De Belgische Illustratie. Jaargang 1

[Nummer 38]

David Teniers.

De vlaamsche kunst kan op eene groote vruchtbaarheid roemen. Reeds van hare geboorte in haar eerste en tevens luisterrijkste tijdvak, van de gebroeders van Eyck tot Rubens, werden alle onderdeelen der kunst beoefend; de olieverf, de glasschildering, de beeldhouwkunst in marmer en in hout, de bijtelkunst in goud en zilver, de graveerkunst in 't koper, kortom de kunst was machtig, zij verlevendigde de toenmalige nijverheid. Wanneer men beweert, dat in dat tijdperk de vlaamsche schilders aan het hoofd staan, overdrijft men niet. Zij toch hebben de materiëele behandeling tot meerder volkomenheid doen stijgen en de school der koloriet voortgebracht; voor de kunst en de praktijk overtroffen zij alle anderen.

In het tijdperk der renaissance begon de zon der kunst met de volheid van hare stralen op Italie's grond te glansen, en dat schitterend licht trok de aandacht van al de kunstoefe aars. De invloed was zóo groot dat de vlaamsche kunstalsverleid, medegesleept, onderworpen, ingezwolgen, verloren scheen. De studie der natuur het landschap, de volkstafereelen laten echter nog het vlaamsch genie doortintelen. Doch Rubens geboorte-dag is aangebroken, en het roemrijke Italië bedreigt te vergeefs met al hare bekoorlijkheden de vlaamsche oorspronkelijkheid te doen sterven. Rubens gaat het bezielend kunstvuur aan Italië ontrukken, hij zal de stichter zijn van de eigenlijke vlaamsche school.

Het Concert.

Het samenstellend genie van Rubens dat naast de idealistische elementen een krachtvol realism ontvouwde, daalde weldra in zijne leerlingen tot het naturalism dat zijn steun vond in de talrijke portretbeelden, en waarbij het koloriet de eigenaardige schoonheid blijft, en de kracht van het idealism al meer op den achtergrond raakt.

Den overgang tot het naturalism, dat zijne modellen uit het dagelijksche leven trok, maakte David Teniers de oudere uit Antwerpen (1582-1649). Deze bracht groote historische compositiën op het doek, hoofdzakelijk echter dorpsfeesten, kroegen, kwakzalvers en andere dergelijke genre-voorwerpen. Even als zijn zoon David Teniers de jongere (1610-1685) doch door dezen ver overtroffen, vond hij vermaak in het scheppen van allerlei fantastische

[p. 298]

tafereelen, als hekserijen, duivelsplagerijen als die door den H. Antonius in de woestijn onderstaan.

De jongere Teniers was aanvankelijk de leerling zijns vaders, doch voleinde zijne studiën onder den grooten Rubens. In 1632 als meester der St. Lucas-gilde te Antwerpen opgenomen, schijnt het dat hij aanvankelijk veel moeite had zijne tafereelen ten gelde te maken. Weldra echter bescheen hem de gelukszon en zijn roem verbreidde zich ten zijnent en in den vreemde. Hij werd door een oostenrijksch aartshertog met eerbewijzing overladen, maar Lodewijk XIV wilde niets van zijne kunstproducten weten, daarentegen vond hij in den spaanschen koning Philips IV een geestdriftvollen vriend, en kon hij in weerwil van eene buitengewone werkzaamheid niet aan al de aanvragen voldoen. Teniers werd rijk en liet zich in het dorp Lerk drie uur van Brussel de drie torens, zijn lievelingsoord, bouwen, dat weldra het verzamelplaats werd van al mannen die België destijds telde als beroemdheden in letterkunde, wetenschap en kunst. Teniers was de vriend van Rubens en deelt met dezen en van Dijk de eer het beroemdste driemanschap der vlaamsche schilderkunst te zijn, wat de materiëele behandeling der onderwerpen betreft.

Hoewel zijne heilige historiën in het algemeen, de ideale hoogte en den adel der vormen ontbreken, is Teniers groot in de opvatting van het leven en handeling der lagere volksklassen in zoover men den naam van groot kan geven aan een voortbrengsel van een realist als hij was. Hij geeft die tafereelen met zijn eigenaardig genie weêr, en zelfs hij, wiens opvatting strijdig is met zijne zienswijze, moet in de werken van Teniers de treffende natuur bewonderen. Het tafereeltje dat zich aan de ommezijde bevindt is een karakteristiek van zijn talent.

De groote humorist schijnt hier op den inval gekomen te zijn, om een geeselslag te geven aan de in zijnen tijd gebruikelijke concerten der hoogere standen met er een, door zijne geliefkoosde boeren, te doen nabootsen. Die parodie is geheel gelukt. De boeren en hunne prima donna zijn van het schoone hunner melodiën diep doorgedrongen zoo het schijnt; echter zou de aanschouwer van het tafereeltje wellicht zijn musicaal gevoel geweld moeten aandoen, wanneer hij bij dat charivari tegenwoordig ware. Teniers, die zijn penseel volkomen meester was om licht, schaduw en coloriet voort te brengen, is zeer vruchtbaar geweest in zijne kunstproducten, zoodat men geen kunstverzameling van schilderdoeken vindt, waar men de zijne niet aantreft. Bovengenoemd tafereel bevindt zich in de Belvedère te Weenen.