Het algemeen concilie.
II.
Wat is het doel der conciliën in het algemeen.
Het doel, dat de Pausen door middel van een algemeen concilie pogen te bereiken, is van verschillenden aard en hangt af van de tijden en de omstandigheden, waarin het plaats heeft. Echter laten zich deze doeleinden gemakkelijk tot eenigen terugbrengen; en als zoodanig noemen wij het eerst: de uitroeiing der dwaalleeren. Van af de oudste tijden beriepen de Pausen wanneer een ketter was opgestaan, wiens dwaling grooten aanhang vond, eene kerkvergadering, om de ketterij op plechtige wijze te veroordeelen; de kerkelijke geschiedenis bewijst dat op zoodanige wijze meer dan honderd ketterijen zijn uitgeroeid; de uitspraak der concilien bracht haar den genadeslag toe, want zij verscheurde het schijnheilig masker, waarachter de dwaalleer zich gewoonlijk poogt te verbergen om de eenvoudigen te verleiden.
Ten 2e vergaderden de conciliën om scheuringen weg te nemen, veroorzaakt hetzij door eene verkeerde en onregelmatige pauskeuze, hetzij door de woelingen van scheurmakers, die, den Paus gehoorzaamheid weigerende, de Christenheid verdeelden. Het is herhaalde malen voorgekomen, dat door de onbevoegde inmenging van het wereldlijk gezag iemand tot Paus verheven en tegelijkertijd door de wettige macht een persoon op den Heiligen Stoel geplaatst werd. De eerste heette dan een tegenpaus; somtijds liet hij zich overtuigen, dat hij strafwaardig gehandeld had, soms baatten geen vermaningen, daar het wereldlijk gezag hem in zijn verzet versterkte. In dergelijke gevallen werd eene kerkvergadering beroepen, deze deed uitspraak, waarbij de wettige Pauskeuze bekrachtigd en de tegenpaus als scheurmaker veroordeeld werd, indien hij niet tot gehoorzaamheid wilde terugkeeren. Ook werden, zoo als wij zegden, conciliën gehouden tegen de scheurmakers, zooals tegen de bewerkers van het grieksche schisma; deze begonnen gewoonlijk met het gezag des Pausdoms te ontkennen, om daarna te gemakkelijker hunne dwalingen voort te planten. Tegen hen was geen beter middel dan het vereenigd gevoelen der kerk te doen spreken, dat in den Paus den Plaatsbekleeder van Christus erkende.
Ten 3e kwamen de vaderen bijeen om de Christenheid op te wekken tot den strijd tegen de ongeloovigen, zooals de Saracenen, die na Azië overstroomd te hebben, dit Europa dreigden te doen, en om middelen te beramen tegen sommige vorsten, die de rechten der Kerk wilden verkorten, zooals Hendrik IV, Frederik II enz.
Ten 4e hadden de conciliën menigmaal ten doel: ingeslopen misbruiken uit te roeien, de tucht te herstellen en de zeden te verbeteren. Bijna alle conciliën hebben zich hiermede bezig gehouden en niet het minst het concilie van Trente, dat als het ware de geheele christelijke geloofsen zedeleer besproken en bekrachtigd heeft.
Dat de conciliën bijna altijd hun doel bereikten, is zeer natuurlijk. Samengesteld uit mannen, die uit verschillende oorden der wereld kwamen en dus een vraagstuk van alle zijden konden bezien; die uitmuntten door deugd, geleerdheid en rang; die innig bekend en vertrouwd waren met de hoedanigheden en eigenschappen der volkeren en hunne behoeften: was het bijna onmogelijk dat hunne uitspraak anders kon zijn dan op de waarheid gegrond, zelfs al laat men de goddelijke tusschenkomst nog buiten rekening. Deze laatste geeft den Katholieken, het recht om aan de uitspraken der conciliën de onfeilbaarheid toe te kennen, maar reeds in de samenstelling dezer vergaderingen alleen moet de onkatholiek een tamelijk goeden waarborg vinden voor de juistheid der te nemen beslissingen.
De ketterijen konden zich nimmer uitbreiden, nadat zij veroordeeld waren. De meesten verdwenen na korten tijd, anderen hielden zich staande, maar uitbreiden konden zij zich nimmer. De beroemde protestantsche geschiedschrijver Macauly, zegt dat het protestantisme nog op dezelfde hoogte is, waarop het zich bevond voor 300 jaren. De uitgestrektheid, die het ongeveer 20 jaren na zijne verschijning verkregen had, heeft het niet kunnen vergrooten; wèl heeft het op sommige plaatsen, ten gunste van de Katholieke Kerk, terrein verloren. Het gezag der vorsten, reeds zoo geknakt, wanneer een excommunicatie-bul tegen hen verschenen was, ging reddeloos verloren, wanneer de geheele Katholieke Kerk toonde, dat zij de uitspraak des Pausen (wat zij natuurlijk altijd gedaan heeft) erkende en bekrachtigde, en de koningen werden door hunne volken verlaten, tenzij zij zich aan de uitspraken des concilies wilden onderwerpen. De tucht kwam met de weèrgekeerde bisschoppen altijd onder de geloovigen terug; de zeden verbeterden en de godsdienst erlangde nieuwen bloei. De deugd en heiligheid van dej eenen bisschop werkte in Rome zegenrijk op den andere, en in Europa werden inrichtingen gevestigd en andere zaken tot stand gebracht, waartoe bisschoppen uit verwijderde oorden hadden opgewekt. De eenheid des geloofs werd er ongemeen door bevorderd; de samenkomsten der bisschoppen herinnerden aan die der Apostelen, waarin zij de geloofsartikelen vaststelden, en de eenparigheid, waarmeê de besluiten genomen, de vonnissen uitgesproken werden, was voor de geloovigen een zeker bewijs, dat de hand Gods daarin had gewerkt.
Men heeft uit het vorige kunnen zien, dat ieder concilie een bepaald doel beoogde, dat in hoofdzaak van het vorige of volgende verschi de, ofschoon het met hen vele bijzonderheden gemeen had. Dit verschil van doel werd geboren door de verschillende omstandigheden waarin de Kerk zich bevond, en door de onderscheidene behoeften, die bevredigd moesten worden. Hebben wij in onze opgaaf der conciliën daarbij met een enkel woord aangetoond, welk het doel was van ieder hunner, thans staan wij voor de vraag:
Auteursrechtvrij