De Belgische Illustratie. Jaargang 2

[p. 302]

Von's en van's.
Eene novelle van August Snieders, Jr.
(Vervolg.)

‘Spoedig, zet u!’ roept mijnheer Vinkel bij het binnenstuiven. ‘Geef mij het dagblad! Elmire, neem gij uw werk! Vrouw... (maar hier houdt de man plotseling op, want hij herinnert zich de les van zoo even.) Alles volgens den dagelijkschen gang, alles!..’

Hoe Jan, bij de ontvangst, zijne taak volbrengt, is niet bekend; maar nu hij binnenkomt, fluistert hij zijnen heer op koortsachtig mysterieusen toon toe:

‘Hij is er, mijnheer!’

‘Wie, ezel!’ en grommelend gaat de huisheer naar de spreekkamer, terwijl hij ter loops nog eenen oogopslag in den spiegel werpt en majestueus de kin in den’ witten halsdas wringt.

Allen zijn in gespannen verwachting, nu zij de gulle en opgeruimde stem van Vinkel in de spreekkamer hooren, welke door eene zachtere stem beantwoord wordt,

Een paar minuten later wordt de deur geopend, en mijnheer Vinkel Van Dest introduceert mijnheer den baron Müller von Ockenfels.

De vreemdeling is zeer netjes, elegant zelfs, gekleed, onberispelijk geganteerd, en in het linker knoopsgat draagt hij eene rosace van wit en geel gestreept lint - het ordeteeken van den Pruisischen Adelaar.

III.
De ziende blinde.

Er zijn in het huis met de ijzeren spijlen, op dit oogenblik, vier menschen die zich met baron Müller van Ockenfels bezig houden; drie bouwen kasteelen in de lucht, de vierde...

Doch laat ons eerst het kabinet van den speculatieven Vinkel Van Dest binnentreden.

Mijnheer Vinkel zit in een klein vertrek, dat op de achterplaats uitzicht heeft, en waar niet veel meer meubelen voorhanden zijn, dan een in eikenhout geverwde lessenaar, een paar hooge stoelen, eene met stof overdekte landkaart, eenige registers en kartonnen doozen: kortom, dit vertrek is het sanctuarium van den koopman - van den vroegeren boekhouder der firma Durman & C^°., en die eindelijk, op het aanraden zijner statige echtgenoote, zaken voor eigen rekening doet.

Dat beste Vinkeltje, zooals zijne kennissen hem wel eens noemden, is echter, hoe lang ook in den handel, geen geschikt man daartoe, en sedert lang spelen hem industrieele ondernemingen, naamlooze vennootschappen en ander soortgelijk, voor den kleinen welhebber bedriegelijk lokaas door het hoofd, waarin de bestuurders groot honorarium en vette dividenden weten op te visschen, terwijl er bij slot van rekening voor den geldstorter niets overschiet dan... ontgoocheling.

Men kent reeds eenigen der ontwerpen van mijnheer Vinkel bij naam. In dezen lessenaar, lezer, zijn nog vele andere plans zorgvuldig opgesloten - en dan, wat broeit er niet in de hersenkas van dien Vinkel!

De baron Müller von Ockenfels heeft het oor geleend aan zijne ontwerpen; want de bezoeker is gansch den avond gebleven, en als variatie in het gesprek heeft men ook het practische een weinig aangeraakt.

De Duitscher dronk, als een echt kenner, Rüdesheimer, sprak met oneindig veel gezond verstand over de ontwerpen van den huisheer, deed zeer wel verstaan dat hij er een innig belang in stelde, en liet hier en daar doorschemeren, dat de geldelijke moeilijkheden, op welke tot nu mijnheer Vinkel's ontwerpen schipbreuk hadden geleden, door één enkel zijner tooverwoorden zouden worden opgeheven.

En met dit alles was de edele baron zoo lief met mevrouw, zoo vleiend voor hare eigenliefde en werd hij soms betrapt, als hij zoo wonderlijk en steelsgewijs naar Elmire zag - dat èn de eerste èn de twee laatsten moesten bekennen, nooit een innemender mensch, dan mijnheer Müller von Ockenfels ontmoet te hebben.

Verwondert het u dan nog, lezer, als ik u den volgenden dag mijnheer Vinkel, in zijn kantoortje, voorstel met den glimlach van het geluk op het wezen, snuffelend in zijne kostbare plannen en berekeningen en eindelijk, achterover leunend, de oogen dicht geknepen en de handen in zalige rust gevouwen, droomend aan eene toekomst welke zich zoo schitterend voor zijn oog opdeed!

Welk zijner plannen zal mijnheer Vinkel nu het eerste vooruit zetten? Onverschillig welk, maar in elk geval zal hij zich, als den vader van allen, het opperbestuur voorbehouden, en hij bepaalt zijne honorariums, daarbij gevoegd percenten, premiën, dividenden enz. op dertig, veertig, vijftig duizend franken. Waarom zou hij niet? Over het pro rato der overige beambten bekommert mijnheer Vinkel voor het oogenblik zich niet, en nog veel minder over de welwillende en schaapachtige actiehouders zijner vennootschappen... in de lucht.

De beurs zal als met verstomming geslagen zijn, wanneer men de ontwerpen van mijnheer Vinkel, op zekeren morgen, in de breede kolommen van het officieele Staatsblad zal zien zwemmen...

Mijnheer Vinkel droomt zich een prachtiger huis, een sierlijk tweespan, een buitengoed langs de groote baan naar Brussel, een paar knechts in liverei - en eindelijk wringt zich nog iets in zijnen geest vooruit, dat zoo versmaad en toch zoo nagejaagd wordt - namelijk, dat kleine gewaterde lint, onverschillig van welke kleur dan ook, aan hetwelk de titel van ‘ridder’ hangt te bengelen, en waarmeê zoo wonderlijk gespeeld wordt als heeren ministers het tot een politiek speelgoed verlagen.

Mijnheer Vinkel is gelukkig; ‘want in zijn’ wakenden droom ziet hij hoe, evenals langs het knoopsgat van zijnen edelen schoonzoon, de pruisische Adelaar langs het zijne gevlogen is en er een wit-geel lintje heeft achtergelaten - dat kleurtje door velen zoo benijd...

De man opent de oogen en ziet naar den linkerkant, en terwijl zijn oog over de tafel dwaalt, valt het op een geel daar slenterend zijden bandje, met hetwelk gisteren nog een pak van vijf-en-twintig manillacigaren omwonden was. Ik weet niet juist wat er in den geest van mijnheer Vinkel omgaat, maar opstaande, laat hij de venstergordijn naar beneden, steekt het gele bandje in het knoopsgat en staat eene wijl voor den spiegel.

Nu zit hij weêr op een stoel en krabbelt in gedachten op een stuk papier. Wat krabbelt hij?... Och, hij wil eens zien wat voorkomen zijn naam heeft als hij er een' adellijken titel bijvoegde, bij voorbeeld baron Vinkel Van Dest! Maar als beschaamd, gaat hij er weêr spoedig met de pen en zelfs met den top des vingers over, om alzoo de letters onleesbaar te maken.

Wat gekke dingen het bezoek van een duitschen onbekende in de hersens van een man als mijnheer Vinkel kan te weeg brengen!

Als men reeds zoo hoog op de maatschappelijke ladder geklommen is, en vooral wanneer de opstijging zoo gemakkelijk gaat als hier, blijft men niet steken. Mijnheer Vinkel zet den weg dan ook moedig voort, wordt lid der Kamer of van den Senaat; de koning roept hem in eene moeilijke omstandigheid, en als minister verlaat hij het paleis Zijner Majesteit...

Klop, klop! zoo klinkt het op de deur.

Terwijl mijnheer Vinkel ‘binnen’ roept, bedekt hij plotseling met de hand zijne Manilla-decoratie, en gansch onthutst vraagt hij aan een' binnentredenden beunhaas: ‘Wat verlangt gij?’ De man biedt hem onder anderen te koop... een partijtje zwarte galnoten tegen 210 en een dito goudschuim tegen 30...

De ontgoocheling is wreed.

Mevrouw heeft het even druk met hare luchtkasteelen.

O, zij heeft het zeer duidelijk bemerkt, baron Müller von Ockenfels houdt haar voor eene gedistingueerde vrouw! Wat een stroom van attenties en complimenten wist hij voor mama te vinden! Mijnheer Vinkel moest het echter gisteren avond zelf bekennen, - de moeder was de wellevendheid en welgemanierdheid zelve; zij stelde de dochter in de schaduw en behoefde voor eene geboren barones niet uit den weg te gaan. Waarlijk Vinkel Van Dest was trotsch op zijne vrouw.

Mevrouw Vinkel zet zich op de sofa neêr en timmert, om een' romancier afgunstig te maken, de wonderlijkste luchtkasteelen, waarin eene scheepslading sjals, confections, japonnen niet de kleinste rol spelen; zij rijdt in een open rijtuig, heeft eene vaste loge in de opera, is de meest gezochte op het bal - is kortom, volgens haar, eene vrouw uit de groote wereld.

Dat zij door baron Müller von Ockenfels uitgenoodigd wordt om op zijn adellijk kasteel te komen logeeren - is ontwijfelbaar; dat zij daar zal aanlanden met een dozijn koffers, een dozijn reiszakken, een derde dozijn dozen - dat is te begrijpen. Hé! ze maakt haar entrée in den salon von Ockenfels - en mevrouw doet eenige stappen naar den spiegel; zij maakt buigingen en groeten; zij glimlacht en mompelt complimenten tot de hoogadellijke dames en heeren von Ockenfels...

‘Mevrouw de barones,’ zal men haar natuurlijk noemen; want aangezien de baron met Elmire trouwt, wordt zij, de schoonmoeder - mevrouw is niet sterk in de heraldiek en 't geen er aan toebehoort - natuurlijk ook ‘barones,’ en wordt zij dat niet, dan toch zal zij zich dien titel wel weten toe te eigenen.

Wat zullen nijdige oogen haar volgen, wanneer zij, omstuwd door hovelingen, zich op wandeling, in rijtuig, ja zelfs als amazone in het openbaar zal vertoonen. Als amazone? - ik geef een louis d'or, lezer, voor eene staande plaats op den publieken weg, indien ik den droom van mevrouw Vinkel in waarheid zien mag; vooral op een' dag dat ik door het spleen word bezocht.

Maar van hier moet mevrouw weg! Die leelijke pottenwinkel komt gedurig tusschen al hare theatrale voorstellingen oprijzen en bederft natuurlijk al het effect. 't Is daarenboven of die steenen boterpot, dat aarden sauspanneke, die bruin-gele kruik met de armen in de zijde, spottend voor mevrouw dansen en hoera schreeuwen voor ‘Potten-Mieke,’ zooals men haar in de buurt voorheen durfde noemen.

Ja, weg van hier! dat is natuurlijk.

Mevrouw hervat hare gouden droomen voor den spiegel; doch zij ziet, verbleekend, dat de kamerdeur met eene spleet geopend is en zij het domme gezicht van Jan omlijst - van Jan, die sedert tien minuten al de gekke kuren zijner meesteres met verbaasdheid gade slaat zonder een teeken van leven te durven geven.

[p. 303]

‘Onbeschofte, wat wilt gij?’ riep mevrouw, rood wordend tot in de haren.

Jan reikt bleek en bevend een papier over.

't Is eene waarschuwing van een vertrouwd persoon, welke mevrouw verwittigt, dat, als zij binnen de acht dagen de in de Bank van Leening verpande voorwerpen niet lost, deze openbaar zullen verkocht worden.

De droom is heen; het koud zweet overdekt mevrouw's voorhoofd. Uit de hooge wereld in de Bank van Leening terugvallen: wat ontgoocheling! Mevrouw wringt het papier boosaardig in een, werpt het Jan in het aangezicht en voegt er een' vloed van woorden bij, herinneringen uit de dagen van den pottenwinkel.

Nu Jan verdwenen is, onder het mompelen van ‘die vrouw heeft een slag van de molenwiek weg!’ gaat mevrouw het papier weêr oprapen en bergt dien vernederenden getuige zorgvuldig weg. Indien baron Müller von Ockenfels dat billet-doux eener gansch vreemde soort eens in de hand kreeg!...

Elmire is op hare beurt in de nieuwe wereld verslonden, in welke de vreemde bezoeker haar geworpen heeft. Al wat bij de moeder op den voorgrond staat, is bij haar slechts accessoire. De verbeelding, gestoffeerd met al het romaneske gif dat schouwburg en fransche roman - die twee doozen van Pandora onzer samenleving - voortbrengen, heeft vrij spel.

Ik begrijp dat een jong meisje, ernstig aan hare bestemming kan denken; maar in plaats van te droomen van een stil geluk, geheiligd door eene hoogere bestemming, roept zoo'n schepsel van onzen tijd alle mogelijke en onmogelijke afschuwelijkheden in hare zieke en bedorvene verbeelding bijeen.

Liefde, wanhoop, tering, tweegevechten, moord, brand, schaking, dolken, vergiften, pistolen, eeden van trouw en van eeuwige trouw, vormen de verschillende kapittels van Elmire's droom: een treffend bewijs wat de opvoeding dezer lievelinge geweest is. Zoo moeder, zoo dochter! De romans en de tooneelstukken hebben haar zóó gemaakt.

De droom van mejuffer Elmire zou zeer wel eene chansonnette comique, met het onmisbaar refrein, kunnen uitmaken.

Zij ziet den blonden Germaan, hoe hij haar het adellijke kasteel von Ockenfels, met al zijne domeinen, in de opengespreide hand aanbiedt. Zij weigert niet - neen, zij aarzelt, en hemel! wat wordt hij bleek, hoe verschrikkelijk slaat hij de handen in zijne blonde, germaansche lokken; straks zal hij zich de borst openrijten, en 't zullen ongeneeslijke wonden zijn.... Hoe, Elmire zou weigeren? Neen, neen, en aan de piano gezeten schreeuwt zij, terwijl zij hare oogen vreeselijk laat rollen:

...... près de toi, c'est la vie,
Et loin de toi c'est mourir.

Maar neen, zoo'n partijtje kan op geen relletje afloopen: dat gebeurt immers in de romans en op het theater ook niet! Ha, daar rijst de adellijke familie der Ockenfelsers voor haar op; zij komt - 't zijn mannen, gelijk in de romans, met harten van ijs of marmer - zij komen al de schoone ontwerpen van den nieuwen Werther en de nieuwe Charlotte dwarsboomen. Hemelhooge bergen stapelen zij op 't zijn Titans die Ockenfelsers! - afgronden graven zij, sluipmoordenaars zenden zij uit, gemaskerde bravi betalen zij, zeeën doen zij tusschen de twee verloofden ontstaan. Maar neen, de blonde Herman vliegt over bergen, verslaat al die huurlingen, springt over zeeën, en weg vluchten beiden, is het niet per prozaïschen spoortrein, dan in eenen luchtbol, door twee blanke duiven getrokken.

Viens, viens dans une autre patrie!

Doch overal rijst die Blombach op. Die onnoozele, fijn geknevelde dandy wordt, in den droom van mejuffer Elmire, in een' vreeselijken, ruw geknevelden en als een bandiet gewapenden kerel herschapen; 't is een door haat bezield, naar bloed trachtend wezen. Vlucht waar gij wilt, op den zolder of in den kelder - overal is hij tegenwoordig. Elmire doet hem door den muur, daar waar geene opening, of uit den grond die potdicht gesloten is, verschijnen. Overal eischt hij bloed, totdat eindelijk op den hoek der straat en in het schijnsel der onmisbare maan, de degens kletteren, en Elmire, den strijd aanwakkerend, huilt aan de piano:

Soleil sur l'arêne
Où s'arme la haine...

Maar ach, Herman is haar ontrouw, en zij, zij heeft de tering... zij kwijnt weg, weg als sneeuw voor de zon. Doch zij verbergt haar verdriet, dat iedereen bekend en waarmeê gansch de stad bekommerd is. Zij verbergt het in het diepste diep van haar hart. Rozen, vergeet-mijnietjes, immortellen, lange, zeer lange brieven... Maar neen, zij kan het leven niet langer verdragen, vaarwel, vaarwel! zij slikt het vergif in en sterft met Herman's naam op de lippen, en de onvermoeide piano klaagt:

Quand vous verrez tomber, tomber les feuilles mortes...

't Is jammerlijk, hartverscheurend om te hooren.

Jan doet op dit oogenblik behoedzaam de deur open en laat een angstvol gezicht zien.

‘Mejuffer,’ vraagt hij bedremmeld, ‘plagen u de likdoorns?’

‘Wat? domoor!’

‘Ik dacht... omdat... omdat de likdoornsnijder juist beneden is...?’

De romaneske teringachtige juffer grijpt hare feuilles mortes, ik wil zeggen haar zwaar muziekboek en werpt het met al de kracht van een bloedrijk gestel naar de deur, welke bliksemsnel wordt toegetrokken. Och, men kan zich, niet waar, Elmire, hier nog geen oogenblik gelukkig droomen, of de platte wezenlijkheid werpt ons uit het paradijs van genuchten! Nu, zóó denkt ook de vader, zóó denkt ook de moeder. Ja, beste Vinkeltjes, de waarheid is een aardig ding, voor... menschen zoo als gij! Och, er zijn zoovele Vinkel's...

Laat ons zien, of wij dan nergens in het huis van mijnheer Vinkel Van Dest een greintje gezond verstand kunnen vinden.

De blinde Martha zit in haar eenzaam kamerke, voor het venster; het raam is open, en op den dorpel geuren eenige najaarsbloemen. Het meisje laat de blanke, magere handjes gevouwen op de knieën rusten. Martha heeft in de eenzaamheid gebeden, in afwachting dat het dochterke van den schoolmeester, die in de achterbuurt woont, komt om de blinde uit een stichtelijk boek eenige kapittels voor te lezen, en daarom ligt ook Thomas à Kempis op de vensterbank. Doch het schoolmeesterskind verschijnt niet; de tijd zal zonder twijfel ontbroken hebben. Toch wenscht Martha dat de kleine voorlezeres vandaag kome; zij zal haar vragen eene boodschap te willen afgeven bij mijnheer Henry...

Nu ook Martha denkt aan den vreemden bezoeker.

't Was haar niet gegeven baron Müller von Ockenfels te zien; maar zij had zijne stem in al hare nuancen nagespeurd, en er waren oogenblikken geweest dat zij die stem mistrouwde. Was die man niet al te indringend, al te beleefd, al te welwillend voor de eerste maal dat hij den voet in haren kring zette? Was er in de familiariteit van eenen persoon, uit een' zoo hoogen stand, opzichtens eenen zoo burgelijken kring, niets vreemds, niets wonderlijks? Was er daarenboven in den toon van zijnen lach soms niets - wat, dat kon Martha met geene woorden verklaren - hetgeen niet strookte met den fijnen aristocratischen omgang?

't Kan eene vooringenomenheid zijn, want de Duitscher schijnt wel degelijk een man te wezen, die zijne wereld kent. Zelfs gedurende den avond, dien hij in de familie doorbracht, heeft hij niet, tenzij als het ware gedwongen door mevrouw Vinkel, van zijne titels, kasteelen en hooge betrekkingen gesproken - maar hoe luttel het gesprek over dit alles rolde, had die stilzwijgende blinde den hoogwelgeboren baron toch op drie of vier kleine contradicties betrapt, en kleine dingen hebben dikwijls groote gevolgen.

Ook haar, Martha, had baron Müller in haar zwak willen treffen; doch de glimlach en de kalme, door het gezond verstand gekenmerkte, antwoorden der blinde schenen hem af te schrikken, en hij overrompelde liever, bij den eersten aanval, de drie andere batterijen. Den ouden Vinkel ving hij in zijne netten met zijne naamlooze vennootschappen; mevrouw bezweek nog spoediger in den strik der ijdelheid, terwijl Elmire door een' enkelen zijdelings geworpen blik overmeesterd werd. Maar die blinde - en baron Müller scheen het te raden - die blinde is de eenige scherpzichtige in gansch dien kring. Nu hare oogen waren ook niet door de romans en de afzichtelijke balletten bedorven.

Neen, zij heeft geen gunstig denkbeeld van dien vreemdeling, voor wien een goede en gedienstige jongen, zooals mijnheer Henry is, onmiddellijk wordt opgeofferd! Dezen morgen heeft ze, aan het dejeuner haar vermoeden doen kennen; maar, hemel! welk een drievoudige storm barstte er los! Martha glimlachte droevig en keerde terstond naar hare kamer.

Martha Vinkel hoort stemmen beneden in den gang; 't is die haars vaders en die van... Henry Blombach. Hoe is die laatste hier gekomen? Martha gaat naar beneden, en houdt aan de deur van het kantoor haars vaders stil. De deur staat met een' kier open, want zij hoort wat binnen gezegd wordt, en de blinde luistert met ingehouden adem.

‘Het heeft ons erg gespeten dat gij niet gekomen zijt, Henry,’ zegt mijnheer Vinkel.

Mijnheer, Henry antwoord iets, dat Martha niet, verstaat.

‘Gij zoudt mij oneindig veel plaisier doen, indien gij mij dien kleinen dienst kondt bewijzen... Voor een paar dagen...’

De stem van mijnheer Vinkel is dringend.

‘Zoudt gij zulks van uwen oom niet kunnen bekomen?’ hervat de man, na een fluisterend en blijkbaar met verlegenheid gegeven antwoord.

De blinde houdt den adem in; haar hart klopt angstig, snel. Wat mag haar vader zoo vleiend, zoo afpersend van mijnheer Henry verlangen? Wat mag het zijn, wat deze niet schijnt te kunnen toestaan of ten minste zeer moeilijk?

Het raadsel wordt opgelost!

‘'t Is toch maar eene kleinigheid, hervat mijnheer Vinkel. 't Is eigenlijk niet voor mij, maar voor een' mijner vrienden, dien ik, kost wat 't kost, uit eene tijdelijke verlegenheid moet redden... en mij is zulks op dit oogenblik onmogelijk... vijf-honderd franken...’

Het koude zweet breekt de blinde uit.

(Wordt vervolgd.)