdenken, dat onder mijn dak woont. Zij gedraagt zich in alle opzichten onberispelijk, is bescheiden en ingetogen en doet zich zedig en godsdienstig voor, zoodat het mij niet mogelijk is haar van diefstal te verdenken. Laat ons daarom nog aan hare onschuld blijven gelooven zoolang het niet volledig bewezen zal zijn dat zij eene huichelaarster is. Ik zal u zeggen wat mij omtrent het vermissen van den gouden potloodhouder bekend is, wellicht kan dit tot opheldering dienen. Het zal ongeveer drie weken geleden zijn dat ik Mietje vroeg of zij mijn potloodhouder ook gezien had. Zij gaf glimlachendeen toestemmend antwoord, zeggende dat zij het in de slaapkamer op den grond gevonden en bij zich gestoken had om het mij terug te geven; mevrouw had haar echter onverwacht geroepen om een paar boodschappen te doen en daardoor was het haar door het hoofd gegaan. Dit vertelde zij mij met de grootste kalmte, doch toen zij in haren zak te vergeefs naar het voorwerp zocht ontstelde zij blijkbaar. ‘Lieve hemel!’ riep zij met eene bevende stem, ‘als ik het maar niet verloren heb.’ Zij ging snel naar hare slaapkamer, van daar naar de keuken, doorzocht alles met groote gejaagdheid en deelde mij met tranen in de oogen de uitkomst mede. Ik was natuurlijk zeer ontevreden, doch de ontsteltenis van de meid was te natuurlijk om haar van ontvreemding te verdenken en zij verzocht mij dan ook dat de waarde van het verloren voorwerp van hare huur zou worden afgehouden, hoe zwaar haar dit ook viel.

Mevrouw Verhulken haalde glimlachend de schouders op en zag mijne vrouw op eigenaardige wijze aan, alsof zij wilde zeggen: de mannen laten zich toch alles wijs maken. Daarop vroeg zij of volgens mijn gevoelen de meid niet juist zóó zou hebben gehandeld wanneer zij het voorwerp had gestolen.

Ik haalde op mijne beurt de schouders op en betuigde op schertsenden toon niet te weten in hoeverre jonge meisjes over onvrijwillige tranen te beschikken hadden.

‘Maar, wanneer ik u nu de verzekering geef,’ hernam mevrouw Verhulken, ‘dat zoowel de zilveren lepel als de potloodhouder door uwe meid verkocht zijn?’

Die vraag was beslissend.

‘In dat geval,’ antwoordde ik, ‘zullen wij maatregelen moeten nemen om tot volledige ontdekking van het feit te komen. Indien het u niet mogelijk is de personen aan te wijzen aan wie deze voorwerpen door onze meid verkocht zijn, mevrouw, moesten wij haar hier laten komen; de tegenwoordigheid van vreemden, de aanwezigheid der voorwerpen zullen wellicht eene gewenschte uitwerking doen.’

‘Zoudt gij niet liever den kommissaris van policie in den arm nemen?’ vroeg de dame; ‘hij heeft die zaken dagelijks bij de hand en is op alle uitwegen meer gevat dan wij.’

[p. 359]

Die vraag maakte een pijnlijken indruk op mij. ‘Maar als het meisje onschuldig is, mevrouw?’

‘Welnu, dan is er niets aan verbeurd.’

‘En als de ware schuldige eens niet te ontdekken mocht zijn, hoe zal dan de smet uitgewischt worden, die wij door onze voorbarigheid op het arme kind geworpen hebben? Waar de policie den voet zet laat zij indrukken na die proces-verbaal, verhoor en zoo al meer heeten, waar zij de hand uitstrekt slaat zij gemeenlijk een pijnlijke wond, die door de booze wereld voortdurend wordt opengereten, want het is, helaas! maar al te waar dat de menschen meer geneigd zijn om aan schuld dan aan onschuld te gelooven. Wanneer iemand in aanraking komt met de policie wordt hij als schuldig beschouwd tot zoolang zijne onschuld bewezen is; 't is mogelijk dat dit noodzakelijk is, doch het ware te wenschen dat men in het gewone leven van een tegenovergestelden grondslag uitging, door namelijk ieder voor onschuldig te houden tot zoolang zijne schuld niet gebleken is; dat zou vrij wat minder liefdeloos zijn. Ik zeg dit in het algemeen, mevrouw, want uwe voorzichtigheid in deze zaak doet mij vertrouwen dat gij geenszins tot die liefdeloozen behoort, en juist daarom stel ik u voor om er de policie zoo lang mogelijk buiten te houden.’

Toen de meid binnen kwam namen de jonge dames haar van het hoofd tot de voeten op en mevrouw ging achterover in den fauteuil liggen, terwijl zij haar eenige oogenblikken scherp in het gelaat zag.

Waarlijk, zij deed mij aan een commissaris van policie denken.

‘Kent gij dit, meisje?’ vroeg zij, den potloodhouder vertoonende.

‘Dit is uw potlood, mijnheer,’ sprak Mietje terwijl zij mij glimlachend aanzag. Goddank dat hij terecht gekomen is...... heeft mevrouw hem gevonden?’

‘Hij is niet gevonden, maar gekocht, meisje!’ hernam de dame ernstig.

‘Toch ben ik blij dat hij terecht is gekomen,’ antwoordde de meid, ‘want mijnheer zal gaarne zijn eigendom terug hebben, en moet ik dan ook voor mijne onvoorzichtigheid boeten, in vredesnaam.... 't is eene goede les, mevrouw!’

‘'t Is echter niet het eenige voorwerp van waarde dat uit dit huis is geraakt om verkocht te worden,’ hernam mevrouw Verhulken met buitenge won veel klem op de laatste woorden.

‘Daar is mij niets van bekend, mevrouw,’ antwoordde Mietje op ongedwongen toon; ‘ik ben hier nog niet lang in dienst.’

‘En deze zilveren lepel dan?’

De meid zag mijne vrouw verwonderd aan en vroeg: ‘Is er een zilveren lepel van u weggeraakt, mevrouw?’.

‘Deze lepel is uit dit huis ontvreemd en verkocht,’ zeide mevrouw Verhulken haastig, waarschijnlijk vreezende dat mijne vrouw haar plan in duigen zou werpen.

Het was blijkbaar dat de meid bij die woorden ontroerde. Zij zag afwisselend vol verbazing de oude dame en mij aan en zeide toen stotterend: ‘Ik begrijp u niet, mevrouw....... wat... wat wil u met dit alles zeggen?’

‘Ik wil er mede zeggen dat eene meid zich moet kunnen rechtvaardigen, wanneer er voorwerpen van waarde ontvreemd en verkocht zijn uit het huis waar zij dienstbaar is.’

Het meisje stond bij die woorden een oogenblik verstomd, werd beurtelings rood en bleek en vroeg mij eindelijk terwijl hare oogen fonkelden: ‘welk recht heeft die dame, mijnheer, om mij hier zoo iets te komen zeggen?’

Nog vóór ik een antwoord kon geven zeide mevrouw Verhulken: ‘wij hebben zelfs wel het recht om u door de policie te doen ondervragen.’

Die woorden maakten een verpletterenden indruk. De meid trilde van het hoofd tot de voeten, zocht met haar hand een steunpunt, zonk op een stoel neder en bedekte haar gelaat met beide handen.

Mevrouw Verhulken fluisterde hare oudste dochter toe: ‘dat schijnt te helpen.’

Ik was het echter geenszins met haar eens, daarom zeide ik op geruststellenden toon: ‘wees bedaard, Mietje, de zaak zal wel zonder de policie kunnen afloopen.’

‘O, moeder! moeder!’ riep de meid op wanhopigen toon, terwijl zij nog altijd in dezelfde houding op den stoel zat.

‘Ik zeg u dat wij de policie er buiten zullen houden, Mietje,’ hernam ik, ‘doch dan moet gij ook niets verzwijgen en ons de volle waarheid mededeelen.’

Zij nam na eenige oogenblikken de handen van het gelaat, staarde mij met oogen vol tranen aan en vroeg: ‘Gelooft gij dan ook dat ik u bestolen zou hebben, mijnheer?.... dat is immers niet mogelijk!’

Ik wil wel bekennen dat het verwijt, 't welk ik in die oogen las, mij pijn deed.

‘Mevrouw Verhulken schijnt in het bezit te zijn van bewijzen,’ antwoordde ik, ‘en wij hebben u in hare tegenwoordigheid laten komen opdat gij u zoudt kunnen rechtvaardigen.’

‘Ik ben eene arme dienstmeid, mijnheer,’ sprak zij, ‘doch daarom heeft nog niemand het recht mij van oneerlijkheid te verdenken. Niemand kan op mijn gedrag eenige aanmerking maken en zoolang ik hier dienstbaar ben heb ik u goed kunnen voldoen, hoe is het dus mogelijk dat gij aan de schandelijke dingen kunt gelooven waarvan men mij schijnt te betichten. Laat die vreemde mevrouw zeggen van wie zij die voorwerpen gekocht heeft, dan zal het blijken wie de dief is van den zilveren lepel, dien ik wellicht nooit heb gezien; dat het gouden potlood door mij verloren is heb ik u immers terstond gezegd.’

‘Die voorwerpen zijn verkocht door eene lichtekooi, met wie gij vertrouwelijker verkeert dan eene eerlijke dienstmeid betaamt,’ sprak mevrouw Verhulken met onverklaarbare hardvochtigheid.

‘Wie bedoelt gij, mevrouw?’ vroeg Mietje.

‘Ik bedoel de modiste die uw broêr het hoofd op hol gemaakt en t wellicht tot oneerlijkheid verleid heeft om des te beter de dame te kunnen spelen. Gij komt bij haar aan huis en het is dus natuurlijk dat op u de verdenking van diefstal moet vallen; wees verzekerd dat de policie zoo lijdzaam niet te werk zou gaan.’

Nog vóór mevrouw Verhulken geëindigd had was de meid van haren stoel opgesprongen; zij was lijkbleek geworden doch hare oogen fonkelden weder als toen er voor de eerste maal op hare oneerlijkheid werd gezinspeeld.

‘Dat is schandelijke laster,’ riep zij driftig, ‘het meisje waarvan gij spreekt is zoo eerlijk en braaf als gij van uwe eigen dochters moogt verwachten. Zij werkt dag en nacht voor haren vader, zoo als mijn broêr en ik voor onze oude moeder werken, die gij den dood zoudt aandoen, door ons de kroon van het hoofd te nemen. Gij zijt een slecht mensch, mevrouw, en het schijnt dat de stad hier vol is van slechte menschen. Daarom wil ik geen oogenblik langer hier blijven; ik ga weêr naar mijn dorp, waar de menschen wel arm maar braaf zijn.’

‘Wees bedaard, Mietje!’ sprak mijne vrouw, die zag dat het meisje in eene hevige gemoedsbeweging verkeerde.

‘Hoe zou ik bedaard kunnen zijn, mevrouw,’ antwoordde zij. ‘Hebt gij wel eens ondervonden wat men gevoelt als men van diefstal beticht wordt? Mijn vader zaliger noemde men den eerlijken Pieterse; mijne moeder heeft alles opgeofferd om ons tot menschen te maken, mijn broêr is een vlijtige, brave jongen, die de helft van zijn loon aan moeder afstaat, ik heb altijd ieder onder de oogen durven zien, ik heb er nooit aan gedacht om mijne hand naar het goed van anderen uit te steken en nu schijnt men ons allen ongelukkig en voor de wereld verachtelijk te willen maken. Laat de policie maar komen...... ik heb God tot mijn getuige, Hij zal mij wel redden.’

‘Wees gerust, mijn kind,’ sprak ik diep ontroerd; ‘wij zullen wel achter de waarheid komen, en mevrouw en ik zullen alles wel weder goed maken.’

‘Ik dank u, mijnheer,’ antwoordde zij, zich met hare hand krampachtig aan den stoel vastklemmende, ‘doch ik kan hier niet langer blijven, ik moet naar huis.... Ik gevoel mij niet wel...... 't is hier zoo benauwd......’

Mijne vrouw en ik schoten ijlings toe, want hare oogen sloten zich en zij zonk bewusteloos op haren stoel neder.

‘Zij schijnt zeer aantrekkelijk te zijn,’ zeide de oudste dochter van mevrouw Verhulken.

Er lag eene kwetsende verwondering in den toon waarop die woorden werden uitgesproken; 't was alsof men den toestand van het arme meisje aanmatigend vond. Eene jonge dame wier coiffeur verzuimd heeft den nieuwen chignon te huis te bezorgen heeft alle recht een zenuw-toeval te krijgen, doch eene dienstmeid die in hare eer en goeden naam gekrenkt wordt, moet daarbij kalm en bedaard blijven. Zij mag desnoods schelden en razen, dat harmonieert met het karakter wat men haar toedenkt, maar eene bezwijming...... foei, dat is al te aanmatigend.

‘Ik geloof dat wij den boog te strak gespannen hebben,’ mevrouw, sprak ik, middelerwijl mijne vrouw alle pogingen in het werk stelde om de levensgeesten van het meisje op te wekken. ‘Het moet mij wel geheel aan menschenkennis ontbreken, wanneer wij hier niet te doen hebben met een slachtoffer van den laster.’

‘Het spijt mij inderdaad dat ik u zoo derangeer,’ mijnheer.

‘O, voor mij is het niets, mevrouw, laat ons er liever aan denken op welke wijze wij het best de bron opsporen waaruit die laster is voortgevloeid, om het arme kind volkomen herstelling van eer te geven.’

‘Wanneer zij werkelijk niet schuldig is ben ik van mijn kant hiertoe volkomen bereid, doch het blijft mij nog altijd een raadsel hoe die voorwerpen door de naaister verkocht kunnen worden, wanneer zij niet door uwe meid, die hare vriendin is, ontvreemd zijn.’

‘De gansche wereld is vol raadsels, mevrouw, en dit raadsel zal wellicht niet moeilijk op te lossen zijn wanneer gij er toe kunt besluiten mij te zeggen hoe die voorwerpen in uwe handen zijn gekomen.’

De dame betuigde mij dat zij voor het oogenblik niet aan mijn verlangen kon voldoen zonder zich in eene onaangename positie te brengen; binnen een paar dagen zou ik er wellicht meer van hooren. - Wederom een raadsel.

Toen zij met hare dochters vertrok bedankte ik haar voor de mij betoonde belangstelling, ofschoon mij dit veel moeite kostte.

Wie dit ook al een raadsel moge vinden, zoeke de oplossing in onze maatschappelijke vormen, die een afschuw hebben van het spreekwoord: men moet geen dieven in het hart smooren.

Het duurde lang alvorens Mietje haar bewustzijn terugkreeg en haar toestand was toen van dien aard dat wij het noodig oordeelden den dokter te doen roepen.

Des avonds lag zij in een hevige koorts, die den ganschen nacht aanhield.

(Slot volgt.)