De Belgische Illustratie. Jaargang 2

[p. 313]

[Nummer 40]

De hoofdkerk van Pisa.

In het jaar 1063 vestigden de Noormannen in de vruchtbare provinciën van zuidelijk Italië een rijk op niet minder buitengewone wijze, als Willem de Veroveraar het in Engeland deed. Zij werden krachtig ondersteund door de Pisanen, die onder hunnen consul Orlandi, op de Sarraceenen van Sicilië een glansrijke overwinning behaalden. Zij drongen in de haven van Palermo en namen zes vijandelijke schepen, met rijken buit beladen, en keerden daarmede naar hunne stad terug. Deze kastijding der zeeroovers was een rechtvaardige strafoefening jegens de vijanden van den christelijken naam, wier tegenwoordigheid op de grenzen van Italië een schande en een bedreiging voor het Katholicism was.

De Pisanen waren buiten zich zelven van vreugde, en daar zij een beter begrip van godsdienst hadden dan hunne nakomelingen in de 19_e eeuw, besloten zij den buit aan te wenden ter eere van den Heer der Heerscharen, aan Wiens bijstand zij hunne overwinning toeschreven. Zij legden daarom reeds in het volgende jaar de grondslagen eener kerk, die in pracht en luister met de voornaamste kerken der Christenheid kon wedijveren.

Het was in den tijd, waarin ‘de Christelijke wereld zich bedekte met den mantel der basilieken,’ of met andere woorden, waarin alles werkte aan de kerk, en ieder zijne bijdragen leverde. Hoewel men ruim 50 jaren aan dezen tempel arbeidde, moet men aannemen, dat de geloofsijver wonderen heeft verricht, want op den eersten aanblik zou men zeggen dat minstens eene eeuw aan den bouw besteed werd. Immers de O.L. Vrouwe Kathedraal van Pisa is eene kerk van 95 meters lengte, 33 meters breedte, 28 meters hoogte, terwijl het middenschip alleen 72 meters lang is en aan beide zijden twee beuken heeft, die er door 84 zuilen van rood graniet van gescheiden zijn. Zij heeft den vorm van een latijnsch kruis; het gewelf is boogvormig en draagt op vier zware kolommen een statige koepel, die prachtig beschilderd is. Boven de zijbeuken bevinden zich galerijen, die op marmeren kolommen van mindere zwaarte dan die van het middenschip rusten.

DE HOOFDKERK VAN PISA.

In 1596 werd de kerk gedeeltelijk door het vuur vernield; de romp bleef echter in zijn geheel, en zelfs vele deelen van het inwendige werden gespaard. Zoo had men het geluk het hoogkoor te behouden met zijne heerlijke mosaieken op gouden grond, zooals ook die in de koepel, vele muurschilderingen en eenige beelden van den predikstoel, die door het vuur verteerd werd. Die beelden, vele kolommen en andere voorwerpen dagteekenen uit de hooge oudheid, zoodat de kerk van Pisa niet alleen een bewijs levert van den geloofsijver der middeleeuwen en van het vermogen der christelijke kunst, die altijd in de Kerk hare machtigste ondersteuning heeft gevonden, maar dat zij ook een onschatbaar museum is voor den kunstminnaar en den oudheidkundige.

De frontgevel is van een edelen stijl en in zuivere overeenstemming met het overige van het grootsche gebouw. Verscheidene rijen zuiltjes

[p. 314]

en boogjes maken er het voornaamste sieraad van uit. De steenen zijn van verschillende kleur, wat meer een vreemd dan wel een aangenaam gezicht oplevert en de architectonische zuiverheid hier en daar belet uit te komen. De bronzen deuren zijn prachtig gebeiteld maar moeten onderdoen voor die van de doopkapel te Florence.

In 1118 was de kerk voltooid, eerst in 1174 begon men den klokkentoren te bouwen. Deze is meest bekend onder den naam van scheeven toren en heeft sinds honderden jaren vele geleerden, die nasporingen deden omtrent zijn oorsprong, wanhopig gemaakt. De helling van de kruin tot den voet bedraagt 4 ellen. De soliditeit laat niets te wenschen over; het luiden der klokken, waarvan de grootste 6000 kilo's weegt, hindert hem niet in het minst; hij heeft reeds vele eeuwen, getrotseerd, en niets voorspelt een naderenden val, te minder omdat de ligging van zijn zwaartepunt niet in tegenspraak is met de wetten van het evenwicht.

Sommigen gelooven dat de buitengewone helling van den toren van Pisa door een aardbeving ontstaan is; anderen schrijven haar toe aan den lossen grond, waarop hij gebouwd is, terwijl er ook zijn, die gelooven dat de toren een der kunstfantaisiën is, zooals men ze meer in de middeleeuwen aantrof. In dit geval zou het ongetwijfeld een ware tour de force en de oplossing zijn van een zonderling bouwkunstig vraagstuk. Hoe kan men veronderstellen dat een bouwmeester vermetel genoeg geweest zij om op een zwakken grond een marmeren toren met 4 el helling tot eene hoogte van ongeveer 65 ellen te bouwen? Hoe het ook zijn moge, tot heden blijft de hellende toren van Pisa een raadsel.

De inwijding der kerk had onder merkwaardige omstandigheden plaats. Na den dood van Paus Pascalis II werd Joannes van Gaëta, kanselier van de Roomsche Kerk, op den opperpriesterlijken troon verheven, evenwel niet zonder verzet van eene vijandelijke partij. De nieuwe Paus, die den naam van Gelazius II aannam, was een zeer godvruchtig man, even beroemd om zijne kennis van de menschelijke als van de goddelijke wetenschappen. Zijn moedig karakter deed hem alle gevaren trotseeren, die men hem en de Kerk bereidde, en toen sluipmoordenaars het op zijn leven toelegden, nam hij de vlucht naar Frankrijk. Op zijn reis daarheen landde hij te Pisa, waar hij met zegekreten en toejuichingen werd binnengehaald. Op verzoek der bevolking consacreerde hij hare pas voltooide prachtige kathedraal.

Zestien jaren later werd er een Concilie in gehouden onder het voorzitterschap van Paus Innocentius II. Het was eene talrijke vergadering, en men bemerkte er den H. Bernardus, abt van Clairveaux, een welsprekend redenaar, die even spoedig groote ondernemingen uitvoerde als bedacht. Veelvuldige beraadslagen hadden belangrijke uitkomsten ten gevolge. De tegenpaus Anacletus werd met zijn aanhang in den ban gedaan, zoomede de ketter Henri, die in verschillende streken van Frankrijk zijne dwaalleer verspreid had. Alexander, die den bisschoppelijken zetel van Luik had overweldigd, zag zich verplicht terug te treden, en de H. Hugo, bisschop van Grenoble, werd plechtig gecanoniseerd. Genoemde Henri veinsde onderwerping en stelde zich onder het toezicht van den H. Bernardus, maar was nauwlijks in Frankrijk teruggekeerd, of hij begon zijne dwalingen op nieuw te leeraren.

Ook het zoo beroemde Concilie van 1409, dat ten doel had de Oostersche scheuring te doen eindigen, werd in de kathedraal van Pisa gehouden.

Er vereenigden zich 23 kardinalen, 4 patriarchen, 12 aartsbisschoppen, 80 bisschoppen, 116 procureurs van afwezige bisschoppen, 87 abten, een menigte andere prelaten, de gedeputeerden der kapittels en universiteiten, 300 doctors in de godgeleerdheid en het kanonieke recht, de gezanten van de koningen van Frankrijk, Engeland Portugal, Boheme, Sicilië, Polen en van bijna al de duitsche vorsten.

De scheuring werd wel niet uitgeroeid, maar zij ontving den doodsteek. Sinds dien tijd leidde de grieksche kerk een kwijnend leven of liever verkeerde in een aanhoudenden doodstrijd. Moge het den hemel behagen dat de pogingen van den tegenwoordigen Paus, Pius IX, die bij apostolisch schrijven de grieksche bisschoppen gesmeekt en bezworen heeft op het thans vergaderde Algemeen Concilie te verschijnen, opdat de vereeniging van de Oostersche met de Westersche Kerk mocht tot stand komen, het begin moge zijn van eene gunstige verandering ten goede.