De Belgische Illustratie. Jaargang 2

Het beleg van Naarden.
(Vervolg.)

IV.
De inneming van Naarden.

Gedurende de eerste maanden na de schitterende doch gemakkelijke overwinning van Lodewijk XIV had Holland gezwegen; de fiere republikeinen hadden zich, zij het dan ook sidderend, gebogen onder het juk van den machtigsten vorst van Europa. De zee alleen bleef voor hunne wapenen open en de Ruyter trotseerde er Lodewijk XIV en Karel II. Wel is waar verzwakten zij zich zelven door binnenlandsche onlusten, maar de hardnekkigheid, die eenmaal Spanje en Philips II had getrotseerd, was door eene honderdjarige overwinning niet verminderd en de provinciën vereenigden zich onder dezelfde banier, toen een dapper veldheer die hoog voor de oogen der Bataven verhief.

Willem III was langen tijd van zijne waardigheid beroofd geweest, evenwel had hij eene machtige partij in den lande; deze nam de predikanten en het gepeupel in haren dienst, en de gevolgen bleven niet uit. De gebroeders de Wit werden vermoord, Willem III tot stadhouder uitgeroepen en Lodewijk XIV had een hardnekkigen en onvermoeiden tegenstander gevonden.

De maarschalk de Luxembourg begreep het gevaar en verzamelde al zijne krachten; hij riep uit Naarden een gedeelte van het regement van Brionne, waardoor de stad werd overgelaten aan de hoede van den ridder de Tricastel, die tot den rang van kapitein bevorderd was. Deze onderscheiding, een bewijs van het vertrouwen dat men in hem stelde, zoude zijn huiselijk geluk nog hebben doen toenemen, indien niet de angst en vrees zijner echtgenoote hem met kommer hadden vervuld. Naarden zou door den prins van Oranje belegerd worden en wat moest er te midden van al de wisselvalligheden van den oorlog van eene zwakke en vreesachtige vrouw worden en van twee grijsaards, hare eenige beschermers, indien zij haar echtgenoot verloor? Deze overweging deed de Tricastel toestemmen in het plan, dat de heer van Geldof had gevormd, om zich met zijne familie naar Amsterdam te begeven, welke stad niet onder de macht der Franschen gevallen was en waar men hoopte vrienden en bloedverwanten te zullen vinden. Men maakte dan de toebereidselen tot het vertrek. Claudia, onderworpen maar doodelijk bedroefd, weende wanneer zij Charles ontmoette, en deze gevoelde zich het hart beklemd door een angstig voorgevoel. De stad was nog niet ingesloten en hij meende, zonder aan zijn plicht te kort te doen, zijne vrouw een eind weegs op de baan naar Amsterdam te mogen geleiden. Het was echter niet zonder aarzelen dat hij hiertoe overging, een inwendige stem zeide hem, toen hij met de familie de stad verliet, dat hij beter zou doen te blijven. Maar een blik op zijne doodsbleeke, lijdende en zwijgende vrouw geworpen, maakte zijn besluit onherroepelijk; hij gaf zijn paard de sporen en binnen weinige oogenblikken was hij in het ruime veld.

Op twee mijlen afstands van Amsterdam gekomen, gaf van Geldof het teeken der scheiding; ‘gij moet ons verlaten, mijn zoon,’ zegde hij tot Charles, ‘keer naar uw post terug en wanneer betere dagen voor ons zullen aanbreken, zult gij ons te Amsterdam komen wederzien bij onzen bloedverwant, kapitein Paulus. Vaarwel, dierbare Charles, de Heer zij met u!’

‘Vaarwel’, herhaalde Jacoba.

‘Vaarwel’, stamelde ook de zwakke stem van Claudia, ‘maar laat het niet voor altijd zijn. O, keer toch spoedig bij mij weder.’

Het scheiden was pijnlijk, maar de oogenblikken kostbaar. Jacoba nam hare nicht bij de hand en zegde: ‘God wil het, kind, wij moeten scheiden!’

En Tricastel, gehoorzamende aan deze stem, die hem weder tot zich zelven bracht, omhelsde zijne vrouw voor de laatste maal en verwijderde zich in galop.

Nadat hij ongeveer een half uur gereden had, ontmoette hij eenige boeren, die hunne kudden voor zich uitdreven en zeer ongerust schenen te zijn.

‘Waar gaat gij heen?’ vroeg hij hun in hunne moedertaal, die hij zeer goed machtig was geworden.

Een der boeren wees met de hand naar den gezichtseinder, langs welken zich een golvende lijn uitstrekte en zegde: ‘de dijken zijn doorgestoken, over een uur zal het land in een zee herschapen zijn. Dit wapen gebruikt de prins van Oranje om de vijanden te verjagen.’

‘En gij vlucht?’

‘Wij trachten ons zelven en ons vee voor het water in veiligheid te brengen.’

Bij deze woorden verwijderde de boer zich haastig met zijne makkers. De ruiter gaf zijn paard de sporen en blikte met doodsangst naar den horizon. De beweging des waters werd meer en meer zichtbaar; het naderde snel en bij de stilte, die op het landschap heerschte, hoorde men duidelijk het geklots der golven. Het roode dak van een hoeve, in de laagte gelegen, verdween voor zijne blikken; hooge populierboomen zag hij buigen en breken onder de kracht van het stijgende water, dat meer en meer de vlakte innam, die aan den door hem bereden weg paalde. Weldra kroop het tegen den weg op, vloeide er over heen en de hoeven des paards zakten in de vochtige aarde. Overblijfselen van vernield huisraad, doode dieren en andere voorwerpen dreven op het water, om de verwoesting bekend te maken, die het element reeds had aangericht. Maar slechts ééne gedachte hield den ongelukkigen officier bezig; hij had zijn post verlaten, zijne eer verloren! Met zinnelooze woede poogde hij den loop zijns paards te verhaasten, maar te vergeefs; het water klom voortdurend; de weg was niet meer zichtbaar en aan beide zijde had hij een zee, waaruit slechts de kruin van eenige boomen zich verhief en een molen, die op eene hoogte was gebouwd. Het vermoeide paard zakte in den modder waaruit het zich niet meer kon losmaken. De ridder liet het aan zijn lot over, wierp zich in het water en verzamelde zijne krachten om den molen te bereiken. Dit gelukte hem na schier bovenmenschelijke pogingen. Uren van vreeselijken doodsangst gingen voorbij; de ridder dacht niet aan zijn leven, zelfs niet aan zijne vrouw en bloedverwanten.

‘Naarden verlaten en misschien overgeleverd aan den vijand!’ dit denkbeeld verscheurde zijne ziel, en hij smeekte God, dat Hij hem naar de stad terug zou voeren, om des noods op hare muren te sterven.

Tegen den avond begon het water te zakken; in den nacht was het reeds voor een groot gedeelte weêr verdwenen, en nog vóór de morgen aanbrak besloot de ridder den weg te vervolgen, hoeveel moeilijkheden hem deze ook zou opleveren. Zwemmende bereikte hij het voetpad, dat, daar het veel hooger lag dan het weiland, reeds bijna geheel van water was bevrijd. Met het aanbreken van den dag zag hij den toren van Naarden aan den horizon. De zon verhief zich en wierp hare gouden stralen over de wateren, die de stad omringden en den voet harer wallen besproeiden. Tricastel stond stil, buiten zich zelven van droefheid. Het hollandsche vaandel wapperde op den toren, en schildwachten in donker blauw gekleed wandelden over de wallen. Het lijk van een der ruiters van het regement van Brionne, kenbaar de roode uniform, dreef op de golven. Naarden was verloren!

V.
De straf.

Veertien dagen later waren de fransche troepen, die Utrecht bezetten, op een plein dier stad verzameld; officieren en soldaten stonden met ontmoediging op het gelaat en in droevige afwachting van hetgeen gebeuren zou. Eensklaps werden de trommels geroerd, de groot-prevoost trad in het midden der bataillons; achter hem, liep een man, door gendarmes van het regiment der kroon geëscorteerd, met geboeide handen; het was kapitein de Tricastel. Zijn gelaat was met eene doodsche bleekheid overtogen; dagen en nachten van wanhoop hadden zijne haren vergrijsd; hij beefde zichtbaar van schaamte onder de oogslagen, die op hem geworpen werden, en maakte meermalen eene onwillekeurige beweging met de geboeide handen, als wilde hij er zich het gelaat mede bedekken. Weldra las de groot-prevoost het vonnis: de schuldige officier, die zijn post verlaten en Naarden aan den vijand had overgeleverd, zou gedegradeerd, levenslang in eene vesting opgesloten en zijne goederen verbeurd verklaard worden. Lodewijk XIV en Louvois waren onverbiddelijk geweest.

De treurige en wreede plechtigheid had plaats; de degen des kapiteins werd verbroken, de teekenen van zijn rang afgerukt en met voeten getreden; men bracht hem in het front der troepen en daar, bevende van koorts en doodsangst, werd hij half naakt en schier geheel zinneloos op een wagen geworpen, die hem naar het fort de Joux voeren zou.

Condé heeft gezegd, van zijne gevangenschap sprekende: ‘Ik trad in de gevangenis als de onschuldigste der menschen, ik verliet haar als de schuldigste.’

Deze woorden moesten, helaas, op den ongelukkigen ridder de Tricastel worden toegepast; liefde tot zijne vrouw, berispelijk in dit geval maar verschoonbaar nogtans, kostte hem zijne eer, zijne goederen, zijne vrijheid, zijne echtgenoote en bloedverwanten; de wreede en folterende overwegingen, waaraan hij zich in zijne bittere eenzaamheid overgaf, deden hem een haat opvatten tegen de menschen, die door hunne strengheid zijn goedig karakter als met een steenen muur hadden omgeven. Van de wereld gescheiden, zonder menschelijken troost, met zich zelven en zijne wanhoop alleen, gevoelde hij voortdurend de wonden, aan zijn hart geslagen, openscheuren, hetzij hij dacht aan zijne onteerde en verlaten vrouw, die stellig van droefheid gestorven was, of aan zijne ellen-

[p. 116]

dige toekomst, door geene straal van hoop verlicht, aan de schande, die hij op zijn naam had geworpen, aan de oneer, waaronder zijn geslacht verpletterd was.

Vertwijfeling greep hem ten laatste geheel aan; hij vloekte den koning, zich zelven en allen, die tot zijn ongeluk hadden bijgedragen; meermalen stond hij op het punt een zelfmoordenaar te worden, doch in die oogenblikken deed de godsdienst, dien hij altijd had bemind, zijne rechten gelden. en terughield de hand, die geen meester was over zijn leven.

ST. NICOLAAS.

Vijftien jaren kropen aldus voorbij; elk uur was als een dier druppelen, welke men in heidensche tijden den gevangene op het hoofd liet vallen en hem folterende smarten veroorzaakten; elk uur had zijne verterende tranen, zijne zuchten van doodsangst, zijne afschuwelijkheden, en echter zij eindigden met een ongehoopt geluk. Lodewijk XIV, bij wien trouwe vrienden niet opgehouden hadden voor hem genade af te smeeken, schouk hem eindelijk de vrijheid terug, en na vijftien jaren van jammerlijke eenzaamheid verliet hij arm en verlaten zijne gevangenis.

Zijne eerste gedachte was aan zijne vrouw; door middel van eenig geld, dat zijne vrienden hem hadden verschaft, begaf hij zich naar Holland en bereikte de stad Naarden, die hem zoo noodlottig was geweest. Hij ging naar het huis, dat hij gedurende een jaar had bewoond, maar herkende het niet meer; het was veranderd in een magazijn, waarin verschillende koopwaren lagen opgehoopt.

‘Waar zijn mijnheer van Geldof en zijne kleindochter?’ vroeg hij aan een der werklieden

‘Van wien spreekt gij? - Ik ken hem niet.’

‘Zij bewoonden dit huis....’

‘Sedert vijftien jaren wordt het door mijn patroon, meester Versluijs, bewoond.’

Een oude dienstbode kwam te voorschijn en zeide: ‘Ja, het is zoo vele jaren geleden dat zij vertrokken zijn, niemand weet waarheen. Ik heb den oude van Geldof, die op zee onder den admiraal Tromp heeft gediend, zeer goed gekend, ook de goede Jacoba, die mij eens van een wond genezen heeft, en de jonge Claudia, die naar men beweerde, met een Franschman gehuwd is.’

‘En wat weet gij er nog meer van?’ vroeg de ridder haastig.

‘Ik heb u alles gezegd wat ik er van weet; zij zijn vertrokken; men spreekt niet meer over hen, waarschijnlijk zijn zij reeds gestorven.’

Welke moeite de Tricastel ook aanwendde, te Naarden vernam hij niets meer, waarop hij zich naar Amsterdam begaf om kapitein Paulus op te zoeken. In het huis, dat deze eens bewoonde, werd hij door een jongeling ontvangen, die hem zegde: ‘ik ben de neef van kapitein Paulus en zijn erfgenaam, want hij is sedert lang overleden. Wat de familie van Geldof betreft, die heeft voor vele jaren het land verlaten; wellicht heeft zij mijn oom op zijne laatste reis naar Guiana vergezeld en is in dat land gebleven, waar, zoo als gij weten zult, vele rijke lieden zich neêrzetten uit vrees voor de invallen der Franschen.

Voornamelijk gaan de Katholieken daarheen; zij hopen er de vrijheid te vinden, die hun vaderland hun weigert. Ik kan er u niets meer van zeggen, mijnheer.’

De ridder verdubbelde zijne nasporingen, doch alles was te vergeefs; toen, als een schipbreukeling, die zich aan de laatste plank vastklemt, hechtte hij zich aan het denkbeeld, dat Claudia naar de hollandsche West-Indiën kon vertrokken zijn, en hij begaf zich op reis naar Guiana.

(Slot volgt.)