De Belgische Illustratie. Jaargang 2

De kerk te Roermond.

Het kon ons doel niet zijn hier over de voortbrengselen der christelijke kunst in het algemeen te spreken, maar het zij ons geoorloofd iets te zeggen over een gebouw, dat velen onzer lezers meermalen hebben bewonderd, en dat met alle recht verdient gerangschikt te worden onder de nederlandsche gedenkstukken van kunst en godsdienst. Wij bedoelen hier de O.L. Vrouwe Munsterkerk te Roermond, aan wier herstel, dank de milde ondersteuning van stad, gewest en rijk, sedert eenige jaren gewerkt wordt, en stellen haar in bijgaande gravure aan de lezers der Belgische Illustratie voor.

Deze merkwaardige kerk, in 1218 begonnen, werd door Engelbertus van den Berghe, Bisschop van Keulen in het jaar 1224 met groote plechtigheid ingewijd, ten overstaan van Wolter van Eyll, Gerardus en Hendrikus van Baarsdonk, Gerardus van Botheim, Arend van Wachtendonck en meer andere edellieden, waarvan de oorspronkelijke stukken der stichting, op perkament zeer duidelijk geschreven, nog voorhanden zijn.

Intusschen zijn er zes eeuwen over dit heerlijk monnument heengevlogen; geen wonder dat het uitwendige van het gebouw veel, zeer veel door den alles vernielenden tand des tijds geleden heeft. De gevel der zuidzijde heeft een dreigend aanzien gekregen; de westzijde is geheel bouwvallig en wordt slechts door groote afzichtelijke steunmuren overeind gehouden; de heerlijke zuilen-gaanderij om het priesterkoor en de beide absiden zijn van haar sieraad beroofd en de 74 granieten kolonnetten zijn door metselsteenen vervangen; van de overige 100 granieten-zuilen, die vroeger vensters en bogen versierden, staan er slechts twee meer, terwijl de westelijke torens geheel ontbreken en in hunne plaats een wanstaltig vierkant klokkenhuis staat, dat het geheele gebonw ontsiert. Al die uiterlijke schoonheden zijn verdwenen, en dat eeuwenheugend kerkgebouw staat als het ware reikhalsend op een totaal herstel te wachten.

Het inwendige is beter onderhouden. Daar vindt men nog de heerlijke met zwart gepolijst graniet versierde pijlers, de in rijkdom van vormen zoo kunstig gebeitelde kapiteelen, het fijnste ornamentwerk, dat spel van vorstelijke pracht en maagdelijke zedigheid; en ofschoon een groot gedeelte dier heerlijke vormen en lijnen onder den kalk van den witborstel bedekt is, erkent men in haar nogtans dadelijk eene vorstin onder de nederlandsche monumenten.

Heerlijk verheft zich de achthoekige koepel boven het steenen praalgraf van zijne vorstelijke stichters. Het bovenwerk des koepels alléén wordt door 56 granieten-zuilen en kolonnetten versierd, terwijl door acht rondvensters, in den vorm van zesbladige rosetten, een zacht en zuiver licht van den hemel naar beneden straalt. De muurvlakten der kerk zijn van sibbersteen, die door zijne zachte gele tint het oog aangenaam aandoet. De pilaren zijn in arduinsteen gebouwd en met zwart granieten halfzuilen versierd. Ook binnen door de kerk loopt een dubbele zuilengang, terwijl de zijbeuken door eene verdieping, met gekoppelde kolonnetten versierd, in tweeën gedeeld zijn, en op die wijze eene boven- en benedenkerk vormen.

Zooals het opschrift der graftombe vermeldt, werd deze kerk in 1218 gesticht door Gerardus III van Nassau, op verzoek van 's Graven moeder Richardis van Nassau, weduwe van Otto III van Nassau, daarbij eene abdij of klooster voegende, alwaar gezegde Richardis het kloosterleven aannam volgens den regel van den H. Bernardus, en tot eerste abdis verkozen werd. Na deze waardigheid zes jaren bekleed en de abdij met luister bestuurd te hebben stierf zij in het jaar 1231 den 17 December en werd in gemelde kerk begraven. Onder haar bestuur legden de volgende adellijke Dames de geloften af: Elisabeth, dochter van den Graaf van Gelderland; Catharina de Pont; Catharina de Springentguet; Adeleydis de Stockhem; Oda, dochter van den Hertog van Gulick en Willegundis de Kessel.

Van 1224 tot 1797 mocht deze abdij onafgebroken blijven bestaan, en werd gedurende dien tijd door 31 abdissen bestuurd. Wij laten hier hare namen volgen:

1.	Illustrissima	Domina,	Richardis a Nassovia.
2.	Illustrissima	Domina,	Elisabeth de Geldriae.
3.	Illustrissima	Domina,	Oda ex comitibns Juliae.
4.	Illustrissima	Domina,	Clementia de Geldriae.
5.	Illustrissima	Domina,	Agnes de Herpes.
6.	Illustrissima	Domina,	Elisabeth de Swalmen.
7.	Illustrissima	Domina,	Gertrudis de Revenack.
8.	Illustrissima	Domina,	Fritswildis de Swalmen.
9.	Illustrissima	Domina,	Bela de Malbourg.
10.	Illustrissima	Domina,	Bartha de Driel.
11.	Illustrissima	Domina,	Margaritha de Empt.
12.	Illustrissima	Domina,	Maria de Driel.
13.	Illustrissima	Domina,	Bela de Milendonck.
14.	Illustrissima	Domina,	Aleydis de Boemel.
15.	Illustrissima	Domina,	Guilielma de Kessel.
16.	Illustrissima	Domina,	Bela de Dript.
17.	Illustrissima	Domina,	Jacoba de Erp.
18.	Illustrissima	Domina,	Agnes de Barick.
19.	Illustrissima	Domina,	Elisabeth de Veldrop.
20.	Illustrissima	Domina,	Anna de Barick.
21.	Illustrissima	Domina,	Agnes de Imstenraedt.
22.	Illustrissima	Domina,	Anna de Ruyschenbergh.
23.	Illustrissima	Domina,	Susanna de Pardo.
24.	Illustrissima	Domina,	Adama ab Egeren.
25.	Illustrissima	Domina,	Hermanna de Poll.
26.	Illustrissima	Domina,	Francisca d'Alsace Bossu.
27.	Illustrissima	Domina,	Maria Margar. de Wyenhorst ex Donck.
28.	Illustrissima	Domina,	Adriana Albertina de Rheede et Saesvelt.
29.	Illustrissima	Domina,	Anna Francisca van der Heyden Belderbusch.
30.	Illustrissima	Domina,	Maria Caecilia van Eyck.
31.	Illustrissima	Domina,	Maria Josepha de Broch.

Onder het beheer dezer laatste (gekozen 1771 gestorven 1808) hadden nog de volgende adellijke Dames het kloosterleven omhelsd: Johanna de Bock de Patteren; Josepha Charlotta de Cabanes Nassovia en Dorothea Francisca de Wimpffen ex Phalzbourg, Alsatia.

Ofschoon in 1797 tengevolge der fransche omwenteling de abdij opgeheven, de goederen daarvan verkocht en de kerk gesloten was geworden, mocht de laatste abdis den dag nog beleven waarop de heerlijke kerk aan den eeredienst werd terug gegeven. In 1803 den 3 December werd de O.L.V. Munsterkerk wederom als hulpkerk der parochie geopend. Helaas! hoeveel had dit heerlijk gebouw in dat korte tijdperk van verwoesting geleden. Van alle schoonheden, die vroeger den tempel versierden, was bijna niets overgebleven en de grijze tempelwanden stonden van alle sieraad ontbloot!

Voorzagen nu Roermonds ingezetenen al in de benoodigdheden van den eeredienst, aan de instandhouding, veel minder aan de herstelling van zulk een kostbaar gebouw kon voorhands niet gedacht worden.

Eindelijk kwam Limburg onder den scepter van Willem II, die op

[p. 219]

zijne rondreis door de provincie op den 14 Junij 1841 te Roermond vertoefde, er het praalgraf van zijne voorouders bezocht en bij koninklijk besluit van den 19 Maart 1842 eene subsidie van 4000 Gulden goedgunstig verleende tot instandhouding van het gebouw, onder bepaling, dat deze som op het Grootboek der nationale schuld uitgezet werd, en uit de renten daarvan in de kosten van het onderhoud dier kerk zou worden voorzien.

In 1862 kwam bij de beheervoerders der O.L.V. Munsterkerk het grootsche plan tot rijpheid om tot de geheele restauratie van dien tempel over te gaan. Dit was echter geene gemakkelijke taak, daar bij nauwkeurig onderzoek meer dan 75,000 gulden noodig bevonden werden om het uitwendige van dit gebouw te herstellen, Hierdoor evenwel niet ontmoedigd deden zij een beroep op de kunstliefde en den godsdienstzin van Roermonds burgerij, en weldra vormde zich, onder de bescherming van Zijne Doorl. Hoogw. Mgr. J.A. Paredis, Bisschop van Roermond, een comité, dat den naam droeg van Maria-Munster-Vereeniging, met het edele doel om het verder verval met grooter krachtsinspanning tegen te gaan, en zoo mogelijk spoedig den laatsten steen der volledige herstelling te kunnen leggen.

Er werd besloten jaarlijks eene collecte van vrijwillige bijdragen bij de ingezetenen der stad te houden, als ook den onderstand der Hooge, Gewestelijke en Stedelijke Regeering in te roepen en reeds den 1 Juni 1863 vierde Roermonds burgerij de plechtige steenlegging van dit herstellingswerk.

Sedert dien tijd wordt er jaarlijks naar gelang der bijdragen aan de herstelling van dat schoon gebouw gewerkt. Hoe schoon, hoe heerlijk zal eens die tempel zijn, wanneer hij met zijn vier torens zal prijken. Reeds nu wordt de kunstminnaar aangenaam verrast, wanneer hij te Roermond met het spoor aankomt, en zijne eerste blikken op het thans gerestaureerd gedeelte van het heerlijk monument vallen.

Moge het grootsche werk der restauratie van Roermonds Munster, in korte jaren voltrokken worden, opdat Nederland weldra met nationalen trots kunne wijzen op een monument, gesticht door de voorzaten van zijn Vorstenhuis en hersteld door de samenwerking van koning, regeering en onderdaan.

O.... R.