De Belgische Illustratie. Jaargang 2

Een Winterreisje in Duitschland
door Victor de Veen.
(Vervolg en slot.)

Geven wij thans ten slotte eenige afmetingen op van het geheel, alsook van de voornaamste zijner deelen. De lengte van den Dom binnenwerks is 113, buitenwerks met de dikte der torens 142 meters, breedte 43 meters, hoogte der gewelven 42.80 meters, breedte van den voorgevel 60 meters; de hoogte der torens is reeds gezegd. Buiten de drie hooge torens en een tal spitsen en torentjes, zijn 28 pilaren met groote bekoorlijke pyramiden bekroond; elk dezer heeft 12 nissen tot beschutting van even zooveel standbeelden. Het getal der geplaatste of nog te plaatsen steenen beelden, zoo binnen als buiten de kerk, is bijna onberekenbaar. ‘Niet alleen wordt het oog bekoord door de oneindige verscheidenheid der beeldhouwwerken, maar de geest vraagt zich verbaasd af, hoe de beitel zooveel schoons heeft kunnen voortbrengen. Vooral wanneer men in het hooge koor staande, den blik opwaarts heft, begrijpt men waarom de Keulsche Dom de parel der gothische gebouwen wordt genoemd. De talrijke booggewelven op slanke pilaren, als gestrengelde takken op reusachtig woudgeboomte rustende, verliezen zich in elkander en schijnen te zweven op de ‘sombere’ lucht, die door de breede bovenvensters binnendringt. - Bilderdijk heeft ergens gezegd, dat er nog geen enkel volledig meesterstuk in de bouwkunst bestaat; hadde de geleerde dichter dezen Dom hersteld mogen zien, vast hadde hij zich geheel anders uitgedrnkt.

Vooraleer de onvergelijkelijke kathedraal te verlaten, om vervolgens eenen blik in de schatkamer te werpen, zij het mij veroorloofd nog eenige korte aanteekeningen nopens de glastafereelen op te geven. Buiten de reeds opgenoemde, bemerkt men er een zeer merkwaardig in het raam der Westzijde van den voorgevel, niet ver van de vijf door den koning van Beieren bekostigd. Deze schildering werd in 1855 hier ter eere van Joseph Görres,¹⁾ een wakkere en moedige verdediger der katholieke waarheden in Germanië, op last van een Vereinn uit Coblentz, zijne moederstad, geplaatst. Het zou ons te ver leiden hier de beschrijving van dit meesterstuk, als ook van de andere die wij nog op te noemen hebben, te willen geven; dit doende zou ons werk eerder de gehalte van een kunstboek, dan wel dan dat eener eenvoudige reisschets erlangen. Wij zullen derhalve, echter niet zonder eenig spijt voortgaan, en ons tot eene schier bloote opnoeming der dingen bepalen.

Het glastafereel boven het Zuider-portaal geplaatst is door Koning Willem I geschonken en in Berlijn vervaardigd; dat boven het noordportaal, werd in Keulen gebrand en is daar ter verheerlijking van den voormaligen kardinaal-aartsbisschop, Johannes von Geissel, op kosten van een Spoor-Vereinn (?) aangebracht. De niet geschilderde, maar eenvoudige teekeningen dragende ruiten, zijn uit Engelsche fabrieken afkomstig; dit gegoten glas verraadt eene treffende gelijkenis met het glas uit de Middeleeuwen.

De schatkamer bevindt zich aan den linkerkant van het noorderportaal, met eenen ingang langs het hooge koor; naar men ons zegde zal er later eene andere plaats voor ingeruimd worden. Nevens de relikwiekast des H. Engelbertus, bezit zij kostbare remonstransen, rijke kruisbeelden en 10 door Melchior Paulus meesterlijk in ivoor gesneden taferceltjes, verbeeldende tooneelen uit het lijden Christi. De beenderkist der H. Drie Koningen, een kunstwerk uit de 13^e eeuw, bevindt zich in de 4^e kapel links van het hooge altaar. Alleen nog de schedels der H. Koningen zijn in de Schatkamer te zien; de moeilijke omstandigheden door de fransche omwenteling verwekt, noodzaakten de kanunniken der Keulsche hoofdkerk, welke met het grootste deel der schatten naar Praag en Frankfort-aan-den-Mein de wijk hadden genomen, de drie diamanten kroonen te verkoopen; later zijn deze door de drie aureolen met edelgesteenten versierd, welke thans de genoemde schedels bekronen, vervangen.

Thans, getrouwe lezer, heb ik u verschooning van de langdradigheid mijner historische en beschrijvende aanteekeningen te vragen; en echter, al hadde ik u door deze een weinig verveeld, toch moet ik volgens de

1) Napoleon noemde hem eene vijfde mogendheid. Jozef Görres was ten jare 1814 de eerste die in een krachtig artikel, in het nummer 1510 van den Rijnschen Mercurius afgekondigd, eene oproeping tot het germaansche volk, ten voordeele des Keulschen Doms richtte. ‘Eene vervloeking’ schreef hij onder anderen, ‘rust op deze kathedraal; en toen de werklieden haar verlieten, drukte de verbolgen geest zich aldus uit:’ ‘Germanië zal vernederd en met smaad overladen worden, het zal aan inwendige oorlogen en aan de begeerlijkheden zijner buren worden prijsgegeven, totdat het tot de gedachte, waarvan het in zijnen hoogmoed heeft afgezien, wederkeere; totdat de vreeze Gods, de getrouwheid, de eendracht en de eensgezindheid het bekwaam gesmaakt hebben om op nieuw werken te ondernemen als die, welke het in ‘zijn verval niet heeft weten te voltrekken’
En verder: ‘In hare onvolmaaktheid, die haar aan eenen bouwval doet gelijken....... is zij Germanië's zinnebeeld sedert de verwarring der talen en der gedachten; dat zij derhalve ook het zinnebeeld zij van het nieuwe tijdvak dat wij gaan stichten. En eindelijk ten slotte zijner rede: ‘Met deze weinige regelen te schrijven hebben wij een voorstel of eene motie willen doen; wij onderwerpen haar aan de beraadslaging der Duitsche natie!’

[p. 311]

meening van den geleerden, ieverigen, uiterst smaakvollen en humoristischen schrijver, den geachten heer Aug. Reichersperger een nuttig, lofwaardig werk hebben verricht; want deze groote christelijke archeoloog drukt zich immers in zijn boek: Die gothische Kunst im Gegenwart¹⁾, volgender wijze uit:..... ‘het is niet noodzakelijk dat men kunstenaar zij, men moet geene uitgebreide aesthetische (schoonheidsleerende) kennissen bezitten om tot de verheerlijking der christenkunst, de overtuigendste en stoutste wijze om de kracht der christelijke leer uit te drukken, het zijne te kunnen bijdragen. Elke historische of liturgische (tot de kerkgebruiken betrekkelijke) aanteekening welke, op wat manier ook, zich aan een christengedenkstuk verbindt, schenkt aan dit, indien wij ons aldus mogen uitdrukken, het leven, door dien zij het voor het overige der menschen verstaanbaar maakt.’ Deze aanhaling diene, bij gebrek voor iets anders, om u te overtuigen dat men, zelfs voor de vervelendste dingen, nog verzachtende omstandigheden bijbrengen kan.

Nu is het tijd dat wij, ofschoon tegen mijnen dank, het onovertroffen domgebouw verlaten om het Keulsch stadhuis en wat dit merkwaardigs bevat te gaan bezichtigen. Misschien zou ik u hier eerst, al ware het maar in korte woorden, iets of wat moeten zeggen over eenige andere merkwaardige gebouwen uit de hoofdstad van het Rijnland, als daar zijn: de H. Ursula- en H. Gereonskerken, die der H. Apostelen, de nieuwe Synagoge, het nieuwe Museum, het aartsbisschoppelijk Museum, enz., doch na zoo onlangs in een enkel monument als het ware alle mogelijke kunstschatten verzameld gezien en bewonderd te hebben, gevoel ik, rechtuit gesproken, hier weinig lust toe, en ik ben zoo vrij te durven veronderstellen, beminde lezer, dat gij dit in dezen oogenblik van mij niet verlangt. Stappen wij dus maar dadelijk op het genoemde stadhuis af, voor welk ik eene enkele uitzondering wil maken, aangezien dit sticht, zoowel in bouwstijl als in bestemming, bijna toch teenemaal van dat, waar wij ons zoolang hebben bij stil gehouden, verschilt.

Denkt ondertusschen toch niet, beminde lezers en lezeresse (indien eene enkele dezer laatste soort het geduld gehad heeft mij tot hiertoe te volgen) dat wij voor een gebouw als de raadhuizen van Brussel en Leuven, of zelfs niet als dat van Gent, gaan stilhouden. O, neen! verre zij van daar! Het Keulsche Raadhuis biedt uiterlijk maar weinig schoons aan, en ware het niet dat het inwendig belangrijke dingen bevat, ik hadde mij zeker onthouden u er de bezichtiging van voor te stellen.

Slechts zijn oude, in eenen onnoemelijken stijl herstelde - misschien zou men beter zeggen bedorven - toren, en zijn half nieuwerwetsch voorgebouw (een porticus met loge) trekken de aandacht des voorbijgangers tot zich. Het stadhuis is niet zeer groot en bevindt zich voor een weinig uitgestrekt plein.

Zijn porticus is omtrent het midden der 16^e eeuw in renaissance²⁾ stijl gesticht; het draagt in zijne voorzijde verschillende latijnsche opschriften ter eere van Julius Caesar, Augustus, Constantinus den Groote, enz. benevens een niet van waarde ontbloot steenen halfbeeldwerk, dat langs eene zijde Samson en den Leeuw, en langs de andere Daniël in den Leeuwenkuil, verbeeldt, zinspelingen op den inhoud eener sage, volgens welke over meer dan duizend jaar zekere aartsbisschop met het doel om zich over eene onderstane beleediging te wreken, eenen burgemeester van Keulen in eenen leeuwenkuil zou hebben willen lokken.

Het inwendige, gelijk ik reeds zegde, levert meer belangrijks op; hier zijn vele deelen in hunnen ouden staat bewaard gebleven of toch op eene min slechte manier hersteld geworden. De muurschilderingen des portaals en van den grooten trap, sedert weinige jaren uitgevoerd, zijn passend en prachtig, en vonden wij beter dan alles wat wij in dezen aard in ons vaderland hebben mogen zien. De raadzaal, somber en insgelijks met muur- en glasschilderingen opgesmukt, treft den geest, doet de plaats bijna als een heiligdom voorkomen en moet ongetwijfeld het gemoed der personen, welke aldaar vereenigen om stads belangen te bespreken, tot gerechtigheid en plichtbesef stemmen. In vroegeren tijd diende zij te gelijk voor raadskamer en tevens voor gerechtshof; ontegensprekelijk moet zij voor dit laatste doeleinde vooral zeer geschikt wezen.

Hier, goedgunstige lezer, zullen wij van elkander scheiden; heeft mijn beknopt verhaal uwe aandacht geboeid, of beter nog, heeft het u eenige genoeglijke stonden verschaft, dan ben ik voor mijne moeite beloond en is mijn doel bereikt. In dit geval zeg ik u ook niet vaarwel, maar, met de gratie Gods, tot wederziens!

't Kwart voor 12 uren verlieten wij Rijnlands schoone hoofdstad en nog denzelfden avond waren Hendrik en Magdalena in hunne woning, en ik bij mijne familie terug, den Heere lovende omdat hij mij het jaar 1868 en mijn reisje zoo gelukkig had laten eindigen, en reeds het voornemen vormende bij de eerste gelegenheid met het geleerde, schilderachtige en poëtische Duitschland nader kennis te gaan maken.

1) Door den Heer Cam. Nothomb in het fransch vertaald in de Bibliothèque Germanique uitgegeven. Wie zich met christelijke, en in het algemeen met bouwkunst, onledig houdt, zal ook het boek: ‘Fingerzeige auf dem Gébiete der kirchlichen kunst,’ benevens de ‘Vermischte’ en ander schriften van denzelfden redenaar, staatsman en schrijver, met genoegen en groot nut raadplegen.

2) Daar het voornamelijk in Frankrijk is, dat men van de ongelukkige wijze van bouwen, onder deze benaming bekend, het grootste misbruik heeft gemaakt, wordt het woord renaissance in alle spraken schier altijd onvertaald gebezigd.