De Belgische Illustratie. Jaargang 1

[p. 318]

Een priester op het kasteel Howlet.
Slot

‘Met uw verlof, mylord, men heeft mij uit mijne gemeente verdreven maar niet van den franschen grond; dien heb ik uit vrije beweging ontweken. Sta mij toe u dat meer uitvoerig te verhalen. Mijn vader, demarkies de Beaufort. liet mij een aanzienlijk vermogen na, doch ik had mij aan den geestelijken stand gewijd, en zoodra ik pastoor in het dorp Priennes in Bretagne geworden was, besteedde ik een gedeelte van hetgeen ik bezat aan de verfraaiing mijner kerk en het bouwen van een gesticht voor armen en verlatenen. Doch wat mij overbleef was genoeg om de hebzucht der vijanden van onzen godsdienst op te wekken, en ik was een der eersten onder de geestelijken der streek, die door de vervolging getroffen werd....’

‘Hadt gij uw lot niet kunnen ontgaan?’ viel hem de gravin ietwat scherp in de reden. ‘door als zooveel andere priesters den eed op de constitutie af te leggen?’

‘Die eed, lady, streed tegen mijn geweten, en ik verloor liever alles wat ik bezat, zelfs liet ik mij van mijn kudde scheiden, dan eene daadte begaan, waarmede ik God en de goede menschen vertoornde.’

De gravin had moeite haar ongeduld te verbergen en mengde zich vooreerst niet weder in het gesprek. De priester vervolgde:

‘Ik werd op zekeren avond plotseling door eene woeste bende in mijne woning overvallen. De aanval was zoo onverwacht, dat ik ter nauwernood mijn leven door de vlucht redden kon; mijne pastorie en kerk moest ik aan mijne vijanden overlaten en zij verlieten die niet dan na ze uitgeplunderd en half verwoest te hebben. Daar zij mij naar het leven bleven staan, moest ik mij in de bosschen verbergen, en ik kwam slechts nu en dan te voorschijn, om mijne parochianen zooveel mogelijk te troosten en hun moed in te spreken. Eenige weken lang hield ik des nachts eene godsdienstoefening in eene spelonk, en mijne geloovigen kwamen die getrouw bijwonen, doch mijne vijanden wisten mij ook hier te ontdekken, en zij kwamen in zoo grooten getalle op mij af, dat mijn leven niet meer veilig was. Toen besloot ik aan den herhaalden aandrang mijner parochianen toe te geven; snikkend nam ik afscheid van hen, en twee brave schippers brachten mij in een duisteren nacht over het Kanaal.

‘Met het weinige geld, dat ik bezat en dat ik aan de liefde mijner vrienden te danken had, wist ik Londen te bereiken, doch daar was voor mij geen onderkomen te vinden, want er waren reeds vele fransche priesters, waarvan slechts enkelen eene schuilplaats hadden kunnen vinden. Daarom begaf ik mij verder, steeds hopende dat God mij eene plaats zou aanwijzen, waar ik de verlossing van mijn vaderland kon afwachten. Ik heb verscheidene dagen van de liefdadigheid der bewoners van het platte land geleefd, en de drie laatste heb ik in uwe Heerlijkheid doorgebracht. Toevallig vernam ik dat u een leermeester vooruwe kinderen zoekt, en ik begaf mij herwaarts om u te verzoeken mij met hunne opleiding te belasten. Ik verlang daarvoor geen ander loondan een beet broods en een kleine kamer, waar ik nu en dan ongestoord voor mijn vaderland bidden kan.’

‘Mijnheer.’ antwoordde lord Howlet, ‘ik bewonder uw moed en karakter, dat mij waarlijk edelmoedig toeschijnt en uw naam en titel eer aandoet. Wat uw verzoek betreft, hierover zal ik nadenken; morgen hoop ik u mijn besluit mede te deelen.’

‘Maar,’ sprak nu de gravin op nijdigen toon, ‘kunnen wij onze kinderen aan een priester toevertrouwen, die hen van den godsdienst hunner vaderen zal pogen af te trekken.’

‘Kom, kom,’ hernam de graaf. ‘zou een priester onzen kinderen geen fransch en latijn kunnen leeren zonder over godsdienstzaken te spreken? Gij weegt, geloof ik, de zaak te zwaar.’

‘Men zegt dat de priesters op het hart der kinderen kunnen werken, zonder dat het juist in verband staat met het onderwerp der lessen. Men noemt hen een slim volkje.’

Het was de gravin niet mogelijk de laatste woorden terug te houden; maar daar zij er al het beleedigende van gevoelde, vergezelde zij ze van een fijnen glimlach.

‘Mylady....’ sprak de graaf, terwijl hij zich driftig tot haar wendde.

‘Stel u gerust, edele lord,’ kwam de priester tusschen beiden, ‘mijn godsdienst leert mij alles verdragen, vooral aan den huiselijken haard.’

‘Ik weet niet of de gravin u beleedigen wilde, maar zeker is het dat zij al te bevreesd is voor hare kinderen.’ En zich daarop weder tot zijne vrouw wendende, vervolgde hij: ‘Ik geloof, mylady, dat wij er ons later over zullen verheugen dezen priester met de opleiding onzer kinderen belast te hebben; hij schijnt mij een waar edelman toe; en wat nu dat katholieke geloof betreft,.... och ja, ik weet niet wat beter is, het zijne of het onze.... Onze voorouders waren ook katholiek; of wij zooveel beter zijn dan zij, moet ik nog altijd betwijfelen.’

De gravin beet zich op de lippen, en de graaf bevond zich in een niet zeer aangenamen toestand. Bepaaldelijk had de gravin in het voordeel van den priester gesproken, want de beleediging, die zij hem toevoegde, had haren echtgenoot, die geen inbreuk duldde op de wetten dergastvrijheid, diep gegriefd. Na eenige oogenblikken vervolgde hij:

‘Ik zal u morgen vroeg mijn besluit mededeelen; mocht dit in ongunstigen zin uitvallen, dan kan dit voor u geen reden zijn om onmiddellijk dit kasteel te verlaten. Het zal mij integendeel een genoegen zijn eenige dagen uw gastheer te zijn; gij kunt mij dan inmiddels op de hoogte brengen van de gebeurtenissen in Frankrijk.’

Na dit gezegd te hebben, verzocht hij zijne echtgenoot de noodige bevelen te geven voor het avondmaal. Terwijl dit genuttigd werd, onderhield hij zich met den priester over diens vorig leven met het zorgvuldig verborgen doel om hem meer te leeren kennen. De gravin integendeel sprak weinig; zij kon haren spijt niet verkroppen en nam zich voor alle pogingen te doen om den graaf van een gunstig besluit af te houden.

Dit was echter niet meer mogelijk; de zaak was bij den graaf reeds uitgemaakt, want het betrof eene kwestie van eer, en deze liet zich alleen oplossen volgens het besef, dat lord Howlet had van de plichten eens edelmans. De wetten der gastvrijheid, temeer omdat zij door zijne vrouw geschonden waren, verplichtten hem een vreemdeling, die daarenboven een markies, dat wil zeggen een edelman was, te helpen, en door wien ook zou hij zijnen kinderen eene betere opvoeding kunnen doen gevendan door een adellijk persoon?

Niettemin had hij een harden strijd te verduren, want lady Howlet gaf niet spoedig gewonnen, en toen zij begreep dat er niets aan de zaakte veranderen viel, zwoer zij zich op den onschuldigen priester te zullen wreeken.

Reeds den volgenden dag begon het onderwijs in de kamer, die de gravin had doen gereed maken. Er was voor alles gezorgd wat het verblijf harer kinderen in het studeervertrek kon veraangenamen; voor den priester was eene oude, half versleten stoel uit eene onbewoonde kamer des kasteels opgezocht, waarop hij zich mocht neêrzetten. Er werd hem een bediende toegevoegd, maar deze had in last niet het geringste zijner bevelen te volbrengen, alvorens de gravin geraadpleegd te hebben. Daardoor werden zij slecht of in het geheel niet opgevolgd, en het leven van den armen priester was van af den eersten dag een waar martelaarschap.

Een onaanzienlijke en slecht gemeubeleerde kamer werd hem tot slaapvertrek aangewezen en ook tot eetzaal, want de gravin had uitdrukkelijk verklaard dat zij hem niet aan tafel dulden zou. Een hevige woordenwisseling was omtrent dit onderwerp tusschen de beide echtgenooten voorgevallen, en de graaf had ten laatste gezwicht voor de bedreiging dat bij de verschijning des priesters de gravin zich oogenblikkelijk verwijderen zou.

Lord Howlet begreep dat dit gedrag zijner echtgenoot den priester bitter grieven moest, en hij deed wat in zijn vermogen was om hem dit langs verschillende wegen te vergoeden. De eerwaarde Beaufort, die zich spoedig omtrent den toestand had ingelicht, kwam hem, zoo veel in zijn vermogen was, te gemoet en deed nimmer blijken dat de handelingen der gravin hem beleedigden. Integendeel poogde hij den graaf te doen gelooven, dat zijn lot in geen enkel opzicht iets te wenschen overliet.

In de liefde der kinderen vond hij daarenboven eenige schadeloosstelling; schier van den eersten dag af droegen zij hem de grootste toegenegenheid toe en waren niet liever dan in zijn gezelschap. Het ontbijt duurde hun des morgens altijd te lang, en zij waren verheugd wanneer zij zich mochten verwijderen om zich aan de studie te begeven.

De priester Beaufort had aldra bemerkt dat hunne opvoeding in vele opzichten verwaarloosd was. Van onderscheidene wetenschappen waren hun zelfs de eerste grondbeginselen onbekend, en wat zij van vreemde talen wisten mocht bijna niet noemenswaardig geheeten worden. Nadat hij zijn leerplan ontworpen en dit voor de studie-uren had verdeeld, legde hij zich onvermoeid op de taak toe, die hij op zich had genomen.

Niet altijd was hij met zijne kinderen in het studeervertrek; wanneer het weder het toeliet. ging hij naar buiten, hetzij om zijn onderwijs, wanneer het natuurkundige wetenschappen betrof, aanschouwelijk te geven, hetzij om in een bekoorlijk priëel door een blik op de vijje natuur het hart en den geest zijner kinderen voor zijn onderwijs meer ontvankelijkte maken.

Zijn gedrag had den graaf en de gravin niet geheel het wantrouwen kunnen ontnemen, dat zij, hoofdzakelijk echter de gravin, van af den eersten oogenblik tegen den priesterlijken onderwijzer hunner kinderen hadden opgevat. Evenwel de graaf was geheel tevreden gesteld, nadat hij eenige malen het onderwijs van uit eene na bijgelegene kamer had bespied, en toen hij eenmaal tot zekerheid was gekomen, bekommerde hij zich niet meer over de verhouding van den priester tot zijne kinderen. Maar de gravin was niet te voldoen; zelfs nam haar haat toe bij de onmogelijkheid, waarin zij zich bevond om iets ten nadeele van den onderwijzer te kunnen zeggen. Zij was hem overal op de hielen. In de studie-uren luisterde zij aan de deur of in eene zijkamer; bij eene wandeling in den tuin was zij voortdurend in de nabijheid, doch zonder gezien te worden, en een dubbelzinnig woord, of een woord, waarvan zij de beteekenis niet kon vatten, was genoeg om haar van woede te doen stampvoeten.

Gedurig beklaagde zij zich bij den graaf over den priester en legde hem zaken ten laste, die hij schier onmogelijk kon bedreven hebben. De graaf zag dat alleen haat tot die valsche beschuldigingen dreef, poogde haar somtijds te wederleggen, bewaarde ook menigmaal het stilzwijgen, en kon, hoe zijne vrouw ook aandrong, niet besluiten, den priester aan haren haat op te offeren. Om haar te overtuigen, ontbood hij nu endan zijne kinderen, deed hen verhalen wat Beaufort hen had gezegd en geleerd, en hunne onschuldige en eenvoudige antwoorden hadden de gravin geheel moeten bevredigen, indien dweepzucht zulks niet belet hadde.

Zoo gingen drie jaren voorbij; de kinderen groeiden in dien tijd voorspoedig op; Eduard was een schoon jongeling geworden, Mary en Lucy aanvallige meisjes. Had de natuur hen lichamelijk ontwikkeld, de priester had hun geest en hart gevormd en met vele kundigheden verrijkt. Het zou moeillijk geweest zijn in den verren omtrek kinderen van edellieden aan te treffen, welke met die van lord Howlet in welk opzicht ook, konden vergeleken worden, en ieder die hen zag, werd met bewondering vervuld. Weinigen kenden echter den braven man, aan wien zij dit alles te danken hadden; lady Howlet duldde den priesterin haar gezelschap, en wanneer de kinderen buiten het kasteel kwamen, mocht hij hen nimmer vergezellen. Hij leefde als een kluizenaar op het kasteel Howlet.

Weinig tranen weende hij echter in de eenzaamheid; hij was een Christen in den echten zin des woords en droeg zijn lijden met het groot-

[p. 319]

ste geduld, met de edelmoedigste zelfopoffering. Enkele malen slechts, als de gravin hem diep, zeer diep gegriefd had, ontviel hem een traan; doch een blik op den Gekruiste bracht zijn gevoel tot zwijgen, en nedervallende bad hij uit den grond zijns harten voor zijne vijandin.

Maar ook buiten het kasteel Howlet verspreidde de eerwaarde Beaufort heil en zegen. Toen Eduard naar de hoogeschool vertrokken was en de priester vele vrije uren had, daar Lucy en Mary dikwijls met hare moeder bezoeken gingen afleggen, bezocht hij de katholieken, die hier en daar door de dorpen verspreid waren. Velen hunner hadden in verscheidene jaren het geluk niet gehad een priester te zien, en het mocht bijna een wonder genoemd worden, dat zij aan de verleidingen der pravin hadden blijven weêrstaan.

Ongelukkig kwam de zaak aan de gravin ter oore, en zij werd rood van toorn. ‘Hoe!’ riep zij uit, ‘in honderden jaren is op dezen grond geen paapsche Mis gevierd, en nu komt hij, die mijn brood eet, er zulke bijgeloovigheden plegen! O dat paapsche gebroed! ik heb het wel voorzien; dat zou er het einde van zijn.’

En zonder haren echtgenoot te raadplegen, begaf zij zich naar Beaufort en verweet hem op bitteren toon wat hij gedaan had. Geen acht slaande op hare kinderen, gaf zij haar hart lucht in de meest smadelijke bejegeningen en wilde niet luisteren naar de verontschuldigingen, die de priester in het midden bracht. Zij dreigde hem uit het kasteel te jagen, zoo hij zich nogmaals aan dergelijke handelwijze plichtig maakte.

Mary en Lucy, ontsteld door de grampschap harer moeder, vluchtten de kamer uit en, hunnen vader ontmoetende, verhaalde zij hem wat er op de studeerkamer plaats greep. De graaf snelde er heen, verzocht zijne vrouw hem met den priester alleen te laten en zich daarop nederzettende, zegde hij:

‘Ik kan niet ontkennen, mijnheer, dat gij zeer onvoorzichtig gehandeld hebt; hoewel ik de uitdrukkingen niet billijk, die lady Howlet zich ten uwen opzichte veroorloofd heeft, moet ik als mijne meening te kennen geven, dat gij buiten uwe bevoegdheid zijt gegaan, met hier den roomschen godsdienst te komen uitoefenen....’

‘Edele Lord,’ viel hem de priester in de reden, wat mijne bevoegdheid betreft, daarvan kan geen sprake zijn; nimmer heb ik mij verbonden mijne priesterlijke plichten te verzuimen; nooit zou ik mijn apostolaat hebben opgeofferd, al ware ik van honger gestorven. Hoe zoudt gij wenschen dat ik katholieken ontmoetende, schapen die dorsten naar een droppel vocht van de goddelijke leer, hun zou onthouden, wat ik hun geven kon? dat ik zou zwijgen wanneer zij om troost smeekten, ongevoelig blijven, wanneer zij mijne hulp inriepen? En, mylord, gedoog dat ik het u zegge, zij tot wie ik sprak, zijn niet zoodanig van u afhankelijk, dat gij over hun geweten zoudt mogen beschikken! Zij zijn vrij, bezitten grondeigendom, moeten u alleen als Heer erkennen, en ten bewijze daarvan u eene jaarlijksche schatting betalen. Ik mocht dus vrijelijk met hen spreken en hun datgene aanbieden, waartoe mijne waardigheid mij in de gelegenheid stelde. En omdat ik dit deed, mylord, overlaadt uwe echtgenoot mij met de bitterste verwijtingen en dreigt mij uit dit kasteelte verjagen.... Ik zal gaan, graaf, wellicht vind ik ergens een plekje, waar ik sterven kan, want mijne krachten.....’

‘Hoe, gij spreekt van sterven?....’

‘....zijn uitgeput, en de dood woelt reeds in mijn binnenste. Ik heb, de Hemel is mijn getuige geweest, al de beleedigingen met geduld verdragen, die de gravin mij aandeed in de dagen, die ik op uw kasteel doorbracht; ik heb gezwegen en ze beloond met de opvoeding uwer kinderen. Hadde ik die kinderen niet bemind met de liefde eens vaders, hadde mijn godsdienst mij niet het geduld en de zachtmoedigheid voorgeschreven, ik ware reeds lang uw kasteel ontvlucht, maar ik ben gebleven en.... het lijden heeft mijne krachten ondermijnd....’

‘En wilt gij nu vertrekken?....’

‘De opvoeding uwer kinderen is voltooid; niets houdt mij meer op dit kasteel terug, waar de vrede geheel zal terugkeeren, als ik zal vertrokken zijn....’

‘Maar ik wil het niet, markies? neen, zóó zal uwe liefde voor mijne kinderen niet beloond worden.’

‘Het moet, graaf, ik ben een oorzaak van ergernis voor de gravin....’

‘Dwaasheid, zij zal inzien wat zij u verschuldigd is, zoodra hare toorn bedaard is; overigens verlang ik niet alleen dat gij hier blijft maar u voortaan beschouwt als een lid des huisgezins. Ik wil dat men u alle zorgen toewijde en u geheel behandele overeenkomstig uwe waardigheid. Tot heden heb ik in dat opzicht mijn plicht verzuimd; van nu af....’

‘Graaf, gij vraagt het onmogelijke van mij....’

Zonder te antwoorden, verliet de graaf het vertrek, en een paar oogenblikken daarna verscheen Mary en Lucy met de hoogste verbazing ophet gelaat; zij liepen op den priester toe, grepen zijn hand en riepen: ‘zoudt gij ons verlaten, dierbare leermeester, die uwe hulp nog zoo zeer behoeven? O gij weet dat wij u als onzen vader hoogachten en beminnen neen, gij wilt bij ons blijven niet waar?’

En de meisjes knielden aan zijne voeten neêr; hun geween en gesmeek deden hem in zijn besluit wankelen, en eindelijk zegde hij: ‘gij weet niet wat gij vraagt, mijne dierbaren, maar stel u gerust, ik zal nog eenigen tijd bij u blijven.’

Toen men hem den volgenden morgen kwam wekken, lag hij in een heete koorts.

De ziekte van den braven en edelmoedigen priester duurde eenige weken, maar niemand hoorde hem ooit eene klacht uiten, welke pijnen hij ook leed. De koorts haalde hem als het ware het vleesch van het lijf en spotte met alle pogingen der geneesheeren, die op last van den graaf ontboden waren. Maar grooter smart dan zijn lichaam leed zijne ziel; de wraakzuchtige gravin was door niets te verteederen; zij ontvluchtte de kamer des zieken en gedoogde niet dat inhare tegenwoordigheid over hem gesproken werd. Ook poogde zij zoo veel mogelijk hare dochters van hem verwijderd te houden, maar ditwas haar onmogelijk, want de meisjes waren van hun beminden leermeester niet te scheiden. De priester bracht haar dikwijls onder het oog dat zij hare moeder gehoorzaamheid schuldig waren en noodzaakte ze vaak zich te verwijderen, doch dan kwam de graaf tusschen beiden en op het smeeken zijner dochters lettende, gaf hij haar verlof bij den ziekete blijven. Ook van andere zijden vond de zieke opbeuring in zijne smart; de bedienden waren allen zijne vrienden en verzorgden hem met degrootste nauwkeurigheid. Zij hadden hem leeren hoogachten, want eene vergelijking tusschen hem en hunne meesteres was reeds sinds lang ten zijnen voordeele uitgevallen.

Op zekeren dag verscheen de graaf met een vreemdeling op het kasteel; hij begaf zich met hem naar den zieke, verzocht zijne dochters zich te verwijderen en den bedienden te bevelen, dat zij niet mochten verschijnen, tot hij hen ontbieden zou. Daarop verliet ook hij het vertrek en liet den vreemdeling met den zieke alleen.

De oogen van den franschen banneling straalden van vreugde, toen de vreemdeling zijn mantel had afgelegd en zich als priester aan hem voorstelde. De graaf had hem heimelijk uit Londen ontboden, nadat de zieke hem zijn verlangen had kenbaar gemaakt van een priester bij zich te ontvangen, voor hij sterven ging. Met onbeschrijfelijke vreugde ontving hij de laatste Troostmiddelen, beval zich in het gebed des priesters, verzocht hem aan zijne parochie te willen schrijven, dat hij haar tot in den dood was gedachtig geweest en nam afscheid van hem, waarop de priester zich met den graaf weêr verwijderden.

Reeds den volgenden dag bleek het dat het lijden des priesters weldra geëindigd zou zijn. Toen hij zijne laatste krachten voelde wegzinken, sprak hij tot den graaf, die in diepen ernst verzonken aan zijn leger stond: ‘Edele lord, ik dank u voor de welwillendheid, die gij my steeds betoond hebt; gij hebt mij, armen vreemdeling, met liefde opgenomen; de Hemelzal het aan u en uwe kinderen vergelden. Vergeef het mij, zoo ik ooit te kort ben gekomen in de verplichtingen, die ik op mij genomen heb, en smeek de gravin om vergeving voor de aanleiding, die ik haar wellicht heb gegeven om vertoornd op mij te zijn. Bij God zal ik voor u beiden bidden.... en gij, mijne kinderen, dierbare Mary, dierbare Lucy, ik dank u voor de innige liefde, die gij mij steeds getoond, en waardoor gij mij het volbrengen van mijn plicht gemakkelijk hebt gemaakt. Blijft steeds zoo goed, zoo deugdzaam, als gij het tot heden geweest zijt; herinner u de lessen, die ik u gegeven heb, en als ik zal gestorven zijn, denk dan nu en dan aan uw leermeester.’

De meisjes vielen snikkende aan zijn bed neder; de graaf greep zijne hand, kuste die en zegde: ‘dank, edelmoedige man, voor al wat gij aan mijne kinderen gedaan hebt....’ De priester liet het hoofd op de borst zinken, wierp een laatsten blik op Lucy en Mary en stierf.

Een paar dagen later vinden wij de meisjes op hare kamer; hare oogen zijn dof van het weenen; zij kunnen het verlies niet vergeten, dat zij geleden hebben. De dorre troostredenen harer moeder hebben haar geen lafenis kunnen aanbrengen, en zij staren nu en dan op een boekje, dat voor haar op de tafel ligt en den titel voert: The imitation of christ¹⁾. Dat was behalve eene oude brevier de eenige schat des priesters, en daarvan hadden zij zich bij zijn sterven meester gemaakt. Gedurende die twee dagen lazen zij er dikwijls in, onderhielden elkander over hun beminden leermeester en spraken over de genoegelijke tijden, die zij met hem hadden doorgebracht. Maar niets hield hen meer bezig dan de moed en het geduld, waarmede de priester zulk een langdurig lijden had uitgestaan, en zij kwamen ten laatste tot het besluit, dat de godsdienst van den overledene waarlijk eene verhevene moest zijn, daar hij tot zulke onderwerping en stille berusting kon opwekken.

Maar zij waren den vorigen avond tot een ander besluit gekomen, en dit gingen zij thans volbrengen. Zij stonden op, verlieten de kamer, daalden den breeden wenteltrap af en kwamen aan de deur van de zaal, waar het lijk des priesters lag. Onze gravure stelt den lezer in staat met de beminnelijke meisjes kennis te maken. Nadat zij de zaal waren binnengegaan, traden zij tot het lijk, legden den bloemruiker, dien zij hadden medegenomen op de borst des priesters en kusten zijne verstijfde handen. Mary sprak: ‘dierbare leermeester, voor de laatste maal komen wij u beschouwen, alvorens men uw lichaam aan de koude aarde overgeeft. Niet alleen komen wij u nogmaals bedanken voor al het goede, dat gij ons bewezen hebt, maar ook in tegenwoordigheid van uwe stoflijke overblijfselen het voornemen maken uwe deugden na te volgen en den godsdienst te onderzoeken, die u met zooveel onderwerping deed lijden. O moge uw geest ons omzweven en bij ons blijven, zooals gij zoolang in uw sterfelijk lichaam met ons verkeerdet! O moge uwe herinnering ons steeds bijblijven en ons voorlichten bij de moeilijke taak, die wij op ons nemen. Als uwe godsdienst de ware is, dan, dierbare weldoener, willen wij er in leven en sterven.’

Onze geschiedenis, lezer, is ten einde, als wij er bijvoegen dat Lord Howlet en zijne vrouw in den anglicaanschen godsdienst stierven en Mary, Lucy en Eduard later tot het katholiek geloof overgingen. Waarschijnlijk zult gij thans overtuiged zijn dat de fransche revolutie, die den eerwaarden Beaufort naar Engeland deed vluchten, de oorzaak was van de bekeering van de kinderen van lord Howlet, en daar nu niet één priester, maar wellicht honderden het Kanaal overstaken en vaak door den adel tot leermeesters over hunne kinderen werden aangesteld, zal het ieder duidudelijk worden, dat de Voorzienigheid andermaal uit het kwade, de fransche revolutie, veel goeds, talrijke bekeeringen onder de hoogere standen van Engeland, heeft doen geboren worden.

1) De navolging van Christus.